1. Hi wihi ndzingo lowu Yosefa a langutaneke na wona naswona u endle yini?

 YOSEFA n’wana wa Yakobo u langutane ni ndzingo wo tika. Wansati u te: “Etlela na mina.” A ku ri nsati wa n’wini wakwe, Potifaro. Yosefa u ale xikombelo xakwe. Un’wana namuntlha a nga ha ku, ‘Hikwalahokayini Yosefa a ale ku etlela na yena?’ Potifaro a a nga ri kona. Phela, Yosefa a a ri hlonga; wansati loyi a a ta endla xin’wana ni xin’wana ku n’wi tikisela vutomi loko o ala xikombelo xakwe. Kambe, Yosefa u ye emahlweni a ala xikombelo xakwe lexi a ku ri tshamelomaxelo. Hikwalahokayini? U te: “Xana ndzi nga yi endlisa ku yini mhaka yo bihisa xisweswo ndzi dyohela Xikwembu?”—Gen. 39:7-12.

2. Yosefa a a swi tiva njhani leswaku vuoswi a ku ri ku dyohela Xikwembu?

² Yosefa a a swi tiva njhani leswaku ku endla vuoswi a swi ‘bihile swinene’ emahlweni ka Xikwembu xakwe? Endzhaku ka malembe ya 200, Vaisrayele va byeriwe leswi eka Nawu wa Muxe, “U nga tshuki u oswa.” (Eks. 20:14) Hambiswiritano, Yosefa a a yi tiva kahle ndlela leyi Yehovha a a titwa hayona hi ku tikhoma ko biha. Hi xikombiso, Yosefa a a swi tiva kahle ku Yehovha u endle leswaku vukati byi ngheneriwa hi vanhu vambirhi ku nga wanuna ni wansati. A nga ha va a yi twile ndlela leyi Yehovha a sirheleleke kokwanaxinghuwe wakwe Sara kambirhi leswaku a tshama a tshembekile eka nuna wakwe. Hilaha ku fanaka, Xikwembu xi nghenelerile leswaku xi sirhelela Raveka nsati wa Isaka. (Gen. 2:24; 12:14-20; 20:2-7; 26:6-11) Loko Yosefa a ri karhi a anakanyisisa hi timhaka toleto, u kote ku vona leswi a swi ri swinene ni leswi a swi nga ri swinene emahlweni ka Xikwembu. Leswi Yosefa a a rhandza Xikwembu xakwe a tlhela a rhandza ni milawu ya xona yo lulama, a a tiyimisele ku yi yingisa.

3. Hi ta bula hi yini eka nhlokomhaka leyi?

 ³ Xana wa swi rhandza leswo lulama? A swi kanakanisi leswaku wa swi rhandza. Kambe hinkwerhu hi ni xidyoho naswona loko hi nga ri na vuxiyaxiya, ndlela leyi misava yi swi langutaka hayona leswo lulama yi nga hi khumba hi ku olova. (Esa. 5:20; Rhom. 12:2) Kutani hi ta bula hileswi swi vulaka swona ku rhandza leswo lulama ni ndlela leyi hi nga vuyeriwaka hayona loko hi swi rhandza. Hi ta tlhela hi bula hi swilo swinharhu leswi hi nga swi endlaka leswaku hi rhandza milawu ya Yehovha.

4. Hi rihi langutelo leri hoxeke leri vo tala va nga na rona hi leswo lulama?

⁴ Loko vanhu va ehleketa hi munhu wo lulama, vo tala va ehleketa leswaku i munhu loyi a tikurisaka, loyi a xopaxopaka van’wana kumbe loyi a titekaka a antswa ku tlula van’wana. Kambe Xikwembu a xi byi rhandzi nikatsongo vumunhu byo tano. Loko Yesu a ha ri laha misaveni, u va tshinye swinene varhangeri va vukhongeri va le nkarhini wakwe lava a va tivekela milawu ya vona vini ya leswo lulama. (Ekl. 7:16; Luka 16:15) Munhu wo lulama a nga titeki a antswa ku tlula vanhu van’wana.

