1, 2. Tusemerire kukora ncwamu ki erukukwata ha byokwesemeza?

TERAMU akasisani, obaire oli haihi okulya ekijuma baitu warora kijunzireho. Kiki eky’osobora kukora? Oine ebintu bisatu eby’okukora. (1) N’osobora kulya ekijuma kyona, otwaliiremu n’ekicweka ekijunzire, (2) kyona n’osobora kukinaga, (3) Rundi, n’osobora kusaraho ekicweka ekijunzire n’osigaza orubaju orurungi nurwo okalya. Iwe wakukozere ki?

² Eby’okwesemeza nabyo nibisisana nk’ekijuma eki. N’osobora kuba n’ogonza kwesemezamu baitu n’osanga ngu emizaano erukukira obwingi n’eyoleka engeso embi, rundi ezijunzire. Orakora ki? Abamu nibasobora kucwamu kwesemeza na buli kintu kyona ensi eky’erukuleta. Abamu nibasobora kwetantara buli kwesemeza kwona ensi okw’erukuleta nukwo batahikwaho akabi koona. Abandi nibasobora kwegendereza nibetantara eby’okwesemeza ebirumu akabi kandi obwire obumu nibarora ebibarukwesiga ngu tibiine akabi. Iwe orakora ncwamu ki kurora wayerindira omu kugonza kwa Ruhanga?

3. Biki ebiturukugenda kubazaaho?

³ Baingi hali itwe tusobora kukomamu encwamu yakasatu. Nitumanya ngu obwire obumu tusemeriire okwesemeza, baitu nitugonza kukomamu ebi byonka ebisemiire. Nahabweki nikitwetagisa tumanye omulingo tusobora kwahukanizaaho ebisemire hali ebitasemiire. Baitu katubanze turole  encwamu tukora ha by’okwesemezamu omulingo zikwataho okuramya kwaitu.

4. Okwehayo kwaitu kusemeriire kukwataho kuta ebi tukukomamu omu bintu eby’okwesemeza?

⁴ Obusumi bwenyuma, Kaiso wa Yahwe omu ayabatiziibwe omu mwaka 1946 akagamba ati: “nkora kyona ekirukusoboka kubaho buli rubazo rwona orw’okubatizibwa obu ruba niruhebwa kandi mpuliriza kurungi ninsisana nk’omuntu arukugenda kubatizibwa buhyaka.” Habwaki? Akagamba ati, “Okwikara ninyijuka okwehayo kwange kinkonyire muno kulinda obwesigwa bwange.” Hataroho kugurukyagurukya naiwe n’oikiraniza n’ebigambo ebi. Okwikara noyeyijukya nk’oku waraganiize Yahwe ngu noija kumuhereza obwomeezi bwawe bwona nikiija kukwekambisa okugumisiriza. (Soma Omugambizi 5:4.) Kandi okucumitiriza ha kwehayo kwawe nikiija kukwataho omulingo ororamu obuheereza n’ebintu ebindi omu bwomeezi bwawe—otwaliiremu n’okwesemeza. Omukwenda Paulo akoleka ngu ekintu kinu kikuru obu yagambire ati: ‘Nukwo obumuba nimulya, rundi nimunywa, rundi nimukora ekigambo kyona, mubikolege byona obwekitinisa kya Ruhanga.’—1 Abakolinso 10:31.

