1-3. Xana Yesu u endle yini loko a kuma leswaku tempele a yi thyakisiwile?

YESU a yi xixima swinene tempele ya le Yerusalema hikuva a swi tiva leswi a yi yimela swona. I khale tempele yi ri ndhawu ya vugandzeri bya ntiyiso laha misaveni. Kambe vugandzeri byo tano​—ku gandzela Xikwembu xo kwetsima, ku nga Yehovha​—byi fanele byi va lebyi baseke ni lebyi tengeke. Xisweswo, ehleketa ndlela leyi Yesu a titweke ha yona loko a ya etempeleni hi Nisani 10, ya 33 C.E., kutani a kuma leswaku a yi thyakisiwile. Xana a ku endleka yini?​—Hlaya Matewu 21:​12, 13.

² Exivaveni xa Vamatiko, vaxavisi lava nga ni makwanga ni vacincisi va mali a va dyelela vagandzeri lava a va yisa magandzelo ya vona eka Yehovha. * Yesu u “[hlongole] hinkwavo lava xavisaka ni lava xavaka etempeleni, a wisetela matafula ya vacinci va mali.” (Ringanisa Nehemiya 13:​7-9.) U sole vavanuna volavo lava nga ni vutianakanyi hikwalaho ka leswi va hundzuleke yindlu ya Tata wakwe yi va “bako ra swigevenga.” Xisweswo Yesu u kombise leswaku a a xixima tempele ni leswi a yi yimela swona. Vugandzeri bya Tata wakwe a byi fanele byi tshama byi basile!

³ Endzhaku ka malembe-xidzana, loko a vekiwe tanihi Hosi leyi nga Mesiya, Yesu u tlhele a basisa tempele​—leyi katsaka vanhu hinkwavo namuntlha lava lavaka ku gandzela Yehovha hi ndlela leyi amukelekaka. Kutani hi yihi tempele leyi a yi basiseke enkarhini wolowo?

4, 5. (a) Xana valandzeri va Yesu lava totiweke va tengisiwe ni ku basisiwa njhani ku sukela hi 1914 ku ya fikela eku sunguleni ka 1919? (b) Xana sweswo a ku ri makumu ya ku tengisiwa ni ku basisiwa ka vanhu va Xikwembu? Hlamusela.

⁴ Hilaha hi swi voneke hakona eka Ndzima 2 ya buku leyi, endzhaku ka loko a vekiwe exiluvelweni hi 1914, Yesu ni Tata wakwe va te va ta kambela tempele ya moya, ku nga lunghiselelo ra vugandzeri lebyi tengeke. * Endzhaku ko kambela, Hosi yi vone leswaku Vakreste lava totiweke, ku nga “vana va Levhi,” a va lava ku tengisiwa ni ku basisiwa. (Mal. 3:​1-3) Ku sukela hi 1914 ku ya fikela eku sunguleni ka 1919, La tengisaka, ku nga Yehovha, u pfumelele vanhu vakwe leswaku va langutana ni miringo yo hambana-hambana ni maxangu leswi a swi ta va tengisa ni ku va basisa. Lexi tsakisaka, lava totiweke va hlule miringo yo tika leyi endleke leswaku va basisiwa kutani va yi seketela hi ku hiseka Hosi leyi nga Mesiya!

 ⁵ Xana sweswo a ku ri makumu ya ku tengisiwa ni ku basisiwa ka vanhu va Xikwembu? Doo! Emasikwini yo hetelela, hi ku tirhisa Hosi leyi nga Mesiya, Yehovha u ye emahlweni a pfuna valandzeri vakwe ku va lava baseke ku endlela leswaku va tshama etempeleni ya moya. Eka tindzima timbirhi leti landzelaka, hi ta vona ndlela leyi a va tengiseke ha yona emahanyelweni swin’we ni le nhlengeletanweni yakwe. Xo sungula, a hi buleni hi ku basisiwa hi tlhelo ra moya. Swi tiyisa ripfumelo ku kambisisa leswi Yesu a swi endleke, ku nga leswi a swi endleke swi ri karhi swi voniwa hi vanhu kumbe va nga swi voni, leswaku a pfuna valandzeri vakwe va va lava baseke hi tlhelo ra moya.

