1. Ku humelele yini hi lembe ra 66? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

TIANAKANYE u ri Mukreste loyi a a tshama eYerusalema hi lembe ra 66. A ku ri ni swilo swo tala leswi a swi endleka. Ndhunankulu ya Murhoma leyi vuriwaka Florus a yi yive 17 wa titalenta exumeni xa tempele. Vayuda va nambe va hlundzuka. Va dlaye masocha yo tala ya Varhoma kutani va vula leswaku va ntshunxekile eka mfumo wa Rhoma. Kambe mfumo wa Rhoma wu hatle wu teka goza. Ku nga si hela tin’hweti tinharhu, masocha ya 30 000 lawa a ma rhangeriwe hi Cestius Gallus ma rhendzele Yerusalema. Vapfukeri va Vayuda va tumbele etempeleni, kambe masocha ya Varhoma ma hetelele ma fike ekhumbini ra le handle ra tempele kutani ma ringeta ku nghena. Vanhu hinkwavo lava a va ri emutini va sungule ku chava. Xana a wu ta va u titwe njhani loko u vona swilo leswi hinkwaswo?

2. Vakreste a va fanele va endla yini loko va vona masocha ya Varhoma ma rhendzele muti wa vona, naswona va swi kotise ku yini ku endla sweswo?

² Malembe yo hlayanyana emahlweni ka kwalaho, Yesu a a lemuxe vadyondzisiwa vakwe malunghana ni xiendlakalo lexi kutani a  va lerisa a ku: “Loko mi vona Yerusalema wu rhendzeriwa hi mavuthu lama goveke, swi tiveni leswaku ku lovisiwa ka wona ku tshinele. Kutani lava nga eYudiya a va balekele etintshaveni, lava nga exikarhi ka wona a va suke, lava nga etindhawini ta le handle va nga tshuki va nghena emutini.” (Luka 21:20, 21) Xana a va ta swi kotisa ku yini ku yingisa xileriso xa Yesu xa leswaku va baleka eYerusalema kasi a ku ri ni masocha lama rhendzeleke muti? Ku humelele nchumu wun’wana lowu hlamarisaka. Vuthu ra Varhoma ri lo na swi pfuketana ri suka emutini wa Yerusalema. Nhlaselo wolowo a wu ‘hungutiwile,’ hilaha Yesu a vuleke hakona. (Matewu 24:22) Leswi vuthu rolero a ri fambile, a ku ri nkarhi wa leswaku Vakreste lava tshembekaka va yingisa Yesu hi ku namba va balekela etintshaveni. * (Vona nhlamuselo ya le hansi.) Hi lembe ra 70, vuthu rin’wana ra Varhoma ri tlhele ri vuya ri ta rhendzela Yerusalema. Ri fike ri lovisa muti wolowo. Kambe vanhu hinkwavo lava yingiseke swileriso swa Yesu va ponile.

3. Hi xihi xiyimo lexi fanaka ni lexi nga tshama xi humelela lexi Vakreste va nga ta langutana na xona ku nga ri khale, naswona hi ta bula hi yini exihlokweni lexi?

³ Xitsundzuxo ni swilemukiso swa Yesu swa tirha ni le nkarhini wa hina. Ku nga ri khale, na hina hi ta va hi ri exiyin’weni lexi fanaka. Yesu u tirhise swiendlakalo swa le nkarhini wa vaapostola leswaku a hlamusela leswi nga ta endleka loko “nhlomulo lowukulu” wu sungula hi xitshuketa. (Matewu 24:3, 21, 29) Tanihi leswi Vakreste vo tshembeka va poneke loko ku lovisiwa Yerusalema, ku ta va ni “ntshungu lowukulu” lowu nga ta pona khombo leri nga ta wela misava hinkwayo. (Hlaya Nhlavutelo 7:9, 13, 14.) I swa nkoka swinene leswaku hi twisisa leswi Bibele yi hi byelaka swona malunghana ni swiendlakalo leswi swa le nkarhini lowu taka. Ha yini? Hikuva ku ponisiwa ka hina ka katseka. Hikwalaho a hi buleni hi ndlela leyi swiendlakalo leswi swi nga ta n’wi khumba ha yona un’wana ni un’wana wa hina.

