VANHU VA HLAWULEKILE HI TINDLELA TO HAMBANAHAMBANA, HA TSALA, HA PENDA, HA VUMBA NASWONA HI TIVUTISA SWIVUTISO SWO TALA HI VUTOMI: Ha yini ku ri na misava ni tilo? Hi ve kona njhani laha misaveni? Hi xihi xikongomelo xa vutomi? Xana vumundzuku byi hi khomele yini?

Vanhu van’wana va balekela swivutiso leswi naswona va ehleketa leswaku tinhlamulo ta kona ta tika a hi nge swi koti ku ti kuma. Van’wana va vula leswaku swivutiso swa muxaka wolowo a swi pfuni nchumu hikuva vutomi byi huma eka evolution leyi swi nga bohiki leswaku hi ehleketa ha yona. Profesa William Provine wa ta vutomi ni matimu u te: “A ku na Xikwembu naswona a ku na xikongomelo xa vutomi. U tlhele a ku: “A ku na laha xikongomelo xa vutomi ni milawu swi humaka kona.”

Hambiswiritano, vanhu van’wana a va yimi na rona langutelo rero. Va vona vuako lebyi lawuriwaka hi milawu leyi pakanisaka. Va hlamala ndlela leyi ntumbuluko wu akekeke ha yona, lerova vanhu va kale va wu kopa loko va endla michinini yo hambanahambana. Naswona leswi va swi vonaka siku ni siku hi ntumbuluko swi kombisa leswaku swilo hinkwaswo swi huma eka Muvumbi la tlhariheke.

Sweswo swi endle leswaku vanhu van’wana lava tshembaka evolution va cinca mavonelo ya vona. Xiya swikombiso swimbirhi leswi landzelaka.

DOKODELA WA MISIHA YA LE BYONGWENI ALEXEI  MARNOV. U te: “Swikolo leswi ndzi dyondzeke eka swona, a va hi dyondzisa hi dyondzo ya evolution leyi vulaka leswaku a ku na Xikwembu. Loko munhu a tshemba leswaku Xikwembu xi kona a tekiwa tanihi xiphukuphuku.” Hambiswiritano hi 1990, vonelo leri a ri na rona ri sungule ku cinca.

U ri: “Mikarhi yo tala a ndzi ringeta ku twisisa swilo kahle, ku katsa ni byongo bya munhu. Byongo hi byona byi tivekaka tanihi nchumu lowu rharhanganeke ngopfu emisaveni. Kambe, xana byongo a byi endleriwe leswaku byi va ni vutivi ni vuswikoti kutani byi fa? Sweswo a swi twali. Kutani ndzi sungule ku tivutisa leswi: ‘Ha yini hi ri laha misaveni? Hi xihi xikongomelo xa vutomi?’ Endzhaku ka loko ndzi anakanyisise hi sweswo ndzi hetelele hi ku vula leswaku ku fanele ku ri na Muvumbi.”

Leswi Alexei a tivutisa swona hi xikongomelo xa vutomi swi endle leswaku a kambisisa Bibele. Hi ku famba ka nkarhi nsati wa yena loyi a ri dokodela loyi na yena a nga pfumeli eka Xikwembu u dyondze Bibele leswaku a ta kota ku n’wi kaneta! Hambiswiritano, sweswi hinkwavo va tshemba leswaku Xikwembu xi kona naswona va twisisa xikongomelo xa Xikwembu hi vanhu hilaha swi hlamuseriweke hakona eMatsalweni.

DOKODELA HUABI YIN, MUTIVI WA GEZI LERI VURIWAKA PLASMA. Huabi Yin, u dyondze sayense ku ringana malembe yo tala, u endle ndzavisiso hi plasma, ku nga gezi leri nga kona exibakabakeni leri vumbiwaka hi tielektroni na ti-ions (ku nga swiaki leswi kumekaka na le dyambyini).

Huabi u te: “Nkarhi na nkarhi loko hina va n’wasayense hi dyondza hi swilo swa ntumbuluko hi kuma leswaku swi hleleke hi ndlela yo hlamarisa, sweswo swi endliwa hi milawu ya ntumbuluko. Kutani a ndzi tivutisa, ‘Milawu leyi yi ve kona njhani’? Hambi ku ri ndzilo wunene wo sweka wu fanele wu lawuriwa, i mani la endleke milawu leyi kongomisaka dyambu?’ Hi ku famba ka nkarhi ndzi xiye leswaku marito yo sungula lama nga eBibeleni lama nge, “Eku sunguleni Xikwembu xi tumbuluxe matilo ni misava” i nhlamulo leyi twisisekaka swinene.—Genesa 1:1.

Entiyisweni sayense yi hi pfule matihlo eka swivutiso leswi a hi tivutisa swona swo tanihi leswi nge: Tisele ta byongo ti tirha njhani? Dyambu ri swi kota njhani ku humesa ku hisa ni ku vonakala? Kambe Alexei na Huabi va kume tinhlamulo ta swivutiso swa nkoka swinene eBibeleni swo tanihi leswi nge: Ha yini ku ri na misava ni matilo? Ha yini swi kongomisiwa hi milawu ya ntumbuluko? Ha yini vanhu va vumbiwile?

Loko Bibele yi vulavula hi misava yi ri: ‘Xikwembu a xi yi tumbuluxelanga swa hava xi yi vumbe leswaku ku akiwa eka yona.’ (Esaya 45:18) Xikwembu xi na xikongomelo hi misava leyi naswona xikongomelo xa xona xi fambisana swinene ni ntshembo wa hina wa leswi nga ta endleka enkarhini lowu taka, leswi, hi ta dyondza hi swona exihlokweni lexi landzelaka.