YERUZGIYANI kuti Yosefe wama m’munda waki wo wenga pafupi ndi nyumba yaki ndipu kwayamba ŵaka kufipa. Panyaki wawona vimiti va vipasu vakupambanambana ndipuso madamu. Ndipu asani walereska kunthazi, wawona nyumba yachifumu yaku Farao. Yeruzgiyani so kuti watuvwa mazu ngaku Manase yo waseŵe ndi muvurwa waki Efraimu. Yosefe wawona nge kuti muwolu waki wasekere kuti Manase waseŵe ndi muvurwa waki. Ndipu Yosefe wamwemwete. Iyu watenere kuti wakondwa ukongwa kuwona mo Yehova wamutumbikiya.

Yosefe wangupasa mwana waki wakwamba zina lakuti Manase, lo ling’anamuwa kuti kuluwiska masuzgu. (Chiyambo 41:51) Pa nyengu iyi ndipu Chiuta wamutumbika ukongwa Yosefe. Ivi vingumuwovya kuti waleki kuŵanaŵaniya ukongwa kumuzi kwaki, awiski kweniso vo abali ŵaki angumuchitiya. Vo abali ŵaki angumuchitiya vinguchitiska kuti umoyu waki usinthi. Yiwu amutinkhanga ukongwa mwakuti akhumbanga kumubaya. Kweni pavuli paki, angumugulisa kwa amalonda wo alutanga ku Egipiti. Ivi vinguchitiska kuti wakumani ndi masuzgu kweniso vinthu vakukondwesa. Wati wafika ku Egipiti wanguja kapolu waku Farao kwa vyaka vinandi ndipu pavuli paki wanguŵikika mujeri. Kweni wati watuwa mujeri wanguja wachiŵi kwaku Farao, fumu ya ku Egipiti. a

Kwa vyaka vinandi Yosefe wanguwona kuti mazu ngaku Yehova ngafiskika. Kwa vyaka 7, mu Egipiti mwenga vakurya vinandi nge mo Yosefe wangukambiya ndipu iyu wangupaskika udindu wakusunga chakurya munkhokwi kuti azichigwiriskiyi ntchitu pa nyengu ya nja. Pa nyengu iyi ndipu muwolu waki Asenata we ndi ŵana ŵaŵi anthurumi. Chinanga kuti venga viyo, iyu waŵakumbukanga mbwenu ŵanthu akwaki. Wakumbukanga ukongwa muvurwa waki Benjamini kweniso awiski a Yakobe. Iyu waŵafipiyanga mtima ndipu wakhumbisiskanga kuziŵa kuti ŵewuli. Watenere so kuti wakhumbanga kuziŵa asani abali ŵaki akusintha nadi umoyu wawu wankhaza. Kweniso wakhumbisiskanga kuti wayambi kuja nawu pamoza mwakukoliyana.

Kumbi namwi m’banja linu mukoliyana cha, muchitirana sanji ndipuso mugomezgana cha? Asani ndi viyo, nkhani yaku Yosefe yingakuwovyani ukongwa. Kumbi tingayezga wuli chivwanu chaku Yosefe pa nkhani yakuphwere abali ŵaki?

Yosefe watangwanikanga ukongwa chifukwa wenga ndi udindu ukulu. Mwakukoliyana ndi malotu ngo Yehova wangulotesa Farao, vati vamala vyaka 7 vo kwenga chakurya chinandi, vyaka vinyaki 7 kunguwa nja yikulu chifukwa mbewu zingucha umampha cha. Mwaviyo, nja yinguwa so muvyaru vinyaki vakufupi ndi Egipiti. Kweni Bayibolu likamba kuti: “M’charu chosi cha Egipiti mwenga chakurya.” (Chiyambo 41:54) Ŵanthu aku Egipiti angusuzgika cha ndi nja chifukwa chakuti Yehova wanguwovya Yosefe kuziŵa vo vichitikengi mu Egipiti kweniso mo angasungiya vakurya.

Ŵanthu aku Egipiti amutumbikanga ukongwa Yosefe chifukwa chakuti amuwonanga kuti ngwazeru. Kweni Yosefe wakhumbanga kuti ŵanthu atumbikengi Yehova chifukwa ndiyu wanguchitiska vosi  venivi. Asani nasi te ndi lusu linyaki, titenere kuteŵete Chiuta mwakujiyuyuwa. Asani tichitengi viyo, iyu watigwiriskiyengi ntchitu munthowa zinandi kuluska mo tiŵanaŵaniya.

