Un’wana ni un’wana loyi a nga tshama a ringeta ku ba nhongana wa swi tiva leswaku a swi olovi. Loko munhu a ringeta ku yi ba ya haha hi ku tsopeta ka tihlo.

 Van’wasayense va vula leswaku muxaka wun’wana wa tinyoxi leti dyaka mihandzu, ti kota ku jika ku fana ni swihahampfhuka swa jet hi sekoni. Profesa Michael Dickinson u ri, Niloko ta ha ku tswariwa “ti haha tanihi vamathwarivona. Swi fana ni loko u khandziyisa n’wana loyi a ha ku velekiwaka movha ivi a kota ku wu chayela.”

 Valavisisi va teke switsotswana leswi vhidiyo loko swi ri karhi swi haha naswona va kume leswaku swi kavata timpiko ta swona ka 200 hi sekoni. Kambe, hi ku kavata kan’we ntsena yi nga kota ku vhika khombo hi ku hatlisa.

 Xana yi endla yini loko ku ri ni khombo? Valavisisi va vula leswaku loko ku va ni khombo, tinyoxi ti va ti kavate ka 50 tihlo ra munhu ri nga si tsopeta. Dickinson u ri: “Loko ku va ni khombo switsotswana leswi, swi baleka hi rivilo leri nga hlamuselekiki swi balekela evutumbelweni.”

 Ninamuntlha valavisisi va ha lava ku kumisisa leswaku switsotswana leswi, leswi nga ni swibyongwana, swi byi kuma kwihi vutlhari byo endla swilo leswi swo hlamarisa.

 U anakanya yini? Xana nyoxi yi lo va kona hi xiwelo? Kumbe yi lo tumbuluxiwa?