SARA u yimenyana ku tirha kutani a tiolola. Malandza yakwe a ma yingisa nkongomiso wakwe naswona a ma tirha ma tsakile. Hilaha ku fanaka, Sara na yena a ri eku tirheni. N’wi vone hi mahlo ya mianakanyo a ri karhi a ti swoswa swandla. Kumbexana a a karharisiwe hi ku rhunga tende leri a ri handzukile, leri a va etlela eka rona. Tende leri a ri endliwe hi dzovo ra mbuti, se a ri hlakarile hileswi a ri ri ni malembe yo tala ri hisiwa hi dyambu ni ku neriwa hi mpfula naswona a swi tsundzuxa Sara leswaku se va ni malembe yo tala va ri eriendzweni. Se a ri sungula ku pela. Sara u n’wi vonile Abrahama * loko a famba nimixo naswona a a langutele leswaku a vuya hi laha a fambeke ha kona. Loko a vona munhu loyi a nga ni xivumbeko xo fana ni xa nuna wakwe, u sungule ku n’wayitela.

A ku hundze malembe ya khume Abrahama a fambe ni ndyangu wakwe lowukulu va tsemakanya Nambu wa Yufrata leswaku va ya eKanana. Hi ku swi rhandza Sara u seketele nuna wakwe eka riendzo leri, hikuva a a swi tiva leswaku nuna wakwe a a ta tlanga xiphemu xa nkoka eka xikongomelo xa Yehovha xo humesa mbewu leyi katekisiweke ni tiko. Xana Sara a a ta tlanga xiphemu xihi? Se Sara a a ri ni malembe ya 75 naswona a nga ri na vana. Tanihi leswi a ri nsati wa Abrahama, swi nga ha endleka a tivutise leswaku switshembiso swa Xikwembu swi ta hetiseka njhani. Swa twisiseka loko ku ri leswaku a a karhateka hi mhaka leyi ni ku hela mbilu.

Na hina mikarhi yin’wana hi nga ha tivutisa leswaku switshembiso swa Xikwembu swi ta hetiseka rini. A swi hi oloveli ku lehisa mbilu, ngopfungopfu loko hi rindzele ku hetiseka ka switshembiso swa nkoka swinene. Hi nga dyondza yini eka ripfumelo ra wansati loyi?

Ndyangu lowu a wa ha ku huma a-Egipta. (Genesa 13:1-4) Va dzime mixaxa etintshaveni ta le vuxeni bya Bethele kumbe Luzi, hilaha Vakanana a va yi vitana hakona ndhawu leyi. Loko a ri kwalaho, Sara a kota ku vona Tiko leri Tshembisiweke. Kwalaho a ku ri ni miti ya Vakanana ni magondzo lama a ma ya etindhawini ta le kule. Tiko rero a ri hambane ekule ni laha Sara a a huma kona. U kulele eUra, edorobeni ra Mesopotamiya laha ku nga tikhilomitara ta 1 900 ku ya kona. Kwalaho u siye maxaka ya yena yo tala, doroba leri nga ni timakete to tala, kaya rakwe ro saseka leri kumbexana a ri ri ni mati. Loko hi vona Sara hi mahlo ya mianakanyo a ri ri ni gome hi leswi a tsundzukaka vutomi byakwe bya khale laha a dya a tlhela a raha, swi vula leswaku a hi n’wi tivi kahle wansati loyi, loyi a a chava Xikwembu.

Xiya leswi muapostola Pawulo a huhuteriweke ku swi tsala eka malembe ya 2 000 lama landzeleke. Loko a vulavula hi ripfumelo ra Sara na Abrahama, u te: “Loko hakunene a va tshamela ku tsundzuka ndhawu leyi va humeke eka yona, a va ta va va kume nkarhi wo vuyela eka yona.” (Vaheveru 11:8, 11, 15) Sara na Abrahama a va byi navelanga vutomi bya vona bya khale. Loko a va lo anakanyisisa ha byona, a va ta va va tlhelele endzhaku. Loko a va tlhelele eUra, a va ta va va nga yi kumanga mikateko leyi Yehovha a a va tshembisa yona. Nakambe a hi nga ta khutazeka hi  xikombiso xa vona xa ripfumelo lexi khumbaka vanhu vo tala namuntlha.

Ematshan’weni yo anakanya hi swilo swa khale, Sara u anakanyisise hi vumundzuku. U seketele nuna wakwe hinkwako laha a va fika va tshama kona, a n’wi pfuna ku paka matende, ku hlengeleta mintlhambi leswaku va famba ni ku n’wi pfuna loko va dzima mixaxa. U tiyiselele swiphiqo ni ku cinca loku a langutaneke na kona. Yehovha u tlhele a tsundzuxa Abrahama hi xitshembiso xakwe kambe a nga vulanga nchumu hi Sara.—Genesa 13:14-17; 15:5-7.

