Eku sunguleni hi bule hi ndlela leyi Croesus a kanganyisiweke ha yona, hi muprofeta wa le Delphi, leswi endleke leswaku a hetelela a hluriwe hi hosi ya le Peresiya. Nakambe, Bibele yi ni vuprofeta lebyi hlamarisaka lebyi katsaka hosi ya le Peresiya, lebyi hetisekeke hi nkarhi lowu vuriweke.

Eka malembe ya 200, hosi Korexe a nga si velekiwa, Esaya muprofeta wa Muheveru u boxe vito ra Korexe ni ku hlamusela ndlela leyi a ta hlula muti wa matimba wa Babilona ha yona.

Esaya 44:24, 27, 28: “Yehovha, . . . u te: . . . ‘Loyi a byelaka xidziva xa mati a ku, “Oma; ni milambu ya wena hinkwayo ndzi ta yi omisa”; Loyi a vulaka leswi malunghana na Korexe, ‘I murisi wa mina, hinkwaswo leswi ndzi swi tsakelaka u ta swi endla hi ku helela’; ni leswi ndzi swi vulaka malunghana na Yerusalema ndzi ku, ‘Wu ta pfuxiwa,’ ni tempele ndzi ku, ‘Masungulo ya wena ma ta vekiwa.”’”

Hi ku ya hi n’wamatimu wa Mugriki Herodotus, masocha ya Korexe ma hambukise mati ya nambu wa Yufrata, lowu a wu tsemakanya eBabilona. Leswi masocha ya Korexe ma swi endleke swi endle leswaku ma kota ku nghena eBabilona. Endzhaku ka loko Korexe a hlule muti wolowo, u ntshunxe Vayuda lava veke mahlonga eBabilona kutani a va pfumelela ku tlhelela eYerusalema ku ya pfuxeta muti wolowo, lowu a wu ri ni malembe ya 70 wu lovisiwile.

Esaya 45:1: “Yehovha u byele mutotiwa wakwe, Korexe, loyi ndzi khomeke voko rakwe ra xinene, leswaku a hlula matiko emahlweni ka yena, leswaku ndzi ntshunxa masenge ya tihosi; ndzi pfula timbati ta swikhweketo swimbirhi emahlweni ka yena, lerova ni tinyangwa ti nga pfariwi.”

Vaperesiya va nghene emutini wa Babilona hi tinyangwa timbirhi letikulu ta muti, leti a va rivale ku ti pfala. Loko Vababilona a va swi tivile leswi Korexe a swi kunguhatile a va ta va va pfale tinyangwa hinkwato. Kambe hilaha a swi ri hakona, muti a wu nga ta swi kota ku tilwela.

Vuprofeta lebyi byo hlamarisa i byin’wana bya vuprofeta byo tala lebyi endlekeke kwatsa. a Ku hambana ni vuprofeta bya vanhu, lebyi mikarhi yo tala byi humaka eka swikwembu swa vona swa hava, vuprofeta lebyi humaka eBibeleni byi huma eka loyi a vuleke “eku sunguleni leswi nga ta humelela emakumu, ku sukela khale swinene a vula leswi nga si tshamaka swi endliwa.”—Esaya 46:10.

I Xikwembu xa ntiyiso ntsena lexi vito ra xona ku  nga Yehovha, lexi nga vulaka sweswo. Entiyisweni vito rero ri vula leswaku “U Endla Leswaku Swi Va Kona.” Leswi swi kombetela eka vuswikoti byakwe ni ku endla leswaku vumundzuku byi fambisana ni ku rhandza kakwe. Ri tiyisekisa leswaku u tiyimiserile ku hetisisa switshembiso leswi a swi tshembiseke.

Xana a wu swi tsakeli ku tiva leswi vuprofeta bya Bibele byi swi vulaka malunghana ni masiku lawa hi hanyaka eka wona? Eka malembe ya 2 000 lama hundzeke, Bibele yi vule ka ha ri emahlweni leswaku “emasikwini yo hetelela ku ta fika minkarhi ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona.” I yini leswi nga ta herisiwa? A ku nge herisiwi misava kumbe vanhu kambe ku ta herisiwa maxangu hinkwawo lama xaniseke vanhu ku ringana malembe yo tala. Sweswi a hi kambisiseni vuprofeta byin’wana lebyi kombisaka leswaku hi hanya “emasikwini ya makumu.”

