1, 2. Xana vunene bya Xikwembu i byikulu ku fikela kwihi, naswona Bibele yi byi kandziyisa ku fikela kwihi vumunhu lebyi?

 LOKO dyambu ri ya eku peleni, lahaya ku ni ntlawa wa vanhu lava ku nga khale va ri vanghana, wu le ku dyeni ehandle, hi hala tlhelo wu hlalele ntumbuluko, wu le ku buleni naswona wu tsakile. Le kule, murimi u le ku n’wayiteleni loko a ri karhi a languta masimu yakwe, u tsakisiwa hi leswi a vonaka mapapa ya ntima naswona mathonsi ya mpfula ma sungulaka ku thona ma tsakamisa swimilana swakwe leswi swi nga ni torha. Endhawini yin’wana, wanuna ni nsati wakwe va tsakisiwa hi leswi va vonaka xihlangi xa vona xi sungulaka ku deya.

² Hambi va swi tiva kumbe a va swi tivi, vanhu volavo va tsakisiwa hi xilo xin’we—ku nga vunene bya Yehovha Xikwembu. Swi tolovelekile ku twa vanhu va vukhongeri va vula leswaku “Xikwembu i xinene.” Bibele yi kandziyisa mhaka leyi. Yi ri: “Vunene bya yena bya hlamarisa!” (Zakariya 9:17) Kambe swi tikomba onge a hi vanyingi vanhu lava swi twisisaka leswaku marito lawa ma vula yini hakunene. Kahlekahle, xana vunene bya Yehovha Xikwembu byi katsa yini, naswona xana mfanelo leyi ya Xikwembu yi n’wi khumba njhani un’wana ni un’wana wa hina?

3, 4. Vunene i yini, naswona ha yini vunene bya Yehovha byi nga ha hlamuseriwaka byi ri ndlela leyi a kombisaka rirhandzu ra yena hayona?

³ Eka tindzimi to tala ta manguva lawa, “vunene” i rito leri hlamuselaka swilo swo tala. Kambe, hi ku ya hi  Bibele, vunene byi vula mahanyelo ya xiyimo xa le henhla. Kutani ke, hi ndlela yin’wana hi nga ha vula leswaku vunene byi dzikile eka Yehovha. Vumunhu bya yena hinkwabyo—ku katsa ni matimba ya yena, vululami bya yena ni vutlhari bya yena—hinkwabyo i byinene hilaha ku heleleke. Hambiswiritano, vunene byi nga ha hlamuseriwa byi ri ndlela leyi Yehovha a kombisaka rirhandzu ra yena hayona. Hikwalahokayini?

⁴ Vunene i vumunhu lebyi fambisanaka ni ku endlela van’wana leswinene. Muapostola Pawulo u kombisa leswaku vanhu va byi rhandza ngopfu vumunhu lebyi ku tlula vumunhu bya vululami. (Varhoma 5:7) Munhu wo lulama wa tshembeka loko swi ta emhakeni yo hlayisa nawu, kambe munhu lonene u endla swo tlula sweswo. Hi yena a rhangaka a lava tindlela to pfuna van’wana. Tanihi laha hi nga ta swi vona ha kona, Yehovha hi lonene ngopfu emhakeni yoleyo. Swi le rivaleni leswaku vunene byo tano byi huma eka rirhandzu ra Yehovha leri nga ringanisiwiki na nchumu.

5-7. Hikwalahokayini Yesu a arile ku vuriwa “Mudyondzi Lonene,” naswona i ntiyiso wihi wa risima lowu a wu kandziyiseke hi ku endla sweswo?

⁵ Vunene bya Yehovha byi hlawulekile. Loko Yesu a nga si fa, wanuna un’wana u n’wi vitane “Mudyondzisi Lonene” Yesu a ku: “Hikwalaho ka yini u ndzi vula lonene? A ku na munhu lonene handle ka Xikwembu.” (Marka 10:17, 18) Ina, ndlela leyi a hlamuleke hayona yi nga ha ku hlamarisa. Ha yini Yesu a lulamise xihoxo xa wanuna loyi? Xana Yesu a a nga ri “Mudyondzisi Lonene”?

