NKHANI YAKUSAMBIRA YA NAMBALA 30
SUMU 36 Tivikiliya Mtima Widu
Vo Tisambira ku Mafumu nga ku Isirayeli
“Mwazamuwona so mphambanu pakati pa munthu murunji ndi munthu muheni, kweniso pakati pa munthu yo wateŵete Chiuta ndi munthu yo waleka kumuteŵete.”—MALA. 3:18.
FUNDU YIKULU
Kusambira mo Yehova wawoniyanga mafumu nga ku Isirayeli kutiwovyengi kuvwisa vo Yehova wakhumba kuti tichitengi kuti timukondwesengi mazuŵa nganu.
1-2. Kumbi Bayibolu livumbuwanji vakukwaskana ndi mafumu nganyaki nga ku Isirayeli?
BAYIBOLU lizumbuwa ŵanthu akujumpha 40 wo angulamuliya nge mafumu ku Isirayeli. a Ndipu lititikambiya mwambula kuyeŵapu mani vinthu vinyaki vo ŵanthu ŵenaŵa anguchita. Mwakuyeruzgiyapu, mafumu ngamampha nangu nganguchitapu vinthu viheni. Tiyeni tikambiskani vo vinguchitikiya Davidi yo wenga fumu yamampha. Yehova wangukamba kuti: “Mteŵeti wangu Davidi . . . wangundilondo ndi mtima waki wosi mwakuchita vinthu vamampha pe pa masu pangu.” (1 Mafu. 14:8) Kweni munthu mwenuyu wanguchita ureŵi ndi muwolu wamweni ndipu wangunozga vakuti mulumu waki wakabayiki ku nkhondu.—2 Samu. 11:4, 14, 15.
2 Kweni Bayibolu lititikambiya vinthu vinyaki vamampha vo mafumu ngambula kugomezgeka nganguchita. Tiyeni tikambiskani vo vinguchitikiya Rehobowamu. Yehova wangukamba kuti Rehobowamu “wanguchita vinthu viheni.” (2 Mbiri 12:14) Kweni Rehobowamu wanguchitaku vinthu vinyaki vamampha. Mwakuyeruzgiyapu, wanguvwiya Chiuta wati wamukambiya kuti wangachichitanga nkhondu cha ndi mafuku 10 nga Ayisirayeli ndipu wangaleki kuti ngajisankhiyi fumu. Kweniso wanguwovya ŵanthu a mtundu waki wati wazenga mipanda yakukho ya matawuni.—1 Mafu. 12:21-24; 2 Mbiri 11:5-12.
3. Kumbi ndi fumbu lakukhumbika nili lo tingaŵa nalu, nanga mu nkhani iyi tikambiskanengenji?
3 Venivi vizisa fumbu lakuti: Asani mafumu nga ku Isirayeli nganguchita vinthu vamampha kweniso viheni, kumbi ndi vinthu nivi vo Yehova wawonanga kuti wayeruzgi kuti fumu yo njakugomezgeka kwaku Iyu pamwenga cha? Kumuka kwa fumbu lenili kutiwovyengi kuvwisa vo Yehova wakhumba kuti isi tichitengi. Tikambiskanengi vinthu vitatu vo vitenere kuti ndivu Yehova wawonanga kuti wayeruzgi mafumu nga ku Isirayeli. (1) asani fumu yo yitimuteŵete ndi mtima wosi, (2) asani fumu yo yalapa kutuliya pasi pa mtima kweniso (3) asani fumu yo njakujipereka pakusopa kwauneneska.
