1. Kumbi ŵanthu anandi ŵe ndi maŵanaŵanu wuli pa nkhani ya ntchitu?

KUMBI ko muja ŵanthu ŵe ndi maŵanaŵanu wuli pa nkhani ya ntchitu? Muvyaru vinandi mazuŵa nganu, ŵanthu alimbikiya ukongwa ntchitu kweniso agwira kwa nyengu yitali kuphara kali. Ŵanthu wo achita viyo, atangwanika ukongwa mwakuti aŵavi nyengu yakupumuliya, yakucheze ndi banja lawu pamwenga yakusambiriya vaku Chiuta. (Waku. 2:23) Kweni ŵanthu anyaki atanja cha kugwira ntchitu ndipu asaniya vifukwa vakugwenthe.​—Nthanthi 26:13, 14.

2-3. Kumbi tingasambiranji kwaku Yehova ndi Yesu pa nkhani ya kugwira ntchitu?

² Yehova ndi Yesu apambana ukongwa ndi mo ŵanthu awone ntchitu. Yehova watanja kugwira ntchitu. Yesu wangulongo fundu yeniyi po wangukamba kuti: “Ada ŵeche kugwira ntchitu mpaka sonu, ndipu ini nani ndilutirizga kugwira ntchitu.” (Yoha. 5:17) Ŵanaŵaniyani ntchitu yo Chiuta wangugwira po walenganga angelu anandi, nyenyezi ndi vinthu vinyaki vosi vakuchanya. Tiziŵa so kuti Chiuta watanja kugwira ntchitu asani tiwona vinthu vakutowa vo wakupanga pacharu chapasi. Yo wakulembaku buku la Sumu wangukamba kuti: “Ntchitu zinu zinandi ukongwa yimwi Yehova! Mukupanga vinthu vosi ndi zeru. Charu chapasi chazaza ndi vinthu vo yimwi mukupanga.”​—Sumu 104:24.

³ Yesu nayu watanja kugwira ntchitu nge Awisi. Iyu wawovyanga Chiuta “wachipanga kuchanya.” Yesu wenga pafupi ndi Yehova nge “mumisili walusu.” (Nthanthi 8:27-31) Wati waza pacharu chapasi, wangugwira umampha ukongwa ntchitu yo Awisi angumutuma. Ntchitu yeniyi yenga nge chakurya kwaku iyu ndipu vo  wachitanga vingulongo kuti wangutumika nadi ndi Chiuta.​—Yoha. 4:34; 5:36; 14:10.

4. Kumbi tingasambiranji kwaku Yehova ndi Yesu pa nkhani yakupumuwa?

⁴ Kufika yapa, tawona kuti Yehova ndi Yesu agwira ntchitu mwakulimbikiya. Kumbi venivi ving’anamuwa kuti tikhumbika cha kupumuwa? Awa. Yehova wavuka cha. Mwaviyo, wakhumbika kupumuwa cha. Mbuneneska kuti Bayibolu likamba kuti Yehova “wangupumuwa” wati walenga kuchanya ndi charu chapasi. (Chitu. 31:17) Kweni lemba ili litenere kuti ling’anamuwa kuti Yehova wanguleka kulenga vinthu kuti wakondwi ndi vo wangulenga. Ndipu chinanga kuti Yesu walimbikiyanga kugwira ntchitu po wenga pacharu chapasi, kweni wapatuwanga nyengu yakupumuliya ndipuso yakuryiya ndi abwezi ŵaki.​—Mate. 14:13; Luka 7:34.

5. Kumbi ŵanthu anandi asuzgika kuchitanji?

⁵ Bayibolu lichiska ŵanthu aku Chiuta kuti ayanjengi kugwira ntchitu. Yiwu akhumbika kulimbikiya ntchitu mumalu mwakuchita ulesi. (Nthanthi 15:19) Panyaki mugwira ntchitu mu boma pamwenga ku kampani kuti muphweriyengi banja linu. Kweniso akusambira aku Khristu wosi ŵe ndi udindu wakupharazga uthenga wamampha. Mukhumbika so kupumuwa mwakukwana. Kumbi nyengu zinyaki vitikusuzgani kugaŵa umampha nyengu kuti muŵi ndi nyengu yakukwana yakugwiriya ntchitu, yakupharazgiya kweniso yakupumuliya? Kumbi tingaziŵa wuli kuti tituŵa ndi nyengu yakukwana yakugwiriya ntchitu kweniso yakupumuliya?

6. Kumbi pa Mariko 6:30-34 palongo wuli kuti Yesu wawonanga ntchitu ndi kupumuwa mwakwenere?

⁶ Kuwona ntchitu mwakwenere nkhwakukhumbika ukongwa. Fumu Solomoni yingupangizika kulemba kuti: “Chinthu chechosi che ndi nyengu yaki yakuŵikika.” Iyu wangukambapu za nyengu yakupandiya, yakuzenge, yakuliya, yakuseka, yakuviniya ndi yakuchitiya vinthu vinyaki. (Waku. 3:1-8) Ivi vilongo kuti kugwira ntchitu ndi kupumuwa vakukhumbika ukongwa pa umoyu. Yesu wawonanga ntchitu ndi kupumuwa mwakwenere. Nyengu yinyaki, akutumika ŵati aweku ku ntchitu yakupharazga, angutangwanika ukongwa mwakuti “ŵengavi nyengu yakupumuliya ndipuso yakuryiya.” Yesu wanguŵakambiya kuti: “Zani kunu, tiyeni kwakutija kuti tikapumuwi kamanavi.” (Ŵerengani Mariko 6:30-34.) Chinanga kuti nyengu zinyaki Yesu ndi akusambira ŵaki aŵangavi nyengu yakupumuliya, kweni iyu waziŵanga kuti akhumbikanga kupumuwa.

7. Kumbi kusambira va Sabata kungatiwovya wuli?

⁷ Nyengu zinyaki tikhumbika kupumuwa pamwenga kusintha vinthu vo tichita. Tingawona venivi mu Dangu lakukwaskana ndi Sabata lo Chiuta wangupaska ŵanthu ŵaki akali. Chinanga kuti isi titende Dangu laku Mozesi cha kweni tingayanduwa asani tingasambira vo likamba pa nkhani ya Sabata. Vo tisambira pa nkhani iyi vingatiwovya kuti tijisandi mo tiwone kugwira ntchitu ndi kupumuwa.

8. Mwakukoliyana ndi Chituwa 31:12-15, kumbi Ayisirayeli achitanganji pa zuŵa la Sabata?

⁸ Bayibolu likamba kuti Chiuta wati wamaliza kulenga vinthu pacharu chapasi kwa mazuŵa 6, wangupumuwa. (Chiya. 2:2) Kweni Yehova watanja kugwira ntchitu ndipu ‘weche kugwira ntchitu’ mpaka sonu. (Yoha. 5:17) Yehova wangukambiya Ayisirayeli kuti apumuwengi pa zuŵa la 7 lelosi chifukwa chakuti iyu wangupumuwa pa zuŵa la 7 wati wagwira ntchitu kwa mazuŵa 6. Chiuta wangukamba kuti kusunga Sabata kwenga chisimikizu pakati paku iyu ndi Ayisirayeli. Pa zuŵa ili, yiwu ‘apumuwanga.’ Lenga “zuŵa lakupaturika kwaku Yehova.” (Ŵerengani Chituwa 31:12-15.) Weyosi wakanizikanga kugwira ntchitu pa zuŵa la Sabata,  kwali mbana, akapolu ndi viŵetu. (Chitu. 20:10) Zuŵa ili lapaskanga mpata ŵanthu kuti aŵikengi maŵanaŵanu ngawu pa vinthu vauzimu.

9. Kumbi ŵanthu anyaki mu nyengu yaku Yesu ayiwonanga wuli nkhani yakusunga Sabata?

⁹ Zuŵa la Sabata lenga lamampha ukongwa ku ŵanthu aku Chiuta. Kweni alongozgi anandi achisopa mu nyengu yaku Yesu, akhwimisanga marangu pa nkhani yakusunga Sabata. Yiwu akambanga kuti kwenga kunanga chinanga nkhupuluwa tirigu pamwenga kuchizga munthu pa zuŵa la Sabata. (Mariko 2:23-27; 3:2-5) Kweni ivi vakoliyananga cha ndi maŵanaŵanu ngaku Chiuta ndipu Yesu wangukambiya ŵanthu wo amuvwisiyanga kuti alongozgi yaŵa anangisanga.

