“Hlayisani Mianakanyo Ya N’wina Yi Ri Leyi Hlutekeke Hi Ku Helela”

“Un’wana ni un’wana la nga riki na ntokoto u pfumela rito rin’wana ni rin’wana, kambe lowo tlhariha u xiyisisa magoza yakwe.”—SWIVURISO 14:15.

1, 2. (a) Leswi humeleleke Lota eSodoma swi hi dyondzisa yini? (b) Xiga lexi nge “hlayisani mianakanyo ya n’wina yi ri leyi hlutekeke” xi vula yini?

LOKO Abrahama a pfumelele Lota leswaku a rhanga a hlawula ndhawu, Lota u tsakele xivandla lexi kumaka mati kahle lexi a xi “fana ni ntanga wa Yehovha.” Xi fanele xi vonake xi ri xivandla lexinene ngopfu lexi ndyangu wakwe wu nga tshamaka eka xona, tanihi leswi “Lota a [hlawuleke] Muganga hinkwawo wa Yordani” kutani a dzima ntsonga ekusuhi na Sodoma. Hambiswiritano, ku languteka ka ndhawu yoleyo a ku kanganyisa, hikuva ekusuhinyana na kona a ku tshama “vanhu va Sodoma [lava] a va bihile naswona a va ri vadyohi lavakulu eka Yehovha.” (Genesa 13:7-13) Hi ku famba ka nkarhi, Lota ni ndyangu wakwe va langutane ni vuyelo byo biha swinene. Eku heteleleni, yena ni vanhwana vakwe va boheke ku ya tshama ebakweni. (Genesa 19:17, 23-26, 30) Nchumu lowu eku sunguleni a wu languteka wu ri wunene eka yena wu hundzuke wo biha.

² Valandzeri va Xikwembu va namuntlha va nga dyondza swo karhi eka leswi humeleleke Lota. Loko hi lava ku endla swiboho, hi fanele hi xalamukela makhombo lama nga ha humelelaka, naswona hi tivonela leswaku hi nga kanganyisiwi hi leswi hi nga swi vonaka ku sungula. Kutani swa fanela leswi Rito ra Xikwembu ri hi khutazaka ri ku: “Hlayisani mianakanyo ya n’wina yi ri leyi hlutekeke hi ku helela.” (1 Petro 1:13) Rito ra Xigriki leri laha ri hundzuluxeriweke va ku “hlayisani mianakanyo ya n’wina yi ri leyi hlutekeke,” hi ku kongoma ri vula “ku xalamuka.” Hi ku ya hi mukambisisi wa Bibele R.C.H. Lenski, ku xalamuka swi vula “ku va ni mianakanyo leyi hlutekeke, leyi hlutaka swilo hi vukheta, xisweswo yi hi pfuna ku endla swiboho leswi faneleke.” A hi kambisiseni swiyimo swin’wana leswi lavaka leswaku hi va lava xalamukeke.

Ku Kambisisa Timhaka Ta Bindzu

3. Ha yini ku ri ni xilaveko xo va ni vuxiya-xiya loko hi khutaziwa ku nghenela bindzu ro karhi?

³ A hi nge u khutaziwa ku nghenela bindzu ro karhi hi munhu la xiximekaka, kumbexana hi mugandzeri-kulobye wa Yehovha. U ku hlamusela hi ku hiseka malunghana ni ndlela leyi bindzu ri nga ta humelela ha yona naswona u ku khutaza leswaku u hatla u sungula leswaku u nga lahlekeriwi hi lunghelo rolero. U nga ha sungula ku anakanya hi vutomi byo antswa lebyi wena ni ndyangu wa wena mi nga ta tiphina ha byona, kumbexana u tlhela u tibyela leswaku leswi swi nga ku pfuna ku tirhisa nkarhi wo tala eka swilo swa moya. Hambiswiritano, Swivuriso 14:15 ya lemukisa: “Un’wana ni un’wana la nga riki na ntokoto u pfumela rito rin’wana ni rin’wana, kambe lowo tlhariha u xiyisisa magoza yakwe.” Hakanyingi ntsako lowu vaka kona loko u anakanya hi ku va ni bindzu lerintshwa wu endla leswaku u honisa makhombo lama nga ha humelelaka, u tlhela u nga anakanyisisi ngopfu hi leswi ku va ni bindzu rero swi vulaka swona hakunene. (Yakobo 4:13, 14) Exiyin’weni xo tano, ku hlayisa mianakanyo ya wena yi hlutekile i swa nkoka swinene!

