1-2. (a) I yini Yubili? (Vona bokisi leri nge “ A Ku Ri Yini Yubili?”) (b) Eka Luka 4:16-18, Yesu u vulavule hi yini?

EMATIKWENI man’wana, ku endliwa minkhuvo yo hlawuleka loko hosi kumbe hosikati yi hlanganisa malembe ya 50 yi ri karhi yi fuma. Lembe rero ra vu-50, hakanyingi ri vuriwa Yubili ya ku fuma ka hosi. Minkhuvo leyi fambisanaka ni Yubili a yi teka siku, vhiki kumbe ku tlula kambe a yi hetelela yi fike emakumu naswona ntsako lowu veke kona a wu rivariwa hi ku hatlisa.

² Hi ta kambisisa Yubili yo antswa swinene ku tlula leyi a yi tlangeriwa hi lembe ra vu-50 eIsrayele wa khale. Vanhu lava a va tlangela Yubili ya khale a va titwa va ntshunxekile. Hikwalaho ka yini hi fanele hi dyondza hi mhaka leyi namuntlha? Hikuva Yubili ya le nkarhini wa Vaisrayele, yi hi tsundzuxa hi lunghiselelo ro ntshunxiwa hilaha ku nga heriki leri Yehovha a ri endlaka ninamuntlha, ku nga ntshunxeko lowu Yesu a vulavuleke ha wona.—Hlaya Luka 4:16-18.

3. Hi ku ya hi Levhitika 25:8-12, Vaisrayele va vuyeriwe njhani eka Yubili?

³ Ku kambisisa Yubili leyi Xikwembu a xi yi lunghiselele Vaisrayele va khale, swi ta hi pfuna hi kota ku twisisa leswi Yesu a vula swona loko a vulavula hi ku ntshunxiwa. Yehovha u byele Vaisrayele a ku: “Mi fanele mi hlawulekisa lembe ra vu-50, mi huwelela ntshunxeko etikweni, eka vaaki hinkwavo va rona. Ri ta va Yubili eka n’wina, kutani un’wana ni un’wana wa n’wina u fanele a tlhelela endzhakeni yakwe naswona un’wana ni un’wana a tlhelela endyangwini wakwe.” (Hlaya Levhitika 25:8-12.) Eka nhlokomhaka leyi hundzeke, hi dyondze hi ndlela leyi Vaisrayele va vuyeriweke ha yona eka Savata ya vhiki ni vhiki. Xana Vaisrayele a va vuyeriwa njhani eka Yubili? A hi nge Muisrayele u nghene hi nhloko eswikweletini kutani a boheka ku  xavisa nsimu yakwe leswaku a ta hakela swikweleti. Hi lembe ra Yubili, a fanele a tlheriseriwa nsimu yakwe. Hikwalaho, wanuna yoloye a ta “tlhelela endzhakeni yakwe” naswona vana vakwe a va ta kuma ndzhaka yoleyo. Mikarhi yin’wana, wanuna loyi a nghene eswikweletini, a boheka ku hakela swikweleti swakwe hi ku xavisa n’wana wakwe kumbe a tixavisa leswaku a va hlonga. Hi lembe ra Yubili, hlonga a ri fanele ri “tlhelela endyangwini” wa rona. A ku nga ri na munhu loyi a ta va hlonga hilaha ku nga heriki! Mayana ndlela leyi Yehovha a anakanyelaka ha yona!

4-5. Hikwalaho ka yini hi fanele hi dyondza hi Yubili ya khale namuntlha?

⁴ Hi yihi ndlela yin’wana leyi Yubili a yi pfuna ha yona? Yehovha u ri: “A nga kona exikarhi ka n’wina la faneleke a va xisiwana, hikuva hakunene Yehovha u ta ku katekisa etikweni leri Yehovha Xikwembu xa wena a ku nyikaka rona ri va ndzhaka leswaku u ri teka.” (Det. 15:4) Kambe namuntlha a swi tano, swigwili swo ya swi nyanya ku fuwa kasi loko ku ri lava sweleke vusiwana bya kona byi ni xilandzo mbuya!

⁵ Leswi hi nga Vakreste, a hi le hansi ka Nawu wa Muxe. Leswi swi vula leswaku a hi hanyi hi ku landza lunghiselelo ra Yubili ya khale loko swi ta emhakeni ya ku ntshunxa mahlonga, ku hakela swikweleti ni ku nyika vanhu ndzhaka ya vona. (Rhom. 7:4; 10:4; Efe. 2:15) Hambiswiritano, ku ni xivangelo lexi twalaka xo va hi dyondza hi Yubili. Hikwalaho ka yini? Hikuva hi ta tiphina hi ntshunxeko lowu hi tsundzuxaka hi lunghiselelo leri Yehovha a ri endlele Vaisrayele.