6. Xana marito lawa Yehovha a ma byeleke Vayuda lava a va ri evuhlongeni ma hi pfuna njhani ku twisisa leswi ku basa hi tlhelo ra moya swi katsaka swona?

⁶ I yini ku basa hi tlhelo ra moya? Leswaku hi hlamula xivutiso lexi, a hi kambisiseni marito lawa Yehovha a ma byeleke Vayuda lava a va ri evuhlongeni loko va ri ekusuhi ni ku suka eBabilona hi lembe-xidzana ra vutsevu B.C.E. (Hlaya Esaya 52:​11.) Vayuda volavo lava a va ri evuhlongeni va tlhelele eka rikwavo eYerusalema leswaku va tlhela va ya aka tempele ni ku tlhela va vuyetela vugandzeri bya ntiyiso. (Ezra 1:​2-4) Yehovha a a lava leswaku vanhu vakwe va tshika mikhuva hinkwayo ya vukhongeri bya le Babilona. Xiya leswaku u va nyike swileriso leswi landzelaka: “Mi nga khumbi nchumu lexi nga basangiki,” “humani exikarhi ka yena” ni lexi nge “tshamani mi basile.” Vugandzeri lebyi tengeke bya Yehovha a byi fanelanga byi thyakisiwa hi vugandzeri bya mavunwa. Kutani, xana hi nga gimeta hi ku vula yini? Ku basa hi tlhelo ra moya swi katsa ku fularhela tidyondzo ni swiendlo swa vukhongeri bya mavunwa.

7. Hi yihi ndlela leyi Yesu a yi tirhiseke ku pfuna valandzeri vakwe leswaku va va lava baseke hi tlhelo ra moya?

⁷ Endzhakunyana ka loko a vekiwe ku va Hosi, Yesu u yi veke erivaleni ndlela leyi a yi tirhiseke ku pfuna valandzeri vakwe leswaku va va lava baseke hi tlhelo ra moya. Kreste u tirhise hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha leri a ri vekeke hi 1919. (Mat. 24:​45) Hi lembe rero, Swichudeni swa Bibele se a swi ti basise eka tidyondzo to tala ta vukhongeri bya mavunwa. Nilokoswiritano, a swa ha lava ku basisiwa hi tlhelo ra moya. Hi ku tirhisa hlonga rakwe ro tshembeka, hakatsongo-tsongo Kreste u dyondzise valandzeri vakwe hi swiendlakalo ni mikhuva yo hambana-hambana leyi a va fanele va yi fularhela. (Swiv. 4:​18) A hi kambisiseni swin’wana swa swikombiso leswi.

8. I yini leswi ku nga khale Swichudeni swa Bibele swi swi tiva malunghana ni Khisimusi, kambe i yini leswi a swi nga si swi twisisa hi nkarhi wolowo?

⁸ I khale Swichudeni swa Bibele swi swi tiva leswaku Khisimusi yi fambisana ni vuhedeni ni leswaku Yesu a nga velekiwanga hi December 25. Zion’s Watch Tower ya December 1881 yi te: “Vanhu va timiliyoni va tisiwe ekerekeni va suka eVuhedenini. Kambe lexi cinceke swinene i vito, hikuva vaprista va vuhedeni va sungule ku tiveka tanihi vaprista va vakreste naswona tiholideyi ta vuhedeni ti sungule ku vitaniwa hi mavito ya vukreste​—Khisimusi i yin’wana ya tiholideyi leti.” Hi 1883, ehansi ka nhloko-mhaka leyi nge “Xana Yesu U Velekiwe Rini?” Xihondzo xo Rindza xi hlamusele  leswaku Yesu u velekiwe eku sunguleni ka October. * Kambe, Swichudeni swa Bibele a swi xi vonanga hi nkarhi wolowo xilaveko xo tshika ku tlangela Khisimusi. Yi ye emahlweni yi tlangeriwa hambi ku ri hi swirho swa ndyangu wa Bethele ya le Brooklyn. Hambiswiritano, hi 1926, swilo swi sungule ku cinca. Ha yini?