ATEŴETIYANGA YEHOVA NDI MTIMA WOSI
4. Kumbi penga kupambana wuli pakati pa mafumu ngakugomezgeka ndi mafumu ngambula kugomezgeka?
4 Mafumu ngo ngakondwesanga Yehova, ngasopanga Yehova ndi mtima wosi. b Yehosafati yo wenga fumu yamampha, “wangupenja Yehova ndi mtima waki wosi.” (2 Mbiri 22:9) Pakukamba vaku Yosiya, Bayibolu likamba kuti: “Pengavi fumu yo yinguyanana nayu pa mafumu ngosi ngo ngengaku iyu wechendaje fumu, yo yinguwere kwaku Yehova ndi mtima waki wosi.” (2 Mafu. 23:25) Nanga wuli Solomoni yo kukumaliya kwa umoyu waki wanguchita vinthu viheni? Bayibolu likamba kuti: “Mtima waki wenga wamphumphu cha.” (1 Mafu. 11:4) Ndipu pakukonkhoska vaku Abiyamu yo wenga fumu yambula kugomezgeka, Bayibolu likamba kuti: “Mtima waki wenga wamphumphu cha kwaku Yehova.”—1 Mafu. 15:3.
5. Kumbi kuteŵete Yehova ndi mtima wosi kung’anamuwanji? Konkhoskani.
5 Kumbi kuteŵete Yehova ndi mtima wosi kung’anamuwanji? Munthu yo wateŵete Chiuta ndi mtima wosi watimuteŵete mwadangu ŵaka cha. Kweni watimuteŵete chifukwa chakuti watimuyanja ndipu watijipereka kwaku iyu. Kusazgapu yapa, iyu walutirizga kwanja Yehova kweniso kujipereka pakumuteŵete kwa umoyu waki wosi.
6. Kumbi tingachita wuli kuti tilutirizgi kuteŵete Yehova ndi mtima wosi? (Nthanthi 4:23; Mateyu 5:29, 30)
6 Kumbi tingangayezga wuli mafumu ngakugomezgeka ngo ngayanjanga Yehova ndi mtima wosi? Titenere kukhwecha vinthu vo vingatitondekesa kuteŵete umampha Yehova. Mwakuyeruzgiyapu, titenere kuphwere ndi vakukondwesa vo tisankha. Tikhumbika so kuphwere ndi ŵanthu wo ticheza nawu kweniso kwanja ukongwa vinthu vakuliŵavu. Asani tawona kuti chinthu chinyaki chititichitiska kuti tileki kumuyanja ukongwa Yehova, titenere kuchitapu kanthu mwaliŵi ndi kusintha.—Ŵerengani Nthanthi 4:23; Mateyu 5:29, 30.
7. Ntchifukwa wuli titenere kukhwecha vinthu vakutimbanyiza?
7 Titenere cha kuzomereza kuti mtima widu uje wakugaŵikana. Asani tiphwere cha tingayamba kujinyenga kuti vinthu viheni vingatimbanyiza cha ubwezi widu ndi Yehova chifukwa chakuti tichita vinandi pakumuteŵete. Tiyeruzgiyi kuti zuŵa lo kwacha umampha cha, kwachita chimphepu chikulu. Yimwi mwatowesa munyumba yinu umamphaumampha. Asani mwamala kutowesa, kumbi mungasiya chisasa che pwankhu? Awa! Chifukwa asani mungachita viyo, munyumba muzazengi fuvu pe. Mwakuyanana ŵaka, tikhumbika kuchita vinandi kuluska ŵaka kurya chakurya chauzimu cho chititiwovya kuja pa ubwezi ndi Yehova. Kweni tikhumbika so kujala chisasa kuti vinthu viheni vakutimbanyiza, pamwenga maŵanaŵanu ngo ngaleka kukoliyana ndi fundu zaku Chiuta, vo ve nge “fuvu” la mucharu ichi, vileki kusere mumtima widu ndi kuchitiska kuti mtima widu ugaŵikani.—Aefe. 2:2.
ANGULAPA MAUBUDI NGAWU
8-9. Kumbi Fumu Davidi kweniso Fumu Hezekiya anguchita wuli ŵati achenyeka? (Wonani chithuzi.)
