1, 2. Hi kwihi ku cinca loku kotekaka hilaha swi kombisiweke hakona hi ntokoto wa xichudeni lexi vuriwaka Tony?

XICHUDENI lexi vuriwaka Tony a xi lava ku tshika xikolo. Tony a nga ri na tatana, a nga ha xi tsakeli xikolo naswona a heta nkarhi wo tala hi mahelovhiki a ri karhi a hlalela tifilimi kumbe a ri ni vanghana. A a nga rhandzi tinyimpi naswona a nga swi tirhisi ni swidzidziharisi. Hambiswiritano, a nga ri na xikongomelo hi vutomi. A kanakana leswaku Xikwembu xi kona. Kutani u hlangane ni vatekani van’wana lava nga Timbhoni lava a vulavuleke na vona hi ku kanakana kakwe ni hi swivutiso leswi a ri na swona. Va n’wi nyike tibroxara timbirhi leti nge,The Origin of Life​—Five Questions Worth Asking ya Xinghezi ni leyi nge, Xana Swilo Leswi Hanyaka Swi Lo Tumbuluxiwa?

² Loko vatekani volavo va vuyela eka Tony, va kume a cince langutelo rakwe. A ti hlaye swinene tibroxara toleto ti kala ti hlakala. Tony u te, “Ku fanele ku ri na Xikwembu.” U pfumele ku dyondzeriwa Bibele naswona hakatsongotsongo vutomi byakwe byi cincile. Tanihi leswi a nga tirhi kahle exikolweni, u sungule ku pasela ehenhla. Hambi ku ri nhloko ya xikolo loyi a swi tiva leswaku Tony u tihlanganisa ni Timbhoni swi n’wi hlamarisile. U byele Tony a ku, “U cince langutelo ra wena u tlhela u antswisa tidyondzo ta wena hi ndlela yo hlamarisa. Xana swi vangiwa hi leswi u tihlanganisaka ni Timbhoni ta Yehovha?” Tony u pfumerile  a tlhela a nyikela vumbhoni. U yi pase kahle ntangha khume naswona sweswi u tirha tanihi phayona tlhelo nandza wa vutirheli. Nakambe wa tsaka leswi sweswi a nga ni Tatana wo hlamarisa, ku nga Yehovha.​—Ps. 68:5.

3. I yini leswi Yehovha a swi navelelaka vantshwa?

³ Ntokoto wa Tony wu hi tsundzuxa rirhandzu leri Yehovha a nga na rona eka n’wina vantshwa va hina. U lava leswaku mi tiphina hi vutomi lebyi enerisaka. Hikwalaho u mi tsundzuxa a ku: “Tsundzuka Mutumbuluxi wa wena Lonkulu emasikwini ya [vuntshwa] bya wena.” (Ekl. 12:1) Sweswo a swi olovi namuntlha. Kambe a swi vuli swona leswaku a swi koteki. Hi ku pfuniwa hi Xikwembu mi nga swi kota, ku nga ri evuntshweni bya n’wina ntsena kambe mi nga tsaka vutomi bya n’wina hinkwabyo. Leswaku hi ta swi twisisa kahle, a hi kambisiseni leswi hi nga swi dyondzaka eka xikombiso xa Vaisrayele loko va hlula matiko eTikweni leri Tshembisiweke ni xa Davhida loko a hlangana na Goliyadi.

4, 5. Hi yihi dyondzo ya nkoka leyi hi yi kumaka hileswi Vaisrayele va koteke ku hlula Vakanana ni leswi Davhida a hluleke Goliyadi? (Vona swifaniso leswi nga eku sunguleni.)

⁴ Loko Vaisrayele va ri ekusuhi ni ku nghena eTikweni leri Tshembisiweke, Xikwembu a xi kalanga xi va lerisa leswaku va tiletela hi xikongomelo xo lunghekela nyimpi. (Det. 28:1, 2) Ematshan’weni ya sweswo, xi va byele leswaku va fanele va yingisa swileriso swa xona ni ku xi tshemba. (Yox. 1:7-9) Ku ya hi langutelo ra munhu, xitsundzuxo xexo a xi nga twali! Kambe a ku ri xitsundzuxo lexinene ngopfu hikuva Yehovha u pfune vanhu vakwe va hlula Vakanana. (Yox. 24:11-13) Hakunene, ku yingisa Xikwembu swi lava ripfumelo kambe ripfumelo ro tano ri endla leswaku mikarhi hinkwayo swilo swi famba kahle. Ntiyiso wolowo a wu cincanga. Wa ha ri tano ninamuntlha.