Eku heteleleni, Sara u teke xiboho xo vulavula na Abrahama hi mhaka leyi a a tshamela ku anakanya ha yona. U kombele nuna wakwe leswaku a etlela na Agara nandza wakwe leswaku a ta n’wi tswalela vana. N’wi vone hi mahlo ya mianakanyo a byela nuna wakwe a ku: “Ndza ku kombela! Yehovha u ndzi sivile leswaku ndzi nga tswali vana.” Anakanya ndlela leyi Sara a a karhateke ha yona loko a kombela nuna wakwe ku endla sweswo. Swi nga vonaka ku ri xikombelo lexi nga tolovelekangiki eka hina namuntlha, kambe emikarhini yoleyo a swi tolovelekile leswaku wanuna a teka nsati wa vumbirhi leswaku a ta tswala mudyandzhaka. * Swi nga ha endleka leswaku Sara a a anakanya leswaku hi ku endla tano xikongomelo xa Xikwembu xo endla Abrahama a va tiko a xi ta hetiseka. Hi ndlela yoleyo, a a tiyimiserile ku endla xiboho xo tika. Abrahama u angule njhani? Bibele yi vula leswaku Abrahama u ‘yingise rito ra Sara.’—Genesa 16:1-3.

Xana rungula leri ri kombisa leswaku Yehovha u endle leswaku Sara a endla xikombelo lexi? Doo! U endle xikombelo xexo hileswi a a languta swilo hi ku ya hi langutelo ra vanhu. A a anakanya leswaku i Xikwembu lexi endleke leswaku a nga vi na vana naswona a a vona onge sweswo a swi nge cinci. Xikombelo xexo a xi ta n’wi twisa ku vava ni ku tlhela xi n’wi vangela swiphiqo. Nilokoswiritano, xikombelo xa Sara xi kombisa mfanelo leyinene ya leswaku a a nga lavi leswi vuyerisaka yena ntsena. Xana Sara a hi xikombiso lexinene lexi hi nga xi tekelelaka xo rhangisa swilaveko swa van’wana emisaveni leyi namuntlha vanhu va rhangisaka swilaveko swa vona? Loko hi tiyimisela ku rhangisa ku endla ku rhandza ka Xikwembu eka swilaveko swa hina, hi ndlela yoleyo hi ta va hi tekelela ripfumelo ra Sara.

A swi tekanga nkarhi leswaku Abrahama a tikisa Agara. Kumbexana ku tika kakwe ku endle a titwa a ri wa nkoka ku tlula Sara, lerova u sungule ku n’wi langutela ehansi. Sweswo swi n’wi hete matimba Sara. Abrahama u pfumelele Sara leswaku a xupula Agara naswona Yehovha u n’wi seketerile hambileswi Bibele yi nga boxiki leswaku u swi endlise ku yini sweswo. Agara u  veleke n’wana wa jaha loyi a n’wi thyeke vito ra Iximayele naswona endzhaku ka sweswo ku hundze malembe yo tala. (Genesa 16:4-9, 16) Bibele yi kombisa leswaku loko Yehovha a tlhela a vulavula na Abrahama, Sara a a ri ni malembe ya 89 kasi Abrahama a a ri ni malembe ya 99. Naswona Yehovha u va byele mahungu yo tsakisa.

Yehovha u tshembise munghana wakwe Abrahama leswaku u ta andzisa vatukulu vakwe. Nakambe Xikwembu xi n’wi thye vito rin’wana. Hi nkarhi wolowo vito rakwe a ku ri Abrama. Kambe Yehovha u n’wi thye vito ra Abrahama, leri vulaka “Tatana Wa Lavo Tala.” Kutani sweswi, Yehovha u vule ro sungula leswi Sara a a ta swi endla leswaku ku hetiseka xitshembiso xakwe. U cince vito rakwe leri nge Sarayi, leri kumbexana ri vulaka munhu wa “Timholovo” a va Sara, ku nga vito leri hi n’wi tivaka ha rona namuntlha. Xana vito leri nge Sara ri vula yini? Ri vula “Hosana ya Xisati”! Yehovha u hlamusele leswi endleke a nyika wansati loyi wo rhandzeka vito rero, u te: “Ndzi ta n’wi katekisa ndzi tlhela ndzi ku nyika n’wana hi yena; ndzi ta n’wi katekisa naswona u ta va matiko; tihosi ta matiko ti ta huma eka yena.”—Genesa 17:5, 15, 16.