10. Kumbi pa Mateyu 12:9-12, patitisambiza kuti Yesu wayiwonanga wuli nkhani yakusunga Sabata?

¹⁰ Yesu ndi akusambira ŵaki wo ŵenga Ayuda asunganga Sabata. Yiwu achitanga viyo chifukwa chakuti ŵenga pasi pa Dangu laku Mozesi. * Kweni kuziya mu vo wakambanga ndi kuchita, Yesu wangulongo kuti kwenga kunanga cha kuchita vinthu vamampha pa zuŵa la Sabata. Iyu wangukamba kuti: “Mbumampha kuchita vinthu vamampha pa zuŵa la Sabata.” (Ŵerengani Mateyu 12:9-12.) Yesu wawonanga kuti nkhunanga cha kuchitiya lisungu ŵanthu ndi kuŵawovya pa zuŵa la Sabata. Vo Yesu wachitanga valongonga kuti wanguvwisa chifukwa cho Chiuta wangukambiya ŵanthu ŵaki kuti apumuwengi pa zuŵa la Sabata. Kupumuwa kwaŵapaskanga mpata kuti aŵikengi maŵanaŵanu pa vinthu vauzimu. Tikayika cha kuti Yesu wangukuliya mubanja lo lagwiriskiyanga ntchitu zuŵa  la Sabata pakusopa Chiuta. Tiziŵa venivi asani tiŵerenga vo Yesu wanguchita ku tawuni ya kwaki ku Nazareti. Bayibolu likamba kuti: “Nge mo wachitiyanga [Yesu] nyengu zosi pa zuŵa la Sabata, wangusere musinagogi ndipu wangusoka kuti waŵerengi.”​—Luka 4:15-19.

11. Kumbi ndiyani yo wanguwovya Yesu kuti wawonengi ntchitu mwakwenere?

¹¹ Yosefi wawonanga ntchitu nge mo Chiuta watiyiwone. Tikamba viyo chifukwa wangusambiza mwana waki Yesu ntchitu ya ukalipentala. (Mate. 13:55, 56) Ndipu Yesu waŵawonanga awisi a Yosefi achigwira ntchitu mwaphamphu kuti awovyengi banja lawu. Pavuli paki, Yesu wangukambiya akusambira ŵaki kuti: “Wantchitu watenere kulonde malipiru ngaki.” (Luka 10:7) Venivi vilongore limu kuti Yesu wagwiranga ntchitu mwaphamphu.

12. Kumbi ndi malemba nanga ngo ngatitiwovya kuziŵa vo Bayibolu likamba pa nkhani ya kulimbikiya ntchitu?

¹² Paulo nayu wagwiranga ntchitu mwaphamphu. Ntchitu yaki yikulu yenga yakuchitiya ukaboni zina laku Yesu ndipuso vo wasambizanga. Chinanga kuti venga viyo, Paulo wagwiranga ntchitu mwaphamphu kuti wasaniyi ndalama zakuguliya vakukhumbika. Akhristu a ku Tesalonika aziŵanga kuti Paulo wagwiranga ntchitu ‘usiku ndi msana . . .  mwaphamphu ndipuso mwakufyoka, kuti waleki kupereka mphingu yikulu kwaku weyosi.’ (2 Ate. 3:8; Machi. 20:34, 35) Yapa, Paulo watenere kuti wakambanga ntchitu yakusona mahema yo wachitanga. Po wenga ku Korinto, iyu wajanga ndi Purisika ndi Akula. Yiwu “agwiriyanga limoza ntchitu, pakuti wosi ntchitu yawu yenga yakusona mahema.” Fundu yakuti Paulo wagwiranga ntchitu “usiku ndi msana” ying’anamuwa kuti Paulo walekanga kupumuwa cha. Mazuŵa nganyaki, wapumuwanga kusona mahema, nge pa zuŵa la Sabata. Zuŵa ili lamupaskanga mpata wakupharazgiya Ayuda chifukwa nawu apumuwanga pa Sabata.​—Machi. 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4.

13. Kumbi tingasambiranji kwaku Paulo?

¹³ Nasi tingasambira vinandi kwaku Paulo. Chinanga kuti wagwiranga ntchitu yakusona mahema kweni wawonesesanga kuti nyengu zosi ‘wagwira ntchitu yakupaturika ya uthenga wamampha waku Chiuta.’ (Aro. 15:16; 2 Akori. 11:23) Iyu wachiskanga so Akhristu anyaki kuti nawu apharazgengi nyengu zosi. Paulo wangukamba kuti Purisika ndi Akula ŵenga ‘antchitu anyaki mwaku Khristu Yesu.’ (Aro. 12:11; 16:3) Wanguchiska Akhristu a ku Korinto kuti ajengi ndi “vakuchita vinandi mu ntchitu ya Ambuya.” (1 Akori. 15:58; 2 Akori. 9:8) Yehova wangukambiya wakutumika Paulo kulemba kuti: “Asani munthu munyaki wakhumba cha kugwira ntchitu, wangaryanga cha.”—2 Ate. 3:10.