⁵ Nhenha ya nyimpi, Goliyadi, a lehe ku ringana timitara ta 2.9 naswona a hlome swi nyawula. (1 Sam. 17:4-7) Hambiswiritano, Davhida a ri ni swilo swimbirhi: xipelupelu ni ripfumelo eka Xikwembu xakwe Yehovha. Eka lava nga riki na ripfumelo Davhida a vonaka a ri xiphukuphuku. Kambe a va hoxisile hakunene! Xiphukuphuku a ku ri Goliyadi.​—1 Sam. 17:48-51.

6. I yini leswi hi nga ta swi kambisisa hilaha ku engetelekeke?

⁶ Xihloko lexi nga hundza xi tlhuvutse swilo swa mune leswi endlaka leswaku hi va ni ntsako evuton’wini. Swilo sweswo i ku enerisa xilaveko xa hina xo lava ku va ni vuxaka ni Xikwembu, ku tlangela vanghana lava Xikwembu xi hi nyikeke vona, ku tivekela tipakani to tirhela Yehovha ni ku tlangela ntshunxeko lowu hi nga na wona tanihi vanhu va Xikwembu. Sweswi a hi tlheleni hi kambisisa timhaka teto hilaha ku engetelekeke kambe sweswi hi ta tirhisa misinya ya milawu leyi kumekaka eka Pisalema 16.

7. (a) Xana u nga n’wi hlamusela njhani munhu loyi a nga ni vuxaka lebyinene na Xikwembu? (b) A ku ri yini “xiphemu” xa Davhida naswona sweswo swi n’wi khumbe njhani?

⁷ Munhu loyi a nga ni vuxaka lebyi tiyeke na Xikwembu u ni ripfumelo eka xona naswona u vona swilo hi ndlela leyi Xikwembu xi swi vonaka ha yona. U lava nkongomiso lowu humaka eka Xikwembu naswona u tiyimisele ku xi yingisa. (1 Kor. 2:​12, 13) Davhida u hi vekele xikombiso lexinene. U yimbelele a ku: “Yehovha i xiphemu xa xiavelo xa mina ni xinwelo xa mina.” (Ps. 16:5) “Xiphemu” xexo a xi katsa vuxaka lebyi a ri na byona na Xikwembu, lexi a tumbela eka xona. (Ps. 16:1) Ku ve ni vuyelo byihi? U tsale a ku: “Ku vangama ka mina ku voyamele eku tsakeni.” Davhida a a tsakisiwa hi ku va ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu.​—Hlaya Pisalema 16:9, 11.

8. Hi swihi swilo swin’wana leswi endlaka leswaku munhu a eneriseka?

⁸ Ntsako lowu Davhida a wu kumeke wu tlula wa lava hlongorisaka mintsako ni rifuwo. (1 Tim. 6:9, 10) Makwerhu un’wana wa le Canada u te: “Ku  eneriseka ka ntiyiso a ku humi eka swilo leswi hi swi kumaka evuton’wini kambe eka leswi hi swi nyikaka Munyiki wa nyiko yin’wana ni yin’wana leyinene, ku nga Yehovha Xikwembu.” (Yak. 1:17) Entiyisweni, loko u ri ni ripfumelo eka Yehovha u tlhela u n’wi tirhela swi ta endla leswaku u va ni vutomi lebyi nga ni xikongomelo u tlhela u eneriseka. U nga va ni ripfumelo leri tiyeke hi ndlela yihi? U fanele u heta nkarhi u ri na yena hi ku hlaya Rito rakwe, u languta ntumbuluko u tlhela u anakanyisisa hi timfanelo takwe ku katsa ni rirhandzu leri a nga na rona eka wena.​—Rhom. 1:20; 5:8.

