Hambiloko ntirho wa wena wu lava leswaku u anakanyisisa, u tirha hi matimba kumbe wu lava leswaku u endla ha swimbirhi, xiya leswaku “ku ni vuyelo lebyinene eka ku tikarhata ka muxaka wun’wana ni wun’wana.” (Swivuriso 14:23) I vuyelo bya njhani? Ku tirha hi matimba swi hi pfuna leswaku hi khathalela swilaveko swa hina swa nyama. I ntiyiso leswaku Xikwembu xi tshembisa ku enerisa swilaveko swa lava xi gandzelaka hi ku tshembeka. (Matewu 6:31, 32) Kambe xi langutele leswaku na hina hi tirha hi matimba leswaku hi kuma swo tihanyisa.—2 Vatesalonika 3:10.

Xisweswo, hi nga languta ntirho wa hina tanihi ndlela yo fikelela pakani yo karhi. Ntirho i ndlela ya nkoka ya ku hetisisa vutihlamuleri bya hina. Joshua la nga ni malembe ya 25 u te: “Ku va u kota ku tikhalela, u va u tikarhatile. Loko u kota ku xava leswi u swi lavaka, swi vula leswaku ntirho wa wena wa ku pfuna.”

Ku engetela kwalaho, ku tirha hi matimba i swin’wana leswi endlaka leswaku hi tixixima. Phela ntirho wa matimba, a wu olovi. Loko hi va ni langutelo lerinene, hambiloko wu vonaka wu phirha kumbe wu tika—hi ta tsaka ku tiva leswaku hi tirha hi ku tiyimisela. Hi ta va hi hlule mboyamelo wo lava ku kuma swilo hi ku olova. (Swivuriso 26:14) Hi ndlela yoleyo, ntirho wu endla leswaku hi titwa hi enerisekile. Aaron loyi ku vulavuriweke hi yena eka nhlokomhaka leyi hundzeke u ri: “Ndza yi tsakela ndlela leyi ndzi titwaka ha yona endzhaku ko  tirha siku hinkwaro. Ndzi nga ha va ndzi karhele naswona ku tikarhata ka mina ku nga ha va ku nga xiyiwi hi van’wana, kambe ndza swi tiva leswaku ku ni leswi ndzi swi endleke.”

Bibele yi bumabumela wanuna la nga ni “vuswikoti entirhweni wakwe” ni wansati loyi a endlaka “leswi mavoko yakwe ma tsakelaka ku swi endla.” (Swivuriso 22:29; 31:13) I ntiyiso leswaku a swo tiendlekela leswaku munhu a va ni vuswikoti. Naswona van’wana va hina hi tsakela ku endla swilo leswi hi nga riki na vuswikoti eka swona. Kumbexana hi swona leswi endlaka vo tala va hina va nga tiphini hi ntirho wa vona; a va endli matshalatshala leswaku va ta va ni vuswikoti eka ntirho wa vona.

Mhaka hileswaku, munhu a nga dyondza ku tiphina eka ntirho wun’wana ni wun’wana loko a va ni langutelo lerinene hi wona—loko a dyondza ndlela yo wu endla kahle. William la nga ni malembe ya 24 u ri: “Loko u tirha hi matimba eka ntirho wa wena kutani u vona vuyelo bya kona, swa ku tsakisa swinene. U va u nga ha swi lavi ku siya swin’wana u nga swi endli kumbe u endla ntsena ntirho wutsongo.”

Papalata ku anakanya ntsena hi mali leyi u nga ta yi hola. Kambe, tivutise swivutiso swo fana ni leswi: ‘Ha yini ntirho lowu wu laveka? A ku ta endleka yini loko a wu nga endliwanga—kumbe wu nga endliwanga kahle? Ntirho wa mina wu va pfuna njhani van’wana?’

Xivutiso lexi xo hetelela i xa nkoka ku anakanyisisa hi xona, hikuva ntirho wa enerisa loko hi tiva ndlela leyi wu va pfunaka ha yona vanhu van’wana. Yesu u te: “Ku nyika swi tisa ntsako lowukulu ku tlula ku amukela.” (Mintirho 20:35) Ku ni van’wana lava pfunekaka hi ku kongoma eka ntirho wa hina wa matimba handle ka vaxavi ni lava va hi tholaka. Vona va katsa swirho swa mindyangu ya hina ni lava pfumalaka.

Swirho swa mindyangu ya hina. Loko nhloko ya ndyangu yi tirha hi matimba leswaku yi enerisa swilaveko swa swirho swa ndyangu wa yona, yi swi pfuna hi tindlela timbirhi. Yo sungula, ya tiyiseka leswaku swi kuma swilo leswi lavekaka evuton’wini hi tlhelo ra nyama ku nga swakudya, swiambalo ni ndhawu yo tshama. Hi ku endla tano yi hetisisa vutihlamuleri lebyi yi nyikiweke hi Xikwembu leswaku yi ‘wundla lava nga va ka yona.’ (1 Timotiya 5:8) Ya vumbirhi, muwundli loyi a tirhaka hi ku tiyimisela u dyondzisa hi swiendlo nkoka wa ku tirha hi matimba. Shane loyi ku vulavuriweke ha yena eka nhlokomhaka leyi hundzeke u ri: “Tata wa mina i xikombiso lexinene xa munhu loyi a nga ni langutelo lerinene hi ku tirha hi matimba. I wanuna la tshembekeke la tirheke hi matimba vutomi bya yena hinkwabyo, ngopfungopfu eka ntirho wa ku vatla. Eka yena, ndzi dyondze nkoka wa ku tirha hi mavoko, ndzi endla swilo leswi nga ta pfuna vanhu van’wana.”

