Ni psaliwe hi 1935 aInglaterra. Nkama vapsali va mina va nga sungula ku djondza Bibele ni Timboni ta Yehovha, a ni ni kolomuyani ka 4 wa malembe. Ni tiyisekile swaku ni kume ntiyiso nkama na ni li ni kolomuyani ka 14 ku ya ka 15 wa malembe. Naswona ni tsakamisiwile hi 1952 na ni ni 16 wa malembe.

Ni game ni sungula ku djondzela ntirho ka komponi yin’wani. Hi ku famba ka nkama ni khwelisiwile ka komponi yoleyo funtshi ni tikhorisile hi ntirho wa mina.

Nkama mudjikelezi a nga ni rhamba swaku ni fambisa Djondzo Ya Bibele Ya Bandla, ka bandla leli vapsali va mina a va li ka lona, swi ni karhatelile hikusa a swi lava ni yentxa xiboho xa xikulu. Hi nkama wolowo, a ni ya mintlhanganwini ka mabandla mambirhi ya ku hambana. A xikarhi ka vhiki a ni ya mintlhanganwini ka bandla leli a li li kusuhi ni lomu a ni tirha kona. Kambe bandla leli, a li li kule ni lomu a ni tshama kona. Se, hi ku hela ka vhiki, a ni ya mintlhanganwini ka bandla leli mina ni vapsali va mina a hi li ka lona.

Leswi a ni swi lava hintamu ku pfunisa ka nhlengeletanu ya Yehovha, ni pfumelile leswi ni nga byeliwa swona hi mudjikelezi hambileswi a swi lava ni tshika ntirho lowu a ni wu yentxa. Ku pfumelela Yehovha a kongomisa wutomi la mina swi ni pfulele ndlela ya ku va ni wutomi la ku tsakisa la ku a ni nge tshuki ni tilayile hi lona.

Nkama na na ha li ka bandla leli a li li kusuhi ni lomu a ni tirha kona, ni tive ntombhi ya ku xonga, leyi a yi mu rhandza hintamu Yehovha. Ni game ni chada na yona hi 1957. Hi tikhorisile hi ku va vapfuli va ndlela va nkama hinkwawu, vapfuli va ndlela va ku hlawuleka, vadjikelezi hi tlhela hi tirha Betele xikan’we. Phela Anne a yentxa wutomi la mina li tsakisa.

Hi tsake hintamu nkama va nga hi rhamba swaku hi ya ka xikola xa Jileyadi hi 1966. Nkama hi nga heta xikola, hi game hi rhambiwa swaku hi ya tirha Malawi, ku nga ndhawu leyi vanhu va kona va tiviwaka hi ku rhandza ku yamukela vapfhumba.  Kambe a hi nga swi tivi swaku a hi nga ta tshama nkama wa wunyingi Malawi.

Hi fike Malawi hi diya 1 ka Fevereiro wa 1967. Hi hete wheti ya ku sungula hinkwayu na hi zama ku djondza lirimi, naswona hi sungule ku va vadjikelezi. Hi fambe hi movha lowu a hi pimisa swaku wu ta swi kota ku famba ka tindhawu hinkwatu wu nga chifeli, kambe a hi be hansi. Ku ve ni tindhawu leti a wu nga swi koti ku hundza ka tona. Minkama yin’wana a swi lava hi veketela minchumu henhla ka yindlo loko ku na mpfula, swaku mati ma nga ngheni lomu ndlwini. Phela a ha ha li ku sungula ntirho wa hina wa wumisiyonariyu kambe swikarhatu a swi yo vuya. Hambileswo, a hi wu rhandza.

Hi Abril minchumu yi sungule ku karhata. Siku lin’wana ka radiyu ni twe presidente wa Malawi na a vula swaku Timboni ta Yehovha a ti hakeli ma imposto funtshi ti pfukela mfumu. Phela a wo hemba, hikusa hinkwerhu ha swi tiva swaku mimfumu a yi swi lavi ku hi vona hi nga ngheneli ka politika hi tlhela hi nga titsalisi swaku hi va ni cartão la partidu.

