1. Kumbi munthu wakulapa wachita wuli vinthu?

 ASANI tachita chinthu chinyaki chiheni, tikhumbika kulapa. Bayibolu likamba kuti, asani munthu walapa watinkha vinthu viheni kweniso waleka kuvichita ndipu wasimikiza mtima kuti wazamuwerezapu so cha.—Wonani Mazu nga mu Bayibolu ngo Ngakonkhoskeka, “Kulapa.”

2. Ntchifukwa wuli tosi tikhumbika kusambira vakukwaskana ndi kulapa? (Nehemiya 8:​9-11)

² Munthu weyosi wakhumbika kusambira vakukwaskana ndi kulapa. Chifukwa wuli? Chifukwa zuŵa lelosi tibuda. Pakuti tosi ndisi mphapu yaku Adamu ndi Heva, munthu weyosi wakuhara ubudi ndipuso nyifwa. (Aro. 3:23; 5:12) Yapa palivi kugwentha, mwakuti tosi tikhumbika kulapa. Chinanga mbanthu wo amugomezganga ukongwa Yehova nge Paulo, nawu alimbananga ndi ubudi. (Aro. 7:​21-24) Kumbi venivi ving’anamuwa kuti tijaliyengi ŵaka kusuzgika ndi ubudi widu nyengu zosi? Ndimu viliri cha. Yehova ngwalisungu ndipu wakhumba kuti tikondwengi. Tiyeni tikambiskani vo vinguchitikiya Ayuda mu nyengu yaku Nehemiya. (Ŵerengani Nehemiya 8:​9-11.) Yehova wakhumbanga cha kuti ajaliyengi waka kusuzgika maŵanaŵanu chifukwa cha maubudi ngo anguchitapu kuvuli. Kweni wakhumbanga kuti akondwengi pakumusopa. Yehova waziŵa kuti asani munthu walapa wakondwa. Ndichu chifukwa chaki watitisambiza vakukwaskana ndi kulapa. Asani talapa maubudi ngidu, tikayika cha kuti Awusefwi alisungu atigowokiyengi.

3. Kumbi tikambiskanengenji mu nkhani iyi?

³ Tiyeni tisambiri vinandi vakukwaskana ndi kulapa. Mu nkhani iyi tikambiskanengi fundu zitatu. Chakwamba, tisambirengi vo Yehova wangusambiza Ayisirayeli vakukwaskana ndi kulapