1. Kumbi tingayanduwa wuli ndi lusu lidu lakuyeruzgiya kuti tiwona vinthu vo vechendachitiki? (Wonani chithuzi cho che pachanya.)

 CHIUTA wakutipaska lusu lakuyeruzgiya kuti tiwona vinthu vo vechendachitiki. Ivi vititiwovya kusankha umampha vakuchita kweniso kuŵanaŵaniya vinthu vamampha vakunthazi. Yehova waziŵa vo vichitikengi kunthazi ndipu kuporote m’Malemba, iyu watitikambiya limu vinthu venivi. Ivi vititiwovya kuyeruzgiya kuti tiwona vinthu vo vichitikengi kunthazi. Mwaviyo, lusu lidu lakuyeruzgiya kuti tiwona vinthu vo vechendachitiki lititiwovya kuja ndi chivwanu chakukho.​—2 Ŵakor. 4:18.

2, 3. (a) Nchifukwa wuli tikhumbika kuja ndi vifukwa vakuvwika vakuyeruzgiya kuti tiwona vinthu vo vichitikengi kunthazi? (b) Kumbi tikambiskanengi mafumbu nanga m’nkhani iyi?

² Nyengu zinyaki, vinthu vo tiyeruzgiya kuti tiwona vija vauneneska cha. Mwakuyeruzgiyapu, vingaja vaboza asani mwana wangayeruzgiya kuti wakwera pa bulawula. Kweni Hana wenga ndi chifukwa chakuvwika chakuŵanaŵaniya mo vatingi viŵiyengi asani wanguluta ndi mwana waki Samuele kuti wakateŵetiyengi pa chihema. Iyu wanguchita ivi chifukwa ndivu wakhumbisiskanga kuchita ndipu vingumuwovya kuŵanaŵaniya ukongwa chilatu cho wenga nachu.  (1 Sam. 1:22) Asani tiyeruzgiya kuti tiwona vinthu vo Chiuta wazamuchita ndikuti tiŵanaŵaniya vinthu vo vazamuchitika nadi.​—2 Pet. 1:19-21.

³ Tikayika cha kuti Akhristu anandi a m’nyengu yakali ayeruzgiyanga kuti awona vinthu vo Chiuta wakulayizga. Kumbi anguyanduwa wuli chifukwa chakuyeruzgiya kuti awona vitumbiku vo azamulonde? Nanga isi tingayanduwa wuli chifukwa chakuŵanaŵaniya vinthu vamampha vo Chiuta wakulayizga ŵanthu wo atimuvwiya?

4. Kumbi nchinthu wuli cho chinguchitiska Abelu kuŵanaŵaniya vamunthazi?

⁴ Kumbi Abelu yo wenga munthu wakwamba kuja ndi chivwanu wanguŵanaŵaniyapu za kufiskika kwa vo Yehova wangulayizga? Abelu watenere kuti waziŵanga cha mo mazu ngo Chiuta wangukambiya njoka ngatingi ngafiskikiyengi, ngakuti: “Ndikaŵikangapu umawongu pakati paku ndi munthukazi, ndi pakati pa mphapu yaku ndi mphapu yaki; iyu watemengi mutu waku, ndipu iwi utemengi chitende chaki.” (Chiy. 3:14, 15) Chinanga kuti venga viyo, Abelu watenere kuti waŵanaŵaniyanga ukongwa layizgu lenili ndipu waziŵanga kuti munthu munyaki ‘wazamutemeka chitende’ ndi chilatu chakuti ŵanthu azije akufikapu nge mo venge ndi Adamu ndi Eva ŵechendabudi. Kukamba uneneska, Abelu wagomezganga vo Chiuta wangulayizga ndipu ivi vinguchitiska kuti Yehova walonde sembi yaki.​—Ŵerengani Chiyambo 4:3-5; Ŵahebere 11:4.