Hi Setembro ku hume mahungu ka jornali lawa a ma vula swaku Timboni ta Yehovha ti pfuxa ngurumuza atikweni. Presidente wa Malawi a vule swaku mintirho ya Timboni ta Yehovha yi fanele yi nyimisiwa. Hi diya 20 ka Outubro wa 1967 va vhele va hi tsimbisa. Swi nga se ya kwini, maphoyisa ma vhele ma pfala Betele ma tlhela ma hlongola vamisiyonariyu hinkwavu atikweni.

Nkama lowu hi nga heta 3 wa masiku na hi li djele, va game va hi susa va hi yisa Maurícias. Kambe mfumu wa Maurícias a wu pfumelanga swaku vamisiyonariyu va tshama kolanu. Va  game va hi rhumela swaku hi ya tirha Zimbabwe. Kambe nkama hi nga fika, lweyi a a tirha frontera a yalile swaku hi nghena. A te: “A ma ha laviwi Malawi, mu tlhele mu hlongoliwa Maurícias, se hina hi hina hi nga ta mi yamukela?” Nsati wa mina a sungule ku rila. Phela a hi nga laviwi hi munhu. Hi nkama wolowo a ni pimisa ku tlhela ni ya kaya Inglaterra. Lweyi a a tirha fronteira a game a hi pfumelela swaku hi ya yetlela Betele la Zimbabwe, kambe a game a ku hi fanele hi tlhela hi mundzuku ka kona swaku hi ya thethisiwa. Hambileswi a hi karhalile hi ku rhendzelekiseliwa, hi tshike hinkwaswu ka mavoko ya Yehovha. Hi siku leli nga landzela ni nhlikanhi, hi pfumeleliwile swaku hi tama hi tshama aZimbabwe. A ni nge swi khohlwi leswi ni nga tsakisa xiswona hi siku lolelo. Ni swi vonile swaku Yehovha a a hi pfuna.

Nkama na ni tirha ka Betele la Zimbabwe, a ni tirha ka Departamento de Serviço. Ntirho wa mina a ku li ku vonelela ntirho wa Malawi ni wa Moçambique. Phela vamakwerhu aMalawi a va hluphiwa hintamu. Minkama yin’wana, a swi lava ni hundzuluxela makarta lawa a ma tsaliwe hi vadjikelezi va Malawi. Siku lin’wana nkama na ni heta ku tsala lin’we la makarta, ni rilile hintamu loko ni vona leswi vamakwerhu a va hluphisiwa xiswona. * Kambe swi tlhele swi ni tiyisa ku vona ku tshembeka, lipfumelo ni ku tiyisela ka vona. —  2 Kor. 6:4, 5.

A hi yentxa hinkwaswu leswi hi swi kotaka swaku hi fikisa mabuku aMalawi ni ka vamakwerhu lava va nga baleka nyimpi va ya Moçambique. Ntlawa lowu hundzuluxelaka lirimi leli vulavuliwaka hi vanhu va vanyingi aMalawi ku nga Chichewa, wu sungule ku tirha kaya ka makwerhu lweyi a nga ni masimu ya makulu aZimbabwe. Phela a va yakele tiyindlo ni tindhawu ta ku tirhela ka tona. Va tame va yentxa ntirho wa vona wa lisima wa ku hundzuluxela mabuku.

Ku yentxiwe malunghiselelo ya leswaku vadjikelezi va le Malawi va ya ka kongresu aZimbabwe lembe ni lembe. Loko va fika a va nyikiwa swibosu, se loko va tlhelela Malawi a va tiyisa vamakwerhu van’wana. Lembe lin’wana na vadjikelezi lava va ya pfuxela Zimbabwe, ku yentxiwe xikola swaku xi va tiyisa.