9. I yini leswi Swichudeni swa Bibele swi sunguleke ku swi xiya malunghana ni Khisimusi?

⁹ Endzhaku ko yi kambisisa hi vukheta mhaka leyi, Swichudeni swa Bibele swi sungule ku xiya leswaku masungulo ya Khisimusi ni swiendlo leswi fambisanaka na rona entiyisweni i ndzhukano eka Xikwembu. Xihloko lexi nge “Masungulo Ya Khisimusi,” lexi nga eka The Golden Age ya December 14, 1927, xi vule leswaku Khisimusi i nkhuvo wa vuhedeni lowu dzikeke eka ku titsakisa naswona yi katsa vugandzeri bya swifaniso swa hava. Xihloko xexo xi swi veke erivaleni leswaku Kreste a nga lerisanga leswaku yi tlangeriwa naswona xi gimete hi ku vula leswi malunghana ni Khisimusi: “Mhaka ya ku tlangeriwa ka yona i mintirho ya nyama ni ya misava naswona yi rhandziwa hi Diyavulosi kutani swi le rivaleni leswaku a yi fanelanga yi tlangeriwa hi lava va tinyiketeleke hi mimoya-xiviri ya vona hinkwayo eka Yehovha.” A swi hlamarisi leswi ndyangu wa Bethele wu nga yi tlangelangiki Khisimusi hi December yoleyo naswona a wa ha tlhelanga wu yi tlangela!

10. (a) Hi wihi nkongomiso lowu engetelekeke malunghana ni Khisimusi lowu nyikeriweke hi December 1928? (Nakambe vona bokisi leri nge “ Masungulo Ni Xikongomelo Xa Khisimusi.”) (b) Xana vanhu va Xikwembu va lemukisiwe njhani eka tiholideyi tin’wana ni ku tlangeriwa ka tona leti a va fanele va ti papalata? (Vona bokisi leri nge “ Ku Paluxa Tiholideyi Tin’wana Ni Ku Tlangeriwa Ka Tona.”)

¹⁰ Eka lembe leri landzeleke, Swichudeni swa Bibele swi kume nkongomiso lowu engetelekeke malunghana ni Khisimusi. Hi December 12, 1928, Makwerhu Richard H. Barber, loyi a nga xirho xa le ntsindza wa Timbhoni ta Yehovha u nyikele nkulumo eka xiya-ni-moya leyi kombiseke leswaku masungulo ya holideyi leyi hi lama hoxeke. Xana vanhu va Xikwembu va angule njhani eka nkongomiso wolowo lowu nga erivaleni lowu humaka entsindza wa Timbhoni ta Yehovha? Loko a tsundzuka nkarhi lowu yena ni  ndyangu wakwe va tshikeke ku tlangela Khisimusi ha wona, Makwerhu Charles Brandlein u te: “Xana swi hi tikerile ku cukumeta swilo sweswo swa vuhedeni? Doo! . . . A swi fana ni ku hluvula mpahla leyi thyakeke kutani hi yi cukumeta.” Loko a vulavula hi mhaka leyi fanaka, Makwerhu Henry A. Cantwell, loyi endzhakunyana a veke mulanguteri loyi a famba-fambaka u te: “A hi tsakile leswi hi koteke ku tshika swo karhi ku kombisa leswaku hi rhandza Yehovha.” Valandzeri va Kreste lava tshembekeke a va tiyimisele ku endla ku cinca loku faneleke ni ku ka va nga ha katseki eka nkhuvo wolowo lowu humaka eka vugandzeri lebyi nga basangiki. *​—Yoh. 15:​19; 17:14.

11. Hi nga swi kombisa njhani leswaku hi seketela Hosi leyi nga Mesiya?

¹¹ Mawaku xikombiso lexinene lexi Swichudeni swo tshembeka swa Bibele swi hi vekeleke xona! Loko hi anakanya hi xikombiso xa swona, hi endla kahle ku tivutisa leswi: ‘Xana ndzi wu languta njhani nkongomiso lowu hi wu kumaka entsindza wa Timbhoni ta Yehovha? Xana ndzi wu amukela hi ntsako ni ku tirhisa leswi ndzi swi dyondzaka?’ Ku tiyimisela ka hina ku yingisa ku kombisa leswaku hi seketela Hosi leyi nga Mesiya, leyi tirhisaka hlonga ro tshembeka leswaku ri phamela swakudya swa moya hi nkarhi lowu faneleke.​—Mint. 16:​4, 5.