9. Xana u nga ri pfumelela njhani Rito ra Xikwembu leswaku ri ku lulamisa ku fana na Davhida?

⁹ Mikarhi yin’wana Xikwembu xi hi kombisa rirhandzu ku fana na tatana hi ku hi nyika ndzayo. Davhida u amukele ndzayo yo tano hi ku titsongahata. U te: “Ndzi ta nkhensa Yehovha, la ndzi nyikeke xitsundzuxo. Kunene, nivusiku tinso ta mina ti ndzi lulamisile.” (Ps. 16:7) Entiyisweni, u anakanyisise hi marito ya Xikwembu kutani a ma pfumelela ma n’wi lulamisa. Loko na wena u endla leswi fanaka, rirhandzu leri u nga na rona eka Xikwembu ri ta kula naswona u ta tsakela ku xi yingisa. Nakambe vuxaka bya wena na Xikwembu byi ta kula. Makwerhu waxisati Christin u te: “Loko ndzi endla ndzavisiso ndzi tlhela ndzi anakanyisisa hi leswi ndzi swi hlayaka, ndzi twa onge Yehovha u swi tsalele mina!”

10. Hilaha swi kombisiweke hakona eka Esaya 26:3, ku va ni langutelo ra Xikwembu swi nga ku vuyerisa njhani?

¹⁰ A hi hundzeleti loko hi vula leswaku ku va ni langutelo ra Xikwembu, swi tlhela swi endla leswaku u va ni vutivi ni ku twisisa, leswi ku pfunaka leswaku u kota ku vona misava swin’we ni vumundzuku bya yona hi ndlela leyi Xikwembu xi swi vonaka ha yona. Hikwalaho ka yini Xikwembu xi ku nyika vutivi ni ku twisisa ko tano? Xi lava leswaku u kota ku kunguhata vutomi bya wena, u tivekela tipakani hi vutlhari ni ku langutela vumundzuku hi xivindzi! (Hlaya Esaya 26:3.) Makwerhu Joshua la tshamaka eUnited States u te: “Ku tshama u ri ekusuhi na Yehovha swi endla leswaku u tshama u ri ni langutelo lerinene.” Hakunene swi tano, naswona swi endla leswaku munhu a eneriseka!

11. Davhida u xi hlamusele njhani xihundla xo kuma vanghana lavanene?

¹¹ Hlaya Pisalema 16:3. Davhida a xi tiva xihundla xo kuma vanghana va ntiyiso. U kume “ntsako” eka vanghana lava a va rhandza Yehovha. Leswi va vuriwaka “vakwetsimi,” swi vula leswaku a va ri ni mahanyelo lamanene naswona a va tshembekile. Mupisalema un’wana u titwe hi ndlela leyi fanaka hi vanghana lava a va hlawuleke. U tsale a ku: “Ndzi munghana wa vanhu hinkwavo lava ku chavaka, ni wa lava va hlayisaka swileriso swa wena.” (Ps. 119:63) Tanihi leswi hi swi voneke eka xihloko lexi nga hundza, na wena u nga kuma vanghana vo tala lavanene lava chavaka Yehovha va tlhela va n’wi yingisa. Sweswo swi katsa vanhu va malembe yo hambanahambana.

12. Xana vunghana bya Davhida na Yonathani a byi titshege hi yini?

¹² Mupisalema Davhida a nga endlanga xinghana ni tintangha takwe ntsena. Xana wa ri tsundzuka vito ra un’wana wa “lavakulu” loyi a veke munghana wakwe la rhandzekaka? Vito rakwe a ku ri Yonathani. Entiyisweni, vunghana bya vona i xin’wana xa swikombiso leswinene leswi tsariweke eMatsalweni. Nilokoswiritano, xana a wu swi tiva leswaku Yonathani a a ri nkulu eka Davhida hi malembe ya 30? Xana vunghana bya vona a byi titshege hi yini? A va ri ni ripfumelo eka Xikwembu, a va xiximana swinene naswona a va kombisa xivindzi loko va ri karhi va lwa ni valala va Xikwembu.—1 Sam. 13:3; 14:13; 17:48-50; 18:1.

13. Xana i vanhu va njhani lava hi nga endlaka xinghana na vona? Vula xikombiso.

¹³ Ku fana na Davhida na Yonathani, na hina hi va ni “ntsako” lowukulu loko hi va vanghana ni vanhu lava rhandzaka Yehovha ni ku va ni ripfumelo eka yena. Kiera, loyi a nga ni malembe yo tala a ri karhi a tirhela Xikwembu, u ri: “Ndzi ni vanghana vo huma ematikweni yo hambanahambana,  lava humaka eka mindhavuko ni swiyimo swo hambanahambana.” Loko u endla vunghana hi ndlela yoleyo, u ta swi vona kahle leswaku Rito ra Xikwembu ni moya wa xona swi ni matimba yo hlanganisa vanhu.

