1. Hi xihi xileriso lexi Yesu a xi nyikeke vadyondzisiwa vakwe? (Vona xifaniso lexi nga eka xifunengeto.)

 HI VUSIKU byakwe byo hetelela loko a ha ri laha misaveni, Yesu u nyike vadyondzisiwa vakwe xileriso. U te: “Tanihi leswi ndzi mi rhandzeke, rhandzanani na n’wina.” U tlhele a ku: “Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina, loko mi rhandzana.”—Yoh. 13:34, 35.

2. Hikwalaho ka yini swi ri swa nkoka ku rhandzana?

² Yesu u vule leswaku vadyondzisiwa vakwe va ntiyiso va ta tiviwa hi ku va ni rirhandzu ro fana ni leri a ri na rona. Marito wolawo ma hetisekile hi nkarhi wa vaapostola ni namuntlha ma karhi ma hetiseka. Hakunene swa fanela leswaku hi rhandzana, ku nga khathariseki mintlhontlho leyi hi langutanaka na yona!

3. I yini leswi hi nga ta swi dyondza eka nhlokomhaka leyi?

³ Leswi hi nga hetisekangiki, a swi olovi ku va hi rhandzana swi suka embilwini. Hambiswiritano, hi fanele hi tikarhatela ku tekelela Kreste. Eka nhlokomhaka leyi, hi ta dyondza ndlela leyi rirhandzu ri nga hi pfunaka ha yona hi kondletela ku rhula, hi nga vi na xihlawuhlawu ni ku va ni malwandla. Loko u ri karhi u dyondza, tivutise: ‘Ndzi nga dyondza yini eka vamakwerhu lava yeke emahlweni va rhandzana hambiloko va langutane ni mintlhontlho?’

4. Hi ku ya hi Matewu 5:23, 24, hikwalaho ka yini hi fanele hi kondletela ku rhula ni makwerhu loyi a hi hehlaka hi mhaka yo karhi?

⁴ Yesu u hi dyondzise ndlela leyi swi nga swa nkoka ha yona ku kondletela ku rhula loko makwerhu a hi hehla hi mhaka yo  karhi. (Hlaya Matewu 5:23, 24.) U vule leswaku hi fanele hi va ni vuxaka lebyinene ni vanhu van’wana loko hi lava ku tsakisa Xikwembu. Yehovha wa tsaka loko hi tikarhatela ku endla ku rhula ni vamakwerhu. A nge byi amukeli vugandzeri bya hina loko hi tsuvele van’wana naswona hi nga lavi ku endla ku rhula na vona.—1 Yoh. 4:20.

5. I yini lexi endleke leswaku Mark swi n’wi tikela loko a lava ku kondletela ku rhula?

⁵ Mikarhi yin’wana swi nga hi tikela ku kondletela ku rhula. Hikwalaho ka yini? Twana leswi humeleleke Mark. * U twe ku vava loko makwerhu un’wana a vulavule ku biha hi yena eka vamakwerhu van’wana evandlheni. Xana Mark u angule njhani? U ri: “Ndzi tsandzeke ku tikhoma.” Endzhaku, Mark u tisorile hikwalaho ka matikhomelo yakwe naswona u kombele ku rivaleriwa eka makwerhu, a ringeta ku kondletela ku rhula. Kambe makwerhu yoloye a nga pfumelanga. Eku sunguleni Mark a tibyela leswi, ‘Hikwalaho ka yini ndzi fanele ndzi n’wi xavelela loko a nga lavi hi kondletela ku rhula?’ Hambiswiritano, mulanguteri wa muganga u khutaze Mark leswaku a nga wi mapa. Mark u endle yini?

6. (a) Mark u endle yini leswaku a kondletela ku rhula? (b) Mark u yi tirhise njhani Vakolosa 3:13, 14?