2 Timotiya 3:1-5: “Emasikwini yo hetelela . . . , vanhu va ta va lava tirhandzaka, varhandzi va mali, lava titivaka, lava titlakusaka, vasandzi, lava nga yingisiki vatswari, lava nga nkhensiki, lava nga tshembekiki, lava nga riki na xinakulobye xa ntumbuluko, lava nga laviki ntwanano hambi wu ri wihi, valumbeti, lava nga tikhomiki, lava nga ni tihanyi, lava nga rhandziki vunene, vaxengi, lava omeke tinhloko, lava tikukumuxaka hi ku tinyungubyisa, lava rhandzaka mintsako ku ri ni ku rhandza Xikwembu, va ri ni xivumbeko xa ku tinyiketela loku nga ni vukwembu kambe va tikomba va nga tshembeki eka matimba ya kona.”

Xana a wu pfumeli leswaku leswi tsalwa leri ri swi vulaka swi ya swi nyanya namuntlha? Xana u swi xiyile leswaku hi hanya ni vanhu lava tirhandzaka, lava rhandzaka mali ni lava tikukumuxaka? Xana u swi vonile leswaku vanhu a va eneriseki naswona a va tiyimiselanga ku pfumelelana ni van’wana? I ntiyiso leswaku vana a va yingisi vatswari naswona vanhu vo tala va rhandza ku titsakisa ku ri ni ku rhandza Xikwembu. Naswona siku ni siku swilo swo biha swi ya swi nyanya.

Matewu 24:6, 7: “Mi ta twa hi ta tinyimpi ni swiviko swa tinyimpi. . . . Tiko ri ta pfukela tiko rin’wana ni mfumo wu ta pfukela mfumo wun’wana.”

Xiviko xin’wana xi ringanyete leswaku, nhlayo ya lava feke enyimpini ku sukela hi 1914 yi tlula timiliyoni ta 100, ku nga nhlayo ya vanhu leyi tlulaka matiko man’wana hi ku tala. Anakanya hi ku twa ku vava ni ku xaniseka loku vangiweke hi rifu ra vanhu vo tala swonghasi. Xana matiko ma swi xiyile kutani ma herisa tinyimpi?

Matewu 24:7: “Ku ta va ni ku kayivela ka swakudya.”

Ndzawulo Ya Nhlangano Wa Matiko leyi lwisanaka ni ndlala yi ri: “Emisaveni ku ni swakudya leswi eneleke ku ringana vanhu hinkwavo kambe eka vanhu va timiliyoni ta 815, un’we eka vanhu va kaye u etlela a nga dyanga. Nakambe un’we eka vanharhu u khomiwa hi vuvabyi bya ku kayivela ka swakudya. Ku ringanyetiwa leswaku lembe ni lembe vana lava ringanaka kwalomu ka timiliyoni tinharhu va fa hikwalaho ka ndlala.

Luka 21:11: “Ku ta va ni ku tsekatseka lokukulu ka misava.”

Lembe ni lembe, ku va ni ku tsekatseka ka misava ka kwalomu ka 50 000. Ku tsekatseka ka misava ka kwalomu ka 100 ku onha tindlu hi ndlela yo chavisa naswona lembe ni lembe ku va ni ku tsekatseka lokukulu ka misava. Hi ku ya hi xiringanyeto xin’wana, ku sukela hi 1975 ku ya eka 2000 ku tsekatseka ka misava ku dlaye vanhu va 471 000.

Matewu 24:14: “Mahungu lamanene lawa ya mfumo ma ta chumayeriwa emisaveni hinkwayo leyi akiweke leswaku byi va vumbhoni ematikweni hinkwawo; kutani hi kona makumu ma nga ta fika.”

Timbhoni ta Yehovha to tlula nhungu wa timiliyoni, ti chumayela mahungu lamanene hi Mfumo wa Xikwembu ematikweni ya kwalomu ka 240. Ti chumayela mahungu lamanene emadorobeni lamakulu, ematiko xikaya lama nga le kule swinene, emakhwatini ni le tintshaveni. Vuprofeta byi vula leswaku loko Xikwembu xi vona leswaku ntirho lowu wu herile, “hi kona makumu ma nga ta fika.” Sweswo swi ta vula yini? Swi ta vula ku herisiwa ka mimfumo ya vanhu kutani Mfumo wa Xikwembu wu ta sungula ku fuma. Hi swihi switshembiso leswi nga ta hetiseka ehansi ka Mfumo wa Xikwembu? Leswaku u kuma nhlamulo, yana emahlweni u hlaya nkandziyiso lowu.