5. Kumbi kuŵanaŵaniya vinthu vamunthazi kungumuchiska wuli Hanoke?

⁵ Hanoke wenga ndi chivwanu chinanga kuti wajanga ndi ŵanthu wo akambanga vinthu viheni vakukwaskana ndi Chiuta. Yehova wangukambiya Hanoke kulemba kuti, Ambuya Chiuta atingi azengi ndi “Akupaturika ŵaŵu vikwi chumi. Kwachichitiya cheruzgu paku wosi, ndi kwachipanikizgiya wosi ŵambula uwopa Chiuta ndi nchitu zawu zakuura uwopa Chiuta, zenizo watakatakiya kwambula uwopa Chiuta, ndipu ndi vinononu vosi venivo ŵalakwi ŵambula kopa Chiuta ŵakamba paku iyu.” (Yuda 14, 15) Nge munthu yo wenga ndi chivwanu, Hanoke watenere kuti waŵanaŵaniyanga mo charu chazamujaliya ndi ŵanthu akopa Chiuta.​—Ŵerengani Ŵahebere 11:5, 6.

6. Kumbi Nowa wangulutirizga kuŵanaŵaniyanji Zandi wati wamala?

⁶ Nowa wangutaskika ku Zandi chifukwa chakuti wenga ndi chivwanu. (Ŵah. 11:7) Ndipu chifukwa cha chivwanu chenichi, iyu wangupereka sembi kwaku Yehova, Zandi wati wamala. (Chiy. 8:20) Nge Abelu, tikayika cha kuti Nowa wenga ndi chivwanu chakuti ŵanthu azamufwatulika ku ubudi ndi nyifwa. Iyu wangulutirizga kuja ndi chivwanu kweniso chilindizga chinanga mphanyengu yo ŵanthu achitanga vinthu viheni m’muwusu waku Nimirode yo wasuskananga ndi Yehova. (Chiy. 10:8-12) Iyu watenere kuti waŵanaŵaniyanga ukongwa nyengu yo ŵanthu azamufwatulikiya ku muwusu wankhaza, ubudi ndi nyifwa. Nasi tikhumbika kuŵanaŵaniya nyengu yamampha yeniyi yo yepafupi ukongwa!​—Ŵar. 6:23.

7. Kumbi Abrahamu, Yisaki ndi Yakobe, aŵanaŵaniyanganji?

⁷ Abrahamu, Yisaki ndi Yakobe ŵenga ŵanthu akopa Chiuta. Yiwu aŵanaŵaniyanga vinthu vamampha vamunthazi chifukwa Chiuta wanguŵalayizga kuti kuporote mu mphapu yawu mitundu yosi yapacharu chapasi yazamutumbikika. (Chiy. 22:18; 26:4; 28:14) Ŵana ŵawu atingi aŵengi anandi ndipu atingi ajengi M’charu Chakulayizgika cho Chiuta wangukamba. (Chiy. 15:5-7) Chifukwa chakuti ŵenga ndi chivwanu, yiwu ayeruzgiyanga kuti awona ŵana ŵawu m’charu chenichi. Kutuliya pa nyengu yo ŵanthu  akwamba angubudiya, Yehova walutirizga kusimikizgiya ateŵeti ŵaki akugomezgeka kuti wazakuŵapaska vitumbiku vo Adamu wakutaya.

8. Kumbi nchinthu wuli chingovya Abrahamu kuja ndi chivwanu chakukho?

⁸ Abrahamu waŵanaŵaniyanga vo Chiuta wangulayizga ndipu ivi vingumuwovya kuti waje ndi chivwanu chakukho. Malemba ngakamba kuti chinanga Abrahamu ndi ateŵeti akugomezgeka anyaki aku Chiuta angulonde cha “mapanganu” pa nyengu yo ŵenga ndi umoyu, kweni “ŵakungalereske” kutali ndi kungalonde. (Ŵerengani Ŵahebere 11:8-13.) Abrahamu wenga ndi maukaboni nganandi ngakulongo kuti vo walindizganga venga vauneneska ndipu venga nge kuti wativiwona chinanga kuti venga vechendachitiki.