⁶ Swi le rivaleni leswaku wanuna loyi a a tirhisa marito lama nge “Mudyondzisi Lonene” tanihi xithopo xo n’wi tlhoma tinsiva. Hi xichavo Yesu u yise ku dzuneka koloko eka Tata wakwe wa le tilweni, loyi a nga lonene hi ndlela  leyi tlakukeke. (Swivuriso 11:2) Hi nkarhi lowu fanaka, Yesu a a kandziyisa ntiyiso wa risima. I Yehovha ntsena loyi a nga ni mfanelo yo vula leswaku hi swihi leswinene ni leswo biha. Loko Adamu na Evha va xandzuka va dya murhi wo tivisa leswinene ni leswo biha, a va lava ku tihlawulela leswi nga swinene ematihlweni ya vona. Ku hambana na vona, Yesu wa titsongahata a tshika Tata wakwe ku va yena a nyikelaka nkongomiso.

⁷ Ku tlula kwalaho, Yesu a a swi tiva leswaku swilo hinkwaswo leswinene swi huma eka Yehovha. Hi yena Munyiki wa “nyiko yin’wana ni yin’wana leyinene ni nyiko yin’wana ni yin’wana leyi hetisekeke.” (Yakobo 1:17) A hi xiyeni ndlela leyi Yehovha a kombisaka hayona vunene bya yena hi ku hanana.

8. Xana Yehovha u byi kombise njhani vunene eka vanhu hinkwavo?

⁸ Un’wana ni un’wana loyi a nga tshama a hanya u vuyeriwile hi vunene bya Yehovha. Pisalema 145:9 yi ri: “Yehovha u endlela hinkwavo leswinene.” Hi swihi swikombiso swin’wana swa vunene lebyi a byi kombisaka eka vanhu hinkwavo? Bibele yi ri: “Hambileswi xi nga titshikangiki xi nga ri na vumbhoni bya leswaku xi endle leswinene, xi mi nisela timpfula ni ku mi nyika tinguva ta  ndzalo, xi mi phamela mi xurha ni ku tsakisa timbilu ta n’wina.” (Mitirho 14:17) Xana u tshama u titwa u tsakile loko u ri karhi u dya swakudya leswi phomisaka marha? Loko Yehovha hi vunene byakwe, a nga endlanga misava yi va ni mati yo tenga ni “tinguva ta mihandzu,” swakudya a swi nga ta va kona. Yehovha a nga kombisi vunene byebyo eka lava va n’wi rhandzaka ntsena, kambe u byi kombisa eka vanhu hinkwavo. Yesu u te: “U endla dyambu ra yena ri voningela lavo homboloka ni lavanene, naswona u nisa mpfula eka lava lulameke ni lava nga lulamangiki.”—Matewu 5:45.

9. Xana apula ri byi fanekisela njhani vunene bya Yehovha?

⁹ Vo tala va honisa malwandla lama nga ringanisekiki lawa vanhu va kombisiwaka wona, hi leswi dyambu, mpfula ni tinguva ta mihandzu, swi tshamaka swi ri kona. Hi xikombiso, anakanya hi apula. Ri kumeka etindhawini hinkwato leti kufumelaka. Ri xongile, ra nandziha, ri ni mati lama phyuphyisaka naswona ri ni swiakamiri swa nkoka. Xana a wu swi tiva leswaku ku ni mixaka ya kwalomu ka 7 500 ya maapula? Ya hambana hi mihlovo, ku ni yo tshwuka, ya nsuku, ya xitshopana, ya rihlaza ni leswaku lamatsongo ma ringana ni kuwa kasi man’wana i makulu ku ringana ni lamula lerikulu. Loko u khome nyungu ya apula, yi vonaka yi nga nyawuli. Loko yi byariwa ku mila murhi wo xonga swonghasi. (Risimu Ra Solomoni 2:3) Hi ximun’wana xin’wana ni xin’wana murhi wa maapula wa hluka wu saseka; kasi hi xixikana xin’wana ni xin’wana wu veka mihandzu. Lembe ni lembe murhi wa maapula wu veka mihandzu leyi nga tataka mabokisi ya 20, naswona bokisi rin’wana ni rin’wana ri tika tikhilogiramu ta 19, kasi murhi lowu wu nga heta malembe ya 75 wu ri karhi wu veka mihandzu!

