Ni psaliwe hi 19 ka Maio wa 1940, ka doropa la Amioûn, aLíbano. Kambe ndzhaku ka malembenyana, hi game hi txintxa hi ya tshama ka doropa la Trípoli. Ni wundliwe ka ndjangu wa ku tsaka lowu a wu ni lirhandzu wu tlhela wu tirhela Yehovha. Hi psaliwe hi li vavanuna vambirhi ni vavasati vanharhu naswona mina a ni li wa wugamu. Ka vapsali va mina, a male a yi nga li ya lisima hintamu kambe xa lisima hintamu a ku li ku djondza Bibele, hi ya mintlhanganwini, hi tlhela hi chumayela mahungu ya ku tsakisa.

Ka bandla la hina a ku ni vamakwerhu va vanyingi lava nga totiwa. Mun’we wa vona a ku li makwerhu Michel Aboud, naswona a ku li yena na a fambisa leswi namuntlha hi swi vitanaka Djondzo Ya Bibele Ya bandla. Michel a djondze ntiyiso aNova York naswona hi yena a nga yisa ntiyiso aLíbano hi 1920. Ndzhaku ka leswo, bandla la hina li pfuniwe hi vamakwerhu vambirhi vavasati lava a va djondze Jiliyadi, ku nga makwerhu Anne na Gwen Beavor. Ni khumbuka swaku makwerhu Michel a a va hlonipha vamakwerhu lava naswona a a tinyimisele ku va pfuna. Phela vamakwerhu lava va ve vanghanu va hina va vakulu. Ndzhaku ka malembenyana ni tsakile loko ni tlhangana na Anne aEstados Unidos. Ni tlhele ni tlhangana na Gwen, lweyi se a a tirha Betele la Londres ni nuna wa yena Wilfred Gooch.

Na na ha li jovhem a ku ni vamakwerhu va vatsongo aLíbano. Hambileswo, a hi chumayela hi ku hiseka, naswona a hi swi rhandza hintamu ku bula ni vanhu hi Bibele hambileswi varhangeli va wukhongeli va ndhawu liyani a va hi nyenya. Phela na ha swi khumbuka hinkwaswu leswi nga ni yentxekela ka nkama wolowo.

Siku lin’wana a hi li ku chumayeleni ka prediyu ni makwerhu wa mina wawansati Sana. Ku game ku ta mufundhisi lani a hi li kona. Swi tikomba a ku li ni lweyi a nga mu byela swaku a ku ni Timboni leti a ti chumayela ka muganga lowuyani. Mufundhisi lwiyani a sungule ku rhuketela Sana. Leswi mufundhisi lweyi a a kwate hintamu, a susumete Sana a wa ka swikada a tlhela a tivavisa. Na ka ha yentxeka leswo, ku ni munhu lweyi a nga fonela maphoyisa. Nkama maphoyisa ma nga fika ma kombele munhu swaku a pfuna Sana ma gama ma khoma mufundhisi ma famba na yena djele. Loko va fikile djele va tsumbule swaku mufundhisi lwiyani a a ni xibamu. Maphoyisa ma mu vutise leswi: “U mufundhisi wa kereke kumbe u mukongomisi wa ntlawa wa swigevenga?”

Ni khumbuka siku lin’wana leli hi nga yendza hi ya ku chumayeleni. Bandla la hina a li lugare xibomba leswaku hi ya chumayela ka ndhawu leyi a yi li kule. Ku sunguleni swilo a swi hi fambela kahle kambe loko mufundhisi wa ndhawu yoleyo a tiva swaku a ku ni lava a va chumayela, swilo swi txintxile. Yena a tipatse ni vanhu van’wana swaku va hi dumela. Va hi bandze hi maribye naswona papayi wa mina va mu vavisile lakaku a tala hi ngati ka kara. Papayi a game a tlhela a ya ka xibomba na mamana ni vamakwerhu van’wana. Nkama mamana na a limpa kara la papayi a vule marito ya ku a ni nge tshuki ni ma rivala, loko a te: “Yehovha va rivaleli vanhu lava. A va swi tivi leswi va swi yentxaka.”