6. Vanhu va lava ku ntshunxiwa eka yini?

⁶ Hinkwerhu hi lava ku ntshunxiwa eka xidyoho lexi biheke ku tlula ku va hlonga. Hikwalaho ka xidyoho, ha dyuhala, ha vabya naswona ha fa. Vo tala va xiya mhaka leyi loko va tilanguta exivonini kumbe va ya eka dokodela hi leswi va vabyaka. Nakambe hi hela matimba loko hi endla swidyoho. Muapostola Pawulo u vule leswaku a a kongomisiwa hi ‘nawu wa xidyoho lowu a wu ri eswirhweni swa yena.’ U tlhele a ku: “Mina munhu wa maxangu! I  mani loyi a nga ta ndzi ponisa eka miri lowu weriwaka hi rifu leri?”—Rhom. 7:23, 24.

7. Esaya u profete yini mayelana ni ntshunxeko?

⁷ Mhaka yo tsakisa hileswaku Xikwembu, xi hi endlele lunghiselelo ra leswaku hi ntshunxiwa eka xidyoho. Yesu hi yena a endlaka leswaku hi kota ku ntshunxiwa. Eka malembe yo tlula 700 Yesu a nga si velekiwa, muprofeta Esaya u profete hi ntshunxeko lowukulu. Ntshunxeko wolowo a wu ta endla leswaku vanhu va kuma ntshunxeko lowukulu ku tlulaka lowu Vaisrayele a va wu kuma hi lembe ra Yubili. U te: “Moya wa Yehovha, Hosi leyi Lawulaka wu le henhla ka mina, hikwalaho ka leswi Yehovha a ndzi toteke leswaku ndzi vula mahungu lamanene eka lavo rhula. U ndzi rhume leswaku ndzi ya bohelela lava vavisekeke mbilu, ku huwelela ntshunxeko eka lava endliweke makhumbi.” (Esa. 61:1) Xana vuprofeta lebyi a byi vulavula hi mani?

8. Xana vuprofeta bya Esaya lebyi vulavulaka hi ku ntshunxiwa a byi vulavula hi mani?

⁸ Vuprofeta byebyo bya nkoka lebyi vulavulaka hi ku ntshunxiwa, byi sungule ku hetiseka endzhaku ka loko Yesu a sungule ntirho wakwe wo chumayela. Loko Yesu a ri esinagogeni ya le ka rikwavo eNazareta, u hlayele Vayuda lava a va hlengeletanile vuprofeta lebyi bya Esaya. Yesu u kombise leswaku vuprofeta byebyo a byi vulavula hi yena, u te: “Moya wa Yehovha wu le henhla ka mina, hikuva u ndzi tote leswaku ndzi vula mahungu lamanene eka swisiwana, u ndzi rhume leswaku ndzi chumayela ku ntshunxiwa ka makhumbi ni ku endliwa ka lava feke mahlo leswaku va tlhela va vona, ku ntshunxa lava tshikeleriweke va tifambela, ku chumayela lembe ra Yehovha ra ku amukeriwa.” (Luka 4:16-19) Yesu u byi hetisise njhani vuprofeta byebyo?

9. Vanhu vo tala va le nkarhini wa Yesu a va lava ku ntshunxiwa eka yini?

⁹ Ntshunxeko lowu Esaya a profeteke ha wona ni lowu Yesu a hlayeke ha wona, wu sungule ku hetiseka hi lembexidzana ro sungula. Yesu u tiyisekise leswi loko a tivisa a ku: “Namuntlha tsalwa leri ma ha ku ri twaka ri hetisekile.” (Luka 4:21) Vo tala lava a va yingise leswi Yesu a a swi hlaya, kumbexana a va ehleketa hi ku ntshunxiwa eka mfumo wa Rhoma. Swi nga endleka a va titwa ku fana ni vavanuna vambirhi lava nga te: “A hi tshemba leswaku munhu loyi hi yena loyi a nga ta kutsula Israyele.” (Luka 24:13, 21) Kambe ha swi tiva leswaku Yesu a nga khutazanga valandzeri vakwe leswaku va pfukela mfumo wa Rhoma lowu a wu tshikilela vanhu. Ku ri na sweswo, u va byele  leswaku va tlherisela “swilo swa Khezari eka Khezari.” (Mat. 22:21) Xana Yesu u wu tise njhani ntshunxeko hi nkarhi wolowo?