12. Ku ringana malembe yo tala, xana Swichudeni swa Bibele a swi xi languta njhani xihambano?

¹² Ku ringana malembe yo tala, Swichudeni swa Bibele swi languta xihambano tanihi mfungho lowu amukelekaka wa Vukreste. Entiyisweni a swi vona swi nga fanelanga ku gandzela xihambano, hikuva a swi pfumela leswaku ku gandzela swifaniso swi hoxile. (1 Kor. 10:​14; 1 Yoh. 5:​21) Eku sunguleni ka 1883, Xihondzo xo Rindza xi vule hi ku kongoma leswaku “vugandzeri hinkwabyo  bya swifaniso swa hava i nchumu lowu nyenyetsaka eka Xikwembu.” Kambe, eku sunguleni, Swichudeni swa Bibele a swi vona swi nga bihanga ku tirhisa xihambano. Hi xikombiso, a swi tinyungubyisa hi ku ambala beji ya xihambano ni harhi ya vuhosi tanihi mfungho wo titivisa ha wona. Eka swona a swi fanekisela leswaku loko swi tshama swi tshembekile kukondza swi fa, a swi ta kuma harhi ya vutomi. Eku sunguleni ka 1891, xifaniso xa xihambano ni harhi ya vuhosi a swi humelela eka xifunengeto xa Xihondzo xo Rindza.

13. I ku voningeriwa kwihi loku valandzeri va Kreste va ku kumeke malunghana ni ku tirhisiwa ka xihambano? (Nakambe vona bokisi leri nge “ Ku Voningeriwa Hakatsongo-tsongo Malunghana Ni Ku Tirhisiwa Ka Xihambano.”)

¹³ Swichudeni swa Bibele a swi wu teka wu ri wa nkoka mfungho wa xihambano ni wa harhi ya vuhosi. Hambiswiritano, ku sukela eku heleni ka va-1920, valandzeri va Kreste va voningeriwe hakatsongo-tsongo malunghana ni ku tirhisiwa ka xihambano. Loko a anakanyisisa hi nhlengeletano ya 1928 leyi khomeriweke eDetroit, Michigan, le U.S.A., Makwerhu Grant Suiter, loyi endzhakunyana a veke xirho xa Huvo leyi Fumaka u te: “Entsombanweni wolowo mfungho wa xihambano ni harhi ya vuhosi a swi kombisiwanga ntsena tanihi nchumu lowu nga fanelekiki kambe tanihi nchumu lowu hoxeke.” Eka malembe ma nga ri mangani lama landzelaka, ntiyiso wu ye wu voninga. A swi ri erivaleni leswaku xihambano a xi katseki eka vugandzeri lebyi tengeke ni lebyi baseke hi tlhelo ra moya.

14. Xana vanhu va Xikwembu va angule njhani eka ku voningeriwa loku va ku kumeke malunghana ni xihambano?

¹⁴ Xana vanhu va Xikwembu va angule njhani eka ku voningeriwa loku va ku kumeke malunghana ni xihambano? Xana va hambete va tirhisa mfungho wa xihambano ni wa harhi ya vuhosi, leswi a va swi rhandza swinene? Lela Roberts, loyi ku nga khale a ri nandza wa Yehovha u te: “Hi tshike ku swi tirhisa loko hi xiya leswi swi yimelaka swona.” Makwerhu un’wana wa xisati wo tshembeka, ku nga Ursula Serenco, u boxe ndlela leyi vo tala a va titwa ha yona hi ku vula a ku: “Hi sungule ku xiya leswaku nchumu lowu hi tshameke hi wu teka wu ri wa nkoka tanihi lowu fanekiselaka rifu ra Hosi ya hina ni ku tinyiketela ka hina ka Vukreste hakunene a ku ri mfungho wa vuhedeni. Hi ku pfumelelana na Swivuriso 4:​18, a hi swi tlangela leswi ntiyiso a wu ya wu voninga swinene.” Valandzeri lava tshembekeke va Kreste a va nga lavi ku katseka eka swiendlo leswi nga basangiki swa vugandzeri bya mavunwa!

15, 16. Xana hi nga swi kombisa njhani leswaku hi tiyimisele ku endla leswaku swivava swa laha misaveni swa tempele ya moya ya ­Yehovha swi tshama swi ­basile?

