TOLO A NGA HA VUYI
Filimi Leyi Tiyisaka Ripfumelo Leyi Nga Ni Malembe Ya 100
“Munhu luya u fana na Makwerhu Russell!”—Munhu la hlaleleke “Photo-Drama” hi 1914.
LERI i lembe ra vu-100 ku sukela loko vanhu va yi vone ro sungula “Photo-Drama of Creation,” ku nga filimi ya swifaniso leyi endleriweke ku tiyisa ripfumelo eBibeleni tanihi Rito ra Xikwembu. Enkarhini lowu ku pfumela eka dyondzo ya ku tihundzukela ka swilo, ku xopaxopiwa ka Bibele ni ku kanakaniwa ka tidyondzo ta vukhongeri a swi tsanise ripfumelo ra vo tala, “Photo-Drama” yi lwele Yehovha tanihi Muvumbi.
Charles T. Russell, loyi a a rhangela Swichudeni swa Bibele, a a tshamela ku lavisisa ndlela leyi tirhaka swinene ni leyi hatlisaka yo hangalasa ntiyiso wa Bibele. Swichudeni swa Bibele se a swi ri ni malembe yo tlula 30 swi ri karhi swi tirhisa minkandziyiso ya hina. Hi nkarhi wolowo swi kokiwe rinoko hi nchumu lowu a wu tikomba wu ta tirha—swifaniso leswi tshuka-tshukaka.
KU CHUMAYELA EVHANGELI HI SWIFANISO LESWI TSHUKA-TSHUKAKA
Hi va-1890 vanhu va sungule ku kombisiwa swifaniso leswi tshuka-tshukaka leswi nga riki na mpfumawulo. Hi 1903, ku kombisiwe filimi ya vukhongeri ekerekeni yin’wana le Dorobeni ra New York. Vaendli va swifaniso leswi tshuka-tshukaka a va ha ku sungula ku swi endla hi 1912 loko Russell hi xivindzi a sungula ku endla malunghiselelo ya “Photo-Drama.” U swi xiyile leswaku endlelo leri a ri ta hundzisela ntiyiso wa Bibele hi ndlela leyi minkandziyiso a yi nga ta kota ku swi endla.
“Photo-Drama” leyi a yi lehe tiawara ta nhungu, leyi hi ntolovelo a yi kombisiwa hi swiyenge swa mune, a yi kombisa tinkulumo ta 96 to koma leti rhekhodiweke ta le Bibeleni leti a ti hlamuseriwa hi xivulavuri lexi a xi dumile lexi a xi ri ni rito leri swi fanelaka ku rhekhodiwa. Eka swivono swo tala a ku chayiwa vuyimbeleri bya classic. Vamakwerhu lava nga ni vutshila a va tlanga marikoti lawa a ku twala marito ni vuyimbeleri eka tigramafoni, va swi tlanga hi nkarhi wun’we ni tislaydi ta mivala-vala leti a ti ri ni mpfumawulo ni filimi ya timhaka leti dumeke ta le Bibeleni.
“A yi kombisa timhaka hinkwato ku sukela eku tumbuluxiweni ka tinyeleti ku ya eku chaputeni loku vangamaka ka Mfumo wa Kreste wa Gidi ra Malembe.”—F. Stuart Barnes, loyi a a ri ni malembe ya 14 hi 1914
Swifaniso swo tala swa filimi yoleyo ni tislaydi to tala ta nghilazi a swi huma eka vanhu lava a va rhekhoda tifilimi. Vampfampfarhuti va swifaniso lava nga ni vutshila va le Philadelphia, New York, Paris ni le London a va ti pende hi voko tislaydi ta nghilazi ni tifilimi, ha yin’we-yin’we. Ntlawa wa vatirhi le Kamareni ra le Bethele ra Swifaniso na vona va pende swo tala, hakanyingi va siva tislaydi leti fayekeke. Ku engetela eka tifilimi leti xaviweke, swirho swa ndyangu wa Bethele a swi tekiwa filimi le Yonkers leyi a yi ri ekusuhi, le New York, loko swi ri karhi swi tlanga swiyenge swa Abrahama, Isaka ni ntsumi leyi siveleke Abrahama ku endla gandzelo hi n’wana wakwe.—Gen. 22:9-12.
Vamakwerhu lava nga ni vutshila va hlele filimi leyi leheke 3,2 wa tikhilomitara, marikoti ya gramafoni ya 26 ni tislaydi ta nghilazi ta kwalomu ka 500 va swi tlanga hi nkarhi wa kona
Mutirhi-kulobye na Makwerhu Russell u byele vahaxi va mahungu leswaku endlelo leri a ri ta “endla leswaku vanhu va magidi yo tala va tsakela Matsalwa, ku tlula nchumu wihi na wihi lowu [tshameke] wu endleriwa ku hangalasa rungula ra vukhongeri enkarhini lowu hundzeke.” Xana vafundhisi a va ta bumabumela matshalatshala wolawo lamantshwa yo fikelela mintshungu ya vanhu lava nga ni ndlala ya moya? Ku hambana ni sweswo, vafundhisi va Vujagana vo tala va sole “Photo-Drama,” van’wana va kala va tirhisa marhengu ya vukanganyisi kumbe va nga vi na mhaka leswaku vanhu va ri yini leswaku va sivela vanhu leswaku va nga yi voni. Endhawini yin’wana, nhlangano wa vafundhisi wu time gezi.