5. Hi ku ya hi Bibele swi vula yini ku endla leswo lulama? Nyika swikombiso.

⁵ Leswo lulama swi vula ku endla swilo leswinene emahlweni ka Yehovha Xikwembu naswona lebyi i vumunhu lebyi n’wi tsakisaka. EBibeleni, marito lama vulaka leswo “lulama” ma vula ku hanya hi milawu ya Yehovha leyi tlakukeke. Hi xikombiso, Yehovha u byele vaxavisi leswaku va fanele va tirhisa “swo pima leswi nga kanganyisiki.” (Det. 25:15) Rito ro sungula ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke ri va “kanganyisiki” ri nga tlhela ri hundzuluxeriwa ri va “leswo lulama.” Hikwalaho, Mukreste loyi a lavaka ku tshembeka emahlweni ka Xikwembu, u ta fambisa mabindzu yakwe hinkwawo hi ku tshembekaka. Munhu lowo lulama u rhandza vululami, wa swi venga ku vona munhu a khomiwa hi ndlela yo biha. Munhu wo lulama u ehleketisisa hi ndlela leyi Yehovha nga ta swi languta hayona swiboho leswi a swi endlaka leswaku a n’wi “tsakisa hilaha ku heleleke.”—Kol. 1:10.

6. Hikwalahokayini hi fanele hi tshemba milawu ya Yehovha ya leswinene ni leswi nga riki swinene? (Esaya 55:8, 9)

⁶ Bibele yi hlamusela Yehovha tanihi Xihlovo xa leswo lulama. Hikwalaho, u vuriwa “ndhawu yo tshama eka yona yo lulama.” (Yer. 50:7) Tanihi Muvumbi, Yehovha hi yena ntsena loyi a kotaka ku veka milawu ya leswinene ni leswi nga riki swinene. Leswi Yehovha a hetisekeke, u swi twisisa kahle leswinene ni leswo biha ku tlula hina, lava hakanyingi hi kuceteriwaka hi ku nga hetiseki ka hina ni xidyoho. (Swiv. 14:12; hlaya Esaya 55:8, 9.) Hambiswiritano, leswi hi endliweke hi xifaniso xa Xikwembu, ha swi kota ku hanya hi milawu ya xona ya leswo lulama. (Gen. 1:27) Ha swi rhandza ku endla tano. Leswi hi rhandzaka Tata wa hina, swi hi endla hi lava ku n’wi tekelela hilaha hi nga kotaka hakona.—Efe. 5:1.

7. Hikwalahokayini hi lava milawu leyi nga cinciki? Kombisa.

⁷ Ha vuyeriwa loko hi hanya hi milawu ya Yehovha ya leswinene ni leswi nga riki swinene. Hikwalahokayini? Ehleketa leswaku a swi ta va njhani loko bangi yin’wana ni yin’wana a yo ta ni milawu ya yona mayelana ni ntikelo wa mali kumbe loko khamphani yin’wana ni yin’wana yo aka yo tivekela milawu ya yona yo pima. A ku ta va ni hasahasa. Loko va swa vutshunguri a vo tsandzeka ku landzela milawu leyi vekiweke ya swa rihanyo, swigulana swin’wana swi nga ha fa. Hakunene, milawu leyi nga cinciki ya pfuna. Hilaha ku fanaka, milawu ya Xikwembu ya leswinene ni leswi nga riki swinene ya hi sirhelela.   

