Mhaka Ya Vutomi

N’wana La Nga Riki Na Vatswari A Kuma Tatana Wa Rirhandzu

HI KU VULA KA DIMITRIS SIDIROPOULOS

Socha leri a ri bave ri khalakhasa ri veke xibamu emahlweni ka mina kutani ri ku: “Teka xibamu xexo u sungula ku duvula.” Kambe ndzi ale hi moya wo verhama. Masocha lawa a ma hlalerile a ma nga ha tikoti hi ku chuha loko socha leri ri sungula ku balesela xibamu ri hundzisa makulu hi le henhla ka katla ra mina. A ri ndzi xele kambirhi. Nkateko wa kona ndzi ponile. Kambe a ku nga ri ro sungula vutomi bya mina byi va ekhombyeni.

NDYANGU wa ka hina a wu davuke erixakeni leritsongo leri tshamaka ekusuhi ni le Kayseri, eCappadocia, le Turkey. Swi tikomba onge vanhu van’wana vo huma endhawini leyi va amukele Vukreste eka lembe-xidzana ro sungula C.E. (Mintirho 2:9) Kambe eku sunguleni ka lembe-xidzana ra vu-20, swilo a swi cince swinene.

Ndzi Ve Mubaleki Endzhaku Ndzi Feriwa Hi Vatswari

Loko ndzi ri ni tin’hwetinyana ndzi velekiwile hi 1922, nyimpi ya xin’wana-manana yi sindzise ndyangu wa ka hina ku balekela eGreece. Vatswari va mina lava a va tsemeke nhlana va siye hinkwaswo va teka mina ntsena loko ndza ha ri ni tin’hwetinyana. Endzhaku ko vona maxangu yo tala, va fike endhawini leyi hlambisaka ni timbilu emutini wa Kiria ekusuhi ni le Drama, en’walungwini wa Greece.

Loko ndzi ri ni malembe ya mune, tata wa mina u file endzhaku ka loko ku tswariwe makwerhu loyi a ndzi tlhandlamaka. Tata wa mina a a ri ni malembe ya 27 ntsena loko a fa, kambe u fe a hlakatiwe hi maxangu ya minkarhi yoleyo ya mangava. Manana u sale a dya mbitsi a xeva hi nhlomulo, kutani na yena u file endzhakunyana. Mina na ndzisana ya mina hi sale hi ri evusiwaneni lebyikulu. Hi yisiwe etindhawini to hambana-hambana to hlayisa vana lava feriweke hi vatswari, naswona loko ndzi ri ni malembe ya 12 hi vukhale, ndzi yisiwe  eka yin’wana ya tindhawu to tano le Tesalonika, laha ndzi fikeke ndzi leteriwa ku va makhanikhi.

Loko ndzi ri karhi ndzi kula endhawini yoleyo yo pfumala musa, ndzi sungule ku tivutisa leswaku ha yini vanhu van’wana va koka ku tika hi ndlela leyi evuton’wini. Ndzi tivutise leswaku ha yini Xikwembu xi pfumela leswaku ku va ni swiyimo swo tano leswi dyisaka mbitsi. Etidyondzweni ta hina ta swa vukhongeri, a hi dyondzisiwa leswaku Xikwembu xi ni matimba hinkwawo, kambe a swi nga vekiwi erivaleni kahle leswaku ha yini ku ri ni vubihi byo tala swonghasi. Mhaka leyi a yi tshama yi ri emilon’wini ya vanhu i ya leswaku Kereke ya Orthodox ya Magriki hi yona vukhongeri byo antswa swinene. Loko ndzi vutisa leswaku, “Loko Orthodox ku ri vukhongeri byo antswa swinene, ha yini van’wana va nga ri Ma-orthodox?” a ndzi nga kumi nhlamulo leyi enerisaka.