10, 11. Xana vuswikoti byo twa byi kombisa vunene bya Xikwembu hi ndlela yihi?

 ¹⁰ Hikwalaho ka vunene bya yena lebyi nga heriki, Yehovha u hi ‘endle hi ndlela yo hlamarisa,’ hi ri ni switwi leswi hi pfunaka ku vona mitirho ya yena ni ku yi tsakela. (Pisalema 139:14) Wa nga tlhela u anakanya hi vanhu lavaya va hlamuseriweke eku sunguleni ka ndzima leyi. Va vona yini leswi swi va tsakisaka? Swirhamana leswi hatimaka swa xihlangi lexi tsakeke. Mathonsi ya mpfula leyi naka emasin’wini. Mihlovo yo tshwuka, ya nsuku ni ya xivunguvungu ya dyambu leri pelaka. Tihlo ra munhu ri endliwe leswaku ri vona mihlovo yo hambanahambana ya madzana ya magidi, kumbe ya timiliyoni! Vuswikoti bya hina bya ku twa bya hi pfuna leswaku hi twa rito leri tsakisaka ra xilombe, moya lowu hungaka ematlukeni ya mirhi, ku hleka ka n’wana. Ha yini hi swi kota ku tsakela swilo leswi hi swi vonaka ni leswi hi swi twaka? Bibele yi ri: “Ndleve leyi twaka ni tihlo leri vonaka haswimbirhi swi endliwe hi Yehovha.” (Swivuriso 20:12) Kambe sweswi ha ha lo vulavula hi swilo swimbirhi ntsena.

¹¹ Vuswikoti byo nun’hwetela i xikombiso xin’wana xa vunene bya Yehovha. Nhompfu ya munhu yi nga swi kota ku twa masema yo hambanahambana ya kwalomu ka magidi. Anakanya hi leswi: swakudya leswi u swi rhandzaka, swiluva, makamba, musi wa ndzilo lowu u wu orhaka. Vuswikoti bya wena byo twa loko u khumbiwa byi ku pfuna leswaku u kota ku twa rimoyana loko ri ku ba xikandza, u twa loko u angarhiwa hi loyi u n’wi rhandzaka, ku rhetela ka mbhandzu lowu u wu tamelaka. Loko u wu luma, vuswikoti bya wena byo twa nantswo byi sungula ntirho wa byona. Loko u ri eku dyeni, ririmi ra wena ri kota ku hambanisa minantswo yo hambanahambana ya mbhandzu lowu u wu dyaka. Ina, swa fanela  leswaku hi khensa Yehovha hi ku: “Vunene bya wena byi tele swinene, U byi vekele lava ku chavaka.” (Pisalema 31:19) I yini leswi Yehovha a a swi “vekele” vanhu lava n’wi chavaka?

12. I malunghiselelo wahi ya Yehovha lama nga ya nkoka swinene, naswona hikwalahokayini ma ri ya nkoka?

¹² Yesu u te: “Ku tsariwile: ‘Munhu a nga fanelanga a hanya hi xinkwa ntsena, kambe u ta hanya ni hi rito rin’wana ni rin’wana leri humaka enon’wini wa Yehovha.’” (Matewu 4:4) Kunene, malunghiselelo ya Yehovha ya moya ma nga hi pfuna swinene ku tlula ya nyama, hikuva ma yisa evuton’wini lebyi nga heriki. Eka Ndzima 8 ya buku leyi, hi dyondze leswaku Yehovha u tirhise matimba yakwe yo vuyetela emasikwini lawa yo hetelela, leswaku a tumbuluxa paradeyisi ya moya. Xin’wana xa leswi endlaka leswaku paradeyisi leyi ya moya yi va kona i ndzalo ya swakudya swa moya.