Pati pajumpha nyengu, ŵanthu aku Egipiti angwamba kusoŵa chakurya ndipu alutanga kwaku Farao kuchidandawula. Kweni Farao waŵakambiyanga kuti: “Lutani kwaku Yosefe ndipu muchiti chechosi cho wakukambiyeningi.” Mwaviyo, Yosefe wangujula nkhokwi za vakurya ndipu waŵaguliskanga wosi wo akhumbanga chakurya.—Chiyambo 41:55, 56.

Nja yingufika paheni m’vyaru vinyaki vakufupi ndi Egipiti. Abali aku Yosefe wo ajanga ku Kanani nawu angwamba kusuzgika ndi nja. Yakobe yo panyengu iyi wenga wakukota wangukambiya ŵana ŵaki kuti aluti ku Egipiti kuti akaguli chakurya.—Chiyambo 42:1, 2.

Yakobe wangutuma ŵana ŵaki 10 kuti aluti ku Egipiti. Kweni mwana waki wakumaliya Benjamini, wangumuzomereza cha kuti waluti nawu. Wanguchita ivi chifukwa chakuti wakumbukanga vo vinguchitika wati watuma mwana waki Yosefe kuti wakawoni abali ŵaki ko aliskanga viŵetu. Yosefe wati waluta wanguweku cha. Abali ŵaki anguza ŵaka ndi chakuvwala chakukelukakeluka chaku Yosefe kweniso chenga ndi ndopa zinandi. Ivi vinguchitiska kuti Yakobe wavwani kuti Yosefe waryika ndi chinyama.—Chiyambo 37:31-35.

Ŵana aku Yakobe angwenda mtunda utali mpaka anguchifika ku Egipiti. Ŵati afumba ko angachigula chakurya, ŵanthu anguŵakambiya kuti aluti ku mura munyaki waboma zina laki Zafenathipaniya. (Chiyambo 41:45) Kumbi ŵati amuwona, angumuziŵa kuti ndi Yosefe? Awa. Yiwu angukondwa ŵaka kuti akumana ndi munthu wa udindu ukulu yo wangaŵawovya. Mwaviyo, kuti apereki ulemu, “angumugwadiya mpaka visku vawu pasi.”—Chiyambo 42:5, 6.

Yosefe wanguŵaziŵa liŵi abali ŵaki. Wati wawona kuti atimugwadiya, iyu wangukumbuka vo wangulota weche mwana. Nkhani iyi yikamba kuti: “Yosefe wangukumbuka mwaliŵi malotu” ngo wangulota ngakulongo kuti abali ŵaki azakumugwadiya. Ivi ndivu vinguchitika nadi! (Chiyambo 37:2, 5-9; 42:7, 9) Kumbi Yosefe wanguchitanji? Kumbi wanguŵavumbatiya pamwenga wanguŵawezge nkhaza zo angumuchitiya?

Yosefe wanguwona kuti nkhwamampha cha kuwezge kweniso kuŵavumbatiya pa nyengu iyi. Iyu wanguziŵa kuti Yehova ndiyu wanguchitiska vosi ivi kuti wafiski chilatu chaki. Iyu wangulayizga kuti wazamuchitiska ŵana aku Yakobe kuja mtundu ukulu. (Chiyambo 35:11, 12) Chilatu chaku Yehova chatingi chifiskikengi cha asani abali aku Yosefe ŵenga ŵeche ndi umoyu wawu wachiwawa, wakujiyanja ndipuso kuleka kugomezgeka. Kweniso, vinthu vatingi vitimbanyizikengi asani Yosefe wanguchita vinthu mwakupupuluma, ndipu vatingi viŵikengi umoyu wa awiski pangozi ndipuso mvurwa waki Benjamini. Pa nyengu iyi, Yosefe waziŵanga cha kuti awiski ndipuso Benjamini ŵeche amoyu. Mwaviyo, wanguwona kuti nkhwamampha kuti waleki dankha kuŵakambiya kuti iyu ndi Yosefe. Iyu wanguchita ivi kuti  wawoni asani abali ŵaki asintha nadi umoyu wawu wankhaza kweniso kuziŵa vo Yehova wakhumba kuti iyu wachiti.

Panyaki vo vinguchitikiya Yosefe isi vingatichitikiya cha. Kweni mazuŵa nganu ŵanthu m’mabanja nganandi atambana kweniso atinkhana ukongwa. Asani ivi vatichitikiya, tingayamba kuchita vinthu mwambula kwenere. Mwaviyo, tingachita umampha kuyezga Yosefe kweniso kuchita vinthu mwakukoliyana ndi khumbu laku Chiuta. (Nthanthi 14:12) Titenere kukumbuka kuti chinthu chakukhumbika ukongwa nkhuja pa chimangu ndi abali ŵidu, Yehova kweniso Mwana waki.—Mateyu 10:37.