14. (a) I yini leswi nga ku pfunaka ku fikelela tipakani letinene evuton’wini? (b) Vantshwa van’wana va titwa njhani hi ku tivekela tipakani to tirhela Yehovha?

¹⁴ Hlaya Pisalema 16:8. Davhida a swi teka swi ri swa nkoka ku tirhela Xikwembu. Na wena u ta tiphina hi vutomi lebyi enerisaka loko u swi teka swi ri swa nkoka ku tirhela Yehovha ni ku tivekela tipakani. Makwerhu Steven u te: “Loko ndzi tikarhatela ku fikelela pakani kutani endzhaku ndzi xiya leswaku ndzi fikelele swo karhi, sweswo swa ndzi tsakisa.” Muntshwa un’wana wa le Jarimani loyi a tirhelaka etikweni rin’wana, u te: “Loko se ndzi kurile, a ndzi swi lavi ku tisola leswaku hinkwaswo leswi ndzi swi endleke a ndzi swi endlela mina.” Ha tshemba leswaku u titwa hi ndlela leyi fanaka. Loko swi ri tano, tirhisa tinyiko ta wena ku dzunisa Xikwembu ni ku pfuna van’wana. (Gal. 6:10) Tivekele tipakani to tirhela Yehovha, u tlhela u n’wi kombela hi xikhongelo leswaku a ku pfuna u ti fikelela. U tiyimisele ku hlamula swikhongelo swo tano.—1 Yoh. 3:22; 5:14, 15.

15. Hi tihi tipakani leti u nga tivekelaka tona? (Vona bokisi leri nge “ Tipakani Tin’wana Leti U Nga Tivekelaka Tona.”)

¹⁵ Hi tihi tipakani leti u nga tivekelaka tona? Ti nga ha katsa ku hlamula hi marito ya wena eminhlanganweni ya vandlha, ku teka vuphayona kumbe ku ya eBethele. U nga ha dyondza ririmi rin’wana hi xikongomelo xo ya tirha endhawini leyi eka yona ku vulavuriwaka ririmi leri u ri dyondzaka. Barak, muntshwa loyi a nga eka ntirho wa nkarhi hinkwawo u ri: “Ku tiva leswaku siku ni siku loko ndzi pfuka, matimba ya mina ndzi ya tirhisela ku tirhela Yehovha swi ndzi nyika ntsako lowu a ndzi nga ta va na wona loko a ndzi endla ntirho wun’wana.”

16. Davhida a a titwa njhani hi milawu ya Yehovha yo lulama naswona hikwalaho ka yini?

¹⁶ Hlaya Pisalema 16:2, 4. Hilaha hi swi voneke hakona eka xihloko lexi hundzeke, milawu ni misinya ya milawu yo lulama ya Xikwembu ya hi ntshunxa hi ku hi pfuna leswaku hi rhandza leswinene ni ku venga leswo biha. (Amo. 5:15) Mupisalema  Davhida u swi xiyile leswaku ‘Xihlovo xa vunene byakwe’ i Yehovha. Vunene i ku va ni mahanyelo lamanene kumbe vumunhu. Davhida u tirhe hi matimba leswaku a tekelela vunene bya Xikwembu. Davhida u tlhele a dyondza ku venga leswi Xikwembu xi swi vengaka. Sweswo swi katsa ku gandzela swifaniso swa hava, ku nga swiendlo leswi nyamisaka vanhu ni ku endla leswaku Yehovha a nga ku kumi ku vangama loku n’wi faneleke.—Esa. 2:8, 9; Nhlav. 4:11.

17, 18. (a) I yini leswi Davhida a swi xiyeke hi vuyelo lebyi tisiwaka hi vugandzeri bya mavunwa? (b) I yini leswi endlaka leswaku vanhu namuntlha va ‘tivangela switlhavi swo tala’?

¹⁷ Eminkarhini ya Bibele, hakanyingi vugandzeri bya mavunwa a byi katsa ku tikhoma ko biha hi tlhelo ra masangu. (Hos. 4:13, 14) Entiyisweni, leswi vanhu va nga ni xidyoho vugandzeri byo tano a byi vonaka byi naveleka eka vona. Kambe sweswo a swi nga endli leswaku va tshama va tsakile. Ku hambana ni sweswo, Davhida u te: “Switlhavi swa tala eka lava [va gandzelaka swikwembu swin’wana].” Va tlhele va vangela vana va vona maxangu. (Esa. 57:5) Hakunene tihanyi to tano a ti n’wi nyenyetsa Yehovha! (Yer. 7:31) Loko a wu hanye hi nkarhi wo tano, a swi kanakanisi leswaku a wu ta tsaka loko vatswari va wena va gandzela Yehovha ni ku n’wi yingisa.