8. Hi yihi mikateko leyi nga ta kumiwa hi lava rhandzaka ku endla leswinene?

 ⁸ Yehovha wa va katekisa lava ringetaka ku hanya hi milawu yakwe. U tshembisa leswi: “Lavo lulama va ta tshama emisaveni, va ta hanya eka yona hilaha ku nga heriki.” (Ps. 37:29) Xana hi mahlo ya mianakanyo wa yi vona ndlela leyi vanhu lava nga ni vun’we, vo rhula va tlhela va tsaka va nga ta tiphina hayona hi ku landzela milawu ya Yehovha? Yehovha u lava leswaku u tiphina hi vutomi byo tano. Hakunene, un’wana ni un’wana wa hina u ni swivangelo leswinene swo rhandza leswo lulama! Hi nga endla yini leswaku hi swi rhandza swinene leswo lulama? A hi kambisiseni swilo swinharhu leswi hi nga swi endlaka.

9. I yini leswi nga ta hi pfuna ku rhandza leswo lulama?

⁹ Xo sungula: Rhandza Loyi a vekaka milawu. Leswaku hi rhandza leswo lulama, hi fanele hi n’wi rhandza swinene Loyi a vekaka milawu ya leswinene ni leswi nga riki swinene. Loko hi n’wi rhandza swinene Yehovha, hi ta ya hi lava ku hanya hi milawu yakwe yo lulama. Hi xikombiso: Loko Adamu na Evha a va rhandza Yehovha, a va ta va va yingise nawu wakwe wo lulama.—Gen. 3:1-6, 16-19.

10. Xana Abrahama u endle yini leswaku a kota ku twisisa ndlela leyi Yehovha a ehleketaka hayona?

¹⁰ Hakunene a hi swi lavi ku endla xihoxo lexi endliweke hi Adamu na Evha. Hi nga papalata xihoxo xo tano loko hi ya emahlweni hi dyondza hi Yehovha, hi tlangela vumunhu byakwe naswona hi ringeta ku twisisa ndlela leyi a ehleketaka hayona. Loko hi endla tano, hi ta n’wi rhandza swinene Yehovha. Ehleketa hi Abrahama. A n’wi rhandza swinene Yehovha. Hambileswi mikarhi yin’wana a swi n’wi tikela ku twisisa swiboho swa Yehovha, Abrahama a nga xandzukanga. Ku ri na sweswo, u ringete ku n’wi tiva ku antswa Yehovha. Hi xikombiso, loko a twa xiboho xa Yehovha xo lovisa Sodoma na Gomora, eku sunguleni Abrahama a a chava leswaku “Muavanyisi wa misava hinkwayo” a a ta lovisa lavo lulama ku katsa ni lavo homboloka. Sweswo a swi nga twali eka Abrahama, kutani hi ku titsongahata u vutise Yehovha swivutiso swo tala. Yehovha u n’wi hlamule handle ko hela mbilu. Eku heteleleni, Abrahama u swi vonile leswaku Yehovha u kambela mbilu ya munhu un’wana ni un’wana naswona A nga va xupuli lavanene loko a xupula lavo biha.—Gen. 18:20-32.

11. Abrahama u swi kombise njhani leswaku u rhandza Yehovha ni ku N’wi tshemba?

¹¹ Abrahama ri n’wi khumbe swinene bulo leri a veke na rona na Yehovha hi muti wa Sodoma na Gomora. A swi kanakanisi leswaku u ye a n’wi rhandza ni ku n’wi xixima swinene Tata wakwe ku tlula eku sunguleni. Endzhaku ka malembe, Abrahama u ve eka xiyimo lexi n’wi tikeleke swinene ku kombisa leswaku wa n’wi tshemba Yehovha. Yehovha u n’wi kombele leswaku a endla gandzelo hi n’wana wakwe Isaka loyi a n’wi rhandzaka. Kambe sweswi se Abrahama a a xi tiva kahle Xikwembu xakwe kutani a a nga ha ri na swivutiso leswi a lava ku xi vutisa swona. Abrahama a a tiyimisele ku endla leswi Yehovha a n’wi kombeleke ku swi endla. Kambe, ehleketa ndlela leyi a a twa ku vava hayona loko a ri karhi a lunghekela ntirho wolowo! Abrahama a nga ha va a ehlekete swinene hileswi a swi dyondzeke hi Yehovha. A a swi tiva leswaku Yehovha a nge pfuki a endle nchumu lowu nga lulamangiki. Hi ku ya hi muapostola Pawulo, Abrahama a a swi tiva leswaku Yehovha u ta swi kota ku pfuxa n’wana wakwe Isaka la n’wi rhandzaka. (Hev. 11:17-19) Phela, Yehovha a a tshembise leswaku Isaka u ta va tata wa matiko naswona hi nkarhi wolowo, a a nga ri na vana. Abrahama a a n’wi rhandza Yehovha, kutani a a tshemba leswaku mikarhi hinkwayo  Tata wakwe u ta endla leswinene. Hambileswi a swi tika, ripfumelo ra Abrahama ri endle leswaku a yingisa.—Gen. 22:1-12.