Hi Fevereiro wa lembe la 1975, ni yendzile ni ya Moçambique swaku ni ya pfuxela vamakwerhu va Malawi lava nga baleka. Vamakwerhu lava, a va landzisela nkongomiso wa nhlengeletanu ya Yehovha, naswona a va ni ntlawa wa madoda. Madoda lawa, a ma veka madixkursu, ma djondza Tsalwa La Siku, Murindzi va tlhela va va ni masembleya. A va yi lunghisa kahle ndhawu ya ku yentxela ka yona makongresu va tlhela va va ni madepartamentu ya ku basisa, ya ku phakela swakudla ni swin’wana. Phela leswi vamakwerhu lava a va swi yentxa, a swi kombisa swaku Yehovha a wu katekisa ntirho wa vona. Swi ni tiyise hintamu ku va pfuxela.

Hi 1970, aBetele la Zâmbia hi lona li nga sungula ku vonelela ntirho wa Yehovha aMalawi, kambe mina ni tame ni pimisa hi vamakwerhu va le Malawi ni tlhela ni va khongelela. Leswi a ni li wa Comissão la Betele la Zimbabwe, minkama yin’wana a hi kumana ni vamakwerhu va Betele la le Estados Unidos ku patsa ni vamakwerhu va Malawi, Djoni ni Zâmbia. Minkama yin’wani a hi tivutisa leswi: “Hi nga yentxa yini swaku hi pfuna vamakwerhu va le Malawi?”

Hi ku famba ka nkama, vamakwerhu a va nga ha hluphiwi hintamu. Lava a va balekile, va sungule ku tlhelela Malawi hi kutsongokutsongo. Naswona vamakwerhu lava a va nga balekanga a va sungula ku pepa hi kutsongokutsongo. Matiko ya le kusuhi a ma nga ha ti hluphi Timboni ta Yehovha funtshi a va ti pfumelela swaku ti chumayela. Moçambique na yena a yentxe swoleswo hi 1991. Kambe a hi tivutisa swaku ‘Timboni ta Yehovha ta le Malawi a ti ta chunsiwa siku muni?’

Hi 1993, mfumu wa Malawi wu tshike ku hlupha Timboni ta Yehovha wu tlhela wu ti pfumelela ku yentxa ntirho wa tona wa ku chumayela. Siku lin’wana na ni bula ni misiyonariyu, a ni vutise leswi: “Ma ha ta tlhela mu ya Malawi”? Phela a ni ni 59 wa malembe. Hi mhaka leyo ni te, “Ihim, se ni gugile!” Kambe, madlambu ya siku lolelo, Ntlawa lowu Rhangelaka wu hi rhumele karta na wu hi kombela swaku hi tlhelela Malawi.

Phela a hi wu rhandza hintamu ntirho wa hina Zimbabwe. Se, swi lave hi yentxa xiboho xa ku karhata. Se a hi li ni vanghanu va vanyingi, funtshi a hi tsaka hi ku tshama na vona. Ntlawa lowu Rhangelaka a wu hi sindzisanga swaku hi tlhela hi ya Malawi, kambe wu te loko hi swi lava hi nga tshama Zimbabwe. Loko a hi swi lava na hi langile ku titshamela Zimbabwe. Kambe ni pimise hi xikombiso xa Abrahamu na Sara, lava va nga siya munti wa vona na va gugile hi ku landza nkongomiso wa Yehovha. —  Gen. 12:1-5.

Hi landze nkongomiso wa nhlengeletanu ya Yehovha. Phela hi tlhelele Malawi hi diya 1 ka Fevereiro wa 1995. Hi siku lolelo, a ku hundza 28 wa malembe na hi fike Malawi hi khambi la ku sungula. Ni tirhe ka Comissão la Betele la Malawi ni vamakwerhu van’wana vambirhi. Naswona a hi hlwelanga, hi yo vhela hi sungula ku yentxa ntirho wa Yehovha.

