Ku Langutana Ni Swiphiqo Leswi Vaka Kona Loko Munhu A Yima Ku Ya eNkarhini
“A ndzi titwa ndzi ri ni gome leri a ndzi nga swi tivi leswaku ri vangiwa hi yini kumbe ri fika hi xitshuketa. A ndzi rila kutani ndzi tivutisa leswaku a ndzi ngo sungula ku penga.”—Rondro, * la nga ni malembe ya 50.
“U pfuka nimixo kutani u kuma yindlu ya wena yi hlanga-hlanganile. Loko u lava swilo swa wena a wu swi kumi. Swilo leswi a swi ku olovela ku swi endla ku ringana malembe yo tala, swa ku tikela swinene ku swi endla sweswi, naswona a wu swi tivi leswaku ha yini swi ri tano.”—Hanta, la nga ni malembe ya 55.
VAVASATI lava a va nga vabyi. Ku ri na sweswo, a va ri kusuhi ni ku yima ku ya enkarhini, ku nga ku cinca ka ntumbuluko loku vaka kona eka vavasati ni ku hela ka nkarhi wa vona wo veleka. Loko u ri wansati, xana u le kusuhi ni ku fika eka xiyimo xexo? Xana se u le xiyin’weni xexo? Ku nga khathariseki leswaku u le xiyin’weni xihi, loko wena ni varhandziwa va wena mi ya mi tiva swo tala malunghana ni xiyimo lexi, mi ta swi kota ku langutana kahle ni swiphiqo leswi fambisanaka na xona.
Ku Yima Ku Ya eNkarhini
Minkarhi yin’wana, leswi swi endleka endzhaku ka tin’hweti ta 12 munhu a yime ku ya enkarhini. Hambiswiritano, leswi swikombiso leswi fambisanaka ni nkarhi wolowo hi ntolovelo swi endlekaka ka ha sele malembe ma nga ri mangani emahlweni ka kwalaho, hakanyingi xiga lexi xi tirhiseriwa ku hlamusela nkarhi wa le mahlweni ni le ndzhaku ka loko munhu a yime ku ya enkarhini.
Vavasati van’wana va sungula ku va ni swikombiso sweswo loko va ri ni malembe ya va-40, kambe van’wana va sungula loko va ri ni malembe ya va-60. Hakanyingi, va sungula ku nga ha yi kahle enkarhini hakatsongo-tsongo. Hikwalaho ka ku cinca ka ndlela leyi tihomoni ti humesiwaka ha yona, wansati a nga ha tlula tin’hweti tin’wana a nga yi enkarhini, a nga ha ya enkarhini hi ndlela leyi nga tolovelekangiki kumbe a nga ha ya nkarhi lowu tlulaka kan’we en’hwetini naswona a huma ngati yo tala. Vavasati va nga ri vangani va namba va yima ku ya enkarhini xikan’we-kan’we.
Buku leyi nge Menopause Guidebook yi ri: “Swiphiqo leswi vavasati va langutanaka na swona loko va yima ku ya enkarhini a swi fani.” Yi tlhela yi ku: “Xiphiqo lexi tolovelekeke loko munhu a yima ku ya enkarhini i ku twa ku hisa swinene,” laha endzhaku ka swona a nga ha twaka xirhami. Swiphiqo swoleswo swi nga ha endla leswaku munhu a nga etleli kahle swi tlhela swi n’wi heta matimba. Xana swiphiqo leswi swi teka nkarhi wo tanihi kwihi? Hi ku ya hi The Menopause Book, “vavasati va nga ri vangani va twa ku hisa swinene ku ringana lembe kumbe malembe mambirhi loko va ri ekusuhi ni ku yima ku ya enkarhini. Van’wana va twa ku hisa swinene ku ringana malembe yo tala, naswona va nga ri vangani va ku twa vutomi bya vona hinkwabyo.” *
Hikwalaho ka ku cinca ka tihomoni, wansati a nga ha va ni ntshikilelo a tlhela a va ni swipfukela, ivi a rhandza ku rila naswona a nga swi koti ku dzikisa mianakanyo ya yena eka swilo swo karhi a tlhela a tala ku rivala. Hambiswiritano, The Menopause Book yi vula leswaku “a hi vavasati hinkwavo lava nga ta va ni swiphiqo swoleswo hinkwaswo.” Entiyisweni, van’wana va va ni swiphiqo swi nga ri swingani kasi van’wana a va vi na swona.