¹⁵ Namuntlha na hina hi endla hilaha ku fanaka. Hi xiya leswaku Kreste a a tirhisa ntlawa lowu nga rivalekiki​—hlonga rakwe ro tshembeka ni ro tlhariha​—leswaku a pfuna vanhu vakwe ku tshama va basile hi tlhelo ra moya. Hikwalaho hi angula hi ku hatlisa loko swakudya swa moya leswi hi swi kumaka swi hi lemukisa hi minkhuvo, swiendlo ni mikhuva leyi fambisanaka ni vukhongeri bya mavunwa. Ku fana ni vamakwerhu lava hanyeke eku sunguleni ka vukona bya Kreste, hi tiyimisele ku endla leswaku swivava swa laha misaveni swa tempele ya moya ya Yehovha swi tshama swi basile.

¹⁶ Emasikwini yo hetelela, Kreste u tlhele a endla swilo leswi hi nga kotiki ku swi vona leswaku a sirhelela mavandlha ya vanhu  va Yehovha eka vanhu lava a va ta ma thyakisa hi tlhelo ra moya. Xana u swi endle njhani sweswo? A hi voneni.

17, 18. Eka xifaniso xa rikoka, xana swi vula yini (a) ku nghenisiwa ka rikoka, (b) “ku kukuta tinhlampfi ta mixaka hinkwayo,” (c) ku hlengeletela letinene exibyeni ni (d) ku cukumeta tinhlampfi leti nga riki ­tinene?

¹⁷ Hosi Yesu Kreste u hambeta a khathalela mavandlha ya vanhu va Xikwembu emisaveni hinkwayo. Kreste ni tintsumi va endla ntirho wo hambanisa hi tindlela leti hi nga taka hi nga ti twisisi hi ku helela. Yesu u hlamusele ntirho lowu exifanisweni xakwe xa rikoka. (Hlaya Matewu 13:​47-50.) Xana xifaniso lexi xi fanekisela yini?

¹⁸ Ku nghenisiwa ka “rikoka . . . elwandle.” Rikoka ri yimela ntirho wo chumayela hi Mfumo lowu endliwaka elwandle hinkwaro leri nga vanhu. Ku “kukuta tinhlampfi ta mixaka hinkwayo.” Mahungu lamanene ma koka rinoko ra vanhu va mixaka hinkwayo​—lava tekaka magoza yo va Vakreste va ntiyiso swin’we ni vanhu van’wana vo tala lava eku sunguleni va nga ha vaka va kombise ku tsakela kambe va nga byi seketeliki hi ku helela vugandzeri lebyi tengeke. * Ku “hlengeletela letinene exibyeni.” Vanhu va timbilu letinene va hlengeletiwa emavandlheni laha va nga gandzelaka Yehovha hi ndlela leyi tengeke. Ku cukumetiwa tinhlampfi “leti nga riki tinene.” Emasikwini lawa yo hetelela, Kreste ni tintsumi va le ku hambaniseni “lavo homboloka eka lavo lulama.s.” * Hikwalaho ka sweswo, lava nga riki ni timbilu letinene​—lava kumbexana va nga tiyimiselangiki ku tshika tidyondzo kumbe swiendlo leswi hoxeke​—a va pfumeleriwi ku thyakisa mavandlha. *

19. Xana u titwa njhani hileswi Kreste a nga eku swi endleni leswaku a sirhelela vanhu va Xikwembu leswaku va va lava baseke ni leswaku vugandzeri bya ntiyiso byi va lebyi tengeke?

¹⁹ Xana a swi ku chaveleli ku tiva leswaku Hosi ya hina, Yesu Kreste, u sirhelela lava nga ehansi ka nkhathalelo wakwe? Xana a swi ku chaveleli ku tiva leswaku u basisa ni ku sirhelela vugandzeri bya ntiyiso​—ni vagandzeri va ntiyiso​—hilaha a endleke hakona loko a basisa tempele hi lembe-xidzana ro sungula C.E.? Hakunene ha swi tlangela leswi Kreste a nga eku tirheni leswaku a sirhelela vanhu va Xikwembu leswaku va va lava baseke hi tlhelo ra moya ni leswaku vugandzeri bya ntiyiso byi va lebyi tengeke! Hi nga kombisa leswaku hi seketela Hosi ni Mfumo wa yona hi ku papalata swilo hinkwaswo leswi fambisanaka ni vukhongeri bya mavunwa.