Vandlha A Ri Akeke
Vandlha A Ri Akeke
“Vandlha . . . ri nghena eka nguva ya ku rhula, ri akeka.”—MINTIRHO 9:31.
1. I swivutiso swihi leswi nga vutisiwaka malunghana ni “vandlha ra Xikwembu”?
HI SIKU ra Pentekosta ya 33 C.E., Yehovha u amukele ntlawa wa vadyondzisiwa va Kreste tanihi tiko lerintshwa, “Israyele wa Xikwembu.” (Vagalatiya 6:16) Nakambe Vakreste lava lava totiweke hi moya va ve leswi Bibele yi swi vitanaka “vandlha ra Xikwembu.” (1 Vakorinto 11:22) Kambe, sweswo a swi katsa yini? “Vandlha ra Xikwembu” a ri ta hleriwa njhani? A ri ta tirha njhani emisaveni, ku nga khathariseki leswaku swirho swa rona swi tshama kwihi? Vutomi bya hina ni ntsako wa hina swi khumbeka njhani?
2, 3. Yesu u swi kombise njhani leswaku vandlha a ri ta hleleka?
2 Hilaha swi vuriweke hakona exihlokweni lexi hundzeke, Yesu u profete hi ta vukona bya vandlha leri ra valandzeri lava totiweke, a byela muapostola Petro a ku: “Eribyeni leri lerikulu [ku nga Yesu Kreste] ndzi ta aka vandlha ra mina, tinyangwa ta Hayidesi a ti nge ri hluli.” (Matewu 16:18) Ku tlula kwalaho, loko Yesu a ha ri ni vaapostola, u nyikele swiletelo malunghana ni ndlela leyi vandlha leri a ri ta simekiwa ku nga ri khale a ri ta tirha ni ku hleriwa ha yona.
3 Yesu u dyondzise hi rito na hi swiendlo leswaku van’wana evandlheni a va ta rhangela. Sweswo a va ta swi endla hi ku tirhela van’wana entlaweni wa vona. Kreste u te: “Ma swi tiva leswaku lava vonakaka va fuma matiko va ma tikisela naswona lavakulu va ma lawula. A swi fanelanga swi va tano exikarhi ka n’wina; kambe mani na mani la lavaka ku va lonkulu exikarhi ka n’wina u fanele ku va mutirheli wa n’wina, naswona mani na mani la lavaka ku va wo sungula exikarhi ka n’wina u fanele ku va hlonga ra n’wina hinkwenu.” (Marka 10:42-44) Swi le rivaleni leswaku “vandlha ra Xikwembu” a ri nga ta va vanhu lava hangalakeke, lava vumbaka vandlha leri nga hlelekangiki. Ku ri na sweswo, a ku ta va ni nhleleko, vanhu va le vandlheni a va ta tirhisana.
4, 5. Hi swi tivisa ku yini leswaku vandlha a ri ta lava ndzetelo wa moya?
4 Loyi a a ta va Nhloko ya “vandlha [rolero] ra Xikwembu” u kombise leswaku vaapostola va yena ni van’wana lava dyondzeke eka yena a va ta va ni vutihlamuleri byo karhi evandlheni. A va ta endla yini? Xiavelo xa nkoka a ku ta va ku dyondzisa lava nga swirho swa vandlha. Tsundzuka leswaku Yesu la pfuxiweke, u byele Petro marito lama landzelaka, ni vaapostola lavan’wana va ri kona: “Simoni n’wana wa Yohane, xana wa ndzi rhandza?” Petro u hlamurile a ku: “Ina, Hosi, wa swi tiva leswaku ndzi ni xinakulobye eka wena.” Yesu u te: “Phamela swinyimpfana swa mina. . . . Risa tinyimpfu ta mina letitsongo. . . . Phamela tinyimpfu ta mina letitsongo.” (Yohane 21:15-17) Xexo a xi ri xiavelo xa nkoka!
5 Eka marito ya Yesu, hi nga swi xiya leswaku lava hlengeletiwaka evandlheni va fanisiwa ni tinyimpfu leti nga le tshangeni. Tinyimpfu leti—vavanuna, vavasati ni vana lava nga Vakreste—a ti ta lava ku wundliwa hi tlhelo ra moya ni ku risiwa hi ndlela leyi faneleke. Ku tlula kwalaho, leswi Yesu a leriseke valandzeri va yena hinkwavo leswaku va dyondzisa van’wana ni ku va endla vadyondzisiwa, munhu wihi ni wihi lontshwa loyi a a va nyimpfu ya yena, a a fanele a leteriwa ndlela yo hetisisa xiavelo xexo lexi humaka eka Xikwembu.—Matewu 28:19, 20.