13, 14. (a) Xana muprofeta Ezekiyele u vone yini exivonweni, sweswo swi vula yini eka hina namuntlha? (b) Xana Yehovha u ma nyika yini malandza ya yena leswaku ma ta hanya hilaha ku nga heriki?

¹³ Eka byin’wana bya vuprofeta bya le Bibeleni bya ku vuyetela lokukulu, muprofeta Ezekiyele u kombiwe xivono xa tempele leyi pfuxetiweke yi tlhela yi kwetsimisiwa. A ku ri ni xinambyana lexi a xi khuluka xi huma etempeleni, lexi a xi ya xi anama ni ku ya xi enta kukondza xi va “xinambyana” lexikulu. Kun’wana ni kun’wana laha a xi khuluka kona a xi pfuna vanhu. Etimbuweni ta xona a ku mile mirhi leyi a yi humesa mihandzu leyi hanyisaka. Xinambyana xolexo a xi endla leswaku ku va ni vutomi eLwandle ro Tshwuka leri nga ni munyu! (Ezekiyele 47:1-12) Kambe, xana sweswo hinkwaswo a swi vula yini?

 ¹⁴ Xivono xexo xa tempele a xi vula leswaku Yehovha u ta vuyetela vugandzeri lebyi tengeke. A yi ta tlhela yi fambisana ni milawu ya xona yo lulama. Ku fana ni xinambyana lexiya xa le xivonweni, malunghiselelo ya Xikwembu ya vutomi ma ta khulukela eka vanhu va xona hi vunyingi. Ku sukela loko ku vuyeteriwe vugandzeri byo tenga hi 1919, Yehovha u katekise vanhu va yena hi ku va nyika malunghiselelo lama hanyisaka. Njhani? Phela, Tibibele, tibuku leti sekeriweke eBibeleni, tinhlengeletano ta vandlha ni tinhlengeletano ta xifundzha, hinkwaswo ka swona swi tirha ku phamela timiliyoni ta vanhu ntiyiso wa risima. Yehovha u tirhise swona leswaku a dyondzisa vanhu hi rin’wana ra malunghiselelo ya yena ya risima yo nyika vanhu vutomi—ku nga gandzelo ra nkutsulo ra Kreste, leri endlaka munhu a amukeleka eka Yehovha, ni ku endla leswaku vanhu hinkwavo lava rhandzaka Xikwembu ni ku xi chava, va kuma vutomi lebyi nga heriki. a Hikwalaho ke, emasikwini lawa ya makumu, hambileswi misava yi dlayiwaka hi ndlala ya moya, vanhu va Yehovha va tiphina hi ndzalo ya moya.—Esaya 65:13.

15. Xana vunene bya Yehovha byi ta khuluka hi ndlela yihi eka vanhu vo tshembeka enkarhini wa ku Fuma ka Kreste ka Gidi ra Malembe?

¹⁵ Kambe nambu wa le xivonweni xa Ezekiyele a wu tshiki ku khuluka loko mafambiselo lawa ya swilo ma hela. Ematshan’weni ya sweswo, wu ta hambeta wu khuluka swinene eku Fumeni ka Kreste ka Gidi ra Malembe. Kutani ke, hi ku tirhisa Mfumo wa Mesiya, Yehovha u ta tirhisa gandzelo ra Yesu hi xitalo, u ta endla leswaku vanhu lavo tshembeka va ya va hetiseka hakantsongontsongo.  Mawaku ndlela leyi hi nga ta khana hayona loko hi vona vunene bya Yehovha!

16. Xana Bibele yi swi kombisa njhani leswaku vunene bya Yehovha byi ni vumunhu byin’wana, naswona hi byihi byin’wana bya byona?