8 Nge mo tawone kukwamba, Fumu Davidi yinguchita maubudi ngakulungakulu. Kweni mchimi Natani wati wayikambiya mo Yehova wanguvwiya chifukwa cha ubudi wo yinguchita, Fumu Davidi yingujiyuyuwa ndipu yingulapa. (2 Samu. 12:13) Vo Davidi wangulemba mu Salimo 51 vilongo kuti iyu wangulapa nadi kutuliya pasi pa mtima. Davidi wangupusikiziya ŵaka cha kuti watijivwiya lisungu ndi chilatu chakuti wapusisi Natani pamwenga kuti wakhwechi chilangu.—Salimo 51:3, 4, 17, kamutu.
9 Fumu Hezekiya nayu yingubudiya Yehova. Bayibolu likamba kuti: “Mtima waki ungujikuzga, ndipu venivi vinguchitiska kuti ukali umuwiyi kweniso kuti uwiyi Yuda ndi Yerusalemu.” (2 Mbiri 32:25) Ntchifukwa wuli Hezekiya wangwamba kujikuzga? Panyaki wangwamba kujiwona kuti ngwapachanya chifukwa cha chuma chaki, wanguthereska Asiriya pamwenga so chifukwa chakuti wanguchizgika mwakuziziswa. Viwoneka kuti chifukwa cha kujikuzga, iyu wangulongo Ababiloni chuma chaki chosi ndipu mchimi Yesaya wangumuchenya. (2 Mafu. 20:12-18) Kweni nge Davidi, Hezekiya wangujiyuyuwa ndipu wangulapa. (2 Mbiri 32:26) Chifukwa cha venivi, Yehova wanguwona Hezekiya kuti wenga fumu yakugomezgeka yo “wangulutirizga kuchita cho ntchakwenere.”—2 Mafu. 18:3.
Fumu Davidi kweniso Fumu Hezekiya angujiyuyuwa ndipu angulapa ŵati achenyeka chifukwa cha maubudi ngawu (Wonani ndimi 8-9)
10. Kumbi Fumu Amaziya yinguchita wuli yati yachenyeka?
10 Mwakupambana ndi Davidi kweniso Hezekiya, Amaziya yo wenga fumu ya ku Yuda, wanguchita cho ntchakwenere “kweni wanguchita venivi ndi mtima wosi cha.” (2 Mbiri 25:2) Kumbi iyu wangunangisanji? Yehova wati wamuwovya kuthereska Aedomu, Amaziya wangwamba kuteŵete achiuta ŵawu. c Kweni mchimi waku Yehova wati wamuchenya, Amaziya wanguvwiya cha ndipu wangumudikisa.—2 Mbiri 25:14-16.
11. Mwakukoliyana ndi 2 Akorinto 7:9, 11, kumbi titenere kuchitanji kuti Yehova watigowoke? (Wonani so vithuzi.)
11 Kumbi tisambiranji ku ŵanthu ŵenaŵa? Tikhumbika kulapa maubudi ngidu ndi kuchita vosi vo tingafiska kuti tileki kungawereza so. Nanga wuli asani talonde ulongozgi kutuwa ku ŵara chinanga mpha nkhani yo titiyiwona kuti njimana ukongwa? Titenere cha kuŵanaŵana kuti Yehova pamwenga ŵara atititinkha. Chinanga ndi mafumu ngamampha nga ku Isirayeli, nangu ngakhumbikanga kulonde ulongozgi kweniso kuchenyeka. (Ahe. 12:6) Mwaviyo, asani talonde ulongozgi, titenere (1) kujiyuyuwa ndi kuwuzomera, (2) kusintha vo tingunangisa kweniso (3) kulutirizga kuteŵete Yehova ndi mtima wosi. Asani talapa maubudi ngidu, Yehova watigowokiyengi.—Ŵerengani 2 Akorinto 7:9, 11.