Ni khumbuka siku lin’wana leli hi nga ya pfuxela maxaka ya hina ka doropa leli hi nga psaliwa ka lona. Nkama hi nga fika kaya ka vhovho hi kumane ni mufundhisi lweyi a va mu hlonipha hintamu. Naswona a a swi tiva swaku vapsali va mina i Timboni ta Yehovha. Hambileswi a ni ni 6 wa malembe, mufundhisi lweyi a ni vutise leswi: “Hi mhaka muni u nge se tsakamisiwa?” Ni mu hlamule leswi: “Na ha li mutsongo. Leswaku ni tsakamisiwa ni fanele ni yengetela wutivi la mina hi Bibele ni tlhela ni va ni lipfumelo la ku tiya.” Mufundhisi lwiyani a nga yi tsakelanga nhlamulu ya mina, naswona a byele vhovho wa mina swaku a ni na xihlonipho.

Hambileswi ku nga yentxeka swilo leswi, ku tala ka vanhu lava tshamaka Líbano va ni xinghanu funtshi va rhandzana. A swi tolovelekile swaku hi va ni mabulu ya ku tsakisa ni vanhu hi Bibele hi tlhela hi fambisa swidjondzo swa swinyingi swa Bibele.

Nkama a na ha ya xikola, makwerhu mun’wana wa Venezuela a te Líbano. A hlangamele ka bandla la hina, naswona hi ku famba ka nkama a namorare ni makwerhu wa mina wawansati Wafa. Va game va chada va ya tshama aVenezuela. Wafa a a hi xuva hintamu, naswona ka makarta lawa na a hi rhumela wona a a byela papayi swaku hi rhurha hi ya tshama Venezuela. Phela Wafa a swi kotile leswo, hikusa hi game hi rhurha hi ya tshama aVenezuela!

Hi fike Venezuela hi 1953 naswona hi ye hi ya tshama Caracas, kusuhi ni lani a ku tshama hosi  ya tiko. Leswi a na ha li mutsongo, a swi ni tsakisa hintamu ku vona hosi yi khaluta hi movha wa yona wa ku xonga na yi ni motorixta wa wa yona. Kambe vapsali va mina a swi va vevukelanga ku tolovela Venezuela, lirimi leli a va li vulavula ni swakudla swa kona. Kambe nkama lowu vapsali va mina a vaya va tolovela mahanyelo ya Venezuela ku yentxeke nchumu wun’wani wa ku vavisa hintamu.

Papayi wa mina a sungule ku vabya. Leswo swi hi hlamalisile, hikusa a hi nge se tshama hi mu vona na a vabya. Ku tsumbuliwe swaku papayi a a ni kankru naswona a va fanele va mu operara. Xa ku vava hi leswaku loko ku hele vhiki lin’we, a game a fa.

Phela swa karhata ku tlhamusela ku vava loku hi nga ku twa hi mhaka leswi nga yentxeka. A no va ni 13 wa malembe ntsena nkama ku nga yentxeka leswi. Ni xa ku xi yentxa a hi nga xi tivi. Hi ku famba ka nkama, a swi mu karhatela mamana ku kholwa swaku a feliwe hi nuna. Kambe, Yehovha a hi pfunile ku tiyisela xiyimu xolexo xa ku karhata. Nkama ni nga hamba 16 wa malembe, ni hete ku djondza secundária aCaracas, a ni swi lava hintamu ku pfuna ndjangu wa mina.

Hi nkama wolowo, makwerhu wa mina wawansati Sana a chade na Rubén Araujo, lweyi a a djondze Jiliyadi naswona a a tshama Venezuela. Va game va suka Venezuela va ya tshama Nova York. Mamana wa mina a vone swi yampsa ni ya djondza univhersidade aNova York, hi mhaka leyo ni ye ni ya tshama ni makwerhu wa mina Sana ni nuna wa yena. Phela va ni pfune hintamu swaku ni ya ni rhandza Yehovha, handle ka leswo, a hi li ka bandla leli a li li Brooklyn leli a li tirhisa Xipanyoli, naswona ka bandla lolelo a ku ni vamakwerhu va vanyingi lava a va mu rhandza hintamu Yehovha. Ni khumbuka swaku ni ve ni tive ku tiva vamakwerhu vambirhi, ku nga Milton Henschel na Frederick Franz, lava a va tirha aBetele la Brooklyn.