¹⁶ Vunene bya Yehovha byi katsa swin’wana handle ka ku hanana. Xikwembu xi byele Muxe xi ku: “Ndzi ta endla leswaku u vona vunene bya mina hinkwabyo naswona ndzi ta ku tivisa vito ra mina, ku nga Yehovha.” U ye emahlweni a ku: “Yehovha a hundza emahlweni ka Muxe a ku: “Yehovha, Yehovha, Xikwembu xa tintswalo ni ntwelavusiwana, loyi a hlwelaka ku hlundzuka naswona a nga ni rirhandzu ni ntiyiso.’” (Eksoda 33:19; 34:6, nhlamuselo ya le hansi) Hikwalaho, vunene bya Yehovha byi ni vumunhu byo tala lebyinene. A hi xiyeni byimbirhi ntsena.

17. Xana nsovo i yini naswona Yehovha u wu kombise njhani eka vanhu lava nga hetisekangiki?

¹⁷ “Ntwelavusiwana.” Vumunhu lebyi bya Yehovha byi n’wi endla a va ni vunene a tlhela a ngheneka. Ematshan’weni yo kariha kumbe ku va makhonya, hilaha vanhu lava nga ni vulawuri ehenhla ka van’wana va endlaka hakona, Yehovha u ni musa. Hi xikombiso, Yehovha u byele Abrama a ku: “Ndzi kombela u languta ku sukela laha u nga kona, en’walungwini, edzongeni, evuxeni ni le vupeladyambu.” (Genesa 13:14) Vuhundzuluxeri byo tala byi siya marito lama nge “ndzi kombela.” Kambe swidyondzi swa Bibele swi vula leswaku marito lama nga eka Xiheveru xo sungula ma katsa rito rin’wana leri cincaka xiga xexo xi nga ha twali xi ri ndzeriso kambe xi va xikombelo. Ku na swiga swin’wana swo fana ni xexo. (Genesa 31:12; Ezekiyele 8:5) Anakanya hi Hosi ya vuako hinkwabyo yi ri karhi yi ku ‘ndza kombela,’ eka munhu la nga lo  endliwa hi ntshuri! Emisaveni leyi yi taleke hi vanhu va vukarhi ni tihanyi, xana a swi phyuphyisi ku anakanyisisa hi nsovo wa Yehovha Xikwembu xerhu?

18. Yehovha ‘u ni ntiyiso’ hi ndlela yihi, naswona ha yini marito lawa ma tiyisa nhlana?

¹⁸ ‘U ni ntiyiso.’ Namuntlha vukanganyisi byi tolovelekile evanhwini. Kambe Bibele ya hi tsundzuxa: “Xikwembu a xi fani ni munhu lerova xi nga hemba.” (Tinhlayo 23:19) Kahlekahle, Tito 1:2 yi vula leswaku ‘Xikwembu a xi hembi.’ Vululami bya xona a byi fambisani ni ku hemba. Xisweswo, switshembiso swa Yehovha swa tshembeka swinene; marito yakwe ma ta hetiseka. Nakambe Yehovha u vitaniwa “Xikwembu xa ntiyiso.” (Pisalema 31:5) A nga papalati mavunwa ntsena kambe u tlhela a paluxa ntiyiso hi xitalo. A nga tlangi xitumbelelana kumbe ku tumbeta timhaka; kambe u tirhisa vutlhari byakwe lebyikulu leswaku a voningela malandza yakwe yo tshembeka. b U tlhela a va dyondzisa ku hanya hi ku pfumelelana ni ntiyiso lowu a va paluxelaka wona leswaku va ta kota ku ‘ya emahlweni va famba entiyisweni.’ (3 Yohane 3) Kutani ke, xana vunene bya Yehovha byi fanele byi n’wi khumba njhani un’wana ni un’wana wa hina?

19, 20. (a) Sathana u endle njhani leswaku Evha a kanakana vunene bya Yehovha, naswona vuyelo byi ve byihi? (b) Vunene bya Yehovha byi fanele byi hi khumba njhani, naswona ha yini?