Yosefe wanguyesa abali ŵaki kuti waziŵi asani asintha nadi. Iyu wangwamba kukambiskana nawu mwaukali ndipu wanguŵapusikiya kuti atumika kuti aziwoni charu. Kuti waleki kuŵamba mlandu, yiwu angwamba kukambiya Yosefe za banja lawu kweniso vakukwaskana ndi muvurwa wawu yo angumusiya kunyumba. Yosefe wangukondwa ukongwa kuvwa kuti muvurwa waki Benjamini weche wamoyu kweni wangukhumba cha kuŵalongo kuti wakondwa. Ivi vingumuwovya kuti waziŵi vo wangachita. Iyu wanguŵakambiya kuti: “Muyesekengi.” Pavuli paki, wanguŵakambiya kuti wakhumba kuwona muvurwa wawu. Yosefe wanguŵakambiya kuti awere kumuzi kwawu kuti akamuto, kweni yumoza waku yiwu wajaliyi vuli.—Chiyambo 42:9-20.

Abali aku Yosefe angwamba kukambiskana vinthu viheni vo anguchitiya muvurwa wawu kweni yiwu aŵanaŵananga kuti Yosefe watuvwa cha vo akambiskana. Pa nyengu iyi ndipu pajumpha vyaka 20. Yiwu akambiskananga kuti: “Ivi vititichitikiya chifukwa cha vo tinguchitiya m’bali widu chifukwa tinguwona mo wangusuzgikiya pa nyengu yo watipemphiyanga kuti timuchitiyi lisungu kweni tingumuvwiya cha. Ndichu chifukwa chaki soka ili latiwiya.” Kweni Yosefe wavwanga vosi vo akambanga ndipu wanguluta kwakuyija kuchiliya kuti abali ŵaki aleki kuziŵa kuti waliya. (Chiyambo 42:21-24) Chinanga kuti abali ŵaki adandaulanga, Yosefe wavwananga cha kuti asintha nadi mijalidu yawu yiheni. Iyu wakhumbanga so kuti achiti vinthu vinyaki vakulongo kuti asintha nadi. Mwaviyo, wangulutirizga kuŵayesa.

Yosefe wanguŵatuma kuti awere kumuzi kwawu. Kweni Simeoni wangumukole pasi. Kweniso, wangubisa ndalama m’mathumba nga vakurya vo anguluta navu kumuzi. Ŵati afika kunyumba, angumukonkhoske vosi Yakobe ndipu angumuchondere kuti waŵazomerezgi kuti aluti ndi Benjamini ku Egipiti. Ŵati awere ku Egipiti, angumukonkhoske wantchitu waku Yosefe kuti asaniya ndalama m’mathumba ndipu angumukambiya kuti aperekengi zosi zo angusaniya m’mathumba. Ndalama zo akhumbanga kupereka zenga zakukhumbika nadi kweni Yosefe wakhumbanga kuziŵa asani angusintha nadi mijalidu yawu. Iyu wangurya nawu chakurya chifukwa wangukondwa ukongwa wati wawona Benjamini. Pavuli paki, wanguŵapaska vakurya vinandi kuti aluti navu kumuzi kwawu kweni wangubisa kapu muthumba laku Benjamini.—Chiyambo 42:26–44:2.

Yosefe wakhumbanga kuŵayesa maŵanaŵanu. Iyu wangupusikiya abali ŵaki kuti ndiwu aba kapu yo yasoŵa ndipu wangutuma wantchitu waki kuti waŵalondo. Wati wayisaniya muthumba laku Benjamini, wanguŵawezge kwaku Yosefe. Yapa Yosefe wenga ndi mwaŵi wakuziŵiya kuti abali ŵaki asintha nadi. Yuda ndiyu walongoronga m’malu mwaku wosi. Iyu wangupempha Yosefe kuti waŵachitiyi lisungu ndipu wangukamba kuti vingaja umampha asani wosi 11 angaja akapolu ku Egipiti. Kweni Yosefe wangukamba kuti wosi aluti kweni Benjamini wajaliyi ku Egipiti nge kapolu.​—Chiyambo 44:2-17.

Ivi vingumuchitiska chitima ukongwa Yuda ndipu wangumuka kuti: “Mwenuyu ndiyu mwana yija yo wakujapu kwa anyina, ndipu ada atimuyanja ukongwa.” Yosefe watenere kuti wangukondwa ukongwa ndi vo Yuda wangukamba chifukwa Yosefe wenga mwana mura yo Yakobe wangubalirana ndi Rakele yo wangufwa pa nyengu yo wabalanga Benjamini. Yosefe waŵayanjanga ukongwa anyina a Rakele ndichu chifukwa chaki wamuyanjanga so ukongwa muvurwa waki Benjamini.​—Chiyambo 35:18-20; 44:20.