⁶ Loko Mark a tikambisisa, u kume leswaku a nga titsongahatanga naswona u tivona a antswa ku tlula van’wana. U xiye leswaku u fanele a cinca langutelo rakwe. (Kol. 3:8, 9, 12) Hi ku titsongahata, u tlhelele eka makwerhu luya a ya kombela ku rivaleriwa hikwalaho ka matikhomelo yakwe. Mark u tlhele a tsalela makwerhu luya mapapila, a vula ndlela leyi a tisolaka ha yona ni ku kombela ku pfuxeta vunghana bya vona. U tlhele a n’wi nyika tinyiko. Kambe makwerhu luya a nga n’wi rivalelanga. Nilokoswiritano, Mark u ye emahlweni a yingisa xileriso xa Yesu xo rhandza makwavo ni ku va la rivalelaka. (Hlaya Vakolosa 3:13, 14.) Hambiloko van’wana va nga anguli kahle  loko hi lava ku kondletela ku rhula kambe loko hi rhandza vanhu ku fana Yesu, hi ta va rivalela hi tlhela hi khongelela ku va ni ku rhula na vona.—Mat. 18:21, 22; Gal. 6:9.

7. (a) Yesu u vule leswaku hi endla yini? (b) Hi xihi xiyimo xo tika lexi Lara a langutane na xona?

⁷ Yesu u vule leswaku hi khoma van’wana hi ndlela leyi hi lavaka ku khomiwa ha yona. U tlhele a vula leswaku hi nga rhandzi vanhu lava hi rhandzaka ntsena. (Luka 6:31-33) Hambileswi swi nga tolovelekangi, u ta endla yini loko un’wana evandlheni a ku bisa hi moya naswona a nga lavi ku ku pfuxela? Lara u tshame a langutana ni xiyimo lexi fanaka. U ri: “Makwerhu un’wana wa xisati u ndzi bise hi moya, a ndzi nga swi tivi leswaku hikwalaho ka yini a endla tano. Mhaka leyi a yi nga ndzi dyisi byi rhelela naswona a ndzi nga ha swi tsakeli ku ya etinhlengeletanweni ta vandlha.” Eku sunguleni, Lara a tibyela leswi: ‘A ndzi endlanga nchumu xo biha. Ni vamakwerhu va n’wi vona makwerhu loyi leswaku u hanya byin’wana.’   

8. Lara u endle yini leswaku a kondletela ku rhula naswona hi nga dyondza yini eka yena?

⁸ Lara u endle swo karhi leswaku a kondletela ku rhula. U khongele eka Yehovha, endzhaku u ye eka makwerhu luya wa xisati. Va burile hi mhaka yoleyo, va angarhana va tlhela va endla ku rhula. Sweswi swilo se a swi famba kahle. Lara u ri: “Hi ku famba ka nkarhi makwerhu luya u tlhele a ndzi tsuvela. A ndzi hele matimba.” Eku sunguleni, Lara a tibyela leswaku u ta tsaka ntsena loko makwerhu luya a cinca langutelo rakwe. Eku heteleleni, u swi xiyile leswaku lexi a faneleke a xi endla, i ku ya emahlweni a rhandza makwerhu luya ni ku n’wi “[rivalela] hi ku ntshunxeka.” (Efe. 4:32–5:2) Lara u tsundzuke leswaku rirhandzu ra Mukreste wa ntiyiso “a ri hlayisi mhaka yo biha. Ri byarha swilo hinkwaswo, ri kholwa swilo hinkwaswo, ri va ni ntshembo eka swilo hinkwaswo, ri tiyisela swilo hinkwaswo.” (1 Kor. 13:5, 7) Lara a nga ha tlhelanga a vilela hi mhaka yoleyo. Hi ku famba ka nkarhi, makwerhu luya wa xisati u sungule ku  n’wi vulavurisa. Loko u kondletela ku rhula ni vamakwerhu naswona u ya emahlweni u va rhandza, tiyiseka leswaku “Xikwembu xa rirhandzu ni ku rhula xi ta va na [wena].”—2 Kor. 13:11.

9. Hi ku ya hi Mintirho 10:34, 35, hikwalaho ka yini hi nga fanelanga hi va ni xihlawuhlawu?

⁹ Yehovha a nga yi hi nghohe. (Hlaya Mintirho 10:34, 35.) Loko hi nga ri na xihlawuhlawu, hi kombisa leswaku hi vana va yena. Hi yingisa xileriso lexi nge, hi rhandza warikwerhu kukota loko hi tirhandza naswona hi tikarhatela ku hlayisa ku rhula ni vamakwerhu.—Rhom. 12:9, 10; Yak. 2:8, 9.

10-11. Ruth u ri hlule njhani langutelo ro biha leri a ri na rona?