Hambiswiritano, mudyondzisi wa hina a a yi xixima swinene Bibele, naswona hi ku phindha-phindha a a vula leswaku i buku yo kwetsima. Mukongomisi wa vuhlayiselo bya vana lava feriweke hi vatswari u kombise langutelo leri fanaka, kambe lexi hlamarisaka hileswaku a a nga hlanganyeli eswikhongelweni. Loko ndzi vutisa hi mhaka leyi, ndzi byeriwe leswaku u tshame a dyondza na Timbhoni ta Yehovha, ku nga ntlawa wa vukhongeri lebyi a ndzi nga si tshama ndzi twa ha byona.

Loko ndzi heta tidyondzo ta mina ta le vuhlayiselweni bya le Tesalonika bya vana lava feriweke hi vatswari a ndzi ri ni malembe ya 17. Hi nkarhi wolowo a ku tlhekeke Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, naswona tiko ra Greece a ri lawuriwa hi Manazi. Vanhu a va fela eswitarateni hikwalaho ko sika hi ndlala. Leswaku ndzi kota ku hanya, ndzi balekele emapurasini laha ndzi nga fika ndzi kuma ntirho lowu holelaka mali yo ka yi nga tivikani.

Ndzi Kuma Tinhlamulo eBibeleni

Loko ndzi tlhelela eTesalonika hi April 1945, ndzi endzeriwe hi sesi wa munghana wa mina loyi ndzi tshameke na yena evuhlayiselweni byo hambana-hambana bya vana lava pfumalaka vatswari. Paschalia u ndzi byele leswaku ndzisana ya yena yi nyamalarile kutani a ndzi vutisa loko ndzi nga ri na vuthala bya lomu yi nga kona. Loko hi ri karhi hi vulavula, u boxe leswaku yena i Mbhoni ya Yehovha ni leswaku Xikwembu xa khumbeka swinene hi vanhu.

Ndzi n’wi kanete hi ku n’wi jikijela hi swivutiso. Ha yini ndzi xaniseke ku sukela evuhlangini? Ha yini ndzi feriwe hi vatswari? Xikwembu xi va xi ri kwihi loko hi lava mpfuno wa xona wa xihatla? U hlamule a ku, “Xana u vula leswaku Xikwembu hi xona xi vangeke swiphiqo sweswo?” Hi ku tirhisa Bibele yakwe, u ndzi kombise leswaku Xikwembu a hi xona xi xanisaka vanhu. U ndzi pfune ndzi vona leswaku Muvumbi u rhandza vanhu naswona u ta lulamisa swilo ku nga ri khale. Hi ku tirhisa matsalwa yo tanihi Esaya 35:5-7 na Nhlavutelo 21:3, 4, u ndzi kombise leswaku tinyimpi, madzolonga, vuvabyi ni rifu swi ta herisiwa ku nga ri khale, kutani vanhu lava tshembekaka va ta hanya hi masiku emisaveni.

Ndzi Kuma Ndyangu Lowu Ndzi Pfuneke

Ndzi kume leswaku ndzisana ya Paschalia a yi dlayiwe enyimpini yo lwa ni mavuthu ya vutherorisi. Ndzi ye eka vona ndzi ya va chavelela, kambe ematshan’weni ya sweswo va chavelele mina hi Matsalwa. Endzhaku ka nkarhi ndzi tlhelele eka vona ndzi ya kuma tindzimana leti engetelekeke ta Bibele leti a ti ta ndzi chavelela, kutani endzhakunyana ndzi ve xirho xa ntlawa lowutsongo wa Timbhoni ta Yehovha leti a ti hlangana hi ku tumbela leswaku ti dyondza ni ku hlanganyela etimhakeni ta vugandzeri. Hambileswi Timbhoni a ti khirhiwa, a ndzi tiyimisele ku hambeta ndzi hlanganyela na tona.