4. Xana hi nga ma ‘xiyisisa njhani magoza ya hina’ loko hi kambisisa xiringanyeto xa ku sungula bindzu?

⁴ Munhu la tlhariheke u kambisisa xiringanyeto xa bindzu ro karhi a nga si xi amukela. (Swivuriso 21:5) Hakanyingi ku kambisisa ko tano ku pfuna ku kuma makhombo lama tumbeleke. Xiya xikombiso lexi landzelaka: Munhu un’wana u lava ku lomba mali eka wena leswaku a ta sungula bindzu kutani a ku tshembisa leswaku loko wo n’wi lomba u ta ku tlherisela ntswalo wo tala. Xitshembiso xexo xi nga ha ku koka rinoko, kambe hi wahi makhombo lama nga ha humelelaka? Xana mulombi wa pfumela leswaku u ta ku tlherisela mali ya wena hambiloko  bindzu ri famba ximatsi, kumbe, xana u ta ku tlherisela yona ntsena loko bindzu ri famba kahle? Hi marito man’wana, xana u ta lahlekeriwa hi mali ya wena loko bindzu ro ka ri nga humeleli? Nakambe u nga ha vutisa: “Ha yini mali ya kona yi lombiwa eka vanhu? Xana tibanki ti swi vona swi ri ni khombo ku lombisa mali eka vanhu lava nghenelaka bindzu ro tano?” Ku tinyika nkarhi wo anakanyisisa hi makhombo lawa swi ta ku pfuna leswaku u kambisisa xitshembiso xexo hi mianakanyo ya vutswatsi.—Swivuriso 13:16; 22:3.

5. (a) Hi rihi goza ra vutlhari leri tekiweke hi Yeremiya loko a xava nsimu? (b) Ha yini swi ri swa nkoka ku va ni ntwanano lowu tsariweke ehansi eka timhaka hinkwato ta mabindzu?

⁵ Loko muprofeta Yeremiya a xave nsimu eka muzala wakwe loyi na yena a a ri mugandzeri wa Yehovha, u tsale emahlweni ka timbhoni leswaku u yi xavile hakunene. (Yeremiya 32:9-12) Munhu wo tlhariha u ta tiyiseka leswaku timhaka hinkwato ta mabindzu leti a ti endlaka, hambi ni maxaka kumbe vagandzeri-kulobye, ti tsariwa ehansi ximfumo. * Ku va ni ntwanano lowu kongomeke ni lowu tsariweke kahle swi pfuna ku sivela timholovo naswona swi kondletela vun’we. Hi hala tlhelo, loko ku tlakuka swiphiqo swa mabindzu exikarhi ka vagandzeri va Yehovha, hakanyingi swi vangiwa hileswi ntwanano wa kona wu nga tsariwangiki ehansi. Lexi vavisaka, swiphiqo sweswo swi nga vanga ku karhateka, vulala hambi ku ri ku tsana emoyeni.

6. Ha yini hi fanele hi papalata makwanga?

⁶ Nakambe hi fanele hi tivonela eka makwanga. (Luka 12:15) Ku tshembisiwa ntswalo lowu tlakukeke swi nga kanganyisa munhu lerova a nga voni makhombo ya bindzu leri nga twisisekiki. Hambi ku ri van’wana lava a va ri ni malunghelo ya risima entirhweni wa Yehovha va phasiwe hi ntlhamu lowu. Rito ra Xikwembu ra hi tsundzuxa: “Mukhuva wa n’wina wa vutomi a wu pfumale rirhandzu ra mali, mi ri karhi mi eneriseka hi swilo leswi nga kona.” (Vaheveru 13:5) Loko Mukreste a anakanya hi ku sungula bindzu, u fanele a tivutisa, ‘Xana swa boha hakunene ku ri sungula?’ Ku hanya vutomi byo olova lebyi dzikeke eka vugandzeri bya Yehovha swi ta hi sirhelela eka “mixaka hinkwayo ya swilo swo biha.”—1 Timotiya 6:6-10.