Ndlela Yo Langutana Na Swona
Ku cinca mahanyelo ya wena swi nga hunguta swiphiqo swin’wana. Hi xikombiso, vavasati lava dzahaka va nga hunguta ku twa ku hisa swinene hi ku tshika ku dzaha. Vavasati vo tala va pfuneka loko va cinca swilo leswi va swi dyaka, swo tanihi ku hunguta kumbe ku papalata byala, khafeyini ni swakudya leswi cheriweke swo swi nandzihisa kumbe leswi nga ni chukele, leswi nga endlaka leswaku munhu a twa ku hisa swinene. Entiyisweni, i swa nkoka ku dya kahle, leswi vulaka ku dya swakudya swo hambana-hambana leswi nga ni rihanyo.
Ku endla vutiolori na kona ku nga pfuna swinene eku hunguteni ka swiphiqo leswi fambisanaka ni ku yima ku ya enkarhini. Hi xikombiso, ku nga hunguta nkelunkelu ku tlhela ku yi antswisa swinene ndlela leyi u titwaka ha yona, ku tiyisa ni marhambu ya wena ni ku endla leswaku u va ni rihanyo lerinene. *
Vulavurisana Ni Vanhu Hi Ku Ntshunxeka
Rondro loyi se ku vulavuriweke ha yena u te: “A ku na xivangelo xo miyela ni swiphiqo swa wena. Loko u vulavula hi ku ntshunxeka ni varhandziwa va wena, a va nge vileli ngopfu loko va xiya leswi endlekaka eka wena.” Entiyisweni, va nga ha ku lehisela mbilu swinene va tlhela va twisisa. Vakorinto vo Sungula 13:4 yi ri: “Rirhandzu ri lehisa mbilu naswona ri ni musa.”—Good News Translation.
Vavasati vo tala va pfuniwa swinene hi xikhongelo, ku katsa ni lava nga ni gome hikwalaho ka leswi va nga taka va nga ha veleki. Bibele ya hi tiyisekisa yi ku: “[Xikwembu] xa hi chavelela eka swiphiqo swa hina hinkwaswo.” (2 Vakorinto 1:4, The New English Bible) Naswona nchumu wun’wana lowu chavelelaka i ku tiva leswaku swiphiqo leswi u langutanaka na swona loko u yima ku ya enkarhini i swa nkarhinyana. Endzhaku ka sweswo, vavasati lava yaka emahlweni va khathalela rihanyo ra vona va nga ha tlhela va va ni matimba naswona va tiphina hi vutomi lebyi tsakisaka ku ringana malembe yo tala.
^ ndzim. 2 Mavito ma cinciwile.
^ ndzim. 8 Mavabyi man’wana, ku katsa ni vuvabyi bya nxorhonxorho ni man’wana swin’we ni maphilisi yo karhi, na swona swi nga endla leswaku munhu a twa ku hisa swinene. Ku nga va vutlhari ku kambela swilo sweswo u nga si endla xiboho xa leswaku loko u twa ku hisa swinene hileswi u nga yima ku ya enkarhini.
^ ndzim. 12 Leswaku madokodela ma pfuna vavabyi va wona va kota ku langutana ni swiphiqo leswi vaka kona loko munhu a yima ku ya enkarhini, ma nga ha va tsalela leswaku va kuma swilo swo karhi, swo tanihi tihomoni, swiaki swin’wana eka swakudya ni maphilisi yo lawula ntshikilelo. Xalamuka! a yi seketeli muxaka wo karhi wa vutshunguri.
