Hi ku vula ka Lois Didur

Un’wana ni un’wana wa hina u tshame a vula a ku: ‘Ndza tisola hi xiboho lexi ndzi xi endleke.’ Hambiswiritano, mina a ndzi tisoli nikatsongo hileswi ndzi heteke malembe ya 50 entirhweni wa nkarhi hinkwawo hikuva ndzi kume ntsako evokweni ra xinene ra Yehovha. Inge ndzi mi chumbutela leswaku ha yini ndzi vula tano.

NDZI velekiwe hi 1939 naswona ndzi kulele endhawini ya le makaya exifundzheni xa Saskatchewan, le Canada, swin’we ni vamakwerhu va mina va mune va xisati ni un’we wa xinuna. Vutomi bya le mapurasini lama nga timbala a byi tsakisa. Siku rin’wana, Timbhoni ta Yehovha ti nghene ekaya kutani ti vulavula na tatana naswona ndzi ti vutisile loko Xikwembu xi ri ni vito. Ti hi kombe vito leri nge Yehovha eka Pisalema 83:18. Sweswo swi ndzi susumetele ku lava ku tiva swo tala hi Xikwembu ni hi Rito ra xona.

Emalembeni wolawo, vana va le mapurasini a va nghena eswikolweni swa le makaya, leswi eka swona ntangha ha yin’we a yi ri ni tlilasi yin’we ntsena ku fikela eka ntangha ya tsevu. Loko va ya exikolweni a va gada tihanci kumbe va famba hi milenge tikhilomitara to tala. Mindyangu ya le mugangeni wolowo hi yona leyi a yi rhurhela mudyondzisi wa kona yi tlhela yi n’wi khathalela. Lembe rin’wana, vatswari va mina hi vona lava a va fanele va rhurhela mudyondzisi lontshwa, ku nga John Didur.

A ndzi nga swi tivi leswaku mudyondzisi yoloye na yena a a ri rhandza ngopfu Rito ra Xikwembu. Siku rin’wana ndzi vulavule hi ku tinyungubyisa hi vukhomunisi ni vusoxalisi, ku nga mafambiselo ya tipolitiki lawa tatana a a ma ndhundhuzela hi nkarhi wolowo. John u ndzi hlamule hi moya wo rhula a ku: “Ku hava munhu loyi a nga ni mfanelo yo fuma vanhu van’wana. I Xikwembu ntsena lexi nga ni mfanelo yoleyo.” Sweswo swi endle leswaku hi sungula ku va ni mabulo lama tsakisaka.

Leswi John a a velekiwe hi 1931, u twe hi ta maxangu lama vangiweke hi tinyimpi. Loko ku sungule Nyimpi ya Korea hi 1950, u vutise vafundhisi vo hambana-hambana loko swi lulamile ku va mupfumeri a ya enyimpini. Hinkwavo ka vona va vule leswaku a swi hoxanga ku va Vakreste va ya enyimpini. Endzhakunyana, u vutise  Timbhoni ta Yehovha xivutiso lexi fanaka. Ti n’wi hlamusele hi xiboho lexi Vakreste vo sungula va xi tekeke lexi sekeriweke eMatsalweni xa ku nga hlanganyeli etinyimpini. John u khuvuriwe hi 1955 kasi mina ndzi khuvuriwe hi 1956. Havumbirhi bya hina a hi lava ku tirhisa matimba ni vutomi bya hina hinkwabyo leswaku hi tirhela Yehovha. (Ps. 37:3, 4) Hi July 1957, mina na John hi tekanile.