5. Ebyabalevi 22:18-20 nirusobora kutukonyera ruta kwetegereza Abarumi 12:1?

 ⁵ Buli kintu kyona eky’okora omu bwomeezi bwawe kiine akakwate n’okuramya kwawe hali Yahwe. Paulo obwakaba n’ahandiikira Abarumi, akakozesa ebigambo by’amaani okwoleka abahereza bagenzi be obukuru bw’ebigambo bye. Akabatererra ati: “Muheyo emibiri yanyu nkekyonzira ekyomiire, ekirukwera ekisemeriire Ruhanga, nukwo kuhereza kwanyu okwamagezi.” (Abarumi 12:1) Omubiri ogugambirweho nigutwarramu ebitekerezo byaitu, omutima gwaitu, n’amaani gaitu. Ebintu binu byona obikozesa kuhereza Ruhanga. (Marako 12:30) Paulo akasoborra ngu obuhereza bw’omulingo gunu buli nk’ekihongwa. Ebigambo binu birumu okuhabura. Kusigikirra ha kiragiro kya Musa, Ruhanga tiyaikirizaga ekihongwa ekiine akamogo. (Ebyabalevi 22:18-20) Nikyo kimu n’obuhereza bwaitu, kakuba Omukristaayo ahonga ekihongwa kye eky’omwoyo ekiine akamogo, Yahwe tasobora kukiikiriza. Baitu nikisoboka kita?

6, 7. Omukristaayo n’asobora kusiisa omubiri gwe omu mulingo ki, kandi biki ebisobora kurugamu?

⁶ Paulo akahana Abakristaayo ab’omu Roma ati: “Nukwo ekibi kitalemera omu mubiri gwanyu . . . kunu mutahayo ebicweka byanyu [eby’omubiri] hali ekibi.” (Abarumi 6:12-14) Paulo akongera yabagamba ngu “mwite ebikorwa by’omubiri.” (Abarumi 8:13, NW) Omu bbaruha ye, akaba ahaire ebyokurorraho ebirukwoleka “ebikorwa by’omubiri.” Baibuli n’ebazaaho eti abantu abasiisi: ‘Akanwa kabu kaijuire okukyena.’ ‘Ebigere byabu nibyanguhi’ra okusesa esagama.’ ‘Okutina Ruhanga tikuli omu maiso gabu.’ (Abarumi 3:13-18) Omukristaayo n’asobora kusiisa omubiri gwe kakuba akozesa “ebicweka” by’omubiri gwe kukora ebibi ebigambirweho. Ekyokurorraho, kakuba Omukristaayo akigenderra kurora ebisisani ebitasemiire nk’eby’orwanju rundi eby’okurwana, n’aija kuba n’ahayo ‘amaiso’ ge hali ekibi ekirukwija kusiisa omubiri gwe gwona. Ekikorwa kyona  eky’okuramya eky’arakora nikiija kuba nikisisana n’ekihongwa ekitarukwera kandi ekitarukwikirizibwa Ruhanga. (Ekyebiragiro 15:21; 1 Petero 1:14-16; 2 Petero 3:11) Ka nitwija kuba tusaswire omuhendo mwingi habw’ekibi kyaitu eky’okurora ebintu ebitasemiire habw’okugonza kwesemeza!

⁷ Hataroho kugurukyagurukya, omulingo Omukristaayo acwamu ha by’okwesemeza gwine nk’oku gukwata ha bwomeezi bwe. Nahabweki, nitugonza kwesemeza n’ebintu ebirahaisa Yahwe ekitinisa hatali ebirajumisa ibara lye. Leka tubazeeho ekintu ekirukusobora kutukonyera kumanya eky’okwesemeza obu kiraba kiri kirungi rundi kibi.

8, 9. (a) Okwesemeza nikusobora kubaganizibwamu omu miringo ki ebiri? (b) Kwesemeza kw’omulingo ki okutusemeriire kwetantara, kandi habwaki?

⁸ Kutwarra hamu, okwesemeza kuli kw’emiringo ebiri. (1) Haroho okwesemeza Omukristaayo oku asemeriire kwetantara, (2) okwesemeza okundi nukwo okw’Omukristaayo aine obugabe okurora rundi okutarora. Katubanze turole omulingo gw’okubanza—okwesemeza Omukristaayo oku asemeriire kwetantara.