Mintlhontlho Leyi Vakreste Lava Nga Si Nghenelaka Vukati Va Langutanaka Na Yona

7. (a) Hi yihi mintlhontlho leyi Vakreste vo tala lava nga si nghenelaka vukati va langutanaka na yona? (b) Ku hlawula ka hina munghana wa vukati swi katsa ku tshembeka eka Xikwembu hi ndlela yihi?

⁷ Malandza yo tala ya Yehovha ma swi tsakela ku cata kambe a ma si kuma munghana wa vukati la fanelekaka. Ematikweni man’wana, ku ni ntshikilelo lowukulu wa leswaku munhu a cata. Kambe swi nga va swi tika ku kuma munghana wa vukati loyi a nga mupfumeri-kulobye. (Swivuriso 13:12) Hambiswiritano, Vakreste va swi xiya leswaku ku yingisa xileriso xa Bibele xa ku teka “eHosini ntsena” i mhaka leyi vulaka ku tshembeka eka Yehovha. (1 Vakorinto 7:39) Leswaku va nga hluriwi hi mintshikilelo ni miringo leyi va langutanaka na yona, Vakreste lava nga si nghenelaka vukati va fanele va hlayisa mianakanyo ya vona yi ri leyi hlutekeke hi ku helela.

8. Hi wihi ntlhontlho lowu nhwanyana wa Muxulami a langutaneke na wona, naswona vavasati lava nga Vakreste va nga langutana njhani ni ntlhontlho lowu fanaka namuntlha?

⁸ Eka Risimu ra Solomoni, nhwanyana la kuleleke emakaya la titsongahataka la vuriwaka Muxulami u koka hosi mahlo. Hosi yi ringete ku n’wi yenga hi ku n’wi bombisela rifuwo, ndhuma ni ku xonga ka yona hambileswi a a rhandzana ni jaha rin’wana. (Risimu Ra Solomoni 1:9-11; 3:7-10; 6: 8-10, 13) Loko u ri wansati la nga Mukreste, na wena u nga ha koka munhu un’wana mahlo kambe u nga n’wi rhandzi. Munhu loyi mi tirhaka swin’we, kumbexana loyi a nga ni xikhundlha xa le henhla a nga ha sungula ku ku bumabumela, a ku endlela swilo leswinene kutani a lava tindlela to va swin’we na wena. Tivonele eka swiendlo swo tano. A hi minkarhi hinkwayo leyi swiendlo swo tano swi nga vulaka leswaku munhu yoloye u lava leswaku mi rhandzana kumbe mi tikhoma hi ndlela yo biha, kambe hakanyingi swi nga vula sweswo. Ku fana ni nhwanyana wa Muxulami, u fanele u va “rirhangu.” (Risimu Ra Solomoni 8:4, 10) Munhu loyi a taka eka wena hi xikongomelo xo biha n’wi bakanye hi ku helela. Loko wa ha ku thoriwa, hlamusela erivaleni leswaku wena u Mbhoni ya Yehovha, naswona loko u pfulekeriwa hi nkarhi wa ku chumayela entirhweni, wu tirhise. Sweswo swi ta va xisirhelelo eka wena.

9. Hi wahi makhombo man’wana yo aka vuxaka ni munhu loyi u nga n’wi tiviki eka Internet? (Nakambe vona bokisi eka tluka 25.)

⁹ Swiyenge swa Internet leswi endleriweke ku pfuna vanhu lava nga si nghenelaka vukati leswaku va kuma munghana wa vukati se swi ya swi andza. Van’wana va swi teka swi ri budula ro tiva vanhu lava a va nga ta pfuka va hlangane na vona. Hambiswiritano, ku va ni vuxaka ni munhu wumbe swi ni khombo hakunene. Eka Internet swi nga nonon’hwa ku tiva leswi nga ntiyiso ni leswi nga mavunwa. (Pisalema 26:4) A hi vanhu hinkwavo lava tivulaka malandza ya Yehovha lava hakunene va nga wona. Ku tlula kwalaho, ku gangisana eka Internet swi nga aka vunghana hi xihatla, naswona sweswo swi nga yi khumba swinene mianakanyo ya munhu. (Swivuriso 28:26) Hambi ku ri hi Internet kumbe hi tindlela tin’wana, i vuhunguki ku hlakulela vuxaka lebyikulu ni munhu loyi u nga tiviki swo tala hi yena.—1 Vakorinto 15:33.

