1-2. a) Xiyimu xa hina xi fanisa ku yini ni xiyimu xa Vayuda lava va nga tlhelela Yerusalema? b) Hi swini swikarhatu leswi Vayuda volavo va nga kumana na swona? (Vona kwadru leli nge “ Masiku Ya Hagayi, Zakariya Na Ezra.”)

 INDJHE minkama yin’wani wa karhateka hi leswi nga ta yendleka ka nkama lowu taka? Swi nga yendleka u heleliwe hi ntirho kumbe wa karhateka hi ndlela leyi u nga wu wundlisaka xiswona ndjangu wa wena. Kumbexana wa karhateka hi ndlela leyi u nga ta wu vhikela hi yona ndjangu wa wena hileswi ku nga ni switereka, hileswi u hluphiwaka kumbe hileswi ntirho wa hina wa ku chumayela wu tsimbisiwaka. Indjhe u kumana ni xin’we xa swikarhatu leswi? Loko swi li tanu u ta pfuneka hintamu hi ku vona ndlela leyi Yehovha a nga va pfuna hi yona Vayisrayele va khale lava a va kumana ni swikarhatu swa ku fana.

² Swi lave lipfumelo leswaku Vayuda lava a va tshama Babilona va tlhela va ya Yerusalema hikusa aBabilona a va ni wutomi la kahle, a va swi tolovelile ku hanya hala naswona vanyingi va vona a va nga tivi nchumu hi Yerusalema. Naswona nkama va nga fika Yerusalema, swi va karhatelile van’wani ka vona kuva va hlayisa mindjangu ya vona. Handle ka leswo mfumu wa Persiya ni matiko lawa a ma tshama kusuhi na vona a ma va tikisela wutomi lakakuva swi va karhatelile ku tama va pfuxeta tempele ya Yehovha. Se leswo swi yendle leswaku va nyima ku yaka tempele. Kambe hi lembe la 520 na ku nge se va nguva ya hina, Yehovha a tirhise muprofeta Hagayi na muprofeta Zakariya leswaku va pfuna tiko leswaku li tlhela li yaka tempele. (Hag. 1:1; Zak. 1:1) Vona va yendle ntirho wa kahle hikusa tiko li tlhele li sungula ku yaka. Kambe ndzhaku ka kolomuyani ka 50 wa malembe Vayuda lava va tlhele va godola. Se Ezra a game a suka Babilona a ya Yerusalema swaku a ya va tiyisa hi ku va pfuna ku tama va rhangisa ku gandzela Yehovha ka wutomi la vona. — Ezra 7:1, 6.

3. Hi swini swivutiso leswi hi nga ta swi hlamula ka nhlokomhaka leyi? (Swivuriso 22:19)

 ³ Ku fana ni leswi wuprofeta la Hagayi na Zakariya li nga pfuna vanhu va Yehovha ka nkama wa khale swaku va tama va tshemba Yehovha hambileswi a va hluphiwa, wuprofeta leli li nga hi pfuna na hina swaku hi tama hi tshemba Yehovha hambiloko hi kumana ni swikarhatu. (Lerha Swivuriso 22:19.) Nkama hi kambelaka leswi Hagayi na Zakariya va nga swi vula ni xikombiso xa Ezra hi ta hlamula swivutiso leswi: Vayuda lava nga tlhelela Yerusalema va khumbekise ku yini hi swikarhatu leswi va nga kumana swona? Hi mhaka muni hi fanele hi tama hi yendla ku rhandza ka Yehovha hambiloko hi kumana ni swikarhatu? I yini leswi nga hi pfunaka ku tama hi tshemba Yehovha ka minkama ya ku karhata?

4-5. I mpsini leswi swi nga godolisa Vayuda ku yendla ntirho wa vona wa ku yaka tempele?

⁴ Nkama Vayuda va nga tlhelela Yerusalema va ve ni ntirho wa wunyingi wa ku wu yendla. Nkama va nga fika va tekele ku yaka altari va tlhela va sungula ku yaka tempele. (Ezra 3:1-3, 10) Kambe ku hiseka ka vona ku pumbekile. Hi mhaka muni? Hikusa handle ka ku yaka tempele a va fanele va wundla mindjangu ya vona, va yaka tiyindlo va tlhela va rima masimu. (Ezra 2:68, 70) Naswona a ku ni valala lava a va zama ku nyimisa ntirho wa ku yaka tempele. — Ezra 4:1-5.