Ntwanano lowu Yehovha a wu endleke na Abrahama wa leswaku n’wana wakwe a ta endla leswaku matiko hinkwawo ma katekisiwa a wu ta hetiseka eka n’wana loyi a a ta velekiwa hi Sara. Vito leri Xikwembu xi ri hlawuleleke Isaka, ri vula “Ku Hleka.” Loko Abrahama a twa hi xikongomelo xa Yehovha ro sungula xo katekisa Sara hi n’wana, u “[wele] ehansi hi mombo kutani a hleka.” (Genesa 17:17) Sweswo swi n’wi hlamarisile swi tlhela swi n’wi tsakisa swinene. (Varhoma 4:19, 20) Ku vuriwa yini hi Sara?

Endzhaku ka sweswo ku humelele vavanuna vanharhu lava Abrahama a nga va tivi enxaxeni wakwe. A ku hisa, kambe vatekani lava, lava dyuhaleke va hatle va amukela vaendzi lava. Abrahama u byele Sara a ku: “Hatlisa! Teka mimpimo yinharhu ya tiseya ta mapa, u pfuva mbila u endla swinkwa swa swirhendzevutana.” Emikarhini yoleyo, ku kombisa malwandla a swi lava matshalatshala lamakulu. Abrahama a nga tshikelanga nsati wakwe ntirho hinkwawo kambe u n’wi pfunile, hi ku hatlisa u dlaye xinkunzana ni ku tlhela a lunghiselela swakudya swin’wana ni swo nwa. (Genesa 18:1-8) “Vavanuna” volavo a ku ri tintsumi ta Yehovha. Kumbexana muapostola Pawulo a a anakanya hi mhaka leyi loko a tsala a ku: “Mi nga rivali malwandla, hikuva ha wona van’wana, va nga swi tivi, va rhurhele tintsumi.” (Vaheveru 13:2) Xana u nga tekelela xikombiso lexinene xa Abrahama na Sara xo kombisa malwandla?

Loko yin’wana ya tintsumi teto yi ri karhi yi tsundzuxa Abrahama hi xitshembiso xa Xikwembu xa leswaku Sara u ta veleka n’wana, Sara a ri endzeni ka tende a yingiserile. Mhaka ya leswaku u ta veleka n’wana a dyuharile yi n’wi hlamarisile, lerova a hlekela embilwini a ku: “Endzhaku ka loko ndzi hlakarile, ku tlula kwalaho hosi ya mina yi dyuharile, xana ndzi nga kuma ntsako hakunene?” Hiloko ntsumi yi lulamisa Sara hi ku n’wi vutisa yi ku, “Xana xi kona lexi nga hlulaka Yehovha?” Nhlamulo ya Sara yi kombise leswaku a a chuhile, a a tiyimelela naswona a a kanakana. U te: “A ndzi hlekanga!” Ntsumi yi n’wi hlamula yi ku: “E-e, kambe u hlekile.”—Genesa 18:9-15.

Xana ku hleka ka Sara a swi kombisa leswaku a a nga ri na ripfumelo? A swi tano. Bibele yi ri: “Hi ripfumelo na Sara u amukele matimba yo tika mbewu, hambileswi a a hundzile emalembeni ya kona, hileswi a a n’wi teka a tshembeka loyi a tshembiseke.” (Vaheveru 11:11) Sara a a n’wi tiva Yehovha naswona a swi tiva leswaku u ta hetisisa xitshembiso xin’wana ni xin’wana lexi a xi tshembisaka. Hinkwerhu ka hina hi lava ripfumelo ro tano. Hi endla kahle loko hi tiva Xikwembu lexi hi nyikeke Bibele. Loko hi endla tano, hi ta swi vona leswaku Sara a a ri ni ripfumelo ro tiya. Yehovha wa tshembeka naswona u hetisisa switshembiso swakwe nakambe mikarhi yin’wana a nga endla sweswo hi tindlela leti hi hlamarisaka.

Loko Sara a ri ni malembe ya 90, ku hetelele ku fike nkarhi lowu ku nga khale a wu languterile. Sara u veleke n’wana naswona nuna wakwe a ri ni malembe ya 100 hi nkarhi wolowo. Abrahama u thye n’wana yoloye vito ra Isaka, leri vulaka “Ku Hleka,” hilaha Xikwembu xi vuleke hakona. Vona Sara hi mahlo ya mianakanyo  a karhele swinene kambe a ri karhi a n’wayitela kutani a ku: “Xikwembu xi ndzi lunghiselele ku hlekiwa: un’wana ni un’wana loyi a nga ta swi twa u ta ndzi hleka.” (Genesa 21:6) A swi kanakanisi leswaku nyiko yoleyo leyi humaka eka Yehovha yi n’wi tsakise vutomi byakwe hinkwabyo. Hambiswiritano, a a ta va ni vutihlamuleri lebyikulu.