⁹ N’oku twarozere omu Suura 1, eby’okwesemeza ebimu bibamu ebikorwa ebirukutangwa omu Baibuli. Nk’ekyokurorraho, tekereza ha mikura, emizaano, puroguramu za ha Tivi, n’ebizina ebirukuhaisaniza ebikorwa by’okurwana, eby’oburaguzi, eby’orwanju, hamu n’ebikorwa ebindi ebitasemiire. Kusigikirra nk’oku eby’okwesemeza binu binyumiza ebikorwa ebirukutangwa omu Baibuli rundi ebirukucwa emisingi ya Baibuli, Abakristaayo ab’amananu basemeriire kubyetantara. (Engeso Ezabakwenda 15:28, 29; 1 Abakolinso 6:9, 10; Okusuku’rwa 21:8) Obw’oyanga oby’okwesemeza eby’omulingo gunu, oba n’oyoleka Yahwe ngu ‘onobere obubi’ kandi ngu buli kiro n’obwecwaho. Kandi nikiija  kwoleka ngu oine ‘okwikiriza okutanyina bugobya.’—Abarumi 12:9; Zabuli 34:14; 1 Timoseo 1:5.

10. Ntekereza ya mulingo ki erukukwata ha by’okwesemeza etahikire, kandi habwaki?

¹⁰ Abamu nibasobora kutekereza ngu kurora eby’okwesemeza ebirukwoleka ebikorwa ebibi tikiine kabi. Nibasobora kwebihabiha ngu, ‘nimbirora kwonka omu mizaano ya ha rutambi rundi ha Tivi, baitu tinsobora kukora ebintu nk’ebi.’ Entekereza y’omulingo ogu y’akabi muno. (Soma Yeremiya 17:9.) Kakuba twesemeza niturora ebintu Yahwe eby’anoba, mali nitwija kuba ‘nitunoba obubi’? Okwesemeza n’ebintu eby’omulingo gunu nikiija kwita omuntu waitu ow’omunda. (Zabuli 119:70; 1 Timoseo 4:1, 2) Kurora ebikorwa by’omulingo gunu nikisobora kukuletera naiwe kubikora rundi kutekereza ngu abantu bandi abarukubikora tibaine akabi.

11. Abagaratiya 6:7 ruhikiriire ruta ha bikwatiraine n’eby’okwesemeza?

¹¹ Eki kirabaireho. Abakristaayo abamu bamaliriire bakozere ebibi by’amaani habw’okwikara nibarora eby’okwesemeza ebitasemiire. Hanyuma y’okutunga ebizibu nubwo bakyetegeriize ngu mali “omuntu ebyasiga nibyo aligesa.” (Abagaratiya 6:7) Baitu nitusobora kwerinda ekintu nka kinu okutatuhikaho. Kakuba oyegendereza muno, okasiga omu bwongo bwawe ebintu ebirungi, noija kugesa ebintu ebisemiire omu bwomeezi bwawe.—Rora akasanduuko “ By’Okwesemeza Bya Mulingo Ki Ebi Nsemeriire Kukomamu?” akali ha rupapura 67.

12. Abagaratiya 6:5 ine akakwate ki n’eby’okwesemeza, kandi kiki ekirukusobora kutukonyera obuturukuba nitukora encwamu ezaitu habwaitu?

¹² Hati katubazeeho oby’okwesemeza eby’omulingo gwakabiri—okwesemeza okurumu ebintu Baibuli eby’etatatanga  kandi eby’etaikiriza. Obu kirukuhika ka kukomamu eby’okwesemeza by’omulingo gunu, buli Mukristaayo asemeriire kukora encwamu eye habwe n’asigikirra ha kintu eky’arukurora ngu kisemiire. (Soma Abagaratiya 6:5.) Baitu n’obu turaaba twine obugabe bw’okwecweramu, Baibuli esobora kutukonyera kukora ekihikire. Baibuli ebamu emisingi erukutukonyera kwetegereza enteekereza ya Ruhanga. Kakuba tuhondera emisingi enu, nikiija kutwanguhira kwetegereza “eki Mukama waitu ekyarukugonza” omu buli kimu kyona, otwaliiremu n’eby’okwesemeza.—Abefeso 5:17.