9. Kumbi Abrahamu wanguyanduwa wuli chifukwa chakugomezga malayizgu ngaku Chiuta?

⁹ Chifukwa chakuti Abrahamu wagomezganga malayizgu ngaku Chiuta vingumuwovya kuti wateŵetiyengi Yehova ndi mtima wosi. Iyu wangutuwa m’msumba wa Uru ndipu wangukana kuja kwa umoyu waki wosi m’misumba ya m’charu cha Kanani chifukwa chakuti wagomezganga Yehova. Nge mo wenge msumba wa Uru, misumba yaku Kanani nayu yenga yambula kukho chifukwa chakuti ŵanthu wo awusanga asopanga Chiuta cha. (Yos. 24:2) Kwa umoyu waki wosi, Abrahamu “walerezenga msumba wo wakuŵa ndi viŵanja [“vakukho,” NW], waku weniwo muzengi ndi chata ndi Chiuta.” (Ŵah. 11:10) Abrahamu wajiyeruzgiyanga kuti waja m’msumba wakukho wakuwusika ndi Yehova. Abelu, Hanoke, Nowa, Abrahamu ndi anyaki agomezganga kuti akufwa azamuyuka ndipu aŵanaŵaniyanga mo umoyu wazamuŵiya pacharu chapasi mu Ufumu waku Chiuta wo ndi “msumba wo wakuŵa ndi viŵanja [vakukho].” Kuŵanaŵaniya vitumbiku venivi kunguŵawovya kuti amugomezgengi ukongwa Yehova!​—Ŵerengani Ŵahebere 11:15, 16.

10. Kumbi Sara wanguyanduwa wuli chifukwa chakuŵanaŵaniya vinthu vamunthazi?

¹⁰ Ŵanaŵaniyani nkhani yaku Sara muwolu waku Abrahamu. Chinanga kuti wengavi mwana pa nyengu yo wenga ndi vyaka 90, iyu wangulongo kuti wenga ndi chivwanu chakukho chifukwa waŵanaŵaniyanga vinthu vamampha vo Chiuta watingi wamuchitiyengi. Iyu wayeruzgiyanga kuti wawona ŵana ŵaki achikondwa ndi vitumbiku vo Yehova wangulayizga. (Ŵah. 11:11, 12) Kumbi nchinthu wuli cho chingumuwovya kuja ndi chilindizga chaviyo? Yehova wangukambiya murumu waki kuti: “Ndikamutumbikanga, ndipu so ndikakupaskanga mwana munthurumi mwaku iyu, ndikamutumbikanga ndipu wakaŵanga nyina wa mitundu; ŵakaronga ŵa makhamu ŵakatuwanga mwaki.” (Chiy. 17:16) Sara wati wabala Yisaki wenga ndi vifukwa vakuvwika vakuwone nge kuti malayizgu ngosi ngo Chiuta wangukambiya Abrahamu ngafiskika kali. Nasi te ndi mwaŵi ukulu ukongwa wakuyeruzgiya kuti tiwona kufiskika kwa malayizgu ngaku Chiuta. Ndipu malayizgu ngenanga ngatondekengi cha kufiskika!

11, 12. Kumbi Mosese wangulongo wuli kuti watanja Yehova?

¹¹ Mosese nayu wagomezganga ukongwa Yehova ndipu wamuyanjanga ndi mtima wosi. Pa nyengu yo Mosese wenga munamana, wajanga munyumba yachifumu ku Egipiti ndipu kwenga kwambula kusuzga kuti wayambi kwanja chuma ndi kukhumba udindu. Kweni viwoneka kuti apapi ŵaki angumusambiza vakukwaskana ndi Yehova ndipuso chilatu Chaki chakuwombo Ahebere ku ukapolu ndi kuŵapaska Charu Chakulayizgika. (Chiy. 13:14, 15; Chit. 2:5-10) Asani Mosese waŵanaŵaniyanga vitumbiku vo Yehova wangulayizga ŵanthu ŵaki, kumbi muwona kuti iyu watingi wayanjengi kutchuka pamwenga Yehova?

 ¹² Malemba ngatitikambiya kuti: “Ndi chivwanu Mosese, wati waŵa mura, wangukana kutamulika mwana wa munthukazi waku Farao; wangusankha kuchitikiya uheni pamoza ndi khamu laku Chiuta kwakuruska kuŵa kwanyengu ndi malikondwa nga uheni; ndipu wangweska tozu lo laku Khristu yo uromba ukuru ku usambasi wamu Egipiti pakuti wangulereskaku ku chilambulamphotu.”​—Ŵah. 11:24-26.