Entlaweni wolowo wa Vakreste lava titsongahataka, ndzi kume vuxaka lebyikulu bya ndyangu wa rirhandzu lebyi a ndzi byi kayela swinene. Va ndzi seketerile swinene hi tlhelo ra moya. Exikarhi ka vona ndzi kume vanghana lava nga riki na vutianakanyi ni lava khathalaka hi van’wana, lava a va tshama va tiyimisele ku ndzi pfuna ni ku ndzi chavelela. (2 Vakorinto 7:5-7) Xa nkoka swinene, ndzi pfuniwe leswaku ndzi va ni vuxaka lebyikulu na Yehovha, loyi se a ndzi n’wi teka a ri Tata wa mina wa le tilweni la nga ni rirhandzu. Timfanelo ta yena ta rirhandzu, ntwela-vusiwana ni nkhathalelo ti ndzi tsakise ngopfu. (Pisalema 23:1-6) Ina, eku heteleleni ndzi kume ndyangu wa moya na Tatana la nga ni rirhandzu! Mbilu ya mina yi khumbekile. Hi ku hatlisa ndzi susumeteleke ku tinyikela eka Yehovha, kutani ndzi khuvuriwa hi September 1945.

 Ku ya eminhlanganweni ya Vukreste swi engetele vutivi bya mina swi tlhela swi ndzi tiyisa eripfumelweni. Tanihi leswi swo famba a swi kala, vunyingi bya hina a hi tala ku famba tikhilomitara ta ntlhanu hi milenge hi ya eminhlanganweni, hi va ni mabulo lama nga rivalekiki ya timhaka ta moya. Eku heleni ka lembe ra 1945, loko ndzi kumisise hi ta lunghelo ra ku hlanganyela entirhweni wa nkarhi hinkwawo wa ku vula evhangeli, ndzi teke vuphayona. Ku va ni vuxaka lebyi tiyeke na Yehovha a yi ri mhaka ya nkoka, tanihi leswi ripfumelo ni ku tshembeka ka mina a swi ta ringiwa ku nga ri khale.

Nkaneto Wu Tisa Vuyelo Lebyinene

Hakanyingi maphorisa a ma fika endhawini leyi hi hlanganeke eka yona ma hi kombetela hi swibamu. Tiko a ri lawuriwa hi mfumo wa masocha, tanihi leswi nyimpi ya xin’wana-manana a yi nga vhikeki eGreece. Mintlawa leyi kanetanaka a yi susana ntshiva hi ku kombana xa ncila wa bulubulu. Vafundhisi va lo na vona sweswo vo namba va ya pompa valawuri hi timhaka ta swicele va vula leswaku hina hi Makhomunisi kutani hi fanele hi xanisiwa hi tihanyi.

Hi nkarhi lowu endlaka malembe mambirhi, hi khometeriwe ko tala, naswona hi minkarhi ya tsevu hi kume swigwevo swo pfaleriwa ku ya fika eka tin’hweti ta mune. Kambe makhotso a ma gandlanile hi vakhotsiwa va tipolitiki, kutani hi ntshunxiwile. Ntshunxeko lowu hi nga wu langutelangiki hi wu tirhisele ku hambeta hi chumayela, kambe endzhakunyana hi tlhele hi khomiwa—kanharhu hi vhiki rin’we. A hi swi tiva leswaku vamakwerhu vo tala va hlongoleriwe eswihlaleni leswi nga riki na vutomi. Xana ripfumelo ra mina a ri ta va leri tiyeke swinene lerova ndzi kota ku langutana ni ndzingo wo tano?

Swiyimo swi ndzi tikerile swinene loko ndzi nyikiwe xileriso xa ku hamba ndzi ya tivika emaphoriseni. Leswaku ndzi ta vekiwa tihlo kahle, valawuri va ndzi rhumele aEvosmos, ekusuhi ni le Tesalonika, laha a ku ri na xitichi xa maphorisa. Ndzi qache kamara ekusuhi na kona, naswona ndzi sungule ku tihanyisa hi ku famba ndzi hatimisa mapoto ni mapani ya koporo. Loko ndzi ri karhi ndzi phayona emitini ya kwalaho, ntirho lowu wu ndzi pfune ku kota ku famba ndzi nghena emakaya ya vanhu ndzi nga ehleketeleriwi nchumu hi maphorisa. Hikwalaho, vanhu vo hlayanyana va twe mahungu lamanene kutani va ma amukela. Ku tlula khume wa vona va hetelele va ri vagandzeri lava tinyiketeleke eka Yehovha.