4. Nhlomulo lowukulu wu ta sungula njhani?

⁴ Nhlomulo lowukulu wu ta sungula njhani? Wu ta sungula hi ku lovisiwa ka vukhongeri hinkwabyo bya mavunwa. EBibeleni, vukhongeri bya mavunwa byi vitaniwa “Babilona Lonkulu, mana wa tinghwavava.” (Nhlavutelo 17:5-7) Ha yini vukhongeri bya mavunwa byi vitaniwa nghwavava? Hikuva vafundhisi va byona a va tshembekanga eka Xikwembu. Ematshan’weni ya leswaku va seketela Yesu ni Mfumo wakwe hi ku tshembeka, va seketele mimfumo ya vanhu va tlhela va honisa tidyondzo ta le Bibeleni leswaku va ta va ni vulawuri lebyi engetelekeke eka tipolitiki ni le ka vanhu. Vugandzeri bya vona a byi fani ni vugandzeri lebyi baseke bya vatotiwa. (2 Vakorinto 11:2; Yakobo 1:27; Nhlavutelo 14:4) Kambe i mani la nga ta lovisa Babilona Lonkulu? Yehovha u ta susumetela “timhondzo ta khume” ta “xivandzana xa muvala wa ribungu” leswaku ti “endla miehleketo ya [yena].” “Xivandzana xa muvala wa ribungu” xi fanekisela Nhlangano wa Matiko, kasi “timhondzo ta khume” ti fanekisela mimfumo hinkwayo ya tipolitiki leyi xi seketelaka.—Hlaya Nhlavutelo 17:3, 16-18.

5, 6. Ha yini hi vula leswaku loko ku lovisiwa Babilona Lonkulu a ku nge lovisiwi swirho swa yena hinkwaswo?

⁵ Xana swirho hinkwaswo swa vukhongeri bya mavunwa swi ta dlayiwa loko ku lovisiwa Babilona Lonkulu? Doo! Yehovha u huhutele muprofeta Zakariya ku tsala hi leswi swi nga ta humelela. Hi nkarhi wolowo, munhu un’wana la tshameke a va xirho xa vukhongeri bya mavunwa u ta ku: “‘A ndzi muprofeta. Ndzi munhu  la rimaka misava, hikuva ndzi kumiwe hi munhu wa la misaveni ku sukela evuntshweni ku fikela sweswi.’ Munhu u fanele a ku eka yena, ‘I ta yini timbanga leti ti nga eka wena exikarhi ka mavoko?’ Yena u ta vula a ku, ‘Ndzi biwe tona endlwini ya varhandziwa va mina lavakulu.’” (Zakariya 13:4-6) Hikwalaho ni vafundhisi va ta endla onge a va hisekeli vukhongeri naswona va ta landzula leswaku va tshame va va swirho swa vukhongeri byolebyo bya mavunwa.

⁶ Ku ta humelela yini hi vanhu va Xikwembu hi nkarhi wolowo? Yesu u ri: “Entiyisweni, loko masiku wolawo a ma nga hungutiwanga, ku hava nyama leyi a yi ta ponisiwa; kambe hikwalaho ka vahlawuriwa, masiku wolawo ma ta hungutiwa.” (Matewu 24:22) Nhlomulo eYerusalema wu ‘hungutiwile’ enkarhini wa vaapostola. Sweswo swi endle leswaku “vahlawuriwa,” ku nga Vakreste lava totiweke va kota ku baleka. Hilaha ku fanaka, xiyenge xo sungula xa nhlomulo lowukulu xi ta ‘hungutiwa’ hikwalaho ka “vahlawuriwa.” Mimfumo ya tipolitiki leyi fanekiselaka “timhondzo ta khume,” a yi nge pfumeleriwi ku lovisa vanhu va Xikwembu. Ku ri na sweswo, ku ta va ni nkarhi wo koma laha ku nga ta va ku rhurile loko ku hele nhlaselo wo sungula.

7, 8. Ku ta va ni nkarhi wo endla yini endzhaku ka ku lovisiwa ka vukhongeri bya mavunwa, naswona vanhu va Xikwembu va ta va va hambane njhani ni vanhu van’wana hi nkarhi wolowo?