13. Kumbi Mosese wanguyanduwa wuli chifukwa chakuŵanaŵaniya ukongwa vo Chiuta wangulayizga?

¹³ Kuŵanaŵaniya ukongwa vo Yehova wangulayizga Ayisraele kunguwovya Mosese kuja ndi chivwanu chakukho kweniso kumuyanja ukongwa Chiuta. Nge mo ŵanthu anyaki akopa Chiuta achitiyanga, nayu wayeruzgiyanga kuti we m’charu chifya pa nyengu yo Yehova wazamufwatuliya ŵanthu ku nyifwa. (Jobu 14:14, 15; Ŵah. 11:17-19) Ivi vinguchitiska Mosese kumuyanja ukongwa Chiuta yo wanguchitiya lisungu Ahebere kweniso ŵanthu anyaki wosi. Chivwanu ndi chanju ndivu vingumuwovya ukongwa Mosese pa umoyu waki wosi. (Mar. 6:4, 5) Chinanga mphanyengu yo Farao wamuwofyezanga kuti wamubayengi, Mosese wanguchita vinthu mwachiganga chifukwa chakuti wenga ndi chivwanu, wayanjanga Chiuta ndipuso wayeruzgiyanga kuti wawona vinthu vamampha vakunthazi.​—Chit. 10:28, 29.

14. Kumbi ndi vinthu nivi vaboza vo ŵanthu agomezga?

¹⁴ Ŵanthu anandi mazuŵa nganu ayeruzgiya kuti ŵe ndi vinthu vo angafiska cha kuvisaniya. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanthu anyaki akhumbisiska kuzija akukhupuka ukongwa kweniso akuvikilirika chinanga kuti umoyu mazuŵa nganu wazaza ndi “suzgu ndi chitima.” (Sumu 90:10) Yiwu aŵanaŵana kuti zuŵa linyaki boma la ŵanthu lazamutuzgapu masuzgu kweni Bayibolo lilongo kuti ndi Ufumu waku Chiuta wija wo wazamumaliska masuzgu ngo ŵanthu akumana nangu. (Dan. 2:44) Ndipu anyaki awona kuti Chiuta wazamunanga cha mugonezi uheni uwu kweni Bayibolo likamba kuti Chiuta wazamunanga charu ndi vinthu vosi va m’charu. (Zef. 1:18; 1 Yoh. 2:15-17) Vinthu vo ŵanthu ŵenaŵa agomezga vaboza.

15. (a) Kumbi Akhristu ayanduwa wuli chifukwa chakuyeruzgiya kuti awona vinthu vamunthazi? (b) Zumbuwani chinthu cho mukhumba kuziwona pa nyengu yo Chiuta wazamufiskiya malayizgu ngaki.

¹⁵ Kwali tilindizga kuluta kuchanya pamwenga kuzija pacharu chapasi, tosi tichiskika kuti tiŵanaŵaniyengi ukongwa chilindizga chidu. Kumbi mungajiyeruzgiya kuti mukondwa ndi vo Chiuta wakulayizga? Tikayika cha kuti kuŵanaŵaniya vo mwazamuchita pa nyengu yo Chiuta wazamufiskiya malayizgu ngaki kukuwovyeningi kuja ndi likondwa. Panyaki mungajiyeruzgiya kuti mwe ndi umoyu wamuyaya pacharu chapasi. Ŵanaŵaniyani kuti mugwira nchitu limoza ndi anyinu yakunozga charu chosi chapasi kuti chije paradayisu. Ndipu muja ndi ŵanthu wo atanja Yehova nge mo namwi mutimuyanjiya. Kweniso mutama cha, mwe ndi nthazi ndipuso muwoneka umampha. Ndipu wo alongozga nchitu yakunozga charu ayesesa kuti umoyu uje wakukondwesa chifukwa chakuti atikuŵanaŵaniyani kutuliya pasi pa mtima. Ndipuso mukondwa kugwiriskiya nchitu malusu nginu ndi zeru chifukwa vosi vo muchita vitovya ŵanthu anyaki kweniso vitumbika Chiuta. Yeruzgiyani kuti mutovya ŵanthu wo ayuskika kuti aziŵi Yehova. (Yoh. 17:3; Mac. 24:15) Vosi ivi ndi nthanu ŵaka cha kweni vauneneska chifukwa ndivu Malemba ngakamba.​—Yes. 11:9; 25:8; 33:24; 35:5-7; 65:22.

