1-2. I mpsini leswi van’wani va swi vulaka hi nkama wa ku namorara?

 PHELA ku namorara i nkama wa ku tsakisa swinene. Loko swi ku na wena wa namorara ha tiyiseka leswaku u lava ku tikhorisa swinene hi nkama lowu. Phela hi leswo vanhu vanyingi na vona va nga swi yendla. Tsion, a makwerhu wa xisati wa Etiópia, a vule leswi: “Nkama wun’wani wa ku tsakisa swinene lowu ni nga va na wona ka wutomi la mina, i nkama lowu a ni namorara ni nuna wa mina. Phela a hi bula hi timhaka ta lisima hintamu kambe a hi hleka ndjhani! Phela ni tsakile hintamu nkama ni nga kuma ‘rhambu’ la mina leli li ni rhandzaka swinene leli na mina ni kalaka ni nga gwenti hi lona.”

² Hi tlhelo lin’wani, makwerhu Alessio lweyi a tshamaka aHolanda, a li: “Nkama lowu a ni namorara ku ve nkama wawunene leswaku ni mu tiva kahle nsati wa mina, kambe hi kumane ni swikarhatu.” Ka nhlokomhaka leyi, hi ta vona swikarhatu leswi lava va namorara va nga ha kumanaka na swona hi ta tlhela hi vona matshinya ya minawu ya Bibele lawa ma nga pfunaka lava va namoraraka. Hi ta tlhela hi vona swaku van’wani abandleni va nga va pfunisa ku yini lava va namoraraka.

HI XINI XIKONGOMELO XA KU NAMORARA?

3. Hi xini xikongomelo xa ku namorara? (Swivuriso 20:25)

³ Hambileswi ku namorara ku nga nkama wa tsakisa swinene, a hi nchumu xa ku tlanga hi xona hikusa xi nga yendla leswaku lava va namorara va chada. Phela ka siku la muchadu, lava va chadaka va tshembisana phambheni ka Yehovha swaku va ta rhandzana va tlhela va hloniphana wutomi la vona hinkwalu. Na munhu a nga se yendla xitshembiso, a fanele a rhanga hi ku pimisa kahle hi mhaka ya kona. (Lerha Swivuriso 20:25.) Leswo swa fana ni ka xitshembiso xa muchadu. Ku namorara ku yendla swaku vanhu vambirhi va tivana kahle va tlhela va yendla xiboho xaxinene. Minkama yin’wani xiboho  xolexo ku nga ha va muchadu; kambe minkama yin’wani swi nga ha lava va tshikana. Hambileswo ku va va tshikana a swi vuli swona swaku swilo a swi fambanga kahle. Kambe swi vula swaku va xi fikelelile xikongomelo xa ku namorara, ku nga ku va pfuna ku yendla xiboho xaxinene.

4. Hi mhaka muni swi li swa lisima ku tiva xikongomelo xa ku namorara?

⁴ Hi mhaka muni swi li swa lisima ku tiva xikongomelo xa ku namorara? Loko munhu a nga xi twisisi xikongomelo xa ku namorara, swi nga yendla swaku a sungula ku namorara na a nga na xikongomelo xa ku chada. Kambe a ku tiva xikongomelo xa ku namorara i swa lisima ka hina hinkwerhu. Hi xikombiso, vanhu van’wani va pimisa swaku loko vanhu vambirhi va namorara swo boha swaku va chada. Se leswo swi va khumbisa ku yini vamakwerhu lava kalaka va nga se chada? Melissa lweyi a tshamaka aEstados Unidos, a vule leswi: “Loko vanhu vambirhi va namorara vamakwerhu va nyimela swaku hi wugamu va chada. Leswo swi yendla swaku van’wani va nga tshikani hambiloko va nga fambisani ka ku namorara ka vona. Naswona van’wani hambi hi ku namorara a va namorari hi ku chava swoleswo. Leswo swi yendla swaku vanhu vanyingi va karhateka hi mhaka leyi.”