⁵ Vayuda va hluphekile hi mhaka ku pfumala male ni leswi a ku ni ku tsekatseka ka mimfumu funtshi tiko la vona se a li li hansi ka mfumu wa Persiya. Nkama ku nga fa Hosi Korexe hi lembe la 530 na ku nge se va nguva ya hina, Cambises lweyi a nga mu pfaleta ni masonchwa ya yena va fambe va ya lwa ni tiko la Gibita, kambe nkama va nga ya ku lweni masonchwa ya yena ma sindzise Vayisrayele swaku ma va nyika swakudla, mati ni ndhawu ya ku yetlela; leswo a swi yendla swaku Vayisrayele va ya va hlupheka swinene. Ni ka mfumu wa Dariyosi lweyi a nga pfaleta Cambises a ku tale hi switereka, se swiyimu leswi hinkwaswu swi yendle swaku Vayisrayele va sungula ku karhateka hi swaku a va ta yi wundlisa ku yini mindjangu ya vona. Hi mhaka swikarhatu hinkwaswu leswi va nga kumana na swona, Vayuda van’wani va pimise swaku a nkama wa ku pfuxeta tempele ya Yehovha a wu nga se fika. — Hag. 1:2.

6. Hi ku ya hi Zakariya 4:6, 7, hi swini swikarhatu swin’wani leswi Vayuda va nga kumana na swona, funtshi Zakariya a va pfunise ku yini?

⁶ Lerha Zakariya 4:6, 7. Hambileswi a va kumana ni swikarhatu swa timale ni ku tsekatseka ka mfumu, a Vayuda a va ha langutana ni swikarhatu swin’wani. Hi 522 na ku nge se va nguva ya hina, valala va vona va hlohlotele hosi ya Persiya swaku yi nyimisa ku yakiwa ka tempele kambe Zakariya a tiyisekise Vayuda swaku Yehovha a a ta tirhisa matimba ya yena leswaku a susa swikarhatu hinkwaswu. Hi ku famba ka nkama hi 520 na ku nge se va nguva ya hina, Hosi Dariyosi a yendle swaku va tirha na va chunsekile. A va nyike male ni ku humesa nawu wa leswaku valala va vona va va seketela hi swa ku yaka hi swona. — Ezra 6:1, 6-10.

7. Yehovha a va katekisise ku yini Vayuda lava va nga tlhelela Yerusalema, nkama lowu va nga rhangisa ku rhandza ka yena?

 ⁷ Hi ku tirhisa Hagayi na Zakariya Yehovha a tshembise vanhu va yena leswaku loko va rhangisa ku pfuxeta tempele yena a a ta va pfuna. (Hag. 1:8, 13, 14; Zak. 1:3, 16) Se hi ku tiyisiwa hi vaprofeta, Vayuda va yo vhela va sungula ku pfuxeta tempele hi lembe la 520 na ku nge se va nguva ya hina, naswona va hetile na ku nge se hundza 5 wa malembe. Leswi Vayuda va nga yendla leswi Yehovha a a swi lava hambileswi a va kumana ni swikarhatu, yena a va pfunile hi ku va nyika leswi a va swi lava a tlhela a va pfuna swaku va tiyisa wunghanu la vona na yena. Hi mhaka  leyo vona va tame va mu gandzela na va tsakile. — Ezra 6:14-16, 22.

8. Marito lawa ma nga ka buku la Hagayi 2:4 ma nga hi pfunisa ku yini kuva hi tama hi rhangisa ku rhandza ka Yehovha? (Vona ntlhamuselo.)

⁸ Leswi nhlomulu wawukulu wu nga kusuhi i swa lisima hintamu ku hisekela ntirho wa ku chumayela. (Marku 13:10) Minkama yin’wani swi nga hi karhatela ku rhangisa ntirho wa ku chumayela loko hi kaleliwa hi male kumbe hileswi ntirho wa ku chumayela wu tsimbisiwaka ka tiko la hina. I ntxini xi nga hi pfunaka ku rhangisa Mfumu wa Yehovha? Hi fanele hi tama hi tshemba swaku “Yehovha murhangeli wa tintsumi” b a na hina, a ta hi seketela loko hi tama hi rhangisa swilaveko swa Mfumu wa yena. Se a hi na xa ku xi chava. — Lerha Hagayi 2:4.