13. Kiki ekiratukonyera kwetantara eby’okwesemeza ebitarukusemeza Yahwe?

 ¹³ Abakrsitaayo boona tibaingana omu nteekereza yabo, rundi omu kwetegereza kwabu okw’ebintu ebimu. (Abafiripi 1:9) Kandi buli Mukristaayo akimanyire ngu okwesemeza okw’arukugonza nikusobora kwahukanaho n’okw’abandi. Nahabweki tutanihira ngu Abakristaayo boona nibaija kukora encwamu ezirukusisana. Baitu n’obu turaaba nitwahukana, kakuba tuhondera emisingi eri omu Baibuli buli kiro, nitwija kwetantara eby’okwesemeza Yahwe eby’atasiima.—Zabuli 119:11, 129; 1 Petero 2:16.

14. (a) Kiki ekitusemeriire kutekerezaho obu kirukuhika ha bintu eby’okwesemeza? (b) Kiki ekiratukonyera kwebembeza ebintu eby’Obukama omu bwomeezi bwaitu?

¹⁴ Obu kirukuhika ha kukoma eby’okwesemeza, haroho ekintu ekindi eky’osemeriire kutekerezaaho: obwire bwawe. Eby’okwesemeza nibisobora kuba birungi hali Omukristaayo, baitu obwire obw’orukumara n’oyesemeza nibwija kwoleka kiki eky’otwara kuba kikuru. Hali Abakristaayo, ebintu eby’omwoyo nibyo ebisemeriire kukirayo obukuru. (Soma Matayo 6:33.) Kiki eky’osobora kukora kwikaza ebintu eby’Obukama omu kiikaro ky’okubanza? Omukwenda Paulo akagamba: “Nukwo Mwerindege okumugenda nimwekenga, tikuli nkabandomadoma, baitu nkabamagezi; nimwegu’ra omwanya.” (Abefeso 5:15, 16) Mali kakuba obalirra obwire obw’osemeriire kumara ha by’okwesemeza, nikiija kukukonyera kweteraho obwire bw’okukora ebintu “ebirukukira [obukuru]”—ebintu ebirakukonyera kukura omu by’omwoyo.—Abafiripi 1:10.

15. Habwaki kikuru kwekenga muno obuturukuba nitukoma ebintu eby’okwesemeza?

¹⁵ Obuturukuba nitukomamu eby’okwesemeza, kirungi kuba n’okwekenga. Eki nikimanyisa ki? Twongere tubazeeho eky’okurorraho eky’ekijuma. Kurora ngu tiwalya orubaju orujunzire, tikirukwetagisa osaleho ekijunzire kyonka, baitu kirungi osaleho n’ekicweka ekirungi kwetoroora nambere  habaire hajunzire. Nikyo kimu n’obuturukuba nitukoma eby’okwesemeza. Titusemeriire kwetantara eby’okwesemeza ebirukutangwa omu Baibuli byonka, baitu tusemeriire kwetantara n’ebi ebi tutarukwetegereza kurungi, rundi ebirukuba birumu ebintu ebitasemeriire Omukristaayo kurora. (Enfumo 4:25-27) Okugumira ha buhabuzi bw’Ekigambo kya Ruhanga nikiija kutukonyera kukora tuti.

16. (a) Nitusobora tuta kwoleka ngu twine enteekereza nk’eya Yahwe ha bikwatiraine n’engeso? (b) N’osobora kugifoora ota ngeso yaawe okuhondera emsingi ya Baibuli omu bwomeezi bwawe?

¹⁶ Abakristaayo batakakomere eky’okwesemeza, babanza kumanya entekereza ya Yahwe. Baibuli etugambira entekereza ya Yahwe n’ebintu eby’arukutwetagisa. Ekyokurorraho, Omukama Sulemani akabazaho ebintu Yahwe eby’anoba, binu nibyo “orulimi orubiha ebisuba, nengaro ezisesa esagama etaroho musango, omutima ogucwere’ra amagezi amabi, ebigere ebiiruka nenziriga okukora kubi.” (Enfumo 6:16-19) Enteekereza ya Yahwe esemeriire kukwataho eta enteekereza yawe? Omuhandiiki wa Zabuli n’atuterera ati “Inywe abanyakugonza Mukama, munobe obubi.” (Zabuli 97:10) Eby’orukukomamu kwesemeza bisemeriire kwoleka ngu n’onoba ebintu Yahwe eby’anoba. (Abagaratiya 5:19-21) Kandi oijuke ngu ebintu eby’okorra omu nsita nibyo ebyoleka kiki eky’oli hatali eby’okorra omu rwijwire. (Zabuli 11:4; 16:8) Nahabweki, obworaaba oli muntu agonza kukora ebintu ebirukusemeza  Yahwe, noija kukoraga encwamu zaawe zoona n’osigikirra ha misingi ya Baibuli. Kandi noija kugifoora ngeso yaawe omu bwomeezi bwawe bwona.—2 Abakolinso 3:18.