¹⁰ Van’wana swi nga va tikela ku tshika xihlawuhlawu. Twana leswi humeleleke makwerhu wa xisati Ruth. Loko a ha ri ntsongo, u khunguvanyisewe hi munhu un’wana loyi a huma etikweni rimbe. Xana sweswo swi n’wi khumbe njhani? U ri: “A ndzi nga lavi ku twa nchumu hi tiko rero. A ndzi ehleketa leswaku vanhu hinkwavo lava humaka etikweni rero va fana, ku katsa ni vamakwerhu.” Ruth u swi kote njhani ku hlula langutelo rakwe ro biha?

¹¹ Ruth u swi xiyile leswaku u fanele a lwisana ni langutelo rakwe ro biha. U hlaye mitokoto ni swiviko leswi vulavulaka hi tiko rero eka Buku Ya Lembe. U ri: “Ndzi tirhe hi matimba leswaku ndzi va ni langutelo lerinene hi vanhu va tiko rero. Ndzi sungule ku xiya leswaku vamakwerhu va le tikweni rero, va n’wi rhandza swinene Yehovha. Ndzi xiye leswaku na vona i xiphemu xa vamakwerhu emisaveni hinkwayo.” Hi ku famba ka nkarhi, u xiye leswaku u fanele a tshika moya wa xihlawuhlawu. U ri: “Mikarhi hinkwayo loko ndzi hlangana ni vamakwerhu lava humaka etikweni rero, ndzi tikarhatela ku endla xinghana na vona. Ndzi tinyika nkarhi wo vulavurisana na vona leswaku ndzi va tiva kahle.” Xana vuyelo byi ve byihi? Ruth u ri: “Hi ku famba ka nkarhi, langutelo ra mina ri cincile hi ku helela.”

12. Hi xihi xiphiqo lexi Sarah a ri na xona?

¹² Swi nga endleka van’wana va ri ni xihlawuhlawu kambe va nga swi lemuki. Hi xikombiso, Sarah a tibyela leswaku a nga na xihlawuhlawu hikuva a nga avanyisi vanhu hi ku ya hi rixaka, xiyimo xa vona xa timali kumbe mitirho leyi va yi endlaka enhlanganweni wa Yehovha. Hambiswiritano, u ri: “Ndzi sungule ku lemuka leswaku ndzi ni xihlawuhlawu.” Njhani? Sarah a a huma emutini wa swidyondzeki naswona a rhandza ku endla xinghana ni vanhu lava dyondzekeke. U tshama a byela munghana wakwe a ku: “Ndzi endla xinghana ni vamakwerhu lava dyondzekeke ntsena. Lava nga dyondzekangiki a ndzi va koti.” Sarah a fanele a cinca langutelo rakwe. Hikwalaho ka yini?

13. Hi nga dyondza yini eka ndlela leyi Sarah a cinceke langutelo rakwe ha yona?

¹³ Mulanguteri wa muganga u pfune Sarah leswaku a tikambisisa kahle. Sarah u ri: “U ndzi bumabumerile hikwalaho ka ntirho lowu ndzi wu endlaka hi ku tshembeka, tinhlamulo letinene ni hikwalaho ka vutivi lebyi ndzi nga na byona hi Matsalwa. U ndzi byele leswaku loko vutivi bya hina byi ya byi kula, tanihi Vakreste hi fanele hi hlakulela ku titsongahata ni ku va ni tintswalo.” Sarah u swi tekele enhlokweni leswi mulanguteri wa muganga a n’wi byeleke swona. U ri: “Ndzi xiye leswaku xa nkoka swinene i ku va ni rirhandzu ni musa.” Hikwalaho, langutelo rakwe hi vamakwerhu ri cincile. U ri: “Ndzi ringete ku twisisa lexi endlaka Yehovha a va rhandza.” Ku vuriwa yini hi hina? A hi swi lavi ku titeka hi antswa  ku tlula van’wana hikwalaho ka leswi hi dyondzekeke! Loko hi ‘rhandza nhlengeletano ya vamakwerhu hinkwayo’ swi suka embilwini, hi ta papalata moya wa xihlawuhlawu.—1 Pet. 2:17.