Loko ni li ka lembe la ku sungula a univhersidade la Nova York, ni sungule ku tivutisa hi leswi a ni lava ku swi yentxa hi wutomi la mina. A ni tshame ni lerha hi tinhlokomhaka ta tinyingi ka Murindzi leti a ti vulavula hi ku yengetela ntirho wa hina ka Yehovha, naswona a ni pimisa swinene hi mhaka leyi. Loko ni txuvuka vamakwerhu lava a va li vapfuli va ndlela ni lava a va tirha Betele ka bandla la hina, a ni vona swaku va tsakile, funtshi a ni swi lava ku fana na vona. Kambe, ni ku tsakamisiwa a ni nge se tsakamisiwa. Kolanu ni vone swaku a ni fanele ni nyiketela wutomi la mina ka Yehovha. Se ni game ni tsakamisiwa hi 30 ka Março wa 1957. Lowu a ku li nchumu wa lisima lowu ni nga kota ku wu fikelela.

Loko ni tsakamisiwile, ni pimise hi ku va mupfuli wa ndlela wa nkama hinkwawu. A ni swi lava hintamu ku va mupfuli wa ndlela, kambe ni swi vonile swaku a swi ta ni karhatela ku nghenela ntirho lowu hi nkama wolowo, hikusa a ni tivutisa swaku a ni ta swi kotisa ku yini ku va mupfuli wa ndlela wa nkama hinkwawu na kuve a ni djondza univhersidade. Se ni sungule ku bula na mamana ni vamakwerhu va mina hi makarta na ni va tlhamusela swaku a ni lava ku tshika univhersidade ni tlhelela Venezuela ni gama ni va mupfuli wa ndlela wa nkama hinkwawu.

Ni tlhele Venezuela hi Junho wa 1957. A nkama ni nga fika ni vone swaku xiyimu xa ndjangu wa  hina a xi nga tsakisi. Hi mhaka leyo, a ku fanele ku va ni munhu mun’wana lweyi a a ta tirha swaku a pfuna ndjangu. Ni pimise hi leswi a ni ta swi yentxa swaku ni pfuna ndjangu wa mina. Hi mhaka leyo, ni pfumele ku ya tirha banku, hambileswi a ni swi lava ku va mupfuli wa ndlela. Phela, ni ze ni tlhela aVenezuela hileswi a ni swi lava hintamu ku va mupfuli wa ndlela. Se ni yentxe xiboho xa ku va mupfuli wa ndlela ni tlhela ni tirha banku hi nkama wun’we. Hi malembe ya manyingi ni tirhe banku siku ni siku, ni tlhela ni va mupfuli wa ndlela wa nkama hinkwawu, hi nkama wolowo a ni khomekile hintamu kambe a ni tsakile!

Xin’wana lexi nga ni tsakisa hintamu, hi nkama ni nga tiva Sylvia, makwerhu wa ku xonga lweyi a a ta hi Alemanha naswona a a mu rhandza hintamu Yehovha. Sylvia a rhurhile a ta tshama aVenezuela ni vapsali va yena. Hi game hi chada naswona hi ku famba ka nkama hi ve ni 2 wa vana, Mike na Samira. Hi nkama wolowo a swi lava ni tlhela ni hlayisa mamana wa mina. Hi mhaka leyo, a tile a ta tshama na hina kaya. Hi mhaka ya leswi se a ni ni mintirho ya yinyingi ya ku yi yentxa andjangwini swi lave ni nyima ku va mupfuli wa ndlela wa nkama hinkwawu, kambe ni tame ni va muchumayeli wa ku hiseka. Loko ni ni maferiya, mina na Sylvia minkama hinkwayu a hi va vapfuli va ndlela va ku pfunisa.

Nkama ku nga yentxeka leswi ni nga vulavula hi swona ku sunguleni ka xitoriya lexi, vana va mina a va ha ya xikola. Hi nkama wolowo swilo a swi hi fambela kahle hikusa a hi nga pfumali male funtshi vanhu lava a va tirha banku a va ni hlonipha. Kambe leswi a ni swi lava i kuva vanhu va ni vona na ni li munhu lweyi a tirhelaka Yehovha. Leswo a swi nga suki ka nhloko ya mina. Se mina ni nsati wa mina hi tshamile hi bula hi ntirho wa hina. Phela, loko a no tshika ku tirha banku a na ha ta tama ni va ni male ya yinyingi. Se leswi a hi nga na xikweneti, a hi swi tiva swaku loko hi vevukisa wutomi la hina a hi ta va ni male ya ku yenela leswaku hi tihlayisa hi nkama wa ku leha.