KU TIVANA KAHLE

5-6. I yini leswi lava va namoraraka va faneleke va swi tiva hi lweyi va namoraraka na yena? (1 Pedru 3:4)

⁵ Loko ku li swaku wa namorara i mpsini leswi nga ku pfunaka ku yendla xiboho xa leswaku mi ta chada kumbe nada? I ku tivana kahle. I ntiyiso swaku ku ni leswi a wu swi tiva hi munhu wa kona na mi nga se sungula ku namorara. Kambe swoswi u ni nkama wawunene wa ku tiva “munhu wa le ndzeni.” (Lerha 1 Pedru 3:4.) Leswi swi nga patsa ku tiva swaku wunghanu la munhu yelweyo na Yehovha li tshamise ku yini, leswi a nga tshamisa xiswona ni ndlela leyi a pimisaka hi yona. Hi ku famba ka nkama u ta kota ku hlamula swivutiso leswi: ‘Munhu lweyi a ta va nuna kumbe nsati wa kahle ka mina?’ (Swiv. 31:26, 27, 30; Efe. 5:33; 1 Tm. 5:8) ‘Ni ta swi kota ku mu rhandza ni ku mu hlonipha munhu lweyi, na yena a ta swi kota ku swi kombisa ka mina? Ni ta swi kota ku hanyisana na yena hambileswi minkama yin’wani a phazamaka?’ b (Rom. 3:23) Loko u ya u mu tiva ku yampsa munhu mun’wani, khumbuka swaku: A xa lisima a hi leswi mi fanaka ka swona kambe leswaku ma swi kota ku hanyisana hambileswi mi nga hambana.

⁶ Hi swini swilo leswi lava namoraraka va nga bulaka hi swona? Na lirhandzu la n’wina li nga se pfurha hintamu, ku ni swilo swa lisima leswi mi faneleke mi bula hi swona swa ku fana ni maplanu lawa  mun’wani ni mun’wani a nga na wona ya nkama lowu taka. Kambe swi li yini hi swilo swin’wani swa ku fana ni swaku munhu a ni mavabyi, timhaka ta male ni swilo swa ku biha leswi nga mu humelela leswi swa ha mu khumbaka? A hi timhaka hinkwatu leti mi nga ta bula hi tona loko ma ha ku sungula ku namorara. (Vona ni Yohani 16:12.) Kambe loko u vona swaku ku ni mhaka leyi u kalaka u nga titwi na u chunsekile ku bula hi yona ni lweyi u namoraraka na yena, mu byeli. Kambe hi ku famba ka nkama swo boha swaku u mu byela leswaku na yena a ta kota ku yendla xiboho xaxinene. Se leswo swi vula swaku ku ni nkama lowu swi nga ta lava u pfula mbilu ya wena u mu byela hinkwaswu.

7. I mpsini leswi lava namoraraka va nga swi yendlaka swaku va tivana kahle? (Vona ni kwadru leli nge “ Ku Namorara Ni Munhu Lweyi A Tshamaka Kule.”) (Vona mafoto.)

⁷ Se ina ka, u nga yendla yini swaku u mu tiva khale lweyi u namoraraka na yena? Ndlela yin’wani ya ku yendla leswo i ku va mi bulisana, se zama ku mu yendla swivutiso u gama u mu yingisela kahle. (Swiv. 20:5; Yak. 1:19) Leswaku leswo swi koteka mi nga ha yendla swilo leswi nga ta mi pfuna swaku mi va ni mabulu ya ku tsakisa swa ku fana ni ku dla xikan’we, ku famba mi beliwa hi moya ka tindhawu ta ku tala hi vanhu ni ku chumayela xikan’we. Mi nga tlhela mi djondzana kahle loko mi li ni vanghanu ni maxaka. Xin’wani lexi nga mi pfunaka i ku va mi yendla mintirho leyi nga yendlaka leswaku u vona leswi lweyi u namoraraka na yena a swi yendlisaka xiswona swilo ka swiyimu swa ku hambanahambana ni loko a ni vanhu va ku hambanahambana. Phela hi leswo Aschwin, lweyi a tshamaka aHolanda a nga zama ku swi yendla nkama na a namorara na Alicia. Yena a te: “A hi zama ku yendla swilo leswi a swi hi pfuna swaku hi djondzana, swilo swa ku fana ni ku sweka xikan’we ni mintirho yin’wani. Phela mintirho yoleyo yi hi pfune ku vona wumunhu la mun’wani ni mun’wani ni ku vona madefetu ya mun’wani ni mun’wani.”