14. Hi ku ya hi Vaheveru 13:16, Yehovha u titwa njhani loko hi komba van’wana malwandla?

¹⁴ Yehovha wa tsaka loko hi komba van’wana malwandla. (Hlaya Vaheveru 13:16.) U teka malwandla tanihi xiphemu xa vugandzeri bya hina, ngopfungopfu loko hi pfuna lava pfumalaka. (Yak. 1:27; 2:14-17) Hikwalaho, Matsalwa ma hi khutaza ku “landzela ndlela ya malwandla.” (Rhom. 12:13) Loko hi komba vanhu van’wana malwandla, hi kombisa leswaku hi va rhandza swi suka embilwini. Yehovha wa tsaka loko hi komba van’wana malwandla hilaha hi nga kotaka hakona. (1 Pet. 4:8-10) Kambe mikarhi yin’wana, swi nga hi tikela ku kombisa malwandla hikwalaho ka swivangelo swo karhi.

15-16. (a) Hikwalaho ka yini van’wana va kanakana ku komba van’wana malwandla? (b) I yini lexi pfuneke Edit leswaku a va ni malwandla?

¹⁵ Hi nga kanakana ku komba van’wana malwandla hikwalaho ka swiyimo swa hina. Twana leswi endlekeleke Edit loyi a nga noni. Loko a nga si va Mbhoni, a nga ri na malwandla. A a tibyela leswaku van’wana hi vona va nga exiyin’weni lexinene xo kombisa malwandla.

¹⁶ Endzhaku ka loko Edit a ve Mbhoni, u cince langutelo rakwe. U sungule ku va ni malwandla. U ri: “Loko ku akiwa Holo ya hina, nkulu un’wana u ndzi byele leswaku ku ni vatekani van’wana lava taka eku pfuneteni hi ntirho wo aka, u ndzi komberile a ku loko ndzi ri ni ndhawu ndzi nga va rhurhela ku ringana mavhiki mambirhi. Ndzi ehleketisise hi ndlela leyi Yehovha a yi katekiseke ha yona noni ya le Sarepta.” (1 Tih. 17:12-16) Edit u pfumerile ku rhurhela vatekani volavo. Vuyelo byi ve byihi? U ri: “Mavhiki mambirhi ma hundzuke tin’hweti timbirhi. Hi ve vanghana lavakulu.”  Nakambe Edit u ni vanghana lavakulu evandlheni. Sweswi i phayona naswona wa tiphina hi ku rhamba vamakwerhu lava a tirhaka na vona nsimu leswaku va ta ekaya rakwe va ta tiphina hi swakudya. U ri: “Ku nyika swi ndzi tisela ntsako! Ndzi kuma mikateko yo tala hikwalaho ko nyika van’wana.”—Hev. 13:1, 2.

17. I yini leswi Luke ni nghamu yakwe va swi xiyeke?

¹⁷ Hambi loko hi ri ni malwandla kambe swi nga lava leswaku hi antswisa. Hi xikombiso, Luke ni nghamu yakwe va ni malwandla. Hakanyingi ekaya ra vona a va rhamba vatswari va vona, maxaka, vanghana ni mulanguteri wa muganga ni nsati wakwe. Luke u ri: “Hi xiye leswaku a hi rhamba vanhu lava hi nga va tolovela ntsena.” Luke ni nghamu yakwe va antswise njhani loko swi ta emhakeni yo komba van’wana malwandla?

18. Luke ni nghamu yakwe va antswise njhani loko swi ta emhakeni yo komba van’wana malwandla?

¹⁸ Luke ni nghamu yakwe va cince langutelo ra vona endzhaku ko anakanyisisa hi marito ya Yesu lama nge: “Loko mi rhandza lava mi rhandzaka, mi vuyeriwa hi yini?” (Mat. 5:45-47) Va xiye leswaku va fanele va komba vanhu hinkwavo malwandla hilaha Yehovha a endlaka hakona. Va sungule ku rhamba vamakwerhu lava a va nga si tshama va va rhamba ekaya ra vona. Luke u ri: “Hinkwerhu ha tiphina swinene loko hi ri swin’we naswona hi titwa hi khutazekile.”

19. Hi swi kombisa njhani leswaku hi vadyondzisiwa va Yesu naswona u tiyimisele ku endla yini?

¹⁹ Hi swi xiyile leswaku ku rhandzana swi suka embilwini swi ta hi pfuna hi kondletela ku rhula, hi nga vi na xihlawuhlawu ni ku va ni malwandla. Hi fanele hi cukumeta langutelo rihi ni rihi ro biha kutani hi rhandza vamakwerhu swi suka embilwini. Loko hi endla tano, hi ta tsaka naswona hi ta va hi kombisa leswaku hi vadyondzisiwa va Yesu.—Yoh. 13:17, 35.