16, 17. Kumbi tiyanduwa wuli asani tikambiskana za chilindizga cho te nachu?

¹⁶ Asani tikambiskana ndi Akhristu anyidu vakukwaskana ndi vinthu vo tikhumba kuzichita pa nyengu yo Yehova wazamufiskiya chilatu chaki, vititiwovya kujiwona nge kuti talonde kali  vitumbiku venivi. Chinanga kuti tiziŵa viŵi cha mo vinthu vazamuŵiya m’charu chifya kweni kukambiskana vo tikhumba kuzichita kutitiwovya kuti tichiskanengi ndipu tilongo kuti vo Chiuta wakulayizga vauneneska. Asani tichita viyo ndikuti tichiskana kuti tilutirizgi kuteŵete Yehova m’nyengu ya masuzgu yinu nge mo wakutumika Paulo ndi abali ŵaki anguchitiya ku Roma.​—Ŵar. 1:11, 12.

¹⁷ Kuŵanaŵaniya vinthu vamunthazi kungatiwovya kuja ndi maŵanaŵanu ngamampha pa nkhani ya masuzgu ngo tikumana nangu sonu. Wakutumika Petro watenere kuti wenga ndi maŵanaŵanu ngenanga pa nyengu yo wangukambiya Yesu kuti: “Awonani, ifwi tasiya vosi, ndipu takurondoni; na tiŵengi ndi chine ifwi?” Kuti wawovyi Petro kweniso anyaki wo ŵengapu kuŵanaŵaniya va munthazi, Yesu wangumuka kuti: “Nadidi ndikuneniyani, kuti imwi mwaŵakundirondo, mu charu chifya cho penipo Mwana wa munthu wajengi pa chitengu cha unkhankhu waki, namwi so mwazamuja pa vitengu chumi ndi viŵi, ŵakweruzga mafuku chumi ndi ngaŵi ngaku Yisraele. Ndipu yosi yo wasiya zinyumba, pamwenga ŵabali, ŵazichi, wiski, nyina, ŵana pamwenga vyaru, pa chifukwa cha zina langu, wamuronde mbwerezga ya machumi pe chumi, ndipu waharengi umoyu wamuyaya.” (Mat. 19:27-29) Mwaviyo, Petro ndi akusambira aku Yesu anyaki angwamba kuŵanaŵaniya udindu wo azamuja nawu mu boma lo lazamuwusa pacharu chosi chapasi ndipuso lo lazamupereka vitumbiku vinandi ku ŵanthu akuvwiya.

18. Kumbi kuŵanaŵaniya kufiskika kwa vo Chiuta wakulayizga kungatiwovya wuli?

¹⁸ Kwamba kali, ateŵeti aku Yehova ayanduwa ukongwa chifukwa chakuŵanaŵaniya kufiskika kwa malayizgu ngaku Chiuta. Mwakuyeruzgiyapu, Abelu wangaziŵanga umampha malayizgu ngaku Chiuta ndipu waŵanaŵaniyanga vinthu vamunthazi kweniso wagomezganga kuti vinthu venivi vazamufiskika. Abrahamu wangulongo kuti wenga ndi chivwanu chifukwa wawonanga nge kuti uchimi wakukwaskana ndi “mphapu” wafiskika kali. (Chiy. 3:15) Ndipu Mosese nayu wangulongo kuti wenga ndi chivwanu chifukwa “wangulereskaku ku chilambulamphotu,” ndipuso wamuyanjanga ukongwa Yehova. (Ŵah. 11:26) Asani nasi tiŵanaŵaniya kufiskika kwa malayizgu ngaku Yehova, vitiwovyengi kuja ndi chivwanu chakukho kweniso kuti timuyanjengi ukongwa Chiuta. Nkhani yakulondopu yikonkhoskengi mo tingachitiya venivi.