14. Kumbi Yesu wang’anamuwanganji pa Yohane 14:12?

¹⁴ Ntchitu yakukhumbika ukongwa mu mazuŵa nganu ngakumaliya nkhupharazga ndi kusambiza ŵanthu kuti aje akusambira. Ndipu Yesu wangukambiya limu kuti akusambira ŵaki azamuchita ntchitu zikulu kuluska zo iyu wachitanga! (Ŵerengani Yohane 14:12.) Iyu wang’anamuwanga kuti tichitengi vakuziziswa nge iyu cha. Mumalu mwaki, wang’anamuwanga kuti tipharazgengi ndi kusambiza ku vigaŵa vinandi, ku ŵanthu anandi kweniso kwanyengu yitali kuphara iyu.

15. Kumbi tikhumbika kujifumba mafumbu nanga?

¹⁵ Asani mugwira ntchitu ku munthu, ku kampani pamwenga ku boma, jifumbeni kuti: ‘Kumbi ndiziŵika kuti ndilimbikiya ntchitu? Kumbi ndimaliza kugwira ntchitu pa nyengu yaki kweniso kuchita vosi vo ndingafiska?’ Asani mungamuka kuti hinya, mbwenu bwana winu wakuthembeningi. Kweniso ŵanthu wo mugwira nawu ntchitu akhumbisiskengi kuvwisiya asani mutiŵapharazgiya uthenga wa Ufumu. Pa  ntchitu yakupharazga ndi kusambiza, jifumbeni kuti: ‘Kumbi ndiziŵika kuti ndilimbikiya kupharazga? Kumbi ndinozgeke mo ndingachikambiskiyana ndi ŵanthu pa ulendu wakwamba? Kumbi ndiweriyaku mwaliŵi asani munthu wakhumba kuziŵa vinandi? Kumbi nyengu zosi ndichitaku upharazgi wakupambanapambana?’ Asani mungamuka kuti hinya, mukondwengi ndi uteŵeti winu.

16. Kumbi maŵanaŵanu ngaku Yesu ndi akutumika pa nkhani yakupumuwa, ngapambana wuli ndi nga ŵanthu anandi mazuŵa nganu?

¹⁶ Yesu waziŵanga kuti nyengu zinyaki iyu ndi akusambira ŵaki akhumbikanga kupumuwa. Kweni ŵanthu anandi mu nyengu yaku Yesu ndipuso mazuŵa nganu ayanana ndi munthu wachuma wa muntharika yo Yesu wangukamba. Munthu uyu wangukamba kuti: “Ungasuzgikanga cha, yirya, yimwa ndipu ujikondwesi wamweni.” (Luka 12:19; 2 Timo. 3:4) Iyu wanguŵika mtima waki pa kupumuwa ndi kujikondwesa. Kweni Yesu ndi akutumika anguŵika umoyu wawu pa kujikondwesa cha.

17. Kumbi nyengu yakupumuwa titiyigwiriskiya ntchitu wuli?

¹⁷ Nasi tingalongo kuti te ndi maŵanaŵanu ngaku Yesu, asani pa nyengu yo tileka kugwira ntchitu tichita vinthu vamampha nge kupharazga ndi kuluta ku maunganu mumalu mwakupumuwanga waka. Ndipu tiwona kuti kupharazga ndi kuwungana ndivu vakukhumbika ukongwa, mwakuti titesesa kuti tichitengi vinthu venivi nyengu zosi. (Ahe. 10:24, 25) Chinanga tingaŵa pa holidi, tiwungana nyengu zosi kwekosi ko tingaŵa ndipu tigwiriskiya ntchitu mpata wewosi wo tingasaniya kuti tipharazgiyi ŵanthu wo takumana nawu.​—2 Timo. 4:2.

18. Kumbi Fumu yidu Khristu Yesu yikhumba kuti tichitengenji?

¹⁸ Tiwonga ukongwa kuti Fumu yidu Khristu Yesu yikhumba kuti tichitengi vinthu vo tingatondeka kufiska cha. Yititiwovya so kuti tiwonengi ntchitu ndi kupumuwa mwakwenere. (Ahe. 4:15) Iyu wakhumba kuti tipumuwengi. Wakhumba so kuti tigwirengi ntchitu mwaphamphu kuti tisaniyengi vakukhumbika pa umoyu kweniso kuti tigwirengeku ntchitu yakusambiza ŵanthu kuti aje akusambira. Mu nkhani ya sabata ya mawa, tazamukambiskana vo Yesu wakuchita kuti watitaski ku ubudi.