Asani tapaskika ulongozgi, tikhumbika (1) kujiyuyuwa ndi kuwuzomera, (2) kusintha vo tingunangisa kweniso (3) kulutirizga kuteŵete Yehova ndi mtima wosi (Wonani ndimi 11) f
AJIPEREKANGA PAKUSOPA KWAUNENESKA
12. Kumbi ntchinthu wuli cho chachitiskanga fumu kuja yakugomezgeka?
12 Mafumu ngo Yehova wangawonanga kuti ngakugomezgeka ngajiperekanga pakusopa kwauneneska. Yingu ngachiskanga so ŵanthu wo ngaŵalamuliyanga kuti achitengi viyo. Mbuneneska kuti nawu so anangisanga vinthu vinyaki nge mo tawoniyapu kali. Kweni yiwu asopanga Yehova pe ndipu anguchita phamphu kutuzgamu angoza mucharu cha Isirayeli. d
13. Ntchifukwa wuli Yehova wanguyeruzga kuti Fumu Ahabu yenga yambula kugomezgeka?
13 Ntchifukwa wuli Yehova wanguyeruzga mafumu nganyaki kuti ngenga ngambula kugomezgeka? Mbuneneska kuti anguchita vinthu viheni pe cha. Mwakuyeruzgiyapu, Ahabu yo wenga Fumu yiheni, wati wavwa kuti Naboti wabayika chifukwa chaku iyu, iyu wangujiyuyuwaku ndipuso wangudandawula chifukwa cha venivi. (1 Mafu. 21:27-29) Iyu wanguzenga so matawuni kweniso wanguthereska arwani ŵa Ayisirayeli. (1 Mafu. 20:21, 29; 22:39) Kweni penga chinthu chinyaki chiheni ukongwa cho Ahabu wanguchita. Chifukwa cha muwolu waki, iyu wachiskanga ŵanthu kuti asopengi angoza. Pa nkhani iyi pe, iyu wangulapa cha chinanga nkhamanavi.—1 Mafu. 21:25, 26.
14. (a) Ntchifukwa wuli Yehova wanguyeruzga kuti Fumu Rehobowamu yenga yambula kugomezgeka? (b) Kumbi ntchinthu wuli cho mafumu nganandi ngambula kugomezgeka ngachitanga?
14 Tiyeni tikambiskani vakukwaskana ndi Rehobowamu yo nayu wenga fumu yambula kugomezgeka. Nge mo tawoniyapu kali, wachilamuliya wanguchita vinthu vinandiku vamampha. Kweni ufumu waki wati wajalikiskika wanguleka kuvwiya Dangu laku Yehova ndipu wangwamba kusopa achiuta aboza. (2 Mbiri 12:1) Pavuli paki, nyengu zinyaki wasopanga Yehova ndipu nyengu zinyaki wasopanga angoza. (1 Mafu. 14:21-24) Pa mafumu nga ku Isirayeli, ndi Rehobowamu kweniso Ahabu pe cha wo anguleka kusopa kwauneneska. Ndipu mafumu nganandi ngambula kugomezgeka ngasopanga achiuta aboza ndipu ngachiskanga ŵanthu anyaki kuti nawu achitengi viyo. Viwoneke limu kuti kwaku Yehova kujipereka pakusopa kwauneneska chenga chinthu chakukhumbika ukongwa cho Iyu wawonanga, kuti wayeruzgi kuti fumu yo njamampha pamwenga njiheni.