6. I malunghiselelo wahi lama endliweke ‘evandlheni ra Xikwembu’ leri a ra ha ku vumbiwa?
6 Loko “vandlha ra Xikwembu” ri vumbiwile, swirho swa rona a swi hlengeletana nkarhi na nkarhi leswaku swi dyondzisiwa ni ku khutazana: “Va hambeta va tinyiketela edyondzweni ya vaapostola ni ku avelana swilo, eku dyeni ka swakudya ni le swikhongelweni.” (Mintirho 2:42, 46, 47) Mhaka yin’wana ya nkoka eka xiviko xolexo xa khale i ya leswaku a ku hlawuriwa vavanuna van’wana lava fanelekaka leswaku va khathalela timhaka to karhi ta risima. A va nga hlawuriwi hileswi va dyondzekeke, kumbe hikwalaho ka leswi a va ri ni vutshila. Lava a va ri vavanuna “lava teleke moya ni vutlhari.” Un’wana wa vona a ku ri Stefano, naswona xiviko xi kandziyisa leswaku a a ri “wanuna la teleke ripfumelo ni moya lowo kwetsima.” “Rito ra Xikwembu ri [ye] ri kula, ni nhlayo ya vadyondzisiwa yi ya yi andza ngopfu eYerusalema” hikwalaho ka leswi mavandlha a ma hlelekile.—Mintirho 6:1-7.
Vavanuna Lava Tirhisiwaka Hi Xikwembu
7, 8. (a) Vaapostola ni vakulukumba eYerusalema a va tirha tanihi yini eka Vakreste vo sungula? (b) Ku ve ni vuyelo byihi loko ku nyikeriwe swiletelo emavandlheni?
7 Hilaha ku twisisekaka, vaapostola va rhangerile emavandlheni yo sungula, kambe a va nga rhangeli va ri voxe. Siku rin’wana, Pawulo ni vanakulobye va yena va tlhelele eAntiyoka wa Siriya. Mintirho 14:27 ya hlamusela: “Kuteloko va fikile naswona va hlengelete vandlha, va rungula swilo swo tala leswi Xikwembu xi swi endleke ha vona.” Loko va ha ri evandlheni rolero, ku tlakuke xivutiso malunghana ni loko vapfumeri lava nga Vamatiko va fanele va yimbisiwa. Leswaku va tlhantlha mhaka leyi, Pawulo na Barnaba va rhumeriwe “eka vaapostola ni vakulukumba eYerusalema,” lava handle ko kanakana a va ri huvo leyi fumaka.—Mintirho 15:1-3.
8 Yakobo, nkulu la nga Mukreste loyi a a ri makwavo wa Yesu hi manana kambe a nga ri muapostola, hi yena a rhangeleke loko “vaapostola ni vakulukumba va hlengeletana ku ta vona mhaka leyi.” (Mintirho 15:6) Endzhaku ka ku kanerisana hi vukheta ni ku pfuniwa hi moya lowo kwetsima, va fikelele xiboho lexi fambisanaka ni Matsalwa. Xiboho xexo va xi rhumele emavandlheni hi papila. (Mintirho 15:22-32) Lava kumeke rungula leri va ri amukerile va tlhela va ri tirhisa. Ku ve ni vuyelo byihi? Vamakwerhu va akekile va tlhela va khutazeka. Bibele ya vika: “Hikokwalaho, hakunene mavandlha a ma ya ma tiyisiwa eripfumelweni ni ku andza hi nhlayo siku rin’wana ni rin’wana.”—Mintirho 16:5.
9. Hi byihi vutihlamuleri bya vavanuna lava fanelekaka lava nga Vakreste lebyi xaxametiwaka eBibeleni?
9 Kambe mavandlha a ma ta tirha njhani nkarhi na nkarhi? Hi xikombiso, anakanya hi mavandlha lawa a ma ri exihlaleni xa Kreta. Hambileswi vanhu vo tala lava a va tshama kwalaho a va ri ni ndhuma yo biha, van’wana va hundzukile kutani va va Vakreste va ntiyiso. (Tito 1:10-12; 2:2, 3) A va tshama emitini yo hambana-hambana, naswona hinkwavo ka vona a va ri ekule swinene ni huvo leyi fumaka ya le Yerusalema. Hambiswiritano, xexo a ku nga ri xiphiqo lexikulu hikuva a ku vekiwe “vakulukumba” va moya evandlheni rin’wana ni rin’wana ra le Kreta, hilaha a swi endliwa hakona etindhawini tin’wana. Vavanuna volavo va fikelele swilaveko leswi tsariweke eBibeleni. Va vekiwe ku va vakulu kumbe valanguteri, lava a va ta “khongotela, hi dyondzo leyi hanyisaka ni ku tshinya lava kanetaka.” (Tito 1:5-9; 1 Timotiya 3:1-7) Vavanuna van’wana va moya a va fanelekela ku pfuna mavandlha tanihi malandza ya vutirheli, kumbe vadiyakoni.—1 Timotiya 3:8-10, 12, 13.