17. Otakakomeremu ekintu ky’okwesemeza, bikaguzo ki eby’osemeriire kwekaguza?

¹⁷ Kintu ki ekindi eky’osobora kukora kwoleka ngu n’ofaayo ha nteekereza ya Yahwe obw’orukuba n’okomamu eby’okwesemeza? Wecumitirize ha kikaguzo kinu, ‘Ekintu kinu kirakwataho kita enkoragana yange na Yahwe?’ Ekyokurorraho, otakacwiremu kurora omuzaano ogwa ha rutambi, wekaguze, ‘Ebintu ebi ndarora omu muzaano gunu birakwataho bita omuntu wange ow’omunda?’ Katubazeeho emisingi erukukwata ha nsonga enu eyi tusobora kuta omu nkora.

18, 19. (a) Omusingi ogurukusangwa omu Abafiripi 4:8 nigusobora kutukonyera guta kumanya eby’okwesemeza ebisemiire? (b) Misingi ki endi erukusobora kukukonyera kumanya eby’okwesemeza ebirungi? (Rora obugambo obuli hansi.)

¹⁸ Omusingi omukuru nigusangwa omu Abafiripi 4:8, orukugamba: ‘Byona ebyamazima, byona ebisemeriire ekitinisa, byona ebyobulyo, byona ebisemiire, byona ebirukugonzebwa, byona ebirukusimwa; haraba haroho oburungi, kandi haraba haroho okukugizibwa, nibyo mutekerezege.’ Paulo akaba atarukubaza ha by’okwesemeza baitu akaba n’abazaaho ebintu ebitwecumitirizaho omu mitima yaitu ngu bisemeriire kuba ebirukusemeza Yahwe. (Zabuli 19:14) Baitu nabwo, ebigambo bya Paulo nibisobora kutugasira obu kirukuhika ha nsonga y’okwesemeza. Omu mulingo ki?

¹⁹ Wekaguze, ‘Emizaano eya ha ntambi eyi ndora rundi emizaano eyi nzaana, ebizina ebi mpuliiriza, hamu n’ebintu ebi ndora okwesemeza binkonyera okwikaza ebiteekerezo byange ha bintu “byona ebisemiire”?’ Ekyokurorraho, Hanyuma y’okurora omuzaano, bintu ki eby’oikara n’oijuka omu muzaano ogu? Obu biraaba bisemiire, bitaine akamogo, kandi nibyombeka, okimanye ngu eby’orozere tibiine kabi. Baitu, hanyuma y’okurora omuzaano kakuba osigara  n’otekereza ha bintu ebitasemiire, okimanye ngu omuzaano ogu gubaire gutasemiire, kandi gubairemu ebibi. (Matayo 12:33; Marako 7:20-23) Habwaki nitugamba tuti? Habwokuba kutekereza ha bintu ebitasemiire nikisobora kusiisa omuntu waawe ow’omunda, kandi nikisobora kusiisa enkoragana yaawe na Yahwe. (Abefeso 5:5; 1 Timoseo 1:5, 19) Kusigikirra nk’oku eby’okwesemeza eby’omulingo ogu nibisobora kukusiisa, kora kyona ekirukusoboka kubyetantara. * (Abarumi 12:2) Ohondere ekyokurorraho ky’omuhandiiki wa Zabuli ayasabire Yahwe n’agamba ngu: “Ohindule amaiso gange, galeke okurora ebitarumu.”—Zabuli 119:37.