15. Ntchifukwa wuli kujipereka pakusopa kwauneneska nkhwakukhumbika ukongwa kwaku Yehova?
15 Ntchifukwa wuli nkhani yakusopa yenga yakukhumbika ukongwa kwaku Yehova? Chifukwa chimoza ntchakuti mafumu ndingu ngenga ndi udindu wakulongozga ŵanthu aku Chiuta kuti asopengi Yehova mwauneneska. Kweniso asani ŵanthu asopa achiuta aboza, vaŵachitiskanga kuti achiti maubudi nganyaki ngakulungakulu ndipuso kuti achitiyengi anyawu vinthu vambula urunji. (Hose. 4:1, 2) Kusazgapu yapa, mafumu kweniso Ayisirayeli ŵenga mtundu wakujipereka kwaku Yehova. Ndichu chifukwa chaki Bayibolu likamba kuti kusopa achiuta aboza ko achitanga vayanananga ndi kuchita chigololu. (Yere. 3:8, 9) Munthu yo wachita chigololu wabudiya munthu yo wakutorana nayu ndipu vitimuŵaŵa ukongwa. Mwakuyanana ŵaka, mteŵeti wakujipereka waku Yehova yo wasopa achiuta aboza, wabudiya munthu munyaki weyosi cha kweni Yehova pe ndipu vitimuŵaŵa ukongwa. e—Doto. 4:23, 24.
16. Kumbi Yehova wapambanisa wuli pakati pa munthu murunji ndi muheni?
16 Kumbi tisambiranji penapa? Mbuneneska kuti tikhumbika kukhwecha chechosi cho chikoliyana ndi chisopa chaboza. Kweni tikhumbika so kujipereka pakusopa kwauneneska nyengu zosi ndi kulutirizga kuchita vinandi pakuteŵete Chiuta. Mchimi Malaki wangukonkhoska mwakuvwika umampha vo vipambanisa munthu wamampha ndi muheni. Iyu wangukamba kuti: “Mwazamuwona so mphambanu pakati pa munthu murunji ndi munthu muheni, kweniso pakati pa munthu yo wateŵete Chiuta ndi munthu yo waleka kumuteŵete.” (Mala. 3:18) Mwaviyo tingazomerezanga cha kuti kuleka kufikapu kwidu, vinthu vo tinangisa pamwenga chinthu chinyaki chechosi, vitiweze vuli mpaka kuleke limu kuteŵete Chiuta. Kuleka kuteŵete Yehova pakukwija mbubudi ukulu.
17. Ntchifukwa wuli tikhumbika kuphwere pakusankha munthu wakutorana nayu?
17 Asani mukhumba kuto pamwenga kuyirwa, vo Malaki wangukamba vingakuwovyani kusankha umampha munthu wakutorana nayu. Ŵanaŵaniyani ivi: Asani munthu we ndi mijalidu yamampha kweni wateŵete Chiuta cha, kumbi Yehova watimuwona kuti ndi murunji? (2 Akori. 6:14) Asani mwatorana ndi munthu yo, kumbi iyu wakukuwovyani kuti mulutirizgi kuja akugomezgeka kwaku Yehova? Kumbukani kuti anthukazi wo asopanga achiuta aboza wo Fumu Solomoni yinguto, atenere kuti ŵenga ndi mijalidu yinyaki yamampha. Kweni yiwu ŵenga ateŵeti aku Yehova cha, ndipu kamana ndi kamana anguchitiska kuti Solomoni wayambi kusopa achiuta aboza.—1 Mafu. 11:1, 4.
18. Kumbi apapi atenere kuŵasambizanji ŵana ŵawu?
18 Apapi mungagwiriskiya ntchitu nkhani za mu Bayibolu zakukwaskana ndi mafumu nga ku Isirayeli kuti muwovyi ŵana ŵinu kukhumbisiska kuteŵete Yehova. Awovyeni kuvwisa kuti chinthu chakukhumbika ukongwa cho chawovyanga Yehova kweruzga fumu kuti njamampha pamwenga njiheni, chenga kuwona mo fumu yo yajiperekiyanga pakusopa kwauneneska. Sambizani ŵana ŵinu kuziya mu vo mukamba ndi vo muchita kuti vinthu vauzimu nge kusambira Bayibolu, kuwungana kweniso kupharazga vakukhumbika ukongwa kuluska chinthu chechosi. (Mate. 6:33) Asani mwaleka kuchita viyo, ŵana ŵinu angatondeka kusankha ŵija kuti aje Akaboni aku Yehova. Yiwu angachichizgika ŵaka kusambira uneneska chifukwa chakuti apapi ŵawu Mbakaboni. Mwaviyo, kusopa Yehova kujengi chinthu chakukhumbika ukongwa cha pa umoyu wawu pamwenga angawuleka uneneska.