Eka Malembe Ya Khume Ndzi Pfaleriwe eMakhotsweni Ya Nhungu

Maphorisa ma tshame ma ndzi veke tihlo ku fikela eku heleni ka 1949, kutani ndzi tlhelele eTesalonika ndzi ri ni mahika ya ku hambeta ni vutirheli bya mina bya nkarhi hinkwawo. Loko ndza ha anakanya leswaku maxangu ya mina ma herile, hi 1950 ndzi kume xihlamariso xa ku lerisiwa ku ya enyimpini. Hikwalaho ka vukala-tlhelo bya mina bya Vukreste, a ndzi tiyimisele ku ka ndzi nga “dyondzi nyimpi.” (Esaya 2:4) Kutani ndzi sungule ku vona maxangu yo tala, laha ndzi yisiweke ni le makhotsweni lama nga ni ndhuma yo biha swinene eGreece.

Mhaka yi sungule edorobeni ra Drama. Eka mavhiki yo sungula ya ku pfaleriwa ka mina kwalaho, masocha lamantshwa ma sungule ku dyondza ku balesela. Siku rin’wana ndzi yisiwe laha ma dyondzaka kona ku balesela. Socha rin’wana ri veke xibamu emahlweni ka mina ri ndzi lerisa leswaku ndzi balesela. Loko ndzi ala ri sungule ku ndzi balesela. Loko masocha laman’wana ma vona leswaku a ndzi tsekatseki eka xiboho xa mina, ma sungule ku ndzi himetela hi tihanyi. Ma lumeke fole ma ri timela eswandleni swa mina. Endzhaku ma ndzi pfalele ndzexe exitokisini. Ku hele masiku manharhu ndzi ri karhi ndzi cinisiwa gija hi ndlela leyi. Laha ma ndzi hiseteleke kona hi fole a ku fehla swinene, naswona ku hundze malembe yo tala ndza ha ri na swivati swa kona eswandleni swa mina.

 Loko ndzi nga si ya tenga ehubyeni ya masocha, ndzi rhurhiseriwe ekampeni ya masocha le Iráklion eKreta. Kwalaho masocha ma ringete ku xaxisa vutshembeki bya mina hi ku ndzi bukutela. Hi ku vona leswaku ndzi nga landzula vupfumeri bya mina, ndzi khongele hi xiviti, ndzi kombela Tata wa mina wa le tilweni leswaku a ndzi tiyisa. Ndzi tsundzuke marito ya Yeremiya 1:19: “Kunene va ta lwa na wena, kambe a va nge ku hluli, hikuva ‘mina ndzi na wena,’ ku vula Yehovha, ‘leswaku ndzi ku kutsula.’” “Ku rhula ka Xikwembu” loku phyuphyisaka ku endle leswaku ndzi va ni mianakanyo yo verhama. Ndzi twisise vutlhari bya ku tshemba Yehovha hi ku helela.—Vafilipiya 4:6, 7; Swivuriso 3:5.

Eku tengeni loku landzeleke, ndzi avanyiseriwe ku tshama ekhotsweni vutomi bya mina hinkwabyo. Timbhoni ta Yehovha a ti tekiwa ti ri “valala va Mfumo” lavakulu. Xigwevo xa ku dilika ni jele ndzi sungule ku xi tirhela ekhotsweni ra swigevenga ra Itsedin, ehandle ka doroba ra Canea, laha ndzi pfaleriweke ndzexe exitokisini. Eku sunguleni khotso ra Itsedin a ri ri xigodlho, kutani xitokisi xa mina a xi tele makondlo. A ndzi tisonga hi xitlakati xa nkumba leswaku ndzi nga khumbiwi hi ku kongoma hi makondlo lawa a ma tshama ma ndzi pomerile. Ndzi sungule ku karhatiwa swinene hi vuvabyi bya nyumoniya. Dokodela u ndzi byele leswaku ndzi fanele ndzi tshama emasaneni, kutani ndzi kote ku vulavurisana ni vakhotsiwa vo tala exivaveni xa khotso. Kambe vuvabyi bya mina byi tinyike matimba, naswona endzhaku ko mpfempfa ngati yo tala emahahwini, ndzi yisiwe exibedlhele xa le Iráklion.