10. Yesu u pfulele vanhu ndlela yo kuma ntshunxeko eka yini?

¹⁰ N’wana wa Xikwembu a a tele ku ta pfuna vanhu leswaku va kuma ntshunxeko hi tindlela timbirhi. Yo sungula, Yesu u endle leswaku vanhu va ntshunxeka eka tidyondzo leti a ti va tshikilela, leti a ti dyondzisiwa hi varhangeri va vukhongeri. Vayuda vo tala va le nkarhini wolowo, a va sindzisiwa ku landzela tidyondzo ta ndhavuko ni ta mavunwa. (Mat. 5:31-37; 15:1-11) Vanhu lava a va dyondzisa van’wana hi nkarhi wolowo, a swi fana ni loko va fe mahlo. Hikwalaho ko ala ku amukela Mesiya ni tidyondzo leti a ti dyondzisa, va tshame emunyameni ni le xidyohweni. (Yoh. 9:1, 14-16, 35-41) Hi ku dyondzisa tidyondzo ta ntiyiso ni ku veka xikombiso lexinene, Yesu u kombe vanhu lava titsongahataka ndlela leyi va nga ntshunxekaka ha yona eka tidyondzo ta mavunwa.—Mar. 1:22; 2:23–3:5.

11. Hi yihi ndlela ya vumbirhi leyi Yesu a ntshunxeke vanhu ha yona?

¹¹ Ndlela ya vumbirhi leyi Yesu a ntshunxeke vanhu ha yona, yi katsa ku ntshunxa vanhu evuhlongeni bya xidyoho lexi va velekiweke na xona. Hikwalaho ka xitlhavelo xa Yesu, Xikwembu a xi ta rivalela vanhu lava nga ni ripfumelo ni ku amukela gandzelo ra nkutsulo leri xi ri endleke. (Hev. 10:12-18) Yesu u te: “Loko N’wana a mi ntshunxa, mi ta ntshunxeka hakunene.” (Yoh. 8:36) Ntshunxeko wolowo, a wu ri wa nkoka swinene ku tlula lowu Vaisrayele a va wu kuma hi lembe ra Yubili! Hi xikombiso, wanuna loyi a kuma ntshunxeko hi Yubili, a swi ta endleka leswaku a tlhela a va hlonga naswona a ta hetelela a file. Kambe ntshunxeko lowu Yesu a wu tiseke i wa hilaha ku nga heriki.

12. I vamani vanhu vo sungula ku vuyeriwa eka ntshunxeko lowu Yesu a vulavuleke ha wona?

¹² Hi siku ra Pentekosta ya 33 C.E., Yehovha u tote vaapostola ni vavanuna van’wana swin’we ni vavasati vo tshembeka hi moya lowo kwetsima. U va endle vana va yena leswaku hi ku famba ka nkarhi va ta pfuxeriwa etilweni va ya fuma na Yesu. (Rhom. 8:2, 15-17) Lava hi vona vanhu vo sungula ku vuyeriwa eka ntshunxeko lowu Yesu a vulavuleke ha wona esinagogeni ya le Nazareta. Vavanuna ni vavasati lava, a va nga ha ri mahlonga ya tidyondzo ta mavunwa ni mikhuva leyi nga sekeriwangiki ematsalweni ya varhangeri va vukhongeri va Vayuda. Nakambe, Xikwembu a xi va teka tanihi lava ntshunxiweke eka xidyoho lexi yisaka  eku feni. Yubili yo fanekisela leyi sunguleke hi ku totiwa ka valandzeri Vakreste hi lembe ra 33 C.E. yi ta hela loko Mfumo wa Yesu wa Gidi ra Malembe wu fika emakumu. I yini leswi nga ta va se swi fikeleriwile hi nkarhi wolowo?   

13-14. Handle ka Vakreste lava totiweke, i vamani van’wana lava nga ta kuma ntshunxeko lowu Yesu a vulavuleke ha wona?

¹³ Namuntlha, vanhu va timiliyoni lava nga ni timbilu letinene lava humaka eka matiko hinkwawo va wela eka “tinyimpfu tin’wana.” (Yoh. 10:16) Xikwembu a xi va hlawulanga leswaku va ya fuma na Yesu etilweni. Ku ri na sweswo, va ni ntshembo wo hanya hi masiku laha misaveni hilaha Bibele yi tshembisaka hakona. Xana na wena u wela eka vanhu volavo?