Hakanyingi siku leri a hi tlangela ha rona siku ra hina ra mucato a ri kotlana ni masiku ya ntsombano. A hi swi tsakela ku va swin’we ni vanhu va magidi lava xiximaka vukati. Ntsombano wa matiko lowu hi sunguleke ku ya eka wona wu khomiwe hi 1958. Hi suke eSaskatchewan hi movha hi ri ntlhanu hi kongoma eDorobeni ra New York. Ku ringana vhiki a hi chayela movha siku hinkwaro kutani nivusiku hi dzima tende hi etlela. Hi hlamale ngopfu loko makwerhu un’wana loyi hi hlanganeke na yena edorobeni ra Bethlehem, ePennsylvania, a hi rhamba leswaku hi ya etlela emutini wakwe vusiku byebyo! Malwandla lawa a hi kombeke wona lawa a hi nga ma langutelanga, ma endle leswaku hi fika eDorobeni ra New York hi basile naswona hi languteka kahle. Ntsombano wolowo lowukulu wu endle leswaku hi wu tlangela swinene ntsako lowukulu lowu tisiwaka hi ku tirhela Yehovha. Hilaha mupisalema a tsaleke hakona, “ku ni ntsako evokweni ra [Yehovha] ra xinene hi masiku.”—Ps. 16:11.

HI PHAYONA

Hi 1959, hi sungule ku phayona naswona a hi tshama ekharavhanini leyitsongo exitsungeni lexi nga endhawini ya rivala eSaskatchewan. A wu kota ku vona ndhawu leyikulu leyi ringanaka tikhilomitara to tala naswona yin’wana ya yona a ku ri nsimu ya hina.

Siku rin’wana ndzi kume papila leri humaka erhavini. Hi ku hatlisa ndzi ye laha John a a lunghisa kona tere-tere leswaku ndzi ya n’wi komba rona. Papila rero a ri hi rhambela ku va maphayona yo hlawuleka edorobeni ra Red Lake, eOntario. Leswi a hi nga yi tivi ndhawu yoleyo, hi ku hatlisa hi teke mimepe leswaku hi ta vona leswaku yi le kwihi.

Ndhawu yoleyo a yi nga ri timbala. Hi vone makhwati lamakulu ni swidorobana leswi akiweke ekusuhi ni timayini ta nsuku. Loko hi ri karhi hi lava ndhawu yo tshama hi siku ro sungula, xinhwanyetana xin’wana xi hi twile loko hi vulavula ni muakelani wa xona. Hiloko xi tsutsuma xi ya byela mana wa xona leswaku ku ni vanhu lava lavaka byetlelo naswona u hi rhurherile vusiku byebyo. Mubedo lowu a hi etlele eka wona a wu ri ekamareni leri nga exithezini xa le hansi, leri a ri sindziwe hi misava. Hi siku leri landzeleke, hi rhurhele endlwini yo leha leyi nga ni makamara mambirhi, leyi a yi nga ri na rona fambiselo ra tiphayiphi ta mati ni fanichara handle ka mbhawula leyitsongo ntsena. Hi xave swilo swi nga ri swingani exitolo lexi xavisaka swilo leswi tirhisiweke naswona endzhakunyana ka sweswo hi enerisekile.

Vandlha leri a ri ri kona a ri ri ekule hi tikhilomitara ta 209. Vatirhi vo tala va le timayini ta nsuku a va huma eYuropa naswona va hi komberile leswaku hi va kumela Tibibele hi tindzimi ta vona. Swi nga si ya kwihi, se a hi ri ni tidyondzo ta Bibele ta 30. Nakambe ku simekiwe vandlha leritsongo ku nga si hela ni tin’hweti ta tsevu.

Nuna wa nsati un’wana loyi a hi dyondza na yena Bibele u bele muprista wakwe riqingho, a n’wi vitana leswaku a ta hlamusela nsati wakwe leswaku ha yini leswi a a swi dyondza eka hina a swi hoxile. Loko a fika, u vule leswaku hi fanele hi dyondzisa tidyondzo tin’wana to tanihi Vunharhu-un’we. Wansati yoloye u teke Bibele ya vona ya Khatoliki kutani a yi nyika muprista leswaku a pfula lomu sweswo swi tsariweke kona. Muprista u lahlele Bibele yoleyo etafuleni kutani a vula leswaku a swi bohi ku va a va komba swona. Loko a ri karhi a famba, u vule hi Xiukraine leswaku va fanele va hi hlongola naswona va nga ha hi pfumeleli leswaku hi tlhela hi wu veka emutini wa vona. A a nga swi tivi leswaku John wa xi tiva Xiukraine.