⁷ Ku ta endleka yini endzhaku ka ku lovisiwa ka vukhongeri bya mavunwa? Ku ta va nkarhi wo kombisa leswi nga etimbilwini ta hina. Hi nkarhi wolowo, vanhu vo tala va ta ringeta ku kuma nsirhelelo ni mpfuno eka minhlangano ya vanhu, leyi fanaka ni “[maribye] lamakulu ya tintshava.” (Nhlavutelo 6:15-17) Kambe vanhu va Yehovha va ta lava nsirhelelo eka yena. Loko nhlaselo wu ‘hungutiwile’ enkarhini wa vaapostola, a ku nga ri nkarhi wa leswaku Vayuda hinkwavo va hundzuka hi xitshuketa va va Vakreste. Ku ri na sweswo, a ku ri nkarhi wa leswaku lava se a va ri Vakreste va baleka eYerusalema hilaha Yesu a leriseke hakona. Hilaha ku fanaka enkarhini lowu taka, loko nkarhi wa ku hlaseriwa ka Babilona Lonkulu wu ‘hungutiwa,’ a hi nge languteli leswaku vanhu vo tala va ta hundzuka hi xitshuketa va va Vakreste va ntiyiso. Ku ri na sweswo, ku ta va nkarhi wa leswaku vagandzeri hinkwavo va ntiyiso va kombisa leswaku va n’wi rhandza Yehovha va tlhela va seketela vatotiwa.—Matewu 25:34-40.

⁸ A hi swi tivi kahle leswi nga ta endleka hi nkarhi wolowo wo kamberiwa. Hambiswiritano, ha swi tiva leswaku vutomi byi ta va byi nga olovi ni leswaku hi ta boheka ku titsona swo karhi. Enkarhini wa vaapostola, Vakreste va boheke ku siya makaya ya vona ni ku tiyisela swiyimo swo tika leswaku va ta pona. (Marka 13:15-18) Hi fanele hi tivutisa swivutiso leswi: ‘Xana ndzi tiyimiserile ku sukela swilo leswi ndzi nga na swona? Xana ndzi tiyimiserile ku endla xin’wana ni xin’wana leswaku ndzi ta tshama ndzi tshembekile eka Yehovha?’ Anakanya hi mhaka leyi! Hi nkarhi wolowo, ku ta va ku ri hina ntsena lava nga ta va va  gandzela Xikwembu xa hina ku nga khathariseki leswaku ku humelela yini, hilaha Daniyele a endleke hakona.—Daniyele 6:10, 11.

9, 10. (a) Hi rihi rungula leri vanhu va Xikwembu va nga ta ri twarisa hi nkarhi wa nhlomulo lowukulu? (b) Valala va vanhu va Xikwembu va ta endla yini?

⁹ Hi nkarhi wa nhlomulo lowukulu ku ta va ku nga ri nkarhi wo chumayela “mahungu lamanene . . . ya mfumo.” Nkarhi wo chumayela rungula rolero wu ta va wu hundzile. “Makumu” ma ta va ma fikile! (Matewu 24:14) Vanhu va Xikwembu va ta ri twarisa hi xivindzi rungula leri tsemaka nhlana ra ku avanyisiwa leri nga ta khumba vanhu hinkwavo. Rungula rolero ku nga ha va ra leswaku misava yo homboloka ya Sathana yi le kusuhi ni ku loviseriwa makumu. Bibele yi fanisa rungula rolero ni xihangu loko yi ku: “Xihangu lexikulu lexi ribye rin’wana ni rin’wana ra xona ri nga ni ntiko wa kwalomu ka talenta xi xikela evanhwini hi le tilweni, hiloko vanhu va sandza Xikwembu hikwalaho ka khombo ra xihangu, hikuva khombo ra xona a ri ri rikulu hi ndlela leyi nga tolovelekangiki.”—Nhlavutelo 16:21.