Lava pfumalaka. Muapostola Pawulo u khutaze Vakreste leswaku va “tirha hi matimba . . . leswaku [va] kuma xo xi avela loyi a pfumalaka.” (Vaefesa 4:28) Hakunene, loko hi tirha hi matimba leswaku hi ta tikhathalela ni ku khathalela mindyangu ya hina, hi nga ha tlhela hi swi kota ku pfuna lava pfumalaka. (Swivuriso 3:27) Hikokwalaho ku tirha hi matimba swi nga endla leswaku hi kuma ntsako lowu tisiwaka hi ku nyika.

Eka Dyondzo yakwe ya le Ntshaveni leyi dumeke swinene, Yesu u te: “Loko un’wana loyi a nga ni vulawuri a ku sindzisa ku endla ntirho wo famba khilomitara yin’we, famba na yena tikhilomitara timbirhi.” (Matewu 5:41) U nga wu tirhisa njhani nawu lowu entirhweni wa wena? Ematshan’weni yo endla ntirho lowutsongo, lava tindlela leti u nga endlaka swo tala ha tona ku tlula leswi u languteriweke ku swi endla. Tivekele tipakani: tiyimisele ku wu endla kahle ntirho kumbe ku wu endla hi xihatla ku tlula hi laha a wu languteriwe hakona. Tiyimisele hambi ku ri eka ntirho wa wena wutsongo.

Loko u endla leswi engetelekeke, swi ta endla leswaku u tiphina hi ntirho wa wena. Ha yini? Hikuva wa swi kota ku lawula leswi u swi endlaka. U endla leswi engetelekeke hi leswi u swi lavaka, ku nga ri hi ku sindzisiwa hi munhu. (Filemoni 14) Eka mhaka leyi, hi nga ha tsundzuka nawu lowu nga eka Swivuriso 12:24 lowu nge: “Voko ra lava va gingiritekaka hi rona leri nga ta fuma, kambe voko leri lolohaka ri ta endla ntirho wo sindzisiwa.” I ntiyiso leswaku a hi hinkwerhu hi nga ta tirhisiwa tanihi mahlonga kumbe hi sindzisiwa ku endla ntirho wo karhi. Kambe, munhu loyi a endlaka ntsena ntirho lowutsongo a nga ha titwa a ri hlonga, minkarhi hinkwayo a sindzisiwa hi van’wana ku endla ntirho. Kambe munhu loyi a endlaka leswi engetelekeke—loyi a endlaka tano hi ku swi tsakela—wa tiphina hi vutomi. U kota ku tilawula.

Ku tirha hi matimba swi kahle, kambe hi fanele hi tsundzuka leswaku ku ni swo tala evuton’wini leswi faneleke swi endliwa handle ka ntirho. Bibele yi hi khutaza ku tirha hi ku tiyimisela. (Swivuriso 13:4) Kambe a yi hi khutazi leswaku hi rhandza ntirho ku tlula mpimo. Eklesiasta 4:6 yi ri: “Voko leri teleke ku wisa ra antswa ku ri ni mavoko mambirhi lama teleke ntirho wa matimba ni ku hlongorisa mheho.” Hi dyondza yini emhakeni leyi? Munhu la rhandzaka ntirho ku tlula mpimo a nga ha va a nga tiphini hi vuyelo bya ntirho wa yena loko ntirho wa yena wu n’wi hetela nkarhi ni matimba ya yena. Kahlekahle ntirho wa yena wu hetelela wu fana ni ku “hlongorisa mheho.”

Bibele yi nga hi pfuna leswaku hi ringanisela loko swi ta emhakeni ya ntirho. Hambileswi yi vulaka leswaku hi fanele hi tiyimisela entirhweni wa hina, yi tlhela yi hi lemukisa leswaku hi “tiyiseka hi swilo swa nkoka swinene.” (Vafilipiya 1:10) I yini swilo swa nkoka swinene? Swi katsa ku heta nkarhi hi ri ni mindyangu ni vanghana va hina. Kambe swa nkoka swinene i mintirho leyi hi tshinetaka eka Xikwembu, leyi katsaka ku hlaya Rito ra xona hi tlhela hi anakanyisisa hi leswi hi swi hlayeke.

Lava va ringaniselaka evuton’wini bya vona va ta tiphina swinene hi ntirho wa vona. William loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni u ri: “Muthori wa mina un’wana loyi ndzi tshameke ndzi tirha eka yena, i xikombiso lexinene emhakeni ya ku ringanisela entirhweni. U tirha hi matimba naswona u ni vuxaka lebyinene ni lava taka eku xaveni hikuva u wu endla kahle ntirho wa yena. Kambe nimadyambu, loko a huma entirhweni, u rivala hi ntirho kutani a heta nkarhi ni ndyangu wa yena ni ku endla swa vugandzeri. Lexi tsakisaka hi leswaku, wa tiphina hi vutomi!”