10. Vakreste lava nga si nghenelaka vukati va nga khutaziwa njhani hi vapfumeri-kulobye?

¹⁰ Yehovha “u ni xinakulobye lexikulu swinene” eka malandza yakwe. (Yakobo 5:11) Wa swi tiva leswaku mintlhontlho leyi Vakreste lava nga si nghenelaka vukati hikwalaho ka swiyimo va langutanaka na yona yi va heta matimba minkarhi yin’wana, naswona wa ku tlangela ku tshembeka ka vona. Xana van’wana va nga va khutaza njhani? Hi fanele hi va bumabumela nkarhi na nkarhi hikwalaho ka ku yingisa ka vona ni ku va ni moya wo titsona swin’wana. (Vaavanyisi 11:39, 40) Nakambe hi nga va rhamba loko hi hlele malunghiselelo ya vunakulobye lebyi khutazaka. Xana u tshame u swi endla sweswo sweswinyana? Ku tlula kwalaho, hi nga va khongelela leswaku Yehovha a va pfuna ku tshama va tiyile hi tlhelo ra moya naswona va n’wi tirhela va tsakile. Ku fana na Yehovha, onge hi nga kombisa leswaku ha va tlangela hakunene vanhu lava vo tshembeka, hi ku va khathalela.—Pisalema 37:28.

 Ku Langutana Ni Swiphiqo Swa Rihanyo

11. Hi yihi mintlhontlho leyi vangiwaka hi swiphiqo leswikulu swa rihanyo?

¹¹ Swa vava hakunene loko hina kumbe munhu loyi hi n’wi rhandzaka a karhatiwa hi swiphiqo leswikulu swa rihanyo! (Esaya 38:1-3) Loko hi ri karhi hi lava vutshunguri, i swa nkoka leswaku hi namarhela misinya ya milawu ya Matsalwa. Hi xikombiso, Vakreste va xi yingisa hi vukheta xileriso xa Bibele xo papalata ngati, naswona va papalata tindlela hinkwato ta vutshunguri leti fambisanaka ni vungoma. (Mintirho 15:28, 29; Vagalatiya 5:19-21) Hambiswiritano, eka lava nga tiviki nchumu hi ta vutshunguri, ku kumisisa loko tindlela to karhi ta vutshunguri ti fanerile swi nga pfilunganya. I yini leswi nga hi pfunaka ku hlayisa mianakanyo ya hina yi ri leyi hlutekeke hi ku helela?

12. Mukreste a nga xi endla njhani xiboho xa vutlhari loko a kambisisa tindlela to hambana-hambana to tshungula mavabyi?

¹² “Lowo tlhariha u xiyisisa magoza yakwe” hi ku endla ndzavisiso eBibeleni ni le tibukwini ta Vukreste. (Swivuriso 14:15) Ematikweni man’wana laha ku nga ni ku kayivela ka vadokodela ni swibedlhele, vutshunguri bya xintu lebyi tirhisaka mintsembyana byi nga va byona ntsena lebyi kumekaka. Loko hi anakanya hi ku tirhisa vutshunguri byo tano, hi nga kuma rungula leri pfunaka eka nkandziyiso wa Xihondzo xo Rindza wa April 15, 1987, matluka 26-9. Rungula ra kona ri hi xalamukisa eka makhombo lama nga ha humelelaka. Hi xikombiso, hi nga ha lava ku tiva leswi landzelaka: Xana n’anga leyi ya xintu yi tiviwa tanihi leyi tirhisaka vungoma? Xana vutshunguri bya kona byi sekeriwe eka dyondzo ya leswaku vuvabyi ni rifu swi vangiwa hi swikwembu leswi hlundzukeke (kumbe mimoya ya maxaka lama feke) kumbe hi valala lava tirhisaka vuloyi? Loko ku lunghiseleriwa murhi kumbe wu tirhisiwa, xana ku endliwa switlhavelo, ku phahla kumbe mihivahivana yo karhi ya vungoma? (Deteronoma 18:10-12) Ndzavisiso wo tano wu ta hi pfuna ku yingisa ndzayo leyi huhuteriweke leyi nge: “Tiyisekani hi swilo hinkwaswo; khomelelani swi tiya eka leswinene.” * (1 Vatesalonika 5:21) Sweswo swi ta hi pfuna ku endla xiboho xa vutlhari.