Endzhakunyana ka sweswo, hi sukile eRed Lake hikuva John a a fanele a ya leteriwa ku va mulanguteri wa xifundzha. Hambiswiritano, endzhakunyana ka lembe loko John a nyikela nkulumo ya nkhuvulo entsombanweni wa muganga, un’wana wa lava a va ya eku khuvuriweni a ku  ri nuna wa nsati luya. Leswi humeleleke hi siku leriya swi n’wi susumetele ku tihlayela Bibele.

KU KHOMEKA ENTIRHWENI WO ENDZELA MAVANDLHA

Entirhweni wo endzela mavandlha, hi tiphinile hi ku tshama ni mindyangu yo hambana-hambana. Hi ve vanghana lavakulu ni vanhu lava hi rhurheleke emakaya ya vona. Siku rin’wana hi etlele ekamareni leri nga exithezini xa le henhla leri a ri nga ri na rona fambiselo ro kufumerisa yindlu hi xixika. Nimixo swinene, a hi twa makwerhu wa xisati la kuleke a nghena ekamareni ra hina leswaku a ta tshivela ndzilo exitofini lexitsongo. Endzhakunyana ka sweswo, a a tlhela a tisa sambelo ni mati yo hisa leswaku hi ta hlamba hi lunghekela siku. Ndzi dyondze swo tala eka swiendlo swakwe swa malwandla.

Ntirho wo endzela mavandlha wu ndzi pfune leswaku ndzi tshinela eka Yehovha. Xifundzha xin’wana xa le Alberta a xi ri ni xidorobana lexi nga ni mayini eN’walungu Mpfungwe, laha a ku tshama makwerhu un’wana wa xisati. Nhlengeletano ya Yehovha a yi n’wi teka njhani makwerhu yoloye loyi a a tshama ekule swinene? Tin’hweti tin’wana ni tin’wana ta tsevu, a hi famba hi xihaha-mpfhuka leswaku hi ya huma nsimu ni ku khoma minhlangano na yena ku ringana vhiki hinkwaro, hilaha a hi endla hakona evandlheni lerikulu ra le dorobeni lerikulu. Sweswo swi ndzi tsundzuxe leswaku Yehovha wa n’wi khathalela swinene munhu un’wana ni un’wana loyi a fanaka ni nyimpfu.

A hi tshamela ku vulavurisana ni vanhu vo tala lava va hi rhurheleke. Sweswo swi ndzi tsundzuxe hi yin’wana ya tinyiko to sungula leyi John a ndzi nyikeke yona, ku nga bokisi leri a ri tele hi maphepha ya mivalavala yo tsalela eka wona. A hi swi tsakela ngopfu ku tirhisa maphepha wolowo leswaku hi rhumela vanghana va hina mapapila. Ni sweswi ndza ha ri rhandza bokisi rero.

Loko hi ri entirhweni wo endzela mavandlha exifundzheni xa Toronto, makwerhu un’wana wa le Bethele ya le Canada u hi bele riqingho leswaku a hi vutisa loko hi swi tsakela ku ya tirha eBethele. A a yi lava rini nhlamulo? “Hi xa mundzuku xa kona loko swi koteka.” Hi n’wi byele leswaku hi nga swi tsakela.

KU TIRHA EBETHELE

Xiavelo xin’wana ni xin’wana lexintshwa lexi a hi xi kuma xi hi tisele ntsako lowu humaka evokweni ra Yehovha. Hi hambete hi kuma ntsako loko hi ye eBethele hi 1977. Ku va ni xinakulobye ni vatotiwa van’wana a swi hi pfunanga ku vona vumunhu bya vona byo hambana-hambana ntsena, kambe hi vone ni ndlela leyi a va ri xixima ha yona Rito ra Xikwembu.