¹⁴ Hambi ku ri sweswi, u karhi wa tiphina hi mikateko yin’wana leyi lava nga ta va xiphemu xa Mfumo wa Xikwembu wa le tilweni va tiphinaka ha yona. Leswi u nga ni ripfumelo eka ngati ya Yesu leyi halatiweke, u nga swi kota ku kombela ku rivaleriwa swidyoho. Sweswo swi ta endla leswaku u va ni ripfalo leri baseke ni ku va ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu. (Efe. 1:7; Nhlav. 7:14, 15) Nakambe, ehleketa hi ntshunxeko lowu u tiphinaka hi wona sweswi, wo ntshunxiwa eka tidyondzo leti nga sekeriwangiki ematsalweni leti a wu pfumela eka tona khale. Yesu u te: “Mi ta tiva ntiyiso, kutani ntiyiso wu ta mi ntshunxa.” (Yoh. 8:32) Mayana ntshunxeko wo tsakisa swonghasi!

15. Hi wihi ntshunxeko ni mikateko leyi hi nga ta tiphina hi yona enkarhini lowu taka?

 ¹⁵ Langutela ntshunxeko lowukulu enkarhini lowu taka. Ku nga ri khale, Yesu u ta herisa vukhongeri bya mavunwa ni mifumo yo homboloka ya vanhu. Xikwembu xi ta sirhelela “ntshungu lowukulu,” lowu xi tirhelaka naswona xi ta endla leswaku wu tiphina hi mikateko emisaveni leyi nga paradeyisi. (Nhlav. 7:9, 14) Vanhu va ntsandzavahlayi, va ta pfuxiwa ekufeni naswona va ta ntshunxiwa eka vuyelo byo biha lebyi vangiweke hi xidyoho xa Adamu.—Mint. 24:15.

16. Hi wihi ntshunxeko lowukulu lowu vanhu va nga ta tiphina hi wona enkarhini lowu taka?

¹⁶ Hi nkarhi wa Mfumo wa Gidi ra Malembe, Yesu ni vafumikulobye va ta endla leswaku vanhu va va ni rihanyo lerinene va tlhela va va ni vuxaka lebyinene na Yehovha. Nkarhi wolowo wa ku vuyetela ni ntshunxeko, wu ta fana ni Yubili ya le nkarhini wa Vaisrayele. Vanhu hinkwavo lava gandzelaka Yehovha hi ku tshembeka, va ta va lava hetisekeke.

17. Esaya 65:21-23, yi profete leswaku ku ta endleka yini hi vanhu va Xikwembu? (Vona xifaniso lexi nga eka xifunengeto.)

¹⁷ Vuprofeta lebyi hlamuselaka ndlela leyi vutomi byi nga ta va ha yona laha misaveni byi kumeka eka Esaya 65:21-23. (Yi hlaye.) A swi vuli swona leswaku vanhu va ta khondla mavoko kutani swakudya swi titela va lo gee! Ku ri na sweswo, Bibele yi vula leswaku hi nkarhi wolowo, vanhu va Xikwembu va ta endla ntirho lowu va nga ta wu tsakela. Loko nkarhi wolowo wu hela, ha tiyiseka leswaku “ntumbuluko hi woxe na wona wu ta ntshunxiwa evuhlongeni bya ku onhaka kutani wu va ni ntshunxeko lowu vangamaka wa vana va Xikwembu.”—Rhom. 8:21.

18. Hikwalaho ka yini hi tshemba leswaku hi ta tiphina swinene enkarhini lowu taka?

¹⁸ Tanihi leswi Yehovha a endlele Vaisrayele lunghiselelo ra ku ringanisela loko swi ta emhakeni ya ntirho ni ku wisa, swi ta va tano ni le ka vanhu vakwe hi nkarhi wa Mfumo wa Kreste wa Gidi ra Malembe. Va ta kuma nkarhi wo gandzela Yehovha. Namuntlha ku gandzela Xikwembu swi endla leswaku vanhu va tsaka, swi ta va tano ni le misaveni leyintshwa. Hakunene, hi ni swivangelo leswi twalaka swo tsaka loko hi ehleketa hi ntirho lowunene ni ndlela leyi hi nga ta tiphina ha yona hi ku gandzela Yehovha hi nkarhi wa Mfumo wa Kreste wa Gidi ra Malembe.