NHLOKOMHAKA YA DJONDZO 47
Hi Nga Yentxa Yini Swaku Hi Tiyisa Lipfumelo La Hina
“Mi nga karhatekeni. Pfumelani.” — YOH. 14:1.
LISIMU 119 Ahi Ve ni Lipfumelo
LESWI HI NGA TA SWI DJONDZA *
1. Hi xini xivutiso lexi hi nga ha tiyentxaka xona?
KU NGA VA leswaku minkama yin’wana wa chava loko u pimisa hi leswi nga ta yentxeka ku nga li khale, swa ku fana ni ku helisiwa ka wukhongeli la mavunhwa, ku dumeliwa hi Goge wa Magoge ni nyimpi ya Armajedoni? Phela u nga ha tivutisa swaku loko swilo leswi hinkwaswu swi yentxeka, indje ni ta swi kota ku tshama ni tshembekile? Loko u tshame u tivutisa leswo, marito ya Yesu lama nga ka ndzimana ya nhlokomhaka leyi ma ta ku pfuna hintamu. Yesu a byele vadjondzisiwa va yena a ku: “Mi nga karhatekeni. Pfumelani.” (Yoh. 14:1) Phela lipfumelo li nga hi pfuna ku tshama hi tshembekile ku nga na mhaka swaku i yini leswi nga ta yentxeka.
2. Hi nga li tiyisisa ku yini lipfumelo la hina naswona hi ta djondza hi yini ka nhlokomhaka leyi?
2 Leswi hi swi yentxaka loko hi kumana ni swikarhatu swoswi, swi ta hi pfuna ku vona leswi hi nga swi yentxaka loko hi kumana ni swikarhatu ka nkama lowu taka. Leswi hi swi yentxaka swoswi loko lipfumelo la hina li ringiwa, swi nga hi pfuna ku vona lani hi faneleke hi yampsisa kona swaku hi tiyisa lipfumelo la hina. Phela loko hi kumana ni swikarhatu, lipfumelo la hina li ya li tiya naswona leswo swi ta hi pfuna ku tiyisela swikarhatu loko lipfumelo la hina li ringiwa ka nkama lowu taka. Ka djondzo leyi hi ta vona 4 wa swiyimu leswi kombisaka swaku vadjondzisiwa va Yesu a va fanele va tiyisa lipfumelo la vona. Hi ta tlhela hi vona swaku hi nga swi tiyiselelisa ku yini swikarhatu namuntlha, ni swaku ku tiyisela swikarhatu swi nga hi pfunisa ku yini ku tilunghiselela ku hlula swikarhatu leswi hi nga ta kumana na swona ka nkama lowu taka.
LIPFUMELO LI TA HI PFUNA KU VONA SWAKU YEHOVHA A TA HI NYIKA LESWI HI SWI LAVAKA
3. Hi ku ya hi Matewu 6:30, 33 i ka swiyimu swini lani hi faneleke hi tiyisa lipfumelo la hina?
3 I swinene kuva papayi wa munti a hlayisa ndjangu wa yena, hi ku wu nyika swakudla, mpahla ni ndhawu ya ku tshama ka yona. Kambe ku yentxa leswo a swi vevuki ka minkama leyi hi hanyaka ka yona. Minkama yin’wana vamakwerhu va hina va luzekeliwa hi mintirho Matewu 6:30, 33.) Loko hi tshemba hi ku helela swaku Yehovha a nga ta hi tshika, nchumu wa lisima ka wutomi la hina ku ta va ku mu tirhela. Phela loko hi vona ndlela leyi Yehovha a hi pfunaka hi yona hi ku hi nyika leswi hi swi lavaka swaku hi tama hi hanya, wunghanu la hina na yena li ta kula naswola lipfumelo la hina li ta tiya.
ya vona, swi tlhela swi va karhatela ku kuma mintirho yin’wana. Kasi van’wana va yala ku yentxa mintirho ya ku Vakreste a va fanelanga va yi yentxa. Ka swiyimu swa ku fana ni leswi, hi fanele hi kholwa swaku Yehovha a ta hi pfuna hi ku hi nyika swilo leswi hi swi lavaka kuva hi hlayisa mindjangu ya hina. Phela Yesu a vulavule hi mhaka leyo loko a djondzisa ka Nhava ya Mawolivhera. (Lerha4-5. I yini lexi nga pfuna ndjangu wa makwerhu Castro swaku wu hlula xikarhatu lexi a wu kumana na xona?
