Loko N’wana Wa Wena A Tshamela Ku Rila

HI MUTSARI WA XALAMUKA! ECANADA

DOKODELA u swi tiyisekisile leswi manana ana a a ehleketa swona. N’wana wakwe a a ri ni switlhavi ekhwirini. Vuvabyi lebyi byi hlasela “n’wana un’we eka va mune,” hi ku vula ka phepha-hungu ra le Canada ra Globe and Mail. Vuvabyi lebyi byi endla nileswaku n’wana a rila masiku manharhu hi vhiki. Xana mutswari la karhatekeke a nga endla yini? Vatshila lava tshungulaka vana va vula leswaku eswiyin’weni swo tala vatswari swin’we ni vana—ku hava lexi va nga xi endlaka handle ko rindza kukondza switlhavi leswi swi miyela. Kambe vuvabyi lebyi byi ta ya emahlweni ku fikela rini?

Nkambisiso wa sweswinyana wa le Canada wa vamanana lava nga ni vana lava khomiweke hi switlhavi swa le khwirini wu paluxa leswaku vana lava tlulaka 85 wa tiphesente lava nga ni vuvabyi lebyi va hlakarhele loko va ri ni tin’hweti tinharhu. Nkambisiso lowu, lowu tsariweke hi Dok. Tammy Clifford, mukongomisi wa ndzawulo leyi kambisisaka ndlela leyi mavabyi ma hangalakaka ni ku lawuriwa ha yona eChildren’s Hospital of Eastern Ontario Research Institute, u tlhele a vula leswaku loko mavabyi lawa ma hela, mana wa kona wa rivala leswaku n’wana u tshame a vabya. Dok. Clifford u ri: “Endzhaku ka tin’hweti ta tsevu se a beburile, u fana ni Vamanana lava nga si tshamaka va va ni vana lava nga ni switlhavi ekhwirini. Swi vonaka onge va rivala hi ku helela ha swona loko n’wana a tshika ku rila.”

Vulavisisi lebyi lebyintshwa lebyi kandziyisiweke hi Dok. Clifford ni vanghana vakwe, hi ku vula ka Globe, “byi nyikela vuxokoxoko bya sayense malunghana ni vuvabyi bya switlhavi ekhwirini hikuva byi kombisa leswaku ku ni tinxaka tinharhu ta vuvabyi lebyi: ku ni lava byi hetaka tin’hweti tinharhu ntsena eka vona; ku ni lava byi hetaka tin’hweti to hlayanyana; ni lava byi va khomaka endzhaku ka tin’hweti to hlayanyana se va velekiwile.” Ku karhi ku endliwa nkambisiso wun’wana wo vona ndlela leyi va kulaka ha yona vana lava tshameke va hlaseriwa hi vuvabyi lebyi, naswona ku karhi ku endliwa nkambisiso wun’wana eka lava byi va khomaka endzhaku ka tin’hweti to hlayanyana va velekiwile leswaku ku voniwa leswaku vona swi va fambela njhani.

Ku khorwiwa leswaku loko n’wana a tshamela ku rila u halalatiwa ngopfu lerova a khomiwa hi vuvabyi. Hilaha swi vikiweke hakona eka Globe, “loko n’wana a tirilela a swi n’wi vabyisi, kambe ku n’wi halalata hi matimba, hambi ku ri swa xinkarhana, swi nga vavisa misiha ya n’wana lerova yi nga ha tshunguleki, naswona swi nga ha n’wi dlaya.”

Hi hala tlhelo, ku rila ka n’wana ku nga ha va ku pfuna hi ndlela yo karhi, ni loko a rila a nga heti. “Valavisisi va kombise leswaku swihlangi leswi rilaka ngopfu, swi kuma nyingiso wo tala eka vanhu lava swi langutelaka,” hi ku vula ka Globe, va “tshamela ku swi tlangisa hi voko, ku swi n’wayitelela ni ku tshama va swi tlakurile.”