9-10. Oleg na Irina va swi vonise ku yini swaku marito ya Yesu lawa ma nga ka Matewu 6:33 i ntiyiso?

⁹ A hi voneni xikombiso xa Oleg na Irina, c nuna na nsati lava va nga vapfuli va ndlela. Vona va rhurhe va ya ka bandla lin’wani swaku va ya pfunisa, kambe va game va heleliwa hi ntirho. Hambileswi va nga heta lembe na va nga tirhi va swi vonile swaku Yehovha a a na vona hikusa minkama yin’wani vamakwerhu a va va pfuna. I mpsini leswi swi nga va pfuna loko va kumana ni swikarhatu leswi? Oleg a vula swaku: “Ku tshama na hi khomekile hi ntirho wa ku chumayela swi hi pfunile ku tama hi rhangisa leswi swi nga swa lisima ka wutomi la hina.” Hambileswi Oleg ni nsati wa yena a va tama va lava ntirho, vona va tame va hisekela ntirho wa ku chumayela.

¹⁰ Siku lin’wani, nkama va nga vuya hi ku chumayeleni, va kume swaku munghanu wa vona a a fambe kolomu ka 160 wa makilometru swaku a va tisela minkwama yimbirhi leyi nga ni swakudla. Oleg a te: “Siku leliyani, hi tlhele hi swi vona hi kusuhi swaku Yehovha ni bandla va ni mhaka na  hina. Ha tiyiseka swaku Yehovha a nga ta tshuka a khohlwile vanhu ya yena ku nga na mhaka swaku xiyimu xi bihe ka ndjhani.” — Mat. 6:33.

11. Ku ta yendleka yini loko hi rhangisa ku rhandza ka Yehovha ka wutomi la hina?

¹¹ Yehovha a lava leswaku hi rhangisa ntirho wa ku yendla vanhu vadjondzisiwa. Hi ku ya hi leswi hi nga swi vona ka  paragrafu 7, Hagayi a byele Vayuda swaku a va fanele va tlhela va sungula ku pfuxeta tempele naswona loko va yendla leswo, Yehovha a a tshembisa swaku a ta va katekisa. (Hag. 2:18, 19) Se, na hina hi nga tiyiseka swaku loko hi yendla hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka leswaku hi rhangisa ntirho lowu a nga hi nyika wona, wa ku yendla vanhu vadjondzisiwa a ta hi katekisa.

12. Hi mhaka muni a swi lava Ezra ni Vayuda lavan’wani va va ni lipfumelo la ku tiya?

¹² Hi lembe la 468 na ku nge se va nguva ya hina, Ezra ni ntlawa wa wumbirhi wa Vayuda, va suke Babilona va ya Yerusalema. Leswaku va yendla liyendzo lelo, a swi lava swaku Ezra ni lava a a famba na vona va va ni lipfumelo la ku tiya hikusa tindlela ta kona a ti ni nghozi naswona a va ni woru la linyingi ni prata leli li nga nyikeliwa leswaku li ta tirhisiwa ka ku yaka tempele. Leswo a swi ta yendla swaku va hlaseliwa leswaku va ta va yivela. (Ezra 7:12-16; 8:31) Handle ka leswo, hala Yerusalema a va ya kona, a ku nga hlayisekanga. Ka doropa la kona a ko tshama vanhu vavatsongo, mimuru ni swipfalu a swi wonhekile. Se, hi nga djondza yini ka ndlela leyi Ezra a a mu tshemba hi yona Yehovha?

13. I yini lexi nga pfuna Ezra kuva a tshemba Yehovha? (Vona ntlhamuselo.)

¹³ Ezra se a a tshame a swi vona swaku Yehovha wa va pfuna vanhu va yena ka nkama wa ku karhata. Na lembe la 484 na ku nge se va nguva ya hina li nge se fika, swi tikomba Ezra a a tshama Babilona, a nkama lowu Hosi Asuwerusi a nga humesa nawu wa leswaku ku dlayiwa Vayuda hinkwavu lava a va tshama ka tindhawu leti a ti fumiwa hi Mfumu wa Persiya. (Est. 3:7, 13-15) Phela hi nkama wolowo, leswi wutomi la Ezra ni la Vayuda lavan’wani hinkwavu a li li nghozini, vona va sungule ku titsona swakudla, va rila, funtshi ha tiyiseka swaku va khongele hintamu va kombela swaku Yehovha a va pfuna. (Est. 4:3) Pimisa hi leswi Ezra ni Vayuda van’wani va nga titwisa xiswona ka xiyimu lexiyani, nkama lowu swilo swi nga txintxa swi djikela vanhu lava a va lava swaku Vayuda va dlayiwa! (Est. 9:1, 2) Phela leswi Ezra a nga swi hanya ka nkama lowuyani wa ku karhata, swi nga va swi mu lunghiselelile swaku a swi kota ku lwisana ni swikarhatu leswi swi nga gama swi mu humelela ka malembe lawa ma nga landzela. Funtshi swi nga yendleka leswo swi yendle Ezra a swi vona swaku Yehovha wa va vhikela vanhu va yena. d