4 Vona leswi Yehovha a nga wu pfunisa xiswona ndjangu lowu tshamaka Venezuela, lowu a wu karhateka hi swaku wu ta swi kumisa ku yini swa ku tihlayisa hi swona. Ndjangu wolowo i wa makwerhu Castro. Hambileswi a va li swisiwana, a va kota ku tihanyisa hi ku yentxa mintirho ya ku hambanahambana ka ndhawu leyi a va li ka yona. Kambe siku lin’wana va ngheneliwe hi mabandidu lawa a ma ni swibamu, ma va tekela ndhawu ya vona ma tlhela ma va sindzisa swaku va suka. Miguel, papayi wa makwerhu Castro a li: “Leswaku hi tihlayisa, swoswi hi tirha ka terenu la litsongo leli va nga hi lomba swaku hi rima. Siku ni siku na hi nge se yentxa swilo swin’wana, ni rhanga hi ku kombela Yehovha swaku a hi nyika swilo swa siku lolelo swaku hi tama hi hanya.” Phela wutomi li karhata hintamu ka ndjangu lowu, kambe leswi va tshembaka hi ku helela swaku Papayi wa vona Yehovha a ta tama a va hlayisa, a va tshiki ku ya mintlhanganwini ni ku chumayela. Va rhangisa ku tirhela Yehovha ka wutomi la vona, se Yehovha a va nyika leswi va swi lavaka swaku va tama va hanya.
5 Ka swiyimu leswi swa ku karhata, Miguel ni nsati wa yena Yurai, va swi vona swaku Yehovha wa va hlayisa. Minkama yin’wana Yehovha a tirhisa vamakwerhu swaku va va pfuna hi leswi va swi lavaka, ni ku pfuna Miguel swaku a kuma ntirho. Kasi minkama yin’wana Yehovha a tirhisa Betele swaku li va pfuna hi leswi va swi lavaka. Impela, Yehovha a nga va tshikanga. Hi mhaka leyo, lipfumelo la vona li ya li kula hintamu. Loko a vulavula hi ndlela leyi Yehovha a nga va pfuna hi yona, Yoselin n’wana wa vona wa mukulu a li: “Swi ni tsakisa hintamu ku vona leswi Yehovha a hi hlayisisaka xiswona. Ni mu vona a li munghanu wa mina lweyi a ni pfunaka swaku ni tama ni hanya.” Yoselin a tlhele a ku: “Swikarhatu hinkwaswu leswi ndjangu wa hina wu nga swi tiyiselela, swo hi lunghiselela swaku hi ta kota ku tiyisela swikarhatu leswi hi nga ta kumana na swona ka nkama lowu taka.”
6. U nga li tiyisisa ku yini lipfumelo la wena loko u nga na male ya ku yenela swaku u tihanyisa?
6 Ku nga va leswaku wa karhateka hileswi u kalaka u nga na male ya ku yenela swaku u tihanyisa? Loko ku li leswo, xikarhatu xa wena i xikulu. Kambe nkama lowu u kumanaka ni xikarhatu lexi, zama ku tama u tiyisa lipfumelo la wena. Khongela ka Yehovha u tlhela u pimisa hi marito ya Yesu lama nga ka Matewu 6:25-34. Tlhela u pimisa hi swikombiso swa vamakwerhu leswi kombisaka swaku Yehovha wa va hlayisa lava rhangisaka ku tirhela yena ka wutomi la vona. (1 Kor. 15:58) Ku yentxa leswo swi ta tiyisa lipfumelo la wena la leswaku Yehovha a ta ku pfuna, ku fana ni leswi a nga pfuna vamakwerhu van’wana lava nga kumana ni swikarhatu leswi fanaka. Phela Yehovha wa swi tiva leswi u swi lavaka naswona wa swi tiva swaku a ta ku nyikisa ku yini. Loko u vona leswi Yehovha a ku pfunisaka xiswona ka wutomi la wena, lipfumelo la wena li ta tiya naswona u ta swi kota ku tiyisela swikarhatu leswi u nga ta kumana na swona ka nkama lowu taka. — Hab. 3:17, 18.