Vamakwerhu lava va xisati lava humaka emavandlheni ya kwalaho va nyike vanhu va timiliyoni tikopi ta mahala ta buku leyi nge Scenario leyi a yi ri ni swifaniso swa “Photo-Drama”
Lava a va ta va ta hlalela a va tlhela va nyikiwa swipereta leswi tsariweke leswaku “Pax” leswi a swi ri ni xifaniso xa Yesu loko a ha ri jaha. Xipereta xolexo a xi tsundzuxa loyi a xi veheleke leswaku a va “n’wana wa ku rhula”
Nilokoswiritano, vanhu va te hi vunyingi etindlwini ta mintlango leswaku va ta hlalela “Photo-Drama” mahala. Le United States, siku ni siku emadorobeni ya 80 a ku hlaleriwa “Photo-Drama.” Vahlaleri vo tala lava a va hlamarile a vo sungula ku vona ‘filimi leyi vanhu va kona a va vulavula.’ Hi ku tirhisa swifaniso leswi kombisiwaka hi ku hatlisa, va kote ku hlalela xiciwana xi ri karhi xi tlhotlhorha ni xiluva xi ri karhi xi pfuleka hi ndlela leyi tsakisaka. Swifaniso leswi a swi kombisiwa leswi a swi fambisana ni sayense a swi kandziyisa vutlhari lebyi hlamarisaka bya Yehovha. Hilaha swi hlamuseriweke hakona eku sunguleni, loko muhlaleri un’wana a vone Makwerhu Russell a ri karhi a tivisa “Photo-Drama,” u kale a ehleketa leswaku xivulavuri xexo a xi “fana na Makwerhu Russell!”
NHLUVUKO EKU DYONDZISENI HI BIBELE
“Photo-Drama” yi kombisiwe vanhu ro sungula hi January 11, 1914, endlwini leyi leyinene ya mintlangu ya le Dorobeni ra New York leyi hi nkarhi wolowo a yi ri ya Nhlangano wa Swichudeni swa Bibele wa Misava Hinkwayo
Tim Dirks, mutsari tlhelo n’wamatimu wa tifilimi u hlamusele “Photo-Drama” tanihi “swiletelo swo sungula swa ntlangu lowukulu leswi a swi ri ni mpfumawulo (marito lama rhekhodiweke), filimi ya swifaniso leswi tshuka-tshukaka ni muchini wo tlanga tislaydi ta mivalavala.” Tifilimi leti a ti ri kona emahlweni ka “Photo-Drama” a ti ma tirhisa man’wana ya maendlelo lawa kambe a ti nga ma tirhisi hinkwawo hi nkarhi wun’we, ngopfu-ngopfu eka leti a ti sekeriwe eBibeleni. Naswona eka tona a yi kona leyi hlaleriweke hi vanhu vo tala swinene—lava a va fika kwalomu ka timiliyoni ta kaye le Amerika N’walungu, Yuropa, Australia ni le New Zealand hi lembe ro sungula ntsena!
“Photo-Drama” yi kombisiwe vanhu ro sungula hi January 11, 1914, le Dorobeni ra New York. Endzhaku ka tin’hweti ta nkombo, ku ve ni khombo leri endzhakunyana ri vitaniweke Nyimpi yo Sungula ya Misava. Kambe mintshungu ya vanhu emisaveni hinkwayo yi ye emahlweni yi hlengeletana leswaku yi hlalela “Photo-Drama,” yi chaveleriwa hi swifaniso swa yona swo saseka swa mikateko leyi nga ta tisiwa hi Mfumo wa Xikwembu. “Photo-Drama” a yi ri filimi yo hlamarisa ya lembe ra 1914 hambi wo yi ringanisa na yini.
Tifilimi ta 20 ta “Photo-Drama” ti tirhisiwile hi mintlawa etikweni-nkulu ra Amerika N’walungu hinkwaro
U Nga Ha Tsakela
XIHONDZO XO RINDZA (NKANDZIYISO WA VANDLHA)
Ndlela Leyi Mbewu Ya Mfumo Yo Sungula Yi Byariweke Ha Yona ePortugal
Hi yihi miringo leyi vachumayeri vo sungula va le Portugal va yi hluleke?
XIHONDZO XO RINDZA (NKANDZIYISO WA VANDLHA)
Tinkulumo Ta Le Rivaleni Ti Hangalase Mahungu Lamanene eIreland
I yini lexi endleke leswaku C. T. Russell a vona leswaku nsimu yoleyo a yi “lunghekele ku tshoveriwa”?
XIHONDZO XO RINDZA (NKANDZIYISO WA VANDLHA)
“Nhlengeletano Leyi Landzelaka Yi Ta Va Rini?”
I yini lexi endleke leswaku nhlengeletano yoleyo leyi a yi ri ni vanhu vatsongo leyi a yi khomeriwe eDorobeni ra Mexico hi 1932 yi va yo hlawuleka?
XIHONDZO XO RINDZA (NKANDZIYISO WA VANDLHA)
“Hi Rirhandzu Ni Hi Ku Hiseka Ku Tlula Rini Na Rini”
Endzhaku ka nhlengeletano ya swona ya 1922, Swichudeni swa Bibele swi khutazeke njhani hi marito lama nge “Twarisani Hosi ni Mfumo Ya Wona”?
XIHONDZO XO RINDZA (NKANDZIYISO WA VANDLHA)
“Ku Hava Ndhawu Leyi Swi Nga Kotekiki Ku Yi Fikelela”
Eku heleni ka va 1920 ni le ku sunguleni ka va 1930, maphayona lama hisekaka ma kombise leswaku a ma tinyiketele ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu etindhawini to tala ta le kule eAustralia.
DOCUMENTARIES
Mfumo Wa Xikwembu Wu Ni Malembe Yo Tlula 100 Wu Ri Karhi Wu Fuma
Malandza yo tshembeka ma tsundzuka mintokoto ni ndlela leyi Yehovha a katekiseke ntirho ha yona. Xana Mfumo wa Xikwembu i wa xiviri eka wena hilaha wu nga wa xiviri eka vona?