12. Hi nga n’wi tekelela njhani Abrahama? (Pisalema 73:28)

¹² Hi nga n’wi tekelela njhani Abrahama? Ku fana na yena, hi fanele hi ya emahlweni hi dyondza hi Yehovha. Loko hi endla tano, hi ta tshinela ekusuhi na yena naswona hi ta ya hi n’wi rhandza swinene. (Hlaya Pisalema 73:28.) Ripfalo ra hina ri ta leteleka leswaku hi endla leswi Xikwembu xi swi lavaka. (Hev. 5:14) Hikwalaho ka sweswo, loko un’wana a ringeta ku hi kucetela ku endla swilo swo biha, a hi nge swi endli. Hi ta venga ku endla nchumu wun’wana ni wun’wana lowu nga ta twisa Tata wa hina ku vava ni ku tlhela hi onha vuxaka bya hina na yena. Kambe hi nga swi kombisa njhani leswaku hi rhandza swilo swo lulama?

13. Hi nga swi kombisa njhani leswaku hi rhandza swilo swo lulama? (Swivuriso 15:9)

¹³ Xa vumbirhi: Tikarhatele ku rhandza swilo leswinene siku ni siku. Hi fanele hi tirha hi matimba loko hi lava ku endla leswi Yehovha a vulaka leswaku i swinene, ku fana ni munhu loyi a endlaka vutiolori siku ni siku leswaku miri wakwe wu tiyelela. U fanele u endla leswi masiku hinkwawo. Yehovha wa anakanyela, a nga rindzelanga leswaku hi endla leswi nga ehenhla ka matimba ya hina. (Ps. 103:14) U hi tiyisekisa leswaku “u rhandza la endlaka swilo swo lulama.” (Hlaya Swivuriso 15:9.) Loko hi lava ku fikelela swo karhi entirhweni wa Yehovha, hi tirha hi matimba leswaku hi swi fikelela. Swi tano na loko hi lava ku endla swo lulama. Yehovha u ta hi lehisela mbilu a hi pfuna leswaku hi antswisa hakatsongotsongo.—Ps. 84:5, 7.

14. I yini “xisirhelelo xa xifuva xa ku lulama” naswona hikwalahokayini hi xi lava?

¹⁴ Hi rirhandzu Yehovha wa hi tsundzuxa leswaku ku endla leswo lulama a swi tiki. (1 Yoh. 5:3) Hikwalaho, swa hi sirhelela naswona siku ni siku hi lava nsirhelelo wolowo. Tsundzuka swiambalo swa nyimpi leswi muapostola Pawulo a vulavuleke ha swona. (Efe. 6:14-18) I yini lexi a xi sirhelela mbilu ya socha? A ku ri “xisirhelelo xa xifuva xa ku lulama,” lexi yimelaka milawu ya Yehovha yo lulama. Tanihi leswi  xisirhelelo xa xifuva xi sirhelelaka mbilu ya xiviri, hilaha ku fanaka milawu ya Yehovha ya leswo lulama yi sirhelela mbilu yo fanekisela, ku nga leswi hi nga swona endzeni. Hikwalaho, tiyiseka leswaku swiambalo swa wena swa nyimpi swi katsa xisirhelelo xa xifuva xa ku lulama!—Swiv. 4:23.