¹⁰ Valala va hina va ta ri twa rungula leri leri tsemaka nhlana. Yehovha u huhutele muprofeta Ezekiyele ku hlamusela leswi ntlawa wa matiko lowu eBibeleni wu vuriwaka Gogo wa Magogo wu nga ta swi endla: “Yehovha, Hosi leyi Lawulaka u te, ‘Esikwini rero, ku ta ta swilo embilwini ya wena, kunene u ta anakanya makungu yo biha; u fanele u ku: “Ndzi ta tlhandluka ndzi ya lwa ni tiko-xikaya. Ndzi ta fika eka lava va nga kavanyetekiki, lava tshamaka va sirhelelekile, hinkwavo va tshama va nga ri na rirhangu, hambi ku ri swigogo ni tinyangwa a va na swona.” Hi xikongomelo xo teka swilo swo tala ni ku phanga lokukulu, leswaku u tlherisa voko ra wena ehenhla ka tindhawu leti onhakeke leti tlheleke ti akiwa ni le henhla ka vanhu lava va hlengeletiweke ematikweni, lava va hlengeletaka rifuwo ni nhundzu, lava va tshamaka exikarhi ka misava.’” (Ezekiyele 38:10-12) Vanhu va Xikwembu va ta va va hambanile ni vanhu lavan’wana, onge hi loko “va [tshama] exikarhi ka misava.” Matiko ma ta tsandzeka ku tikhoma. Ma ta va ma tiyimisele ku hlasela vatotiwa va Yehovha ni lava va va seketelaka.

11. (a) I yini leswi hi faneleke hi swi tsundzuka malunghana ni ndlela leyi swiendlakalo leswi nga ta endleka hi nkarhi wa nhlomulo lowukulu swi nga ta landzelana ha yona? (b) Vanhu va ta endla yini loko va vona swikombiso leswi nga ta va kona?

¹¹ Ku ta endleka yini endzhaku ka sweswo? Bibele a yi hi hlamuseli ndlela leyi swiendlakalo swi nga ta landzelana ha yona, kambe swi nga ha endleka leswaku swiendlakalo swin’wana swi ta endleka hi nkarhi wun’we. Eka vuprofeta byakwe lebyi vulavulaka hi makumu ya mafambiselo ya swilo, Yesu u te: “Ku ta va ni swikombiso edyambyini ni le n’wetini ni le tinyeletini, matiko ma ta kayakaya emisaveni, ma nga tivi leswaku ma ta endla yini hikwalaho ka ku pfuma ka lwandle ni vukarhi bya rona, kasi vanhu va ta titivala hikwalaho ka ku chava ni ku langutela swilo leswi taka ehenhla ka misava leyi akiweke; hikuva matimba ya matilo ma ta ninginisiwa. Endzhaku ka sweswo va ta vona N’wana wa munhu a ta a ri epapeni hi matimba ni ku vangama lokukulu.” (Luka 21:25-27; hlaya Marka 13:24-26.) Xana loko vuprofeta lebyi byi hetiseka ku ta va ni swikombiso ni swiendlakalo leswi chavisaka exibakabakeni? Hi fanele hi rindza hi ta vona hi swona. Hambiswiritano, ha swi tiva leswaku loko valala va Xikwembu va vona swikombiso swoleswo, va ta chuha va tlhela va chava.

12, 13. (a) Ku ta endleka yini loko Yesu a ta “hi matimba ni ku vangama lokukulu”? (b) Malandza ya Xikwembu ma ta endla yini hi nkarhi wolowo?

 ¹² Ku ta humelela yini loko Yesu a ta “hi matimba ni ku vangama lokukulu”? U ta hakela lava tshembekaka ivi a xupula lava nga tshembekiki. (Matewu 24:46, 47, 50, 51; 25:19, 28-30) Yesu u tirhise xifaniso leswaku a hlamusela mhaka leyi hi vuenti. U te: “Loko N’wana wa munhu a fika hi ku vangama kakwe, tintsumi hinkwato ti ri na yena, u ta tshama exiluvelweni xakwe xo vangama. Naswona matiko hinkwawo ma ta hlengeletiwa emahlweni kakwe, kutani u ta hambanisa vanhu van’wana eka van’wana, ku fana ni loko murisi a hambanisa tinyimpfu eka timbuti. Naswona u ta veka tinyimpfu evokweni rakwe ra xinene, kambe timbuti eka lera ximatsi.” (Matewu 25:31-33) Ku ta endleka yini hi tinyimpfu ni timbuti? Ti ta avanyisiwa. Timbuti kumbe vanhu lava nga tshembekiki “va ta loviseriwa makumu.” Kambe tinyimpfu kumbe vanhu lava tshembekaka va ta kuma vutomi lebyi nga heriki.—Matewu 25:46.