Loko Isaka a ri ni malembe ya ntlhanu, u lumuriwile naswona ndyangu wa ka vona wu endle nkhuvo lowukulu. Kambe a ku ri ni leswi a swi nga fambi kahle. Hi hlaya leswaku Sara “a a tshamela ku vona” mahanyelo yo biha ya Iximayele, n’wana wa Agara loyi a a ri ni malembe ya 19. A a tshamela ku hlekula Isaka loyi a ha ri ntsongo. A nga endli sweswo hileswi a a tlanga na yena. Endzhaku ka malembe yo tala muapostola Pawulo u huhuteriwe ku tsala leswaku Iximayele a a xanisa Isaka. Sara a nga yi banga hi makatla mhaka leyi hikuva a yi veka vutomi bya n’wana wakwe ekhombyeni. Sara a a swi tiva leswaku Isaka a ri wa nkoka swinene hileswi a ta hoxa xandla eku hetisiseni ka xikongomelo xa Yehovha. Kutani u kanye mbilu a vulavula na Abrahama. U n’wi kombele leswaku a hlongola Agara na Iximayele.—Genesa 21:8-10; Vagalatiya 4:22, 23, 29.

Xana Abrahama u hlamule njhani? Ha hlaya: “Leswi a swi n’wi tsakisanga Abrahama nikatsongo malunghana ni n’wana wakwe.” A n’wi rhandza Iximayele naswona a nga xi twisisi xikombelo xa Sara tanihi leswi a lawuriwa hi ndlela leyi a a titwa ha yona hi Iximayele. Leswi Yehovha a xi twisisa kahle xiyimo lexi, u nghenelerile. Ha hlaya: “Kutani Xikwembu xi ku eka Abrahama: ‘U nga pfumeleli nchumu xa leswi Sara a tshamelaka ku ku byela swona malunghana ni mufana ni hlonga ra wena ra xisati xi ku hetela ntsako. Yingisa rito rakwe, hikuva leswi swi nga ta vitaniwa mbewu ya wena swi ta huma eka Isaka.’” Yehovha u tiyisekise Abrahama leswaku u ta khathalela Agara ni n’wana wakwe. Abrahama u hetelele a yingisa nsati wakwe.—Genesa 21:11-14.

Sara a a ri nsati lonene tlhelo mupfuni wa Abrahama. A a nga n’wi byeli leswi n’wi tsakisaka ntsena. Loko ku ri ni xiphiqo, ngopfungopfu lexi khumbaka ndyangu wakwe, a a ba nhlokomhaka loko a vulavula ni nuna wakwe. Kambe sweswo a swi vuli swona leswaku a nga n’wi xiximi. Hi ku famba ka nkarhi muapostola Petro loyi a a tekile u vule leswaku Sara i xikombiso lexinene xa nsati loyi a kombiseke xichavo lexikulu eka nuna wakwe. (1 Vakorinto 9:5; 1 Petro 3:5, 6) Entiyisweni loko Sara a lo miyela hi mhaka leyi, a a ta va a nga n’wi xiximanga Abrahama hikuva ndyangu hinkwawo a wu ta weriwa hi khombo lerikulu. Sara u vule leswi a swi fanerile.

Vavasati vo tala va xi teka xi ri xa nkoka xikombiso xa Sara. Eka xikombiso xakwe va dyondza ku vulavula ntiyiso eka vanuna va vona hi ndlela ya xichavo. Mikarhi yin’wana vavasati van’wana va nga ha navela onge Yehovha a nga nghenelela hilaha a endleke hakona eka Sara. Nilokoswiritano, va dyondza eka ripfumelo, rirhandzu ni ku lehisa mbilu ka Sara.

Hambileswi Yehovha a vuleke leswaku wansati loyi la rhandzekaka a a ta va mana wa tihosi, a a nga langutelanga ku khomiwa bya tandza. A swi hlamarisi leswi Abrahama a ‘rileleke Sara’ * loko a fa a ri ni malembe ya 127. (Genesa 23:1, 2) A a n’wi kumbuka swinene nsati wakwe. Handle ko kanakana, Yehovha Xikwembu wa n’wi tsundzuka wansati loyi wo tshembeka naswona u tiyimisele ku n’wi pfuxa emisaveni leyi nga ta va paradeyisi. Sara ni hinkwavo lava tekelelaka ripfumelo rakwe va ta kuma mikateko yo tala enkarhini lowu taka.—Yohane 5:28, 29.