Vakreste-kulorhi va tlhele va ndzi pfuna hi nkarhi wolowo wo tika. (Vakolosa 4:11) Vamakwerhu va le Iráklion a va hamba va ndzi endzela, va ndzi chavelela va tlhela va ndzi khutaza. Ndzi va tivise leswaku ndzi pfumala tibuku to chumayela ha tona eka vanhu lava tsakelaka. Va ndzi tisele phutumende leyi nga ni ndhawu leyi fihlekeke, leyi a ndzi ta kota ku tumbeta tibuku eka yona. Ndzi tsakile swinene leswi hi nkarhi lowu a ndzi ri emakhotsweni ndzi pfuneke vanhu va kwalomu ka tsevu leswaku va va Vakreste va ntiyiso!

Hi ku famba ka nkarhi nyimpi ya xin’wana-manana yi herile, kutani xigwevo xa mina xi hungutiwile xi va malembe ya khume. Ndzi hetise xigwevo xexo ndzi ri emakhotsweni ya le Rethimno, Genti Koule ni le Cassandra. Endzhaku ko heta malembe ya kwalomu ka khume ndzi ri emakhotsweni, ndzi ntshunxiwile kutani ndzi tlhelela eTesalonika, laha Vakreste-kulorhi lava rhandzekaka va ndzi amukeleke hi mandla mambirhi.

Vamakwerhu Va Ndzi Pfuna Ku Kula Swinene eMoyeni

Hi nkarhi wolowo Timbhoni ta le Greece a ti kume ntshunxeko wo karhi wa ku hetisisa timhaka ta tona ta vugandzeri. Ndzi hatlise ndzi tirhisa nkarhi wolowo ndzi ya emahlweni ni vuphayona  bya nkarhi hinkwawo. Hi ku hatlisa ndzi kume nkateko wun’wana loko ndzi tivana ni Mukreste la tshembekaka, Katina, loyi a a rhandza Yehovha naswona a a hiseka swinene entirhweni wo chumayela. Hi tekanile hi October 1959. Ku velekiwa ka n’wana wa hina wa nhwanyana, Agape, kun’we ni ku va ni ndyangu wa mina wa Vukreste na swona swi horise timbanga ta xirilo xa ku pfumala vatswari. Xa nkoka ngopfu, ndyangu wa hina a wu tsaka hi ku tirha wu ri karhi wu sirheleriwa hi Tata wa hina wa le tilweni Yehovha.—Pisalema 5:11.

Hikwalaho ka swiyimo leswi ndzi nga kotiki ku swi lawula, ndzi boheke ku tshika vuphayona, kambe ndzi seketele nsati wa mina leswaku a ya emahlweni ni vuphayona bya nkarhi hinkwawo. Nchumu lowu nga rivalekiki evuton’wini bya mina tanihi Mukreste wu humelele hi 1969, loko ku va ni ntsombano wa matiko wa Timbhoni ta Yehovha le Nuremberg eJarimani. Ndzi endle xikombelo xa pasi ro endza, ndzi tilulamisela ku ya entsombanweni wolowo. Loko nsati wa mina a ye exitichini xa maphorisa a ya vutisa leswaku ha yini ku hundze tin’hweti timbirhi ndzi nga si kuma pasi ra mina ro endza, phorisa ri humese fayele ya maphepha yo tala kutani ri ku: “Xana u lava leswaku munhu loyi a kuma pasi ro endza leswaku a ya hundzula vanhu le Jarimani va landzela vukhongeri bya yena? Wo namba u phula ti hola! Munhu loyi i nyoka-hansi.”