¹³ Xana timbuti ti ta endla yini loko ti swi vona leswaku ti ta lovisiwa? Ti ta “tiba hi xirilo.” (Matewu 24:30) Kambe vatotiwa ni lava va va seketelaka va ta endla yini? Va ta endla leswi Yesu a swi vuleke: “Loko swilo leswi swi sungula ku humelela, yimani mi ololoka ivi mi tlakusa tinhloko ta n’wina, hikuva ku kutsuriwa ka n’wina ka tshinela.”—Luka 21:28.

14, 15. I ntirho wihi wo hlengeleta lowu nga ta endleka endzhaku ka loko Gogo wa Magogo a sungule ku hlasela vanhu va Yehovha, naswona sweswo swi ta endlekisa ku yini?

¹⁴ Ku ta humelela yini endzhaku ka loko Gogo wa Magogo a sungule ku hlasela vanhu va  Xikwembu? Bibele yi vula leswaku N’wana wa munhu “u ta rhuma tintsumi takwe, ku ya hlengeleta vahlawuriwa va yena va huma etimhehweni ta mune, ku suka emakun’wini ya misava ku ya emakun’wini ya matilo.” (Marka 13:27; Matewu 24:31) Ntirho lowu wo hlengeleta a wu kombeteli eka nkarhi lowu Vakreste lava totiweke va hlawuriwaka ha wona ro sungula. Naswona a wu kombeteli eka ku funghiwa ko hetelela ka vatotiwa lava ha riki laha misaveni. (Matewu 13:37, 38) Va ta funghiwa ro hetelela emahlweninyana ka ku va ku sungula nhlomulo lowukulu. (Nhlavutelo 7:1-4) Hikwalaho, i yini ntirho lowu wa ku hlengeleta? I nkarhi lowu vatotiwa lava ha riki laha misaveni va nga ta kuma hakelo ya vona kutani va ya etilweni. (1 Vatesalonika 4:15-17; Nhlavutelo 14:1) Xiendlakalo lexi xi ta humelela endzhaku ka loko Gogo wa Magogo a sungule ku hlasela vanhu va Yehovha. (Ezekiyele 38:11) Kutani, hilaha Yesu a vuleke hakona, “lava va lulameke va ta voninga ngopfu kukota dyambu emfun’weni wa Tata wa vona.”—Matewu 13:43. * (Vona nhlamuselo ya le hansi.)

¹⁵ Xana leswi swi vula leswaku vatotiwa va ta “wutleriwa etilweni”? Vanhu vo tala eVujaganini va pfumela leswaku Vakreste va ta tekeriwa etilweni hi mimiri ya vona ya nyama. Va tlhela va pfumela leswaku va ta vona Yesu hi mahlo ya nyama a vuya a ta fuma misava. Hambiswiritano, Bibele yi swi kombisa kahle leswaku Yesu u ta vuya hi ndlela leyi nga vonakiki loko yi ku: “Xikombiso xa N’wana wa munhu xi ta humelela etilweni” naswona Yesu u ta ta “a ri emapapeni ya tilo.” (Matewu 24:30) Bibele yi tlhela yi vula leswaku “nyama ni ngati a swi nge yi dyi ndzhaka ya mfumo wa Xikwembu.” Hikwalaho lava nga ta tekeriwa etilweni va fanele va rhanga va “hundzuriwa, hi nkarhinyana, hi ku tsopeta ka tihlo, hi nkarhi wa nanga yo hetelela.” * (Vona nhlamuselo ya le hansi.) (Hlaya 1 Vakorinto 15:50-53.) A hi xi tirhisi xiga lexi nge “ku wutleriwa etilweni” laha leswaku hi hlamusela xiendlakalo lexi, hikuva xiga lexi xi fambisana ni dyondzo ya mavunwa ya Vujagana. Hambiswiritano, vatotiwa vo tshembeka lava ha riki laha misaveni va ta hlengeletiwa hi nkarhinyana.

16, 17. I yini leswi faneleke swi endleka loko ku nga si va ni nkhuvo wa vukati bya Xinyimpfana?