14. I yini leswi makwerhu Anastasia a nga swi djondza nkama lowu Yehovha a nga mu pfuna ka xiyimu xa ku karhata?

¹⁴ A nkama hi vonaka Yehovha na a hi pfuna hansi ka swiyimu swa ku karhata hi ya hi mu tshemba hintamu. Vona xikombiso xa Anastasia lweyi a tshamaka aEuropa. Yena a tshike ntirho wa yena hileswi a a nga lavi ku nghenelela ka swa politika. A vula leswi: “A ni nge se tshama ni txonisa xileswiyani.” A tlhela a yengesela a ku: “ Hinkwaswu ni swi tshike ka mavoko ya Yehovha ni vona leswi a nga ta ni pfunisa xiswona. Siku lin’wani ni nga ha tlhela ni heleliwa hi ntirho kambe a ni nga ta chava. Leswi Papayi wa mina wa matilweni a nga ni pfuna namuntlha, a swi nge mu tsandzi mundzuku.”

15. I yini lexi xi nga pfuna Ezra swaku a tama a tshemba Yehovha? (Ezra 7:27, 28)

¹⁵ Ezra a swi vonile swaku Yehovha a a mu pfuna.  Loko Ezra a pimisa hi makhambi hinkwawu lawa Yehovha a nga mu pfuna a tame a mu tshemba. Yena a vule leswi: “Yehovha Xikwembu xa mina a a na mina.” (Lerha Ezra 7:27, 28.) Phela Ezra a ma tirhise hintamu marito lawa ka buku la yena. — Ezra 7:6, 9; 8:18, 22, 31.

16. Hi ka swiyimu swa ku tshamisa ku yini lani hi nga vonaka swaku Yehovha a na hina minkama hinkwayu? (Vona mufoto.)

¹⁶ Yehovha a nga hi pfuna loko hi kumana ni swikarhatu. Hi xikombiso, loko hi kombela patrao wa hina masikunyana swaku hi ya sixtira kongresu kumbe hi kombela swaku a hi txintxela masiku kumbe minkama leyi hi tirhaka ka yona leswaku hi ta va kona ka mintlhanganu ya hina hinkwayu, hi va hi nyika Yehovha nkama swaku a hi pfuna ka wutomi la hina. Phela hi nga ha hlamala loko hi vona swilo swi lunga. Se leswo swi ta yendla swaku hi ya hi mu tshemba hintamu Yehovha.

17. Ezra a swi kombise ku yini swaku a a tiveka hansi ka minkama ya ku karhata? (Vona mufoto wa pajina la ku sungula.)

¹⁷ Hi ku tiveka hansi, Ezra a kombele ku pfuniwa hi Yehovha. Nkama a nga titwa na a tikeliwa hi swilo, hi ku tiveka hansi a khongelile ka Yehovha. (Ezra 8:21-23; 9:3-5) Ku va Ezra a tshembe Yehovha, swi yendle swaku vanhu van’wani va mu seketela va tlhela va tekelela lipfumelo la yena. (Ezra 10:1-4) Se, loko hi titwa hi tikeliwa kumbe hi vilela hi ku pfumala male kumbe ndlela leyi hi nga hlayisaka ndjangu wa hina hi yona, hi nga kombisa swaku ha mu tshemba Yehovha hi ku khongela ka yena.