13, 14. (a) Xana hi nga ku kombisa njhani ku ringanisela loko hi khathalela rihanyo ra hina? (b) Ha yini ku anakanyela ku laveka loko hi bula ni van’wana hi timhaka ta rihanyo ni vutshunguri?

¹³ Ku anakanyela ka laveka etimhakeni hinkwato ta vutomi, ku katsa ni le timhakeni to khathalela rihanyo ra hina. (Vafilipiya 4:5) Ku khathalela rihanyo ra hina hi mpimo lowu faneleke swi kombisa leswaku ha yi tlangela nyiko leyi ya risima ya vutomi. Loko hi karhatiwa hi swiphiqo swa rihanyo, hi boheka ku endla swo karhi ha swona. Hambiswiritano, rihanyo leri hetisekeke a ri nge kumeki kukondza ku fika nkarhi wa Xikwembu wa “ku hanyisa matiko.” (Nhlavutelo 22:1, 2) Hi fanele hi tivonela leswaku hi nga karhateki ku tlula mpimo hi rihanyo lerova swilaveko swa hina swa nkoka ngopfu swa moya hi swi vekela etlhelo.—Matewu 5:3; Vafilipiya 1:10.

¹⁴ Nakambe hi fanele hi ringanisela ni ku anakanyela loko hi bula ni van’wana hi timhaka ta rihanyo ni vutshunguri. Timhaka leti a ti fanelanga ti lawula mabulo ya hina loko hi hlanganile ni vamakwerhu eminhlanganweni ya Vukreste ni le tinhlengeletanweni. Ku tlula kwalaho, swiboho leswi endliwaka etimhakeni ta swa vutshunguri hakanyingi swi fambisana ni misinya ya milawu ya Bibele, ripfalo ra munhu ni vuxaka byakwe na Yehovha. Hikokwalaho, ku sindzisa mugandzeri-kulorhi leswaku a amukela mavonelo ya hina kumbe a honisa nkongomiso wa ripfalo rakwe swi ta va swi nga kombisi rirhandzu. Hambileswi hi nga swi kotaka ku ya eka lava wupfeke evandlheni leswaku va hi pfuna, kambe Mukreste un’wana ni un’wana u fanele ku “rhwala ndzhwalo wakwe” wa ku tiendlela swiboho, naswona “un’wana ni un’wana wa hina u  ta tihlamulela eka Xikwembu.”—Vagalatiya 6:5; Varhoma 14:12, 22, 23.

Loko Hi Tshikilelekile

15. Xana swiyimo leswi tshikilelaka swi nga va ntlhontlho hi ndlela yihi?

¹⁵ Swiyimo leswi tshikilelaka swi nga endla leswaku ni malandza ya Yehovha lama tshembekeke ma vula kumbe ku endla swilo hi ndlela leyi nga riki ya vutlhari. (Eklesiasta 7:7) Loko a ri endzingweni lowukulu, Yobo u lahlekeriwe hi langutelo lerinene kutani a boheka ku lulamisiwa. (Yobo 35:2, 3; 40:6-8) Hambileswi “Muxe a a rhule ku tlula vanhu hinkwavo lava a va ri ehenhla ka vuandlalo bya misava,” siku rin’wana u hlundzukisiwile kutani a vulavula hi ku phatluka kunene. (Tinhlayo 12:3; 20:7-12; Pisalema 106:32, 33) Davhida u kombise ku tikhoma lokukulu hi ku papalata ku dlaya Hosi Sawulo, kambe loko Nabali a n’wi rhukanile naswona a holovela vavanuna va yena, Davhida u hlundzuke ngopfu kutani a endla xiboho xa vuhunguki. Ku nghenelela ka Abigayele hi swona swi nga n’wi pfuna leswaku a tianakanya, ku sele katsongo leswaku a endla xihoxo lexi a xi ta tisa khombo.—1 Samuwele 24:2-7; 25:9-13, 32, 33.