¹⁸ Ninamuntlha, vugandzeri bya mavunwa byi pfumelela ku tikhoma loko biha hi timhaka ta masangu ni ku va vanhu va rimbewu leri fanaka va endla timhaka ta masangu. Vuyelo lebyi kumiwaka hi vanhu lava tiphinaka hi ntshunxeko wa mahanyelo wolawo yo biha bya ha fana ni bya le nkarhini wa Bibele. (1 Kor. 6:18, 19) Vanhu va ‘tivangela switlhavi swo tala,’ hilaha u nga vaka u swi vone hakona. Hikwalaho, n’wina vantshwa yingisani Tata wa n’wina wa le tilweni. Tiyisekani leswaku mi ta vuyeriwa loko mi n’wi yingisa. Tsundzukani leswaku loko mi endla xidyoho hi ku lava ku titsakisa swa xinkarhana mi ta kuma vuyelo byo vava swinene. (Gal. 6:8) Joshua, loyi a tshahiweke eku sunguleni u te: “Hi nga wu tirhisa hi ndlela leyi hi lavaka ha yona ntshunxeko lowu hi nga na wona, kambe loko hi wu tirhisa hi ndlela yo biha a hi nge wu kumi ntsako.”

19, 20. Hi yihi mikateko leyi nga ta kumiwa hi vantshwa lava nga ni ripfumelo eka Yehovha ni lava n’wi yingisaka?

¹⁹ Yesu u byele vadyondzisiwa vakwe a ku: “Loko mi tshama eritweni ra mina, hakunene mi vadyondzisiwa va mina, naswona mi ta tiva ntiyiso, kutani ntiyiso wu ta mi ntshunxa.” (Yoh. 8:31, 32) Ntshunxeko wolowo wu katsa ku ntshunxiwa eka vugandzeri bya mavunwa, ku kala vutivi ni ku tshembela eka masalamusi. Ntshunxeko wolowo wu katsa ni swin’wana. Hilaha hi swi voneke hakona, eku heteleleni wu ta katsa ni “ntshunxeko lowu vangamaka wa vana va Xikwembu.” (Rhom. 8:21) Nisweswi mi nga tiphina hi ntshunxeko wolowo ‘loko mi tshama eritweni ra Kreste’ kumbe eka tidyondzo takwe. Hi ndlela yoleyo, mi ta “tiva ntiyiso” ku nga ri hi ku wu dyondza ntsena kambe ni hi ku hanya ha wona.

²⁰ N’wina vantshwa tiphineni hi ntshunxeko lowu Xikwembu xi mi nyikeke wona. Wu tirhiseni hi vutlhari ntshunxeko wolowo, leswaku mi tivekela masungulo lamanene ya vumundzuku. Jaha rin’wana ri te: “Ku tirhisa ntshunxeko wa wena hi vutlhari loko wa ha ri muntshwa swi ta ku pfuna loko u lava ku endla swiboho leswikulu, swo fana ni ku kuma ntirho lowu fanelekaka, ku nghenela vukati kumbe ku nga byi ngheneli.”

21. U nga endla yini leswaku u tshama egondzweni leri yisaka “evuton’wini bya xiviri”?

²¹ Emisaveni leyi, ku hanya vutomi lebyi tekiwaka byi ri bya vulovolovo i swa xinkarhana. A hi swi tivi leswaku ra mundzuku ri ta xa njhani. (Yak. 4:13, 14) Hakunene i vutlhari ku famba hi ndlela leyi yisaka “evuton’wini bya xiviri,” ku nga vutomi lebyi nga heriki. (1 Tim. 6:19) Entiyisweni, Xikwembu a xi hi sindzisi leswaku hi famba hi ndlela yoleyo. Hi fanele hi ti hlawulela. Endla Yehovha a va “xiphemu” xa wena. Tiphine hi swilo swo tala “leswinene” leswi a ku nyikeke swona. (Ps. 103:5) Tiyiseka leswaku u ta endla leswaku u “eneriseka” a tlhela a ku nyika “ntsako . . . hi masiku.”—Ps. 16:11.