ŴANTHU anandi atiyiziŵa nkhani yaku Yesu yakuti wangupayikika pachimiti pakati pa ankhungu ŵaŵi ndipu wangubayikiya penipo. (Mate. 27:35-38) Kweni ŵanthu anyaki agomezga kuti Bayibolu likamba uneneska cha pa nkhani yakuti thupi laku Yesu lingunozgeka ndi kuchiŵikika mumuwunda.​—Mariko 15:42-46.

Ŵanthu anyaki wo asuska mabuku nganayi nga Uthenga Wamampha, akayikiya asani munthu yo wabayikiyanga pachimiti wazomerezekanga kuŵikika umamphaumampha mumuwunda. Mumalu mwaki, yiwu agomezga kuti ŵanthu wo aŵabayiyanga pachimiti nge ankhungu, mathupi ngawu angaphweriyanga cha. Mutolankhani wa magazini ya Smithsonian zina laki Ariel Sabar, wakonkhoska chifukwa cho anyaki ajaliya ndi maŵanaŵanu ngenanga. Iyu wangulemba kuti: “Kupayika pachimiti, chenga chilangu cho chaperekekanga ku ŵanthu aheni ukongwa muchigaŵa ndipu akaswiri anyaki akamba kuti kwenga kuŵavi zeru kuŵanaŵana kuti Aroma akhumbikanga kuzomereza kuti ŵanthu ŵenaŵa aŵikikengi mumasanu.” Aroma akhumbanga kulengesa vigeŵenga vo avipayikanga pachimiti, mwaviyo mathupi ngawu kanandi angalekanga pachimiti kuti vinyama vamudondu viryi. Pavuli paki, vinthu vinyaki vo vajaku aviponyanga muwunda wo aŵikangamu mathupi nga ŵanthu anandi.

Kweni ŵanthu wo afukuwa vinthu vakali, akusaniya vinthu vinyaki vo vilongo kuti va Ayuda anyaki wo angubayika. Mu 1968, viwanga vosi va thupi la munthu yo angumubayiya pachimiti pa nyengu yo Yesu wenga pacharu chapasi, vingusanirika. Viwanga venivi vingusanirika mumuwunda wa banja linyaki la Chiyuda kufupi ndi Yerusalemu, ndipu venga mubokosi lakusungiyamu viwanga. Pa viwanga venivi, penga so chiwanga cha chiphundulu. Chiphundulu chenichi, chingukhomeka pathabwa ndi muzumali utali masentimita 11.5. Sabar wangukamba kuti: “Chiphundulu chenichi cho chenga cha munthu munyaki zina laki Yehochanan, chilongo kuti vo mabuku nganayi nga Uthenga Wamampha ngakamba kuti Yesu wanguŵikika mumuwunda vauneneska nadi.” Mwaviyo, “chiphundulu chaku Yehochanan ntchakuwoniyapu cha munthu yo angumubayiya pachimiti mu nyengu yaku Yesu, yo Aroma anguzomereza kuti waŵikiki mwakukoliyana ndi mwambu wa Chiyuda.”

Mo chiphundulu chaku Yehochanan chingukhomeke, vichitiska kuti ŵanthu ajengi ndi maŵanaŵanu ngakupambanapambana pa nkhani ya mo Yesu wangukhomeke. Kweni fundu yauneneska njakuti, vigeŵenga vinyaki vo avibayiyanga pachimiti, aviŵikanga mumuwunda ndipu avitayanga waka mumuwunda wo aŵikangamu ŵanthu anandi cha. Kukamba uneneska, vo Bayibolu likamba kuti thupi laku Yesu linguŵikika mumuwunda wakunozgeka umampha vauneneska. Ukaboni wo wakonkhoskeka mu nkhani iyi, ukoliyana ndi vo Bayibolu likamba.

Fundu yakukhumbika ukongwa njakuti, Yehova wangukambiya limu kuti Yesu wazamuŵikika mumasanu nga munthu wakukhupuka, ndipu palivi yo wangatondekesa mazu ngaku Chiuta kufiskika.​—Yesa. 53:9; 55:11.