LIPFUMELO LI TA HI PFUNA KU TIYISELA ‘SWIDZEDZE SWA SWIKULU’
7. Hi ku ya hi Matewu 8:23-26, “xidzedze xa xikulu” xi li ringise ku yini lipfumelo la vadjondzisiwa va Yesu?
7 Nkama lowu Yesu na a yendza hi boti alwandle ni vadjondzisiwa va yena, ku ve ni xidzedze xa xikulu. Se Yesu a tirhise leswi nga yentxeka swaku a va pfuna ku vona swaku a va fanele va va ni lipfumelo la ku tiya. (Lerha Matewu 8:23-26.) Xidzedze xolexo xi yentxe swaku mati ma nghena ka boti lakaku li lava ni ku mbombomela, kambe hi nkama wolowo Yesu a a yo yetlela. Leswi vadjondzisiwa va yena a va chava, va mu pfuxile va kombela swaku a va pfuna. Kambe Yesu a te: “Hi mhaka muni mi ni wutoya, n’wina lava nga ni lipfumelo la litsongo?” Phela vadjondzisiwa lava a va chava hintamu, a va fanele va swi twisisile swaku Yehovha a nga swi kota ku ponisa Yesu ni lava a va li na yena. Wa swi vona leswi hi swi djondzaka ka mhaka leyi? Hi djondza swaku loko hi ni lipfumelo la ku tiya, hi ta swi kota ku tiyiselela ‘swidzedze swa swikulu,’ ni swikarhatu swa ku fana ni swidzedze.
8-9. Lipfumelo la makwerhu Anel li ringisiwe ku yini, naswona i yini lexi nga mu pfuna ku tiyisela?
8 Vona leswi makwerhu wawansati Anel, lweyi a tshamaka Porto Rico a nga li tiyisisa xiswona lipfumelo la yena loko a kumane ni xikarhatu xa xikulu. Hi 2017 ku ve ni xidzedze xa xikulu lexi nga hohlota yindlo ya makwerhu Anel, naswona xidzedze xolexo xi yentxe swaku a heleliwa hi ntirho. Makwerhu Anel a li: “Ka masiku wolawu ya ku karhata a ni vilela hintamu, kambe ni djondze ku tshemba Yehovha hi ku khongela ni ku kala ni nga pfumeleli swaku xikarhatu xolexo xi ni heta ntamu.”
9 Makwerhu Anel a tlhele a vula swaku nchumu wun’wana lowu nga mu pfuna ku hlula xikarhatu xolexo i ku yingisa nkongomiso. Yena a li: “Ku yingisa leswi nhlengeletanu a yi hi byela swona swi ni pfunile ku tshama ni rhulile. Ni swi vonile swaku Yehovha a a li na mina hileswi a nga tirhisa vamakwerhu swaku va ni tiyisa va tlhela va ni nyika swilo leswi a ni swi lava. Yehovha a ni nyike swilo swa swinyingi swa ku tlula leswi ni nga mu kombela naswona lipfumelo la mina li ye li tiya.”
10. U nga yentxa yini loko u kumana ni “xidzedze xa xikulu” ka wutomi la wena?
10 Ku nga va leswaku na wena u kumana ni “xidzedze xa xikulu” ka wutomi la wena? Swi nga yentxeka u hlupheka hi mhaka leswi lomu u tshamaka kona ku nga va ni ndhambi kumbe swidzedze swin’wana. Kumbe swi nga yentxeka u ni mavabyi ya makulu lawa ma ku hetaka ntamu u tlhela u nga xi tivi ni xa ku xi yentxa. Phela u nga ha vilela, kambe u nga pfumeleli swikarhatu swoleswo swi ku yentxa u nga ha mu tshembi Yehovha. Tama u tiyisa wunghanu la wena na Yehovha, hi ku khongela swi suka mbilwini. Tiyisa lipfumelo la wena hi ku pimisa hi swiyimu leswi Yehovha a nga tshama a ku pfuna ka swona. (Pis. 77:11, 12) Loko u yentxa leswo u nga tiyiseka swaku Yehovha a nga ta ku tshika, kambe a ta va na wena minkama hinkwayu.
