Bantu biingi balazumina kuti kuli zintu zibotu azibi nzituchita. Muchikozyano, kujaya akutajatwa kabotu kwabana abapati mumakani aakoonana tazizumizigwi pe. Pesi kuchita zintu zilikabotu zili mbuli kuba aaluzyalo, akutondeezya bamwi lweetelelo kuyandikana loko. Bantu biingi babonaanga balakonzya kusala kufumbwa nzibayanda ikapati munkani zilaatala akoonana, kusyomeka akukomezya bana. Bamwi basala kweendelana ambubalimvwa akuti bamwi bazibona biyeni. Kuyeeya munzila eeyi kulikabotu na?

Chiindi chiingi tusala kweendelana ambutulimvwa alubo chimwi chiindi tugwasigwa aamyoyo yesu kuti tukonzye kusiyanisya chibotu achibi. (Baroma 2:​14, 15) Nikuba bana, balakonzya kuziba zintu zitali kabotu alubo balakonzya kulipa mulandu kuti babisya. Nituyobukomena zintu nzituchita tuzyiiya kuzwa kuli bamumpuli, beenzuma, bayiisi, bantu bamuchilawu, kuzwa kuzikombelo nzitunjila akuziyanza zyesu. Chiindi nitusala, moyo wesu utugwasya kuti tukonzye kusiyanisya chibotu achibi kweendelana anzitwakayiisigwa.

Kukonzya kusiyanisya chibotu achibi kutugwasya kuti tutondeezye bamwi luse, tubalumbe, tubajate kabotu akuti tubafwide luzyalo. Alubo kupa kuti tutachiti zintu zichisa bamwi naakuti tuchite zintu zikonzya kupa kuti tube abweeme akuti tulipe mulandu.

Kutobelezya mbutulimvwa kulagwasya na chiindi choonse? Naakachili mulombe Garrick, wakali kupona mbuuli mbayanda. Waamba kuti: “Ndakali kulibikkila milawu njindiyanda.” Pesi wakazoobona kuti kuchita mbuli mbayanda teekwakeeta mpindu mbotu pe, pesi kwakapa kuti apone buumi butali kabotu. Alubo waamba kuti taakwe naakali kubotelwa pe akaambo kakuti taakachili kulijata kabotu pe, wakali kukolwa kabelesya minsamu iikola akuyandisya zyakulwana.

Tatusali kweendelana ambutulimvwa kupela pesi chimwi chiindi bamwi balatugwasya kuti tusale kabotu. Kuchita oobo kutupa mweenya wakuti twiiye kuzwa kuzikozyano zyabamwi akuti tugwasigwe abusongo mbubalaabo. Kuswiilila zintu nzibayeeya kuti nzibotu bamumpuli, beenzuma abantu bamuchilawu chesu kupa kuti batulemeke.

Kutobelezya mbubayeeya bamwi kulagwasya na chiindi choonse? Naakachili musimbi Priscila, wakachita zintu zyakali kuchitwa abeenzinyina alubo wakoonana aamuntu ngwatakwetenaawe. Pesi wakazoobona kuti kutobelezya nzibayanda bamwi taakwe nizyakapa kuti abotelwe pe. Wakati: “Kuchita zyakali kuchitwa aabamwi teekwakapa kuti ndibotelwe pe, pesi kwakapa kuti ndisale munzila iitali kabotu alubo kumamanino kwakazoondinjizya mumapenzi.”

Chiindi nituyanda kusala, tweelede kuyeeya kuti zintu nzitusala zilapa kuti tulimvwe biyeni akuti bamwi zilabajata biyeni. Pesi eezi azilikke tazipi kuti kube mpindu mbotu pe. Maboneno eesu alakonzya kupa kuti tukachilwe kubona kuti nzitwasala zilakonzya kupa kuti tunjile mumapenzi. (Tusimpi 14:12) Nikuba kuti zintu nzitwakayiya anzibayeeya bamwi zilikabotu pesi zilakonzya kutunjizya mumapenzi. Alubo chimwi chiindi maboneno aayo alakonzya kuchincha. Imwi michito yakali kubonwa kayili mibi yabubonwa kuti ilikabotu mazubaano alubo michito yakali kubonwa kuti ilikabotu chiindi lino yabubonwa kayitachili kabotu pe.

Niinzi chikonzya kutugwasya kuti tusale kuchita zintu zilikabotu? Nkuukuli nkutukonzya kujana malayilile aali atala akulijata ngitukonzya kutobelezya mazubaano kuti tutazoolisoli juunza?

Chibotezya nchakuti malayilile aayo alajanika alubo aagwasya muntu woonse. Chiiyo chitobela chiyootugwasya kubona mbutukonzya kujana malayilile ayootugwasya kuti tusale munzila iilikabotu.