18. I yini lexi nga hi pfunaka swaku hi tama hi mu tshemba Yehovha?

¹⁸ Loko hi tiveka hansi ku fana na Ezra, hi khongela hi kombela swaku Yehovha a hi pfuna hi tlhela hi nga yali loko vamakwerhu va hina va lava ku hi pfuna, hi ta ya hi mu tshemba hintamu Yehovha. Makwerhu Erika lweyi a nga ni 3 wa vana, a swi kotile ku tama a tshemba Yehovha hambileswi a nga kumana ni swiyimu swa ku karhata hintamu. Ku ve ni nkama lowu a nga feliwa hi nuna a tlhela a humeliwa hi nyimba. Loko a vulavula hi leswi swi nga mu yendlekela hi nkama wolowo wa ku karhata, yena a te: “Loko swilo swi nge se hi yendlekela, a hi nge swi tivi swaku Yehovha a ta hi pfunisa ku yini. Phela minkama yin’wani Yehovha a hi pfuna hi tindlela ta ku a hi nga ti nyimelanga. Ni vone swaku a vanghanu va mina a va ni pfuna hintamu hi leswi a va swi vula ni leswi a va ni yendlela swona funtshi leswo a ku li nhlamulu ya swikhongelo swa mina. Funtshi swi va vevukelile vanghanu va mina ku ni pfuna hileswi ni kalaka ni nga va fihlelanga nchumu ka leswi a swi ni humelela.”

19-20. Hi djondza yini ka leswi swi nga yendliwa hi Vayuda lava va nga sala Babilona?

¹⁹ Hi nga djondza swilo swa lisima ka leswi swi nga yendliwa hi Vayuda lava va kalaka va nga swi kotanga ku tlhelela aYerusalema. Swi tikomba Vayuda volavo va nga tlhelelanga Yerusalema hileswi a va vabya, van’wani a va gugile kumbe swiyimu swin’wani. Hambileswo va va pfunile Vayuda lava va nga tlhelela Yerusalema hi ku va nyika swilo leswi a swi laveka kuva ku yakiwa tempele. (Ezra 1:5, 6) Swi tikomba ingaku loko se ku hundze kolomu ka 19 wa malembe na ntlawa wa ku sungula wa Vayuda wu tlhelele aYerusalema, lava va nga sala Babilona a va ha tama va nyikela swilo swaku swi pfuna Vayuda lava se a va li Yerusalema. — Zak. 6:10.

²⁰ Loko ku li swaku a hi swi koti ku yendla swa swinyingi ka ntirho wa Yehovha hi fanele hi tiyiseka swaku swoleswi swaswitsongo leswi hi kotaka ku swi yendla, Yehovha wa swi nyika lisima. Hi mhaka muni hi hlaya leswo? Hikusa ka nkama wa Zakariya Yehovha a mu rhumile muprofeta lweyi swaku a yendla harhi hi ku tirhisa woru ni prata leli Vayuda lava a va li Babilona a va li rhumelile. (Zak. 6:11) A harhi leyi yayikulu a yi ta tshamela ku va khumbukisa hi minyikelo leyi vona a va yi humesile. (Zak. 6:14) Leswi swi lava ku hi komba leswaku minkama hinkwayu Yehovha a nge te yi khohlwa minzamu leyi hi yi yendlaka swaku hi mu tsakisa, ngopfungopfu loko hi li ka minkama ya ku karhata. — Heb. 6:10.

21. I yini leswi swi nga ta yendla swaku hi nga chavi loko hi kumana ni swikarhatu ka nkama lowu taka?

²¹ Leswi hi hanyaka ka minkama leyi ya ku karhata hi ta kumana ni swikarhatu swa swinyingi, funtshi loko masiku ma ya ma famba wutomi li ta ya li tika hintamu. (2 Tim. 3:1, 13) Kambe a hi fanelanga hi pfumelela swaku leswo swi hi yendla hi vilela ku tlula mpimu. Hi fanele hi khumbuka marito lawa Yehovha a nga ma byela vanhu va yena nkameni wa muprofeta Hagayi. Yena a te: “Ni na n’wina . . . mi nga chaveni.” (Hag. 2:4, 5) Se, na hina hi nga tiyiseka swaku loko minkama hinkwayu hi lwela ku yendla ku rhandza ka Yehovha, a ta hi pfuna. Loko hi tirhisa leswi hi nga swi djondza ka wuprofeta la Hagayi, wuprofeta la Zakariya hi tlhela hi lwela ku tekelela xikombiso xa Ezra, hi ta tama hi tshemba swaku Yehovha minkama hinkwayu a ta hi pfuna, hambi ka swikarhatu leswi hi nga ta kumana na swona ka nkama lowu taka.