¹⁶ Loko vatotiwa hinkwavo va 144 000 se va ri etilweni, malunghiselelo yo hetelela ya nkhuvo wa vukati bya Xinyimpfana ma nga sungula. (Nhlavutelo 19:9) Kambe emahlweni ka ku va ku humelela xiendlakalo xolexo lexi tsakisaka, ku ni nchumu wun’wana lowu faneleke wu rhanga wu endleka. Tsundzuka leswaku Gogo u ta hlasela vanhu va Xikwembu hi nkarhi lowu masalela ya vatotiwa ma ha riki kona laha misaveni. (Ezekiyele 38:16) Xana vanhu va Xikwembu va ta endla yini? Va ta yingisa swileriso leswi landzelaka: “Sweswi a mi nge lwi. Yimani, mi nga tsekatseki, mi vona loko Yehovha a mi ponisa. . . . Mi nga tshuki mi chava kumbe ku tshukisiwa.” (2 Tikronika 20:17) Endzhaku ka loko Gogo a sungule ku hlasela vanhu va Yehovha, masalela hinkwawo ya vatotiwa lama nga ta va ma ha ri laha misaveni ma ta tekeriwa etilweni. Kutani Nhlavutelo 17:14 yi hi byela hi leswi lava nga le tilweni va nga ta swi endla loko Gogo a hlasela vanhu va Yehovha. Valala va vanhu va Xikwembu va “ta lwa ni Xinyimpfana, kambe, leswi xi nga Hosi ya tihosi ni Mufumi wa vafumi, Xinyimpfana xi ta [va] hlula. Nakambe, lava vitaniweke, lava hlawuriweke naswona va tshembekeke, lava nga na xona, va ta [va] hlula na vona.” Hikwalaho, Yesu swin’we ni tihosi  leti totiweke ta le tilweni ta 144 000 leti nga ta fuma na yena, va ta ponisa vanhu va Xikwembu lava nga ta va va ri laha misaveni.

¹⁷ Ku ponisiwa koloko ku ta endla leswaku ku va ni nyimpi ya Armagedoni, leyi nga ta endla leswaku vito ra Yehovha ro kwetsima ri dzunisiwa. (Nhlavutelo 16:16) Vanhu hinkwavo lava nga ta avanyisiwa tanihi timbuti kumbe lava nga tshembekiki, va ta lovisiwa. Ku ta va ku nga ha ri na vuhomboloki laha misaveni, naswona “ntshungu lowukulu” wu ta pona Armagedoni. Eku heteleleni, makumu lama tsakisaka lama hlamuseriweke ebukwini ya Nhlavutelo ma nga endleka, ku nga nkhuvo wa vukati bya Xinyimpfana. (Nhlavutelo 21:1-4) * (Vona nhlamuselo ya le hansi.) Vanhu hinkwavo lava nga ta pona laha misaveni va ta amukeleka eka Xikwembu naswona xi ta va kombisa rirhandzu lerikulu ni malwandla. Hi wu langutele hi mahlongati nkarhi wolowo. Hakunene wolowo wu ta va wu ri nkhuvo wa vukati lowu tsakisaka swinene!—Hlaya 2 Petro 3:13.

18. Leswi ku nga profetiwa leswaku ku ta va ni swiendlakalo leswi tsakisaka ku nga ri khale, hi fanele hi tiyimisela ku endla yini?

¹⁸ Leswi swiendlakalo leswi swo tsakisa swi nga ta endleka ku nga ri khale, i yini leswi un’wana ni un’wana wa hina a faneleke a swi endla sweswi? Yehovha u huhutele muapostola Petro ku tsala a ku: “Leswi swilo leswi hinkwaswo swi nga ta n’oka, n’wina mi fanele mi va vanhu va muxaka muni hi tlhelo ra swiendlo swo kwetsima swa ku tikhoma ni swiendlo swa ku tinyiketela loku nga ni vukwembu, mi ri karhi mi rindzela ni ku hamba mi tsundzuka vukona bya siku ra Yehovha . . . Hikwalaho, varhandziwa, leswi mi rindzeleke swilo leswi, endlani hinkwaswo leswi mi nga swi kotaka leswaku emakumu a mi kuma mi ri lava pfumalaka xivati, lava nga solekiki ni lava nga ni ku rhula.” (2 Petro 3:11, 12, 14) Hikwalaho, a hi tiyimiseleni ku hlayisa vugandzeri bya hina byi ri lebyi tengeke, hi nga byi pfanganisi ni vukhongeri bya mavunwa, naswona hi seketela Hosi ya Ku Rhula, Yesu Kreste.