8. Lava va namoraraka va nga pfuneka ndjhani hi ku djondza hi Yehovha xikan’we?

⁸ Xin’wani lexi nga mi pfunaka swaku mi tivana kahle i ku djondza xikan’we hi Yehovha. Loko mo chada, swi ta lava mi tivekela nkama swaku mi va ni wugandzeli la ndjangu, leswo swi ta yendla swaku mi rhangisa Yehovha ka muchadu wa n’wina. (Ekl. 4:12) Se tivekeleni nkama wa leswaku mi sungula swoswi ku djondza xikan’we. I ntiyiso swaku makwerhu wa xinuna a nga se va nhloko ya makwerhu wa xisati. Kambe ku va mi djondza xikan’we hi Yehovha swi ta ku pfuna ku va u swi tiva swaku wunghanu la lweyi u namoraraka na yena na Yehovha li tshamise ku yini. Max na Laysa, lava va tshamaka  aEstados Unidos, va pfunekile hi mhaka leyo. Max a li: “Na ha ha ku sungula ku namorara, a hi djondza xikan’we mabuku ni tinhlokomhaka leti ti vulavulaka hi ku namorara, muchadu ni wutomi la ndjangu. Leswo swi hi pfulele nkama wa leswaku hi bula na hi chunsekile hi timhaka ta ku a swi ta hi karhatela loko a hi nga djondzi hi swilo leswi.”

SWIN’WANI LESWI U NGA SWI YENDLAKA

9. Lava va namoraraka va nga pimisa hi yini loko va lava ku langa lava va nga ta va byela swaku va namorara?

⁹ Hi vamani lava u nga va byelaka swaku wa namorara? Hambileswi swaku u ta byela mani swaku wa namorara swi yaka hi wena ni lweyi u namoraraka na yena, a swi nga ta va swinene ku va byeletela hinkwavu swaku wa namorara kuve ma ha ku sungula. (Swiv. 17:27) Phela ku yendla leswo swi nga yendla swaku va tshamela ku mi yendla swivutiso swa swinyingi leswi nga mi yendlaka swaku mi sindziseka ku chada. Hambileswo, i swinene ku langa vanhu lava u nga ta va byela swaku wa namorara, hikusa loko u nga yendli leswo swi nga yendla swaku wena ni lweyi u namoraraka na yena mi tolovela ku tshama n’wexe ni loko mi famba mi tlanga, mi famba n’wexe. Leswo swi ni nghozi yayikulu. Se a ku ta va wutlharhi ku va mi byela vanhu lava va nga mi pfunaka ni ku mi nyika switsundzuxu swaswinene. (Swiv. 15:22) Hi xikombiso, u nga langa ku byela van’wani ka ndjangu wa wena, vamakwerhu lava nga kula kumbe madoda.

10. I mpsini leswi lava va namoraraka va faneleke va swi yendla swaku va nga mu kwatisi Yehovha? (Swivuriso 22:3)

¹⁰ I mpsini leswi u nga swi yendlaka swaku u dzunisa Yehovha nkama u namoraraka? Hi ku famba ka nkama lirhandzu la n’wina li ta ya li kula hintamu. Se i mpsini leswi mi nga swi yendlaka leswaku mi fambela kule ni swilo leswi nga mi yendlaka mi kwatisa Yehovha? (1 Ko. 6:18) Mi nga buleni hi swilo swa masangu, mi nga veni ka ndhawu leyi mi nga n’wina n’wexe naswona mi nga phuzi ku tlula mpimu. (Efe. 5:3) Phela swilo leswo swi nga yendla swaku swi mi karhatela hintamu ku tikhoma. Nkama ni nkama bulani hi leswi mi nga swi yendlaka leswaku mi hloniphana mi tlhela mi yingisa minawu ya Yehovha. (Lerha Swivuriso 22:3.) Vona leswi nga pfuna Dawit na Almaz lava va tshamaka aEtiópia swaku va dzunisa Yehovha nkama na va namorara. Vona va li: “Minkama hinkwayu a hi li lani a ku ni vanhu va vanyingi naswona na hi li ni vanghanu va hina. Phela a hi nga tshami na hi li hoxe andlwini kumbe ndzeni ka movha. Naswona a hi yendla hinkwaswu swaku hi fambela kule ni swiyimu leswi a swi ta hi peta nghozini ya ku yendla swilo swa ku biha.”