10. Hi ku ya hi Matewu 18:15-17, swiphiqo leswikulu a swi fanele swi tlhantlhiwa njhani?
10 Yesu u kombise leswaku lunghiselelo rolero a ri ta va kona. Tsundzuka mhaka leyi kumekaka eka Matewu 18:15-17, laha a vuleke leswaku minkarhi yin’wana ku nga ha va ni mholovo exikarhi ka vanhu vambirhi va Xikwembu, un’wana a dyohela lowun’wana hi ndlela yo karhi. Loyi a dyoheriweke a a fanele a ya eka loyi a n’wi dyoheleke kutani a “andlala xihoxo xakwe erivaleni,” va ri vambirhi ntsena exihundleni. Loko goza rero ri nga xi tlhantlhi xiphiqo, ku nga ha vitaniwa munhu un’we kumbe vambirhi lava nga ni vuxokoxoko hi mhaka leyi leswaku va ta pfuna. Ku vuriwa yini loko mhaka leyi yi nga tlhantlheki? Yesu u te: “Loko a nga va yingisi, vulavula ni vandlha. Loko a nga ri yingisi hambi vandlha, eka wena a a kotise munhu wa matiko ni muluvisi.” Loko Yesu a vula marito wolawo, Vayuda a va ha vumba “vandlha ra Xikwembu,” hikwalaho eku sunguleni marito ya yena a ma tirha eka vona. * Hambiswiritano, loko se ku simekiwe vandlha ra Vukreste, marito ya Yesu a ma ta tirha eka rona. Lexi i xikombiso xin’wana xa leswaku vanhu va Xikwembu a va ta va ni vandlha laha a va ta akiwa va tlhela va kongomisiwa tanihi Mukreste ha un’we.
11. Vakulu a va ta katseka njhani eku tlhantlheni ka swiphiqo?
11 Hilaha ku faneleke, vakulukumba, kumbe valanguteri a va ta yimela vandlha eku tameleni kumbe eku tlhantlheni ka swiphiqo kumbe eku tengeni ka milandzu. Sweswo swi pfumelelana ni timfanelo leti languteriweke eka vakulu leti kumekaka eka Tito 1:9. Ina, vakulu a va ri vanhu lava nga hetisekangiki, hilaha Tito a a ri hakona, loyi Pawulo a n’wi rhumeleke emavandlheni leswaku a ya “lulamisa swilo leswi a swi hoxile.” (Tito 1:4, 5) Namuntlha, lava va anakanyeriwaka ku vekiwa leswaku va va vakulu va fanele va va va kombise ripfumelo ra vona ni ku tinyiketela ku ringana nkarhi wo leha. Xisweswo, van’wana evandlheni va ni xivangelo xo tshemba nkongomiso ni vurhangeri lebyi vaka kona hi ku tirhisa lunghiselelo leri.
12. Vakulu va ni vutihlamuleri byihi evandlheni?
12 Pawulo u byele vakulu va le vandlheni ra le Efesa a ku: “Nyikelani nyingiso eka n’wina vini ni le ka ntlhambi hinkwawo, lowu moya lowo kwetsima wu mi vekeke ku va valanguteri va wona, ku risa vandlha ra Xikwembu, leri xi ri xaveke hi ngati ya N’wana wa xona.” (Mintirho 20:28) I ntiyiso leswaku valanguteri va vandlha namuntlha va vekiwe leswaku va “risa vandlha ra Xikwembu.” Sweswo va fanele va swi endla hi rirhandzu, va nga tikiseli ntlhambi. (1 Petro 5:2, 3) Valanguteri va fanele va tikarhatela ku aka ni ku pfuna “ntlhambi hinkwawo.”