15. Hi nga xi ambala njhani xisirhelelo xa xifuva xa ku lulama?

¹⁵ Hi nga xi ambala njhani xisirhelelo xa xifuva xa ku lulama? Hi nga endla tano hi ku yingisa milawu ya Xikwembu eka swiboho leswi hi swi endlaka siku ni siku. Loko u endla xiboho xa leswi u nga ta vulavula ha swona, vuyimbeleri lebyi u nga ta byi yingisela, vuhungasi lebyi u nga ta byi hlalela kumbe tibuku leti u nga ta ti hlaya, rhanga u tivutisa leswi: ‘I yini leswi ndzi nga ta va ndzi swi nghenisa embilwini ya mina? Xana rungula leri ri fambisana ni leswi Yehovha a swi rhandzaka? Kumbexana ri ndzi kucetela leswaku ndzi tikhoma ku biha, ndzi va ni madzolonga, makwanga ni ku tirhandza ku tlula mpimo ku nga swilo leswi Yehovha a swi tekaka swi ri leswi nga lulamangiki?’ (Filp. 4:8) Loko swiboho leswi u swi endlaka swi fambisana ni ku rhandza ka Yehovha, u ta va u pfumelela milawu yakwe yo lulama yi sirhelela mbilu ya wena.

16-17. Esaya 48:18 yi hi tiyisekisa njhani leswaku hi nga swi kota ku hanya hi milawu ya Yehovha hilaha ku nga heriki?

¹⁶ Xana wa vilela leswaku u ta swi kota ku ya emahlweni u hanya hi milawu ya Yehovha yo lulama masiku hinkwawo? Xiya xikombiso lexi Yehovha a xi tirhisaka lexi kumekaka eka Esaya 48:18. (Yi hlaye.) Yehovha u hi tshembisa leswaku ku lulama ka hina ku ta “fana ni magandlati ya lwandle.” Ehleketa u yime eribuweni ra lwandle ro anama, u ri karhi u vona magandlati ma ya hala ni hala. Eka xiyimo xolexo xo rhula, xana u nga vilerisiwa hileswaku siku rin’wana magandlati wolawo ma to na swi pfuketana ma yima? Doo! Wa swi tiva leswaku magandlati a ma ri eka lwandle rolero ku ringana madzana ya malembe naswona ma ta ya emahlweni ma ri kwalaho.

¹⁷ Ku lulama ka wena ku nga fana ni magandlati ya lwandle! Njhani? Loko u fanele u endla xiboho, rhanga u anakanyisisa hileswi Yehovha a lavaka leswaku u swi endla. Kutani u swi endla. Swi nga ri na mhaka leswaku xiboho xexo xi tika ku fikela kwihi, mikarhi hinkwayo Tata wa wena wa rirhandzu u ta ku nyika matimba a tlhela a ku pfuna leswaku u endla leswinene masiku hinkwayo hi ku fambisana ni milawu Yakwe ya leswo lulama.—Esa. 40:29-31.

18. Hikwalahokayini hi fanele hi papalata ku avanyisa van’wana hi ku ya hi milawu ya hina vini?

¹⁸ Xa vunharhu: I Yehovha a nga ta avanyisa. Loko hi ri karhi hi tiyimisela ku hanya hi milawu ya Yehovha yo lulama, hi fanele hi papalata ku avanyisa van’wana kutani hi tiendla van’wamunene. Ematshan’weni yo langutela van’wana ehansi onge hiloko hi ri ni mfanelo yo va avanyisa hi ku ya hi milawu ya hina, hi fanele hi tsundzuka leswaku Yehovha hi yena “Muavanyisi wa misava hinkwayo.” (Gen. 18:25) Yehovha a nga hi nyikanga mfanelo yo avanyisa van’wana. Kahlekahle, Yesu u te: “Tshikani ku avanyisa van’wana leswaku mi nga avanyisiwi.”—Mat. 7:1. *