Swi tsakisa ndjhani ku vona swaku Yehovha a kulisa ntirho wa yena. Hi 1993, a ko va ni 30.000 wa vachumayeli ntsena. Kambe hi 1998, se a ku ni 42.000 wa vachumayeli. * Nkama lowu Ntlawa lowu Rhangelaka wu nga vona ntirho lowu a wu li kona, wu pfumelele swaku ku yakiwa Betele. Ku xaviwe terenu la likulu Lilongwe. Va ni kombele swaku ni tirha ni comissão la ku yaka.

Hi Maio wa 2001, Makwerhu Guy Pierce a veke dixkursu la ku nyiketela Betele la nyuwani. Ka ntlhanganu wolowo, ku ve ni ku tlula 2.000 wa vamakwerhu, ku tala ka vona se a ku hundza 40 wa malembe na va tsakamisiwile. Phela vamakwerhu lava, va tiyisele swiyimu swa ku karhata. Hambileswi a va li swisiwana, a va ni lipfumelo la ku tiya ni wunghanu la likulu na Yehovha. Naswona a va tsake hintamu hi Betele leli la nyuwani. Ka tindhawu hinkwatu leti a va ti pfuxela Betele, a va famba na va yimbelela. Leswi a va  yimbelelisa xiswona swi ni khumbe mbilu, naswona swi kombisa swaku Yehovha a va katekisa lava va tiyiselaka.

Loko se ku hete ku yakiwa Betele, ni tsake hintamu nkama ni nga rhambiwa swaku hi ya nyiketela Tiyindlo ta Wugandzeli. Mabandla ya le Malawi ma petiwe ka lunghiselelo la ku yaka Tiyindlo ta Wugandzeli ka tindhawu leti ku nga ni vamakwerhu va swisiwana. Khale mabandla lawa, a ma yentxa mintlhanganu ka tindhawu leti a ti yakiwa hi minsinya ya mindlhulameti naswona a va fulela hi nhlanga ni mabyanyi. Funtshi a va veketela mabanku swaku va tshama ka wona. Se, swoswi vamakwerhu a va tirha hintamu kuva va yentxa matijolo swaku va yaka tindhawu ta nyuwani. Kambe vamakwerhu lava, a va ha swi rhandza hintamu ku tshama ka mabanku loko va li mintlhanganwini, ku tlula switshamu. Hikusa ka mabanku ku tshama vanhu va vanyingi.

Swi tsakisile ku vona vanhu na va kulisa wunghanu la vona na Yehovha. Swi ni tsakisile ku vona majovhem ya le África na ma tinyiketela swaku ma djondza mintirho ka nhlengeletanu ya Yehovha. Leswo swi yentxe swaku va nyikiwa mintirho Betele ni le bandleni. Mabandla ma tlhele ma tiyisiwa nkama ku nga vekiwa vadjikelezi va nyuwani lava ku tala ka vona se a va chadile. Hambileswi maxaka ya vona ma nga va sindzisa swaku va va ni vana, va lange ku kala va nga psali swaku va kota ku yengetela ntirho lowu a va wu yentxela Yehovha.

Nkama ku nga hundza 52 wa malembe na ni tirhela África, ni sungule ku vabya. Ntlawa lowu Rhangelaka wu hi kombele swaku hi tlhelela hi ya Inglaterra. Swi hi vavile ku tshika ntirho lowu a hi wu rhandza, kambe vamakwerhu va Betele la Inglaterra va hi hlayisa ku ta fikela ni swoswi se hi nga guga.

A ni tisoli hi xiboho lexi ni nga xi yentxa xa ku pfumelela Yehovha a kongomisa wutomi la mina. Phela a ni swi tivi swaku a ku ta yentxeka yini hi mina loko a ni tshembe wutivi la mina. Nkama hinkwawu lowu, Yehovha a a swi tiva leswi a ni swi lava leswaku ‘a ta lulamisa tindlela ta mina’. (Swi. 3:5, 6) Na na ha li jovhem, ni djondze ku tirha ka komponi ya yikulu. Kambe nhlengeletanu ya Yehovha, yi ni djondzise ntirho lowu nga ni tsakisa hintamu. Phela ku tirhela Yehovha swa ha ni tsakisa hintamu ni namuntlha.