Ku Namarhela Vandlha
13. Minkarhi yin’wana ku nga ha endleka yini evandlheni, naswona ha yini?
13 Vakulu ni vanhu lavan’wana hinkwavo va le vandlheni a va hetisekanga, hikwalaho ku pfa ku va ni timholovo kumbe swiphiqo, hilaha swi veke kona eka lembe-xidzana ro sungula loko ka ha ri ni vaapostola van’wana. (Vafilipiya 4:2, 3) Mulanguteri kumbe munhu un’wana a nga ha vula marito lama nga kombisiki musa kumbe lama nga riki ntiyiso. Kumbe hi nga ha anakanya leswaku ku na nchumu wo karhi lowu nga fambisaniki ni Matsalwa lowu endlekaka, kambe swi tikomba onge hambileswi vakulu va wu vonaka a va wu lulamisi. Ina, swi nga ha endleka leswaku mhaka ya kona yi lulamisiwile kumbe yi le ku lulamisiweni hi ku pfumelelana ni Matsalwa ni timhaka tin’wana leti hina hi nga ti tiviki. Kambe, hambiloko ku endleke nchumu lowu u anakanyaka leswaku wu hoxile, xiya mhaka leyi: Ku ringana nkarhi wo karhi ku tshame ku endliwa xidyoho lexikulu evandlheni ra le Korinto leri Yehovha a a khathala hi rona. Hi ku famba ka nkarhi u tiyisekile leswaku xidyoho xexo xa lulamisiwa, hi ndlela leyi faneleke ni leyi tiyeke. (1 Vakorinto 5:1, 5, 9-11) Hi nga ha tivutisa, ‘Loko a ndzi tshama eKorinto hi nkarhi wolowo, a ndzi ta va ndzi endlise ku yini?’
14, 15. Ha yini van’wana va tshike ku landzela Yesu, naswona sweswo swi hi dyondzisa yini?
14 Xiya mhaka yin’wana leyi nga ha humelelaka evandlheni. A hi nge munhu un’wana swa n’wi tikela ku twisisa ni ku amukela dyondzo yo karhi ya le Matsalweni. A nga ha va a endle ndzavisiso eBibeleni ni le tibukwini leti nga kona evandlheni naswona a lave mpfuno eka Vakreste-kulobye lava wupfeke hambi ku ri eka vakulu. Nilokoswiritano, swa ha n’wi tikela ku twisisa kumbe ku amukela yinhla ya kona. Xana a nga endla yini? Ku humelele nchumu lowu fanaka loko ka ha sele lembe emahlweni ka ku va Yesu a fa. U vule leswaku a a ri “xinkwa xa vutomi” ni leswaku loko munhu a ta hanya hilaha ku nga heriki a a fanele a “[dya] nyama ya N’wana wa munhu [a] tlhela [a] nwa ngati yakwe.” Mhaka leyi yi tseme van’wana va vadyondzisiwa va yena nhlana. Ematshan’weni yo lava nhlamuselo kumbe va lehisa mbilu va rindza, vadyondzisiwa vo tala va ‘tshike ku famba na Yesu.’ (Yohane 6:35, 41-66) Nakambe, loko a hi ri kwalaho, a hi ta va hi endle yini?
15 Manguva lawa, van’wana va tshike ku hlanganyela ni vandlha, va anakanya leswaku va ta tirhela Xikwembu va ri voxe. Va nga ha vula leswaku va tshike ku hlanganyela hileswi va khunguvanyisiweke, va anakanya leswaku ku na xihoxo lexi nga lulamisiwangiki, kumbe a va nge yi amukeli dyondzo yo karhi. Xana ndlela leyi va endlaka swilo ha yona ya twala? Hambileswi ku nga ntiyiso leswaku Mukreste un’wana ni un’wana u fanele a va ni vuxaka ni Xikwembu, a hi nge kaneti leswaku xi tirhisa vandlha ra le misaveni hinkwayo, hilaha xi endleke hakona enkarhini wa vaapostola. Ku tlula kwalaho, Yehovha u tirhise mavandlha ya lembe-xidzana ro sungula a tlhela a ma katekisa, a hlela leswaku vakulu lava fanelekaka ni malandza ya vutirheli va pfuna mavandlha. Swi tano ni namuntlha.