11. Hi mhaka muni hi fanele hi tinyimisela ku yingisa nkongomiso wa lava hi rhangelaka?
11 I yini xin’wana xi nga ku pfunaka ku hlula swikarhatu? Hilani makwerhu Anel a nga vula hi kona, i ku landzela nkongomiso. U fanele u tshemba lava Yehovha na Yesu va nga va veka swaku va hi kongomisa. Minkama yin’wana va nga ha hi nyika nkongomiso lowu ka hina wu kalaka wu nga twisiseki kahle, kambe loko hi yingisa nkongomiso wolowo Yehovha a ta hi katekisa. Phela Bibele ni leswi nga tshama swi humelela vamakwerhu va ku tshembeka, swi kombisa swaku ku yingisa nkongomiso swi nga ponisa wutomi la hina. (Ekso. 14:1-4; 2 Tikro. 20:17) Se tinyiki nkama wa ku pimisa hi swikombiso swoleswo hikusa swi ta ku pfuna ku yingisa nkongomiso wa nhlengeletanu ya Yehovha swoswi ni ka nkama lowu taka. (Heb. 13:17) Loko u yentxa leswo, u nga ta chava swikarhatu leswi u nga ta kumana na swona ka nhlomulu wa wukulu lowu nga kola kusuhi. — Swi. 3:25.
LIPFUMELO LI TA HI PFUNA KU TIYISELA LOKO HI KHOMIWA HI NDLELA YA KU BIHA
12. Hi ku ya hi marito ya Yesu ma nga ka Luka 18:1-8, lipfumelo li nga hi pfunisa ku yini loko hi kumana ni swikarhatu?
12 Yesu a a swi tiva swaku ku khomiwa hi ndlela ya ku biha a swi ta ringa lipfumelo la vadjondzisiwa va yena. Se leswaku a va pfuna a va yentxele xifaniso lexi nga ka buku la Luka. Ka xifaniso xolexo, Yesu a va byele hi wansati wa ku feliwa hi nuna lweyi a a tama a ya ka muyavanyisi lweyi a a nga xi hloniphi Xikwembu, swaku a kombela ku kombiwa wululami. Wansati yelweyo a a tiyiseka swaku loko a tama a ya ka muyavanyisi yelweyo, hi wugamu a a ta mu komba wunene. Phela leswo swi yentxekile hikusa muyavanyisi lweyo a game a mu pfuna wansati lwiyani. Ku hambana ni muyavanyisi lwiyani, Yehovha i Xikwembu xa ku lulama. Hi mhaka leyo, Yesu a te: “Se ina ka, Xikwembu a xi nge va lehiseli mbilu lava xi nga va langa, ku nga lava khongelaka ka xona wusiku ni nhlikanhi?”(Lerha Luka 18:1-8.) Yesu a tlhele a ku: “Kambe loko N’wana wa munhu a fika, i nga va swaku a ta li kuma lipfumelo la ku fana ni lolelo lani misaveni?” Loko hi khomiwa hi ndlela ya ku biha hi fanele hi lehisa mbilu hi tlhela hi tiyisela na hi ni lipfumelo la ku tiya, ku fana ni wansati lwiyani wa ku feliwa hi nuna. Loko hi ni lipfumelo hi nga tiyiseka swaku Yehovha a ta hi pfuna ka swikarhatu leswi hi nga ta kumana na swona, naswona a hi nga ta tshika ku khongela na hi kholwa swaku a ta swi hlamula swikhongelo swa hina. Funtshi minkama yin’wana swikhongelo swa hina swi nga ha hlamuliwa hi ndlela ya ku a hi nga yi nyimelanga.
13. Xikhongelo xi wu pfunise ku yini ndjangu lowu nga khomiwa hi ndlela ya ku biha?
13 Vona xikombiso xa makwerhu wawansati Vero, lweyi a tshamaka República Democrática de Congo ni nuna wa yena wa ku kala a nga li Mboni xikan’we ni n’wana wa yena wa 15 wa malembe. Vona va balekile nkama masonchwa ma nga dumela kaya ka vona. Loko va li ndleleni va tlhangane ni masonchwa lawa ma nga va nyimisa ma va byela swaku ma lava ku va dlaya. Nkama makwerhu Vero a nga sungula ku rila, n’wana wa yena a zame ku mu miyetela na a khongela hi rito la ku tlakuka naswona a tirhisa vito la Yehovha ka Matewu 6:9-13.” Se komandanti wa masonchwa a game a ku: “Wena ni vapsali va wena, fambani hi ku rhula naswona Yehovha Xikwembu xa n’wina a a mi vhikeli!”
xikhongelo xa yena makhambi ya manyingi. Loko n’wana yelweyo a game ku khongela, komandanti wa masonchwa a mu vutise leswi: “I mani a nga ku djondzisa ku khongela?” Yena a hlamule a ku: “I mamana a nga ni djondzisa hi ku tirhisa xikhongelo lexi nga ka14. I yini lexi nga ringaka lipfumelo la hina naswona i yini lexi nga hi pfunaka ku tiyisela?