20, 21. Ekyahandiikirwe ekirukusangwa omu 1 Abakolinso 10:23, 24 kiine kakwate ki n’okukomamu eby’okwesemeza ebihikire?

²⁰ Omukwenda Paulo akabazaaho omusingi omukuru ogu tusemeriire kutekerezaaho obuturukuba nitwekorra encwamu. Akagamba: “Byona birungi, baitu tibiri byombeka. Omuntu wena aleke okuse’ra ebye wenka, baitu ase’re ebyabandi.” (1 Abakolinso 10:23, 24) Omusingi gunu gwine kakwate ki n’okukomamu eby’okwesemeza ebirungi? Kirungi oyekaguze, ‘Eby’okwesemeza byange nibisobora kukwataho bita abantu abandi?’

²¹ Omuntu waawe ow’omunda n’asobora kukuleka okesemeza n’ebintu ebyorukurora biri “birungi” rundi bihikire. Baitu kakuba orora ngu ab’oruganda bagenzi baawe abanyakwine omuntu ow’omunda arukwekenga muno batarukwikirraniza n’eby’orukurora, n’osobora kucwamu kubyeganyira. Habwaki? Habwokuba torukugonza kutabaijura bagenzi baawe, kandi torukugonza ‘kusisira Kristo’, habwokuba nikisobora kubalemesa kulinda obwesigwa bwabo hali Ruhanga nk’oku Paulo yagambire. Nogonza kulinda omusingi  ogurukugamba: “Mutaletera enkonge” abagenzi banyu. (1 Abakolinso 8:12; 10:32) Abakristaayo ab’amananu omu kasumi kanu bahondera ebigambo bya Paulo obu betantara eby’okwesemeza ebisobora kuba “birungi” baitu ‘bitarukwombeka.’—Abarumi 14:1; 15:1.

22. Obukirukwija ha ncwamu ei omuntu asemeriire kwekorra, habwaki Abakristaayo baikiriza encwamu ezirukwahukana?

²² Baitu haroho ekintu ekindi eki tusemeriire kumanya ha bikwatiraine n’enyehurra y’abandi. Omukristaayo anyakwine omuntu we ow’omunda arukwekenga muno tasemeriire kutekereza ngu buli Mukristaayo weena omu kitebe asemeriire kuhondera entekereza ye erukukwata ha by’okwesemeza. Kakuba aba n’entekereze enu, n’aba n’asisana n’omuvugi w’emotoka arukutekereza ngu buli muvugi weena arukuvugira ha rugudo oru asemeriire kuvugira ha nziriga nk’eye. Entekereza nk’enu n’eba etali y’obwinganiza. Habw’okugonza, Omukristaayo anyakwine omuntu w’omunda arukwekenga muno asemeriire kutamu abahereza bagenzi be ekitinisa obu barukuba baine entekereza erukwahukanaho n’eye kasita obu barukuba batacwire emisingi ya Baibuli. Kakuba akora ati, abantu nibaija kurora okwetegereza kwe.—Abafiripi 4:5; Omugambizi 7:16.

23. N’osobora kukora ki kurora ngu eby’okwesemeza eby’orukukomamu birungi?

²³ Omu bigufu, n’osobora ota kutunga eby’okwesemeza ebisemiire? Yangira kimu eby’okwesemeza ebirumu ebikorwa Baibuli eby’etugambira ngu bibi. Baibuli obu erukuba etarumu kiragiro ekirukukwata ha ky’okwesemeza, serra emisingi erukusobora kukukonyera ha nsonga egi. Wetantale eby’okwesemeza ebirukusiisa omuntu waawe ow’omunda, kandi obe n’omutima gw’okwerekesa eby’okwesemeza ebirukusobora kutabaijura abantu abandi, kukira muno ab’oruganda bagenzi baawe. Leka eby’okwesemeza byawe bihaise Yahwe ekitiinisa kandi bikwikaze iwe n’eka yaawe omu kugonza kwa Ruhanga.