11. Loko swi ta ka ku kombana swaku ma rhandzana i mpsini leswi mi nga pimisaka hi swona?

¹¹ Loko swi ta ka ku kombana swaku ma rhandzana ke? Loko lirhandzu la n’wina li ya li kula mi nga ha sungula ku kombana swaku ma rhandzana. Kambe loko ku navela ku famba masangu ku ya ku kula, swi nga karhata ku pimisa kahle hi mhaka leyi. (Lis. 1:2; 2:6) Minkama yin’wani leswi mi swi yendlaka swaku mi kombana swaku ma rhandzana swi nga yendla swaku mi nga tikhomi ivi mi yendla leswi nga ta kwatisaka Yehovha. (Swiv. 6:27) Na ma ha ku sungula ku namorara mi nga ha bula hi swipimelo leswi mi nga swi vekaka na mi kongomisiwa hi matshinya ya minawu ya Bibele. c (1 Tes. 4:3-7) Mi nga tlhela mi bula hi swivutiso leswi: ‘Lani ni tshamaka kona, lava va namoraraka va tolovela ku yendla yini swaku va kombana swaku va rhandzana? Swilo swoleswo swi nga yendla swaku mun’we wa hina a navela ku famba masangu?’

12. I yini leswi lava namoraraka va faneleke va pimisa hi swona loko va nga twanani ka xanchumu?

¹² Loko ku tshuka ku va ni swikarhatu. Mi ta ku yini loko mi tshuka mi va ni mavonelo ya ku hambana? Indjhe leswo swi lava ku kombisa swaku  n’wina vambirhi a mi fanelani ke? A swi vuli swona. Michadu yayinene yi vumbiwa hi vanhu vambirhi va ku kala va nga fani naswona va tirhaka hi matimba swaku mu’wani ni mun’wani wa vona a hlonipha lweyi a nga chada na yena a tlhela a titwananisa ni leswi rhandziwaka hi nuna kumbe nsati wa yena. Se ndlela leyi mi nga ta swi lulamisa hi yona swikarhatu swoswi na ma ha namorara swi nga ha kombisa leswi mi nga ta swi yendlisa xiswona swilo loko se mi chadile. Se i swinene ku tivutisa leswi: ‘Loko hi nga twani ka xanchumu ha swi kota ku bula hi mhaka ya kona na hi rhulile hi tlhela hi hloniphana? Ha swi kota ku pfumela swaku hi phazamile hi tlhela hi zama ku yampsisa? Ha swi kota ku tiveka hansi, hi kombela rivalelo hi tlhela hi rivalelana?’ (Efe. 4:31, 32) Kambe loko minkama hinkwayu mi tshamela ku holova a swi nga ta yampsa loko se mi chadile. Hi mhaka leyo, loko mun’we wa n’wina a vona swaku n’wina vambirhi a mi kombinari swi nga ha yampsa mi tshikana. d

13. I mpsini leswi nga ta pfuna lava namoraraka ku tiva nkama lowu va nga ta wu heta na va namorara?

¹³ U fanele u heta nkama muni na wa ha namorara? Phela loko munhu a yendla xiboho na a nga tinyikanga nkama wa ku yenela leswaku a pimisa hi swona swilo a swi nge fambi kahle. (Swiv. 21:5) Swi fana ni ku namorara, u fanele u heta nkama wa ku yenela leswaku u mu tiva kahle lweyi u namoraraka na yena. Kambe a wu fanelanga u heta nkama wa ku leha hintamu swinene na swi nga bohi. Bibele li li: “Loko munhu a nga xi kumi lexi a xi nyimelaka, mbilu ya yena ya vava”. (Swiv. 13:12) Phela nkama mi yaka mi heta nkama wa ku leha na mi namorara swi ya swi karhata ku tikhoma leswaku mi nga fambi masangu. (1 Ko. 7:9) Handle ka ku pimisa hi nkama lowu u nga ta wu heta na u namorara tivutisi leswi: ‘I mpsini swa ha lavaka ni swi tiva hi munhu lweyi ni namoraraka na yena leswaku ni ta swi kota ku yendla xiboho?’

HI NGA VA PFUNISA KU YINI LAVA NAMORARAKA?