19. Yosefa u swi kombise njhani leswaku a a tshemba vuavanyisi bya Yehovha?

¹⁹ A hi tlheleni hi bula hi leswi hi swi dyondzaka eka Yosefa wanuna wo lulama. U papalate ku avanyisa van’wana, hambi ku ri lava a va n’wi khome hi ndlela yo biha. Vamakwavo va n’wi  xanisile, va n’wi xavisa leswaku a va hlonga va tlhela va byela tata wa vona leswaku u file. Endzhakunyana ka malembe, Yosefa u tlhele a hlangana ni ndyangu wa ka vona. Leswi se Yosefa a a nyikiwe vulawuri lebyikulu, a a ta va a avanyise vamakwavo hi ndlela yo biha a tlhela a tirihisela. Vamakwavo va Yosefa a va chava leswaku a nga ha tirihisela, hambileswi va tisoleke hi mbilu hinkwayo eka leswi va swi endleke. Kambe Yosefa u va tiyisekise a ku: “Mi nga chavi. Xana ndzo va Xikwembu mina?” (Gen. 37:18-20, 27, 28, 31-35; 50:15-21) Yosefa u tshike Yehovha leswaku ku va yena loyi a avanyisaka.   

20-21. Hi nga swi papalata njhani ku va van’wamunene?

²⁰ Ku fana na Yosefa, swa ku avanyisa hi swi tshikela Yehovha. Hi xikombiso, a hi endli onge ha swi tiva leswi endleke vamakwerhu va endla swo karhi. A hi swi tivi leswi nga etimbilwini ta vanhu; i Yehovha ntsena loyi a “[kambisisaka] swikongomelo swa munhu.” (Swiv. 16:2) U rhandza vanhu hinkwavo lava humaka eka swiyimo ni mindhavuko yo hambanahambana. Naswona Yehovha u hi khutaza leswaku hi “[rhandzana] hi mbilu yo basa.” (2 Kor. 6:13) Hi fanele hi rhandza vamakwerhu hinkwavo, ku nga ri ku va avanyisa.

²¹ Nakambe leswi swi vula leswaku ni vanhu lava nga riki Timbhoni a hi fanelanga hi va avanyisa. (1 Tim. 2:3, 4) Xana u nga avanyisa xaka ra wena leri nga riki Mbhoni hi ku vula u ku, “Loyi a nge pfuki a amukele ntiyiso”? Doo, sweswo ku ta va ku ri nsele ni ku tiendla n’wamunene. Yehovha u ya emahlweni a nyika “vanhu hinkwavo hinkwako-nkwako” nkarhi wa leswaku va hundzuka. (Mit. 17:30) Mikarhi hinkwayo tsundzuka leswaku eka Yehovha lava ehleketaka onge va lulame swinene ku tlula van’wana u va teka va nga lulamanga.

22. Hikwalahokayini u tiyimisele ku rhandza leswo lulama?

²² Onge ndlela leyi hi rhandzaka milawu ya Yehovha yo lulama yi nga endla leswaku hi tsaka, yi tlhela yi pfuna van’wana leswaku va tshinela ekusuhi na hina ni le ka Xikwembu xa hina. Onge hi nga ya emahlweni hi va ni “ndlala ni torha ra leswo lulama.” (Mat. 5:6) Tiyiseka leswaku Yehovha wa ku vona ku tikarhata ka wena naswona mikarhi hinkwayo u tsakisiwa hi leswi u waka u pfuka leswaku u endla leswinene. Swi nga ku karhati hambiloko vanhu emisaveni leyi va ya va va lava nga lulamangiki. Mikarhi hinkwayo tsundzuka leswaku “Yehovha u rhandza lavo lulama.”—Ps. 146:8.