16. I yini leswi nga hi pfunaka ku papalata ku endla swilo handle ko anakanya?

¹⁶ Na hina hi nga langutana ni swiyimo leswi tshikilelaka leswi nga hi susumetelaka ku endla swiboho swa vuhunguki. Ku kambisisa langutelo ra van’wana hilaha Davhida a endleke hakona, swi nga hi pfuna ku papalata ku endla swilo handle ko anakanya ni ku hatlisa hi wela eku dyoheni. (Swivuriso 19:2) Ku tlula kwalaho, Rito ra Xikwembu ra hi tsundzuxa: “Hlundzukani, kambe mi nga dyohi. Vulavulani hi mbilu ya n’wina loko mi ri esangweni ra n’wina, kutani mi miyela.” (Pisalema 4:4) Loko swi koteka, i vutlhari ku rindza kukondza hi hola emahlweni ko teka goza kumbe ku endla swiboho. (Swivuriso 14:17, 29) Hi nga khongela hi mbilu hinkwayo eka Yehovha, “kutani ku rhula ka Xikwembu loku tlulaka miehleketo hinkwayo ku ta rindza timbilu ta [hina] ni matimba ya [hina] ya mianakanyo ha Kreste Yesu.” (Vafilipiya 4:6, 7) Ku rhula loku ka Xikwembu ku ta hi horisa timbilu, ku hi pfuna leswaku hi hlayisa miehleketo ya hina yi ri leyi hlutekeke hi ku helela.

17. Ha yini hi fanele hi titshega hi Yehovha leswaku mianakanyo ya hina yi tshama yi ri leyi hlutekeke hi ku helela?

¹⁷ Ku nga khathariseki matshalatshala lamakulu lama hi ma endlaka leswaku hi papalata makhombo ivi hi endla swilo hi vutlhari, hinkwerhu ka hina hi endla swihoxo. (Yakobo 3:2) Swi nga endleka hi voyamele eku tekeni ka goza leri hoxeke hi nga swi lemuki hi ku helela. (Pisalema 19:12, 13) Ku engetela kwalaho, tanihi swivumbiwa leswi nga vanhu, a hi na byona vuswikoti kumbe mfanelo yo kongomisa mikondzo ya hina handle ko kongomisiwa hi Yehovha. (Yeremiya 10:23) Ha tsaka hakunene leswi a hi tiyisekisaka a ku: “Ndzi ta endla leswaku u va ni ku twisisa naswona ndzi ku letela hi ndlela leyi u faneleke u famba ha yona. Ndzi ta ku tsundzuxa ndzi veke tihlo ra mina ri ri ehenhla ka wena.” (Pisalema 32:8) Ina, hi mpfuno wa Yehovha, hi nga swi kota ku hlayisa mianakanyo ya hina yi ri leyi hlutekeke hi ku helela.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

A Wu Ta Hlamurisa Ku Yini?

Hi nga yi hlayisa njhani mianakanyo ya hina yi ri leyi hlutekeke

• loko hi khutaziwa ku nghenela bindzu ro karhi?

• loko hi lava munghana wa vukati?

• loko hi langutane ni swiphiqo swa rihanyo?

• loko hi tshikilelekile?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Bokisi leri nga eka tluka 25]

Xana U Nga Swi Tshemba?

Marito lawa ma landzelaka i ya vanhu lava nga laviki ku voniwa nandzu malunghana ni vuyelo bya rungula ra vona leri kumekaka eka Internet:

“Hambileswi hi tikarhataka leswaku hi kuma mhaka leyi nga ntiyiso, a ku na xitiyisekiso xa leswaku rungula ra munhu wo karhi i ntiyiso.”

“A hi mi tiyisekisi leswaku rungula leri nga laha ri pakanisile, ri helerile kumbe ra pfuna.”

“Mavonelo, switsundzuxo, tinhlamuselo, switshembiso kumbe rungula rin’wana leri nga [laha] ri tsariwe hi vanhu vo karhi . . . kutani u nga titshegi hi rona.”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

“Lowo tlhariha u xiyisisa magoza yakwe”

[Swifaniso leswi nga eka tluka 24, 25]

Xana vavasati lava nga Vakreste va nga n’wi tekelela njhani nhwanyana wa Muxulami?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

“Tiyisekani hi swilo hinkwaswo; khomelelani swi tiya eka leswinene”