14. Hi nga va pfunisa ku yini vamakwerhu lava namoraraka? (Vona mufoto.)

¹⁴ Loko hi tiva swaku ku ni makwerhu wa xisati ni wa xinuna lava namoraraka hi nga swi kota ku va pfuna. Hi nga yendla leswo hi ku va rhamba swaku va ta kaya ka hina hi ta dla xikan’we, ka wugandzeli la ndjangu, kumbe hi ta hungata na vona. (Rom. 12:13) Loko hi yendla leswo swi nga va pfulela nkama wa kuva va tivana kahle. Phela loko vanhu va namorara va mu lava munhu leswaku a famba na vona loko va ya ka n’wandhawu, va va nyika boleya kumbe loko va lava ndhawu ya ku bula hi swilo swa vona. Se hi nga va pfuna hi swilo swoleswo.  (Gal. 6:10) Alicia, lweyi hi nga vulavula hi yena, loko a khumbuka nkama lowu a a namorara na Aschwin a vula leswi: “A swi hi tsakisa hintamu loko vamakwerhu va hi byela swaku hi nga ya makaya ka vona loko hi lava ndhawu swaku hi va xikan’we swaku hi bula kambe na hi nga li hoxe.” Se na wena loko lava va namoraraka va ku kombela swaku u va na vona u nga yali kambe vona leswo na ku li ndlela ya ku va pfuna, kambe tivoneli leswaku loko u li na vona u nga tshuki u va kule na vona hintamu lakakuva u nga ha va voni, hambileswo khumbuka swaku u fanele u va nyika nkama wa leswaku va bula hi timhaka ta vona. — Filp. 2:4.

15. I mpsini leswi hi nga swi yendlaka swaku hi pfuna lava namoraraka? (Swivuriso 12:18)

¹⁵ Hi nga tlhela hi pfuna lava namoraraka hi leswi hi swi vulaka kumbe leswi hi kalaka hi nga swi vuli. Minkama ya yinyingi swa karhata ku tikhoma. (Lerha Swivuriso 12:18.) Hi xikombiso, swi nga ha karhata ku tikhoma hi nga byeli van’wani swaku vanghanu kumbe maxaka ya hina ma sungule ku namorara kuve lava namoraraka va lava ku va byela hi voxe. A hi fanelanga hi va hleva kumbe ku sola swiboho leswi va nga swi yendla. (Swiv. 20:19; Rom. 14:10; 1 Tes. 4:11) Nakambe a swi nga ta va swinene ku tshamela ku va byela kumbe ku va vutisa swilo leswi nga ta va yendla va boheka ku chada. Makwerhu mun’wani wa xisati lweyi a vitaniwaka Elise ni nuna wa yena va vula leswi: “A swi hi karhata loko vanhu va hi vutisa swaku hi ta chada siku muni kuve hina a hi nge se bula hi yona mhaka leyi.”

16. Hi fanele hi yendla yini loko vanhu vambirhi va tshikana?

¹⁶ Se hi fanele hi yendla yini loko vanhu vambirhi va tshikana? A hi fanelanga hi va tatela swivutiso kumbe hi lava ku tiva swaku i mani lweyi a nga ni nandzu. (1 Pe. 4:15) Makwerhu Lea a vule leswi: “Nkama ni nga tiva swaku vanhu a va zama ku tiva swaku hi mani lweyi a a ni nandzu nkama ni nga tshikana ni djaha la mina swi ni vave swinene.” Hilani hi nga swi vona hi kona, loko vanhu va tshikana a swi vuli swona swaku ku namorara ka vona a ku fambanga swona kambe ku hetisise xikongomelo xa kona ku nga ku va pfuna kuva va yendla xiboho xaxinene. Phela loko vanhu va boha ku tshikana swi nga va vavisa swinene swi tlhela swi va yendla va titwa va li voxe, hi mhaka leyo hi lava ku yendla hinkwaswu swaku hi va tiyisa. — Swiv. 17:17.

17. I yini leswi lava namoraraka va faneleke va tama va swi yendla?

¹⁷ Ku namorara swi nga ha tisa swikarhatu, kambe swi nga ha tlhela swi tisa swilo swa swinyingi swa ku tsakisa. Jessica a li: “Nkama na hi namorara swi lavile nkama ni minzamu kambe swi pfunile hikusa hi kote ku tivana ku yampsa.” Loko ku li swaku mi le ku namorarareni yendlani hinkwaswu swaku mi tivana ku yampsa. Loko mi yendla leswo mi ta swi kota ku yendla xiboho xaxinene.