16. Loko munhu a ringeka ku tshika ku hlanganyela ni vandlha, u fanele a anakanya hi yini?
16 Loko Mukreste a vona onge a nga titshega ntsena hi vuxaka bya yena na Xikwembu, u fularhela lunghiselelo leri vekiweke hi Xikwembu—ra vandlha ra misava hinkwayo ni ra mavandlha ya vanhu va Xikwembu. Munhu yoloye a nga ha gandzela Xikwembu a ri yexe kumbe a tihlanganisa ni vanhu va nga ri vangani, kambe swi pfuna yini ku va ni lunghiselelo ra vakulu va vandlha ni malandza ya vutirheli? Xa nkoka swinene, loko Pawulo a tsalele vandlha ra le Kolosa naswona a lerise leswaku papila rolero ri tlhela ri hlayiwa eLawodikiya, u vulavule hi ku “dzima timitsu ni ku akiwa eka [Kreste].” Lava nga le mavandlheni, ku nga ri vanhu lava tihambaniseke na wona, a va ta vuyeriwa eka leswi.—Vakolosa 2:6, 7; 4:16.
Phuphu Tlhelo Xiseketelo Xa Ntiyiso
17. Timotiya wo Sungula 3:15 yi hi dyondzisa yini hi vandlha?
17 Eka papila ra yena ro sungula leri yaka eka Timotiya nkulu la nga Mukreste, muapostola Pawulo u xaxamete timfanelo ta vakulu ni malandza ya vutirheli emavandlheni. Loko Pawulo a hete ku xaxameta timfanelo teto, u vulavule hi “vandlha ra Xikwembu lexi hanyaka,” a vula leswaku rona i “phuphu tlhelo xiseketelo xa ntiyiso.” (1 Timotiya 3:15) Vandlha hinkwaro ra Vakreste lava totiweke ri tikombe ri ri phuphu yo tano hi lembe-xidzana ro sungula. Naswona a swi kanakanisi leswaku Mukreste ha un’we a a ta kuma ntiyiso wolowo ngopfu-ngopfu evandlheni ra ka vona. Kwalaho hilaha a va ta twa ntiyiso wu dyondzisiwa ni ku seketeriwa, laha a va ta tiyisiwa kona.
18. Ha yini minhlangano ya vandlha yi ri ya nkoka?
18 Hilaha ku fanaka, vandlha ra Vukreste ra misava hinkwayo i ndyangu wa Xikwembu, “phuphu tlhelo xiseketelo xa ntiyiso.” Ku va kona nkarhi na nkarhi eminhlanganweni ya vandlha ra ka hina ni ku hlanganyela eka yona i ndlela ya nkoka ya leswaku hi akeka, hi tiyisa vuxaka bya hina ni Xikwembu naswona hi lunghekela ku endla ku rhandza ka xona. Loko a tsalela vandlha ra le Korinto, Pawulo u dzike emhakeni ya leswi vuriwaka eminhlanganweni yo tano. U tsale leswaku a a navela leswaku leswi vuriwaka eminhlanganweni ya vona swi va erivaleni naswona swi twisiseka leswaku lava teke eka yona va ta ‘akeka.’ (1 Vakorinto 14:12, 17-19) Namuntlha hi nga akeka loko hi swi twisisa leswaku Yehovha Xikwembu u pfumelele lunghiselelo ra mavandlha leswaku ri va kona naswona wa ri seketela.
19. Ha yini u titwa u kolota vandlha ra ka n’wina?
19 Ina, loko hi navela ku akeka tanihi Vakreste, hi fanele hi tshama evandlheni. Se ri ni nkarhi wo leha ri ri xisirhelelo eka tidyondzo ta mavunwa, naswona Xikwembu xi tirhisa rona leswaku mahungu lamanene ya Mfumo wa Mesiya ma twarisiwa emisaveni hinkwayo. Handle ko kanakana, Xikwembu xi hetisise swo tala hi vandlha ra Vukreste.—Vaefesa 3:9, 10.
[Tinhlamuselo ta le hansi]
^ par. 10 Mukambisisi wa Bibele Albert Barnes a a swi tiva leswaku xileriso xa Yesu xa ku “vulavula ni vandlha” xi nga ha vula “lava nga ni mfanelo yo kambisisa milandzu yo tano—vayimeri va kereke. Esinagogeni ya Vayuda a ku ri ni vakulu lava a va tirha tanihi vaavanyisi, lava milandzu yo fana ni leyi a yi yisiwa eka vona.”
Wa Tsundzuka Xana?
• Ha yini hi fanele hi langutela leswaku Xikwembu xi tirhisa mavandlha emisaveni?
• Vakulu va ma endlela yini mavandlha, hambileswi va nga hetisekangiki?
• Vandlha ra ka n’wina ri ku aka njhani?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]
Vaapostola ni vakulukumba va le Yerusalema a va ri huvo leyi fumaka
[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]
Vakulu ni malandza ya vutirheli va kuma swiletelo leswaku va ta hetisisa vutihlamuleri bya vona evandlheni