14 Swikombiso swa ku fana ni leswi swi hi djondzisa swaku a hi fanelanga hi xi vonela hansi xikhongelo. Se hi nga yentxa yini loko swikhongelo swa hina swi nga tekeli ku hlamuliwa? Ku fana ni wansati wa ku feliwa hi nuna wa xifaniso xa Yesu, tama u khongela. Khumbuka swaku Yehovha a nga ta ku tshika naswona a ta hlamula xikhongelo xa wena hi nkama wa wunene ni hi ndlela ya yinene. Tama u kombela Yehovha swaku a ku nyika moya wa yena wa ku kwetsima. (Filp. 4:13) Khumbuka swaku ku nga li khale, Yehovha a ta ku katekisa u za u khohlwa hinkwaswu swilo swa ku biha leswi ku humelelaka. Loko u tiyisela swikarhatu hi ku pfuniwa hi Yehovha, lipfumelo la wena li ta tiya naswona u ta swi kota ku hlula swikarhatu leswi u nga ta kumana na swona ka nkama lowu taka. — 1 Ped. 1:6, 7.
LIPFUMELO LI TA HI PFUNA KU HLULA SWIKARHATU
15. Hi ku ya hi Matewu 17:19, 20, hi xini xikarhatu lexi vadjondzisiwa va Yesu va nga kumana na xona?
15 Yesu a vule swaku lipfumelo a li ta pfuna vadjondzisiwa va yena swaku va hlula swikarhatu. (Lerha Matewu 17:19, 20.) Vadjondzisiwa va Yesu a va swi kota ku hlongola madimoni, kambe khambi lin’wana swi va tsandzile ku hlongola dimoni. Kasi hi mhaka muni va nga swi kotanga? Yesu a vule swaku a va swi kotanga hikusa a va nga na lipfumelo, a tlhele a va byela swaku loko a vo va ni lipfumelo la ku tiya a va ta swi kota ku hlula swikarhatu, hambi swo va swikulu ku fana ni nhava. Na hina hi nga ha kumana ni swikarhatu swa swikulu, lakaku hi pimisa swaku a hi nge swi koti ku swi hlula.
16. Lipfumelo li mu pfunise ku yini makwerhu Geydi nkama nuna wa yena a nga dlayiwa?
16 Vona xikombiso xa makwerhu wawansati Geydi, lweyi a tshamaka Guatemala. Nuna wa yena Edi a dlayiwile na va vuya hi mintlhanganwini. Lipfumelo la makwerhu Geydi li mu pfunise ku yini ku tiyisela xikarhatu lexi xa ku vava? Yena a li: “Ku khongela swi ni pfune ku byela Yehovha hinkwaswu leswi a swi ni karhata naswona a ni rhulise mbilu. Ni vona swaku Yehovha wa ni hlayisa hi ku tirhisa ndjangu wa mina, vanghanu va mina ni vamakwerhu abandleni. Ku tshama na hi ni swa swinyingi swa ku swi yentxa ka ntirho wa Yehovha swi ni pfuna ku pumba ku vaviseka swi tlhela swi ni pfuna ku kala ni nga vileli hintamu. Leswi swi nga ni humelela swi ni pfuna ku vona swaku ku nga na mhaka swaku hi wini ndzingo lowu ni nga ha kumanaka na wona ka nkama lowu taka, ni ta swi kota ku tiyisela hi ku pfuniwa hi Yehovha, Yesu ni vamakwerhu.”
