Ku sukela khale, vanhu va mindhavuko yo hambanahambana a va nga kanakani leswaku Bibele i buku ya ntiyiso. Namuntlha, vanhu vo tala va tirhisa leswi yi swi dyondzisaka. Hambiswiritano, van’wana va teka Bibele tanihi leyi nga tshembekiki ni leyi nga riki ni ntiyiso. Wena u ri yini? Xana u nga wu kuma ntiyiso eBibeleni?

U nga swi tiva njhani leswaku Bibele yi tamele ntiyiso? Hi xikombiso: Loko munghana wa wena a nga si tshama a ku hembela, xana a wu nga ta n’wi teka tanihi munhu la tshembekaka? Xana Bibele yi fana ni munghana la tshamelaka ku ku byela ntiyiso? Xiya swikombiso leswi landzelaka.

Vatsari Lava Tshembekaka

Vatsari va Bibele a va tshembeka lerova va tsale ni hi swihoxo swa vona vini. Hi xikombiso, muprofeta Yonasi u tsale hi ndlela leyi a nga tshama a ti omisa nhloko ha yona. (Yonasi 1:1-3) Loko a gimeta buku yakwe u vulavule hi ndlela leyi Yehovha a n’wi lulamiseke ha yona kambe a nga yi boxanga ndlela leyi a lulamiseke langutelo rakwe ha yona. (Yonasi 4:1, 4, 10, 11) Ku tshembeka ka vatsari va Bibele swi kombisa ndlela leyi Bibele yi nga ni ntiyiso ha yona.

Ntiyiso Lowu Hi Vuyerisaka

Xana Bibele ya hi nyika swiringanyeto leswi nga hi pfunaka evuton’wini? Ina ya hi nyika. Xiya leswi Bibele yi swi vulaka loko swi ta emhakeni yo hanyisana ni van’wana: “Swilo hinkwaswo, leswi mi lavaka vanhu va swi endla eka n’wina, na n’wina mi fanele mi swi endla eka vona.” (Matewu 7:12) “Loko nhlamulo yi olova, yi tlherisa vukarhi, kambe rito leri tlhavaka ri pfuxa ku hlundzuka.” (Swivuriso 15:1) Hakunene ntiyiso wa Bibele wa ha pfuna ninamuntlha ku fani ni nkarhi lowu yi tsariweke ha wona.

 Ntiyiso Hi Matimu

Swilo swo tala leswi vayimburi va swi tshubuleke emalembeni lama hundzeke swi kombisa leswaku hakunene vanhu lava boxiweke eBibeleni, swiendlakalo ni tindhawu leti a va hanya eka tona i ntiyiso. Hi xikombiso, xiya vumbhoni bya mhaka leyi. Hi nkarhi wa Nehemiya Bibele yi vule leswaku (Vafenikiya lava a va huma eTiri) lava hanyeke eYerusalema a “va tisa tinhlampfi ni bindzu ra mixaka hinkwayo”—Nehemiya 13:16.

Xana byi kona vumbhoni byin’wana lebyi seketela ndzimana leyi? Ina, byi kona. Vayimburi va kume swilo swa Vafenikiya eIsrayele, leswi kombisaka leswaku matiko lama mambirhi a ma xaviselana. Ku engetela kwalaho eYerusalema ku kumeke masalela ya nhlampfi ya Mediteraniya. Vayimburi va vula leswaku nhlampfi yoleyo yi huma eswihlaleni swa le kule laha yi nga ha va ka yi siyiwe hi van’wamabindzu. Endzhaku ko kambisisa vumbhoni, xichudeni xin’wana xi te: “Mhaka leyi nga le ka [Nehemiya 13:16] leyi kombisaka leswaku Vatiri a va xavisa tinhlampfi eYerusalema i ntiyiso.”

Ntiyiso Hi Sayense

Bibele i buku ya vukhongeri ni matimu kambe loko swi ta emhakeni ya sayense ya pfumelelana emhakeni yo karhi. Xiya xikombiso xin’wana.

Endzhaku ka malembe ya 3 500 lama hundzeke, Bibele yi vule leswaku misava yi hayekiwe “ehenhla ka hava.” (Yobo 26:7) Leswi swi hambanile ni leswi van’wana va swi vulaka ku nga leswaku misava yi le henhla ka mati kumbe yi hayekiwe ehenhla ka timfutsu letikulu. Endzhaku ka malembe ya 1 100 buku ya Yobo yi tsariwile, vanhu a va ya emahlweni va tshemba leswaku misava a yi nge vi empfhukeni kambe ku fanele ku ri ni lexi yi hayekiweke eka xona. Eka malembe ya 300 lama hundzeke, hi 1687, loko Isaac Newton a endla ndzavisiso wakwe hi nkoka misava u hlamusele leswaku misava a yi tshamanga ehenhla ka nchumu. Ndzavisiso lowu endliweke wa sayense wu pfumelelana ni leswi Bibele a na se a yi swi vurile eka malembe yo tlula 3 000 lama hundzeke.