A xiboho lexi a xi nga vevuki, kambe nsati wa mina na mamana va ni pfune swaku ni xi yentxa. Hi mhaka yoleyo, a ni ta swi kota ku tlhela ni va mupfuli wa ndlela wa nkama hinkwawu. Leswo a swi tsakisa hintamu! Ni sungule ku va mupfuli wa ndlela wa nkama hinkwawu. Kambe, ku game ku yentxeka nchumu wa ku tsakisa lowu a hi nga wu nyimelanga.

Siku lin’wana dotori a hi byele swaku Sylvia a ni nyimba! Ku twa leswo swi hi hlamalise hintamu, naswona swi hi tsakisile. Hi mhaka yoleyo, ni pimise hi xiboho lexi a ni xi yentxile xa ku tshika ntirho swaku ni va mupfuli wa ndlela wa nkama  hinkwawu. Kambe a ni tivutisa swaku indje a ni ta swi kota ku tama ni va mupfuli wa ndlela? Mina na Sylvia hi titwananise ni xiyimu naswona a hi nga wu voni nkama wa ku va ni n’wana. Kambe a na ha pimisa hi xiboho lexi a ni xi yentxile xa ku va mupfuli wa ndlela wa nkama hinkwawu.

Loko se hi bulile hi leswi a hi lava ku swi yentxa, a hi txintxanga xiboho lexi a hi xi yentxile. N’wana wa hina Gabriel a psaliwe hi Abril wa 1985. Naswona, hi lembe lolelo hi Junho, ni tshike ku tirha banku ni va mupfuli wa ndlela wa nkama hinkwawu hi 1985. Hi ku famba ka nkama ni game ni nyikiwa ntirho wa lisima wa ku va mun’we wa vamakwerhu va Comissão ya Filiyali. Kambe leswi Betele a li li kule ni Caracas, a swi lava ni famba 80 wa makilometru, kambirhi kumbe kanharhu hi vhiki.

A Betele a li kumeka ka doropa La Victoria. Se leswaku hi tshama kusuhi ni Betele hi yentxe xiboho xa ku hi rhurha hi ya tshama La Victoria. Phela ku yentxa leswo a swi hi vevukelanga, kambe a ni na marito ya ku tlhamusela ku tsaka loko ni nga na kona hi leswi ndjangu wa mina wu nga ni seketela. Makwerhu wa mina wawansati Baha a tinyimiselile ku sala a hlayisa mamana. N’wana wa hina Mike se a a chadile, kambe Samira na Gabriel a va ha tshama na hina. Naswona, leswi hi nga rhurha na vona swi lave va siya vanghanu va vona aCaracas. Handle ka leswo, nsati wa mina Sylvia hambileswi a a tolovelane ni doropa la likulu, swi lave a titoloveta ku ya tshama ka doropa la litsongo. Phela hinkwerhu swi lave hi titoloveta ku tshama ka yindlo ya yitsongo aLa Victoria. Handle ka ku kanakana, ku suka aCaracas hi ya tshama La Victoria swi lave minzamu ya yikulu.

Swilo swi tlhele swi txintxa hikusa Gabriel a chadile, naswona Samira se a a ni ntanga ya ku tshama yexe. Hi mhaka leyo, mina na Sylvia hi game hi rhambiwa swaku hi ya tirha aBetele hi 2007, lani hi tirhelaka kona ku fikela swoswi. Swoswi, n’wana wa hina wa matevula Mike i doda, naswona yena ni nsati wa yena Monica i vapfuli va ndlela. Na yena Gabriel i doda, naswona a tshama Itália ni nsati wa yena Ambra. Kasi Samira i mupfuli wa ndlela wa nkama hinkwawu, funtshi a pfunisa Betele.

Ka wutomi la mina ni yentxe swiboho wa swinyingi swa lisima, kambe a ni tisoli hi swona. Ni yi khensa hintamu mintirho leyi ni nga yi kuma ka nhlengeletanu ya Yehovha. Hi ku famba ka nkama ni vone swaku i swa lisima hintamu ku va munghanu wa mukulu wa Yehovha, naswona loko hi lava ku yentxa xiboho, ku nga na mhaka swaku i xikulu kumbe i xitsongo, Yehovha a ta hi nyika ku rhula “loku tlulaka mimpimiso hinkwayu.” (Filp. 4:6, 7) Mina na Sylvia swi hi tsakisa hintamu ku tirha Betele naswona ha tiyiseka swaku Yehovha a hi katekisile a tlhela a hi kongomisa ka hinkwaswu leswi hi nga swi yentxa.