17. Hi nga yentxa yini loko hi kumana ni swikarhatu swa swikulu?
17 Ku nga va swaku u feliwe hi munhu lweyi u mu rhandzaka? Loko ku li leswo, tinyiki nkama wa ku Swi. 18:1) Hambiloko minkama yin’wana ku khumbuka leswi nga ku humelela swi ku rilisa, yentxa swilo leswi nga ta ku pfuna kuva u tiyisela. (Pis. 126:5, 6) Tama u ya mintlhanganwini, u chumayela u tlhela u lerha Bibele, naswona tama u pimisa hi minkateko ya ku xonga leyi Yehovha a nga ta ku nyika yona ka nkama lowu taka. Phela loko u vona Yehovha a ku pfuna ka wutomi la wena, lipfumelo la wena li ta ya li kula hintamu.
tiyisa lipfumelo la wena ka ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi, ni ku djondza hi timhaka ta vanhu lava nga ka Bibele lava nga pfuxiwa ku feni. Ku nga va leswaku wa vaviseka hileswi lweyi u mu rhandzaka a nga susiwa bandleni? Tinyiki nkama wa ku djondza hi swaku ku layiwa hi Yehovha i swinene. Phela loko u kumana ni swikarhatu, hi nkama wolowo zama ku tiyisa lipfumelo la wena. Byela Yehovha hi ku kongoma leswi u titwisaka xiswona naswona minkama hinkwayu tipatsi ni vamakwerhu. (“HI PFUNI KU VA NI LIPFUMELO LA KU TIYA”
18 U nga yentxa yini loko u tsandzeke ku tiyiselela swikarhatu leswi nga ku yentxekela?
18 Loko u vona swaku swikarhatu leswi u nga tshama u kumana na swona, kumbe leswi u kumanaka na swona swoswi a wu swi koti ku swi tiyiselela, u nga godoli, kambe swi voni ku li ndlela ya ku tiyisa lipfumelo la wena. Kombela leswi vapostolo va Yesu va nga swi kombela, loko va te: “Hi pfuni ku va ni lipfumelo la ku tiya.” (Luk. 17:5) Pimisa hi leswi nga yentxekela vanhu lava hi nga bula hi vona ka nhlokomhaka leyi. Ku fana na Miguel na Yurai, khumbuka leswi Yehovha a nga ku pfunisa xiswona ka nkama lowu nga hundza. Ku fana na Anel ni n’wana wa makwerhu Vero, khongela ka Yehovha swi huma mbilwini ngopfungopfu loko u kumana ni xikarhatu xa xikulu. Naswona ku fana na makwerhu Geydi, khumbuka swaku Yehovha a nga hi pfuna hi ku tirhisa ndjangu wa hina kumbe vanghanu. Loko u pfumela ku pfuniwa hi Yehovha, swi ta ku pfuna ku hlula swikarhatu leswi u kumanaka na swona swoswi, naswona u ta tiyiseka swaku Yehovha a ta ku pfuna ku hlula swikarhatu leswi u nga ta kumana na swona ka nkama lowu taka.
19 I yini leswi Yesu a a swi tiva naswona i yini leswi wena u nga tiyisekaka hi swona?
19 Yesu a byele vadjondzisiwa va yena lani a va fanele va yengesela kona lipfumelo la vona. Kambe Yesu a a swi tiva swaku Yehovha a a ta va pfuna ku tiyisela swikarhatu leswi a va ta kumana na swona. (Yoh. 14:1; 16:33) Phela lipfumelo la ku tiya hi lona li nga ta pfuna xitshungu xa xikulu swaku xi pona ka nhlomulu wa wukulu. (Nhla. 7:9, 14) U ta va kona loko xitshungu xa xikulu xi ponisiwa? Phela u nga va kona hi mhaka timpsalu ta tikulu leti Yehovha a ti kombiselaka vanhu. Kambe leswo swi to koteka ntsena loko swoswi u yentxa hinkwaswu leswi u nga swi kotaka swaku u tiyisa lipfumelo la wena! — Heb. 10:39.
LISIMU 118 ‘Hi Yengeteli Kupfumela’
^ par. 5 Hi swi nyimele hintamu swaku misava leyi ya ku biha yi helisiwa. Kambe minkama yin’wana hi nga ha tivutisa swaku hi na lona lipfumelo la ku tiya leli nga ta hi pfuna ku tiyisela anze misava leyi ya ku biha yi helisiwa? Ka nhlokomhaka leyi, hi ta djondza hi swikombiso swa vamakwerhu lava nga tiyisa lipfumelo ni swaku hi nga yentxa yini kuva hi tiyisa lipfumelo la hina.