Vutomi bya le Bethele a byi tsakisa. Hi xikombiso, swiambalo swa hina se a swi tshama emadirowarini ematshan’weni yo tshama eka putumende naswona se a hi hlanganyela evandlheni rin’we. Handle ko tirha entirhweni wa mina, a ndzi swi tsakela ngopfu ku valangisa vaendzi. A ndzi va hlamusela mintirho leyi endliwaka eBethele, ndzi yingisela leswi va swi vulaka ni ku hlamula swivutiso swa vona.

Malembe ma hundze hi ku hatlisa naswona hi 1997, John u rhambiwe ku ya eXikolweni xa Swirho swa Komiti ya Rhavi ePatterson, le New York. Endzhaku ka sweswo, hi vutisiwile loko hi nga swi tsakela ku rhurhela eUkraine. Hi khutaziwe ku ehleketisisa hi vukheta ni ku khongela hi mhaka leyi. Loko se hi ya eku etleleni, a hi swi tiva leswaku nhlamulo ya hina i ina.

KU YA EXIAVELWENI XIN’WANA EUKRAINE

Hi 1992 hi ye entsombanweni wa matiko eSt. Petersburg, le Rhaxiya naswona hi 1993 hi ye eka lowu a wu khomeriwe eKiev, le Ukraine. Mintsombano yoleyo yi hi endle hi rhandza vamakwerhu va le Yuropa Vuxa. Kaya ra hina lerintshwa a ri ri edorobeni ra Lviv, eUkraine exithezini xa vumbirhi xa yindlu ya khale. Loko hi languta hi le mafasitereni a hi kota ku vona jarata leri a ri ri ni xirhapa, nkuku lowukulu wo tshwuka ni ntlawa wa mimbhaha. A ndzi titwa onge ndzi le purasini ra le Saskatchewan. Endlwini yoleyo a hi tshama hi ri 12. Mixo wun’wana ni wun’wana a hi tsemakanya doroba leswaku hi ya tirha eBethele.

Ku tshama eUkraine swi hi endle hi titsongahata  swinene hileswi a hi ri exikarhi ka vamakwerhu vo tala lava tshameke va langutana ni miringo, ku yirisiwa ka ntirho wo chumayela ni ku khotsiwa. Hambiswiritano, ripfumelo ra vona a ri tsananga. Loko hi va bumabumela, a va vula va ku, “A hi swi endlela Yehovha.” A va titwanga va fularheriwile nikatsongo. Ninamuntlha, loko u nkhensa makwerhu wo karhi hileswi a ku pfuneke hi swo karhi, a nga ha ku hlamula a ku, “Nkhensa Yehovha,” hileswi va pfumelaka leswaku hi yena Xihlovo xa swilo hinkwaswo leswinene.

EUkraine, vanhu vo tala va famba hi milenge loko va ya eminhlanganweni kutani va va ni nkarhi wo tala wo bula ni ku khutazana. Ku ni mavandlha yo tlula 50 eLviv naswona 21 ya wona ma tirhisa muako lowukulu lowu nga ni Tiholo ta Mfumo to hlayanyana. Hi Tisonto, swa tsakisa ku vona vamakwerhu va ri karhi va khitikanela eminhlanganweni.

Hi ku hatlisa hi titwe hi ntshunxekile loko hi ri exikarhi ka vamakwerhu lava nga ni musa naswona va khathalaka hi vanhu van’wana. Loko ndzi nga swi twisisi swilo swin’wana leswi va swi vulaka hilaha swi nga hakona ninamuntlha, va ndzi lehisela mbilu. Hakanyingi ku lehisa ka vona mbilu a ku vonaka eswikandzeni swa vona.