Yuda wangulutirizga kuchondere Yosefe kuti waleki kumukole pasi Benjamini ndipu wangupempha kuti iyu ndiyu waje kapolu m’malu mwaku Benjamini. Pavuli paki, wangukamba mazu ngakumaliya ngakuti: “Ndingaluta wuli kwa ada kwambula mwana uyu? Ndikhumba cha kuchiwona ada achisuzgika  ndi chitima.” (Chiyambo 44:18-34) Yapa Yosefe wangusimikizga kuti Yuda wakusintha nadi jalidu laki. Vingulongore limu kuti wakulapa, ngwalisungu kweniso ngwakuŵanaŵaniya anyaki.

Panyengu iyi, Yosefe wangutondeka kukunthiyapu. Iyu wakhumbanga kujisumuwa kwa abali ŵaki. Mwaviyo, wangupempha antchitu ŵaki kuti atuwepu dankha. Yosefe wangwamba kuliya mwakukweza ndipu mazu ngaki ngavwikanga kunyumba yachifumu yaku Farao. Pavuli paki, wangujisumuwa kuti: “Ndini Yosefe muvurwa winu.” Iyu wanguŵavumbatiya abali ŵaki ndipu wanguŵakambiya kuti waŵagowoke ndi mtima wosi. (Chiyambo 45:1-15) Iyu wangulongo jalidu laku Yehova lakugowoka kutuliya pasi pamtima. (Sumu 86:5) Kumbi nasi tigowoke anyidu ndi mtima wosi?

Farao wati wavwa nkhani yosi yakukwaskana ndi Yosefe, wangukambiya Yosefe kuti wadani awiski ndi banja lawu losi kuti azijengi ku Egipiti. Mwaviyo, banja losi laku Yakobe linguza nadi ku Egipiti ndipu Yosefe wangukondwa ukongwa kuja so ndi awiski. Yakobe wanguliya ukongwa ndipu wangukamba kuti: “Ndingafwa sonu chifukwa ndawona chisku chaku ndipu ndaziŵa kuti weche wamoyu.”​—Chiyambo 45:16-28; 46:29, 30.

Yakobe wanguja so vyaka 17 ku Egipiti wechendafwi. Wati waja kamanavi kufwa wangupereka vitumbiku ku ŵana ŵaki 12 nge mo Yehova wangukambiya. Yosefe yo wenga mwana waki wanambala 11 ndiyu wangulonde vitumbiku vo mwana wakwamba wakhumbikanga kulonde. Ivi venga viyo chifukwa mitundu yiŵi ya Fuku la Yisraele yatingi yituliyengi mwaku iyu. Yuda yo wenga mwana wachinayi nayu wangutumbikika so ukongwa chifukwa wangulongo mtima wakulapa ndipu Mesiya wangutuliya m’banja laki!​—Chiyambo chaputala 48, 49.

Pavuli paki, Yakobe wangufwa we ndi vyaka 147. Ivi vati vachitika, abali ŵaki angwamba kopa chifukwa aŵanaŵananga kuti Yosefe waŵaweziyengi phuzu lo angumuchitiya. Kweni Yosefe wanguŵasimikizgiya kuti waŵaweziyengi cha. Wanguŵakambiya so kuti angajimbanga mlandu cha chifukwa Yehova ndiyu wanguchitiska kuti yiwu aluti ku Egipiti. Pavuli paki, wanguŵafumba fumbu lakukhumbika ukongwa lakuti: “Kumbi ini ndato malu ngaku Chiuta?” (Chiyambo 15:13; 45:7, 8; 50:15-21) Yosefe wawonanga kuti Yehova ndiyu ngwakwenere kuyeruzga. Mwaviyo, wanguwona kuti nkhwamampha cha kuweze nkhaza ŵanthu wo Yehova waŵagowoke!​—Ŵahebere 10:30.

Kumbi musuzgika kuti mugowoke ŵanthu wo akunangiyani? Visuzga ukongwa kugowoka asani munthu watinangiya mwadala. Kweni asani tiyesesa kuŵagowoke ndi mtima wosi wo alapa, vingatiwovya isi kweniso kuti anyidu aleki kusuzgika maŵanaŵanu. Ivi vingalongo kuti tiyezga chivwanu chaku Yosefe ndipuso chakuwoniyapu chamampha chaku Yehova, Uskefwi walisungu.