¹⁹ Loko Sathana a ringa Evha entangeni wa Edeni, u tirhise vuxisi byo tsokombela leswaku a n’wi endla a  kanakana vunene bya Yehovha. Yehovha u byele Adamu a ku: “U nga dya mihandzu ya mirhi hinkwayo ya ntanga u tiphina.” Eka magidi ya mirhi leyi a yi bombise ntanga wolowo, a ko va wun’we ntsena lowu Yehovha a a wu yirisile. Kambe, xiya ndlela leyi Sathana a xi lungeke hayona xivutiso xakwe loko a vutisa Evha: “Xana hakunene Xikwembu xi vule leswaku mi nga dyi mihandzu ya mirhi hinkwayo leyi nga entangeni?” (Genesa 2:9, 16; 3:1) Sathana u soholote leswi vuriweke hi Yehovha, leswaku a endla Evha a ehleketa leswaku Yehovha u va tsona swin’wana swa kahle. Lexi twisaka ku vava, rhengu rakwe ri tirhile. Ku fana ni vavanuna ni vavasati vo tala lava veke kona endzhaku ka yena, Evha u sungule ku kanakana vunene bya Xikwembu, lexi n’wi nyikeke hinkwaswo leswi a a ri na swona.

²⁰ Ha wu tiva nhlomulo ni mbitsi lowu vangiweke hi ku kanakana koloko. Kutani ke, a hi yingiseni swinene marito ya Yeremiya 31:12 lama nge: “Va ta vangama hikwalaho ka vunene bya Yehovha.” Kunene vunene bya Yehovha byi fanele byi hi endla hi tshama hi tsakile. A hi fanelanga hi kanakana Xikwembu xa hina, lexi xi nga ni vunene lebyikulu. Hi fanele hi xi tshemba hilaha ku heleleke, hikuva lava va xi rhandzaka xi va navelela leswinene.

21, 22. (a) Hi tihi tindlela tin’wana leti hi nga kombisaka hatona leswaku ha byi tlangela vunene bya Yehovha? (b) Hi byihi vumunhu lebyi hi nga ta dyondza ha byona eka ndzima leyi landzelaka, naswona byi hambana njhani ni vunene?

²¹ Ku tlula kwalaho, ha tsaka loko hi kota ku byela van’wana hi vunene bya Xikwembu. Pisalema 145:7 yi vula leswi mayelana ni vanhu va Yehovha: “Va ta ku dzunisa hikwalaho ka mitirho ya wena leyinene yo tala.” Siku rin’wana ni rin’wana ha vuyeriwa eka vunene bya Yehovha.  Ha yini hi nga titoloveti ku khensa Yehovha siku ni siku hikwalaho ka vunene byakwe, hi boxa swilo leswi a hi endleleke swona hi ku kongoma? Loko ho anakanya hi vunene bya Yehovha, hi n’wi khensa siku ni siku hikwalaho ka byona, ni ku byela van’wana ha byona, sweswo swi ta hi pfuna leswaku hi tekelela Xikwembu xa hina lexinene. Loko hi ri karhi hi lava tindlela ta ku endla leswinene, hilaha Yehovha a endlaka hakona, hi ta ya hi tshinela swinene eka yena. Muapostola Yohane loyi a dyuhaleke u tsarile: “Makwerhu la rhandzekaka, tekelela leswi nga swinene ku nga ri leswo biha. Loyi a endlaka swilo leswinene u huma eka Xikwembu.”—3 Yohane 11.

²² Vunene bya Yehovha byi tlhela byi fambisana ni vumunhu byin’wana. Hi xikombiso, Xikwembu xi ni “rirhandzu” lerikulu. (Eksoda 34:6) Ku hambana ni vunene, vumunhu lebyi a byi kombisiwi mani na mani, hikuva Yehovha u byi kombisa ngopfu eka malandza yakwe yo tshembeka. Eka ndzima leyi landzelaka, hi ta dyondza ndlela leyi a yi kombisaka hayona.