19. Kumbi ŵanthu wo akuleka kuteŵete Yehova mbwenu kwawu kukumala? (Wonani so bokosi lakuti “ Mungawere Kwaku Yehova!”)
19 Kumbi munthu yo wakuleka kuteŵete Yehova wangaja so cha Kaboni waku Yehova? Awa. Chifukwa iyu wangalapa ndi kwamba so kusopa kwauneneska. Kuti wachiti viyo, iyu wakhumbika kujiyuyuwa ndi kuzomera kulonde chovyu kutuwa ku ŵara. (Yako. 5:14) Kukamba uneneska munthu wangadandawulapu cha ndi vosi vo wangayesesa kuchita kuti waje so pa ubwezi ndi Yehova!
20. Kumbi Yehova watiwonengi wuli asani tiyezga mafumu ngakugomezgeka?
20 Kumbi tasambiranji ku mafumu nga ku Isirayeli? Tingaja nge mafumu ngakugomezgeka asani tilutirizga kuteŵete Yehova ndi mtima wosi. Asani tanangisa vinthu vinyaki, tisambirengepu kanthu, tilapengi ndi kunozga vinthu vo. Kweniso tikumbukengi kuti kujipereka kwaku Chiuta wauneneska pe nkhwakukhumbika ukongwa. Asani mulutirizga kuja akugomezgeka kwaku Yehova, wakuwoneningi nge munthu yo wachita cho ntchakwenere kwaku iyu.
SUMU 45 Vo Ndilunguruka Mumtima Wangu
a Mu nkhani iyi, mazu ngakuti “mafumu nga ku Isirayeli” ngang’anamuwa mafumu ngosi ngo ngangulamuliya ŵanthu aku Yehova, kwali fumu yo yingulamuliya mafuku ngaŵi nga ufumu wa Yuda, mafuku 10 nga ufumu wa Isirayeli pamwenga so mafuku ngosi 12.
b VO MAZU NGANYAKI NGANG’ANAMUWA: Kanandi Bayibolu ligwiriskiya ntchitu mazu ngakuti “mtima” pakukonkhoska wunthu wosi wa mkati wa munthu kusazgapu vo wakhumba, vo waŵanaŵana, mo wawone vinthu, malusu ngo wenangu, chifukwa cho wachitiya vinthu vinyaki kweniso vilatu vo wenavu.
c Viwoneka kuti mafumu ngo ngasopanga angoza, ngasopanga achiuta amtundu wo wathereskeka.
d Fumu Asa yinguchita maubudi ngakulungakulu. (2 Mbiri 16:7, 10) Kweni Bayibolu likamba kuti yenga fumu yamampha. Chinanga kuti pakwamba yingukana ulongozgi yati yachenyeka kweni vingaŵa kuti pavuli paki yingulapa. Yehova wanguwona kuti vinthu vamampha vo yinguchita venga vinandi kuluska vo yingunangisa. Ndipu chakukhumbika ukongwa ntchakuti Asa wasopanga Yehova pe ndipu wanguyesesa kutuzgamu angoza mu ufumu waki.—1 Mafu. 15:11-13; 2 Mbiri 14:2-5.
e Nkhani yakusopa njakukhumbika ukongwa kwaku Yehova chifukwa marangu ngakwamba ngaŵi mu Dangu laku Mozesi ngakamba kuti tisopengi Yehova pe, chinthu chinyaki chechosi cha.—Eki. 20:1-6.
f CHITHUZI: Wachinyamata yo ndi mura mu mpingu wapereka ulongozgi ku mubali wakukwaskana ndi moŵa. Mubali yo walonde ulongozgi wo, wasintha kweniso walutirizga kuteŵete Yehova mwakugomezgeka.