Xikombiso xa leswaku vamakwerhu va tshembana hakunene xi vonake kahle entsombanweni wa matiko lowu a wu khomeriwe eKiev hi 2003. Loko ha ha ku chika exitichini xa xitimela lexi fambaka ehansi ka misava lexi a xi lo hontlo hi vanhu, xinhwanyetana xin’wana xi te eka hina xi fika xi ku, “Ndzi lahlekile. A ndzi n’wi voni kokwana.” Xinhwanyetana xexo xi vone tibeji ta hina kutani xi nambe xi swi vona leswaku hi Timbhoni. A xi ri ni xivindzi naswona a xi rilanga. Nsati wa mulanguteri wa xifundzha loyi a hi famba na yena u fambe na xona exitediyamu eka Ndzawulo ya leswi Lahlekeke no Kumeka. Hi ku hatlisa kokwa wa xona u xi kumile. Ri ndzi khumbe mbilu swinene ripfumelo leri xinhwanyetana xexo a xi ri na rona hikuva hambileswi a xi lahlekile exikarhi ka vanhu va magidi, a xi tshemba Xikwembu.

Vamakwerhu lava humaka ematikweni yo tala va tile eUkraine hi May 2001 loko ku nyiketeriwa rhavi ra kwalaho. Endzhaku ka nkulumo yo hlawuleka leyi nyikeriweke exitediyamu hi Sonto nimixo, ntshungu wa vanhu wu tile wu ta valanga Bethele leyintshwa. Hakunene a ndzi nge xi rivali xiendlakalo xexo! Swi ndzi tsakise ngopfu ku vona vamakwerhu volavo lava a va hlelekile naswona a va nga vulavuleli ehenhla. Sweswo swi endle leswaku ndzi wu tlangela swinene ntsako lowu hi wu kumaka hi ku tirhela Xikwembu.

KU CINCA LOKUKULU

Lexi vavisaka, hi 2004, ku kumiwe leswaku John u khomiwe hi vuvabyi bya nkhensa. Hi ye eCanada leswaku a ya tshunguriwa. Vutshunguri byo sungula lebyi a byi kumeke byo tirhisa tikhemikhali a byi n’wi khomanga kahle kutani u hete mavhiki yo hlayanyana a ri endhawini leyi vavabyi va khathaleriwaka eka yona hi ndlela yo hlawuleka. Lexi tsakisaka hileswaku u xalamukile. Hambileswi a a nga swi koti ku vulavula nikatsongo, mahlo yakwe minkarhi hinkwayo a ma kombisa leswaku wa va tlangela hinkwavo lava teke ku ta n’wi pfuxela.

Kambe a nga hlakarhelanga naswona u file hi November 27, 2004. Ndzi titwe onge xiphemu lexikulu xa mina a xi nga ha ri kona. Mina na John hi tsakele ku tirhela Yehovha hi ri swin’we. A ndzi ta endla yini? Ndzi hlawule ku tlhelela eUkraine. Ndza ri tlangela swinene rirhandzu ra ndyangu wa Bethele ni ra vandlha leri ndzi hlanganyelaka eka rona.

A hi si tshama hi tisola evuton’wini bya hina hi swiboho leswi hi swi tekeke. Vutomi bya hina a byi tsakisa naswona a hi tsakela xinakulobye xa vumakwerhu. Ndza swi tiva leswaku swa ha tele swilo leswi ndzi nga swi dyondzaka hi vunene bya Yehovha naswona ndzi navela ku hambeta ndzi n’wi tirhela hilaha ku nga heriki hikuva hakunene ndzi kume “ntsako evokweni [rakwe] ra xinene.”

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 6]

“A hi si tshama hi tisola evuton’wini bya hina hi swiboho leswi hi swi tekeke”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 3]

Loko mina na John hi cata

[Xifaniso lexi nga eka tluka 4]

Loko ndzi ri phayona ro hlawuleka eRed Lake, le Ontario

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Loko ndzi ri na John eUkraine, hi 2002