Hi mpfuno wa Yehovha ni wa vamakwerhu van’wana, ndzi katsiwe eka lunghiselelo ro teka mapasi yo endza tanihi ntlawa, xisweswo ndzi kote ku ya entsombanweni wolowo wo hlawuleka. Ku ve ni vanhu vo tlula 150 000, naswona ndzi kote ku yi vona kahle ndlela leyi ha yona moya wa Yehovha wu kongomisaka ni ku hlanganisa ndyangu lowu wa moya wa vanhu vo huma ematikweni yo tala. Endzhaku ndzi swi tlangele ni ku tlurisa ku va enhlengeletanweni ya vamakwerhu va Vakreste.

Hi 1977 nkatanga la rhandzekaka tlhelo munghana la tshembekaka, u file. Ndzi ringete hi matimba ku kurisa n’wana wa mina hi ku ya hi misinya ya milawu ya Bibele, kambe a ndzi vanga ndzexe eka sweswo. Ndyangu wa mina wa moya wu tlhele wu ndzi pfuna. A ndzi nge yi rivali ndlela leyi vamakwerhu va ndzi pfuneke ha yona eminkarhini yoleyo yo tika. Van’wana va kale va ta tshama na hina nkarhinyana ekaya leswaku va ndzi pfuna ku khathalela n’wana. A ndzi nge ri rivali rirhandzu leri va ri kombiseke.—Yohane 13:34, 35.

Agape u kurile ivi a tekiwa hi makwerhu un’wana la vuriwaka Elias. Va ni vana va mune va majaha naswona hinkwavo va le ntiyisweni. Emalembeni ya sweswinyana ndzi hlaseriwe ko talanyana hi vuvabyi byo oma rihlanguti naswona se ndzi hanya vutomi byo lomba. N’wana wa mina ni ndyangu wakwe va ndzi khathalela swinene. Hambileswi rihanyo ra mina ri nga tivikaniki, ndza ha ri ni swivangelo swo tala swa ku tsaka. Ndzi tsundzuka nkarhi lowu a ku ri ni vamakwerhu va kwalomu ka dzana ntsena eTesalonika, lava a va hlangana hi ku tumbela emakaya. Sweswi ku ni Timbhoni leti hisekaka ta kwalomu ka ntlhanu wa magidi endhawini yoleyo. (Esaya 60:22) Emintsombanweni, hakanyingi ku ta vamakwerhu lava ha riki vantshwa, va ndzi vutisa va ku: “Xana wa ha tsundzuka loko u hamba u tisa timagazini eka hina?” Hambiloko kumbexana vatswari va vona va nga ti hlayanga timagazini teto, vana va vona va ti hlayile, naswona va endle nhluvuko hi tlhelo ra moya!

Loko ndzi vona ku kula ka nhlengeletano ya Yehovha, ndza khorwiseka leswaku ku xaniseka ka mina a ku vanga ka hava. Minkarhi hinkwayo ndzi byela vatukulu va mina ni vana van’wana leswaku va tsundzuka Tata wa vona wa le tilweni evuntshweni bya vona, kutani yena a nge pfuki a va lahlile. (Eklesiasta 12:1) Yehovha u hetisise marito yakwe, lerova eka mina u ve “tata wa vana lava nga riki na tatana.” (Pisalema 68:5) Hambileswi ndzi feriweke hi vatswari ndza ha ri ntsongo, eku heteleleni ndzi kume Tatana la khathalelaka hakunene!

[Xifaniso lexi nga eka tluka 22]

A ndzi ri musweki ekhotsweni ra le Drama

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Ndzi ri na Katina hi siku ra hina ra mucato hi 1959

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Nhlengeletano leyi khomeriweke enhoveni ekusuhi ni le Tesalonika eku heleni ka va-1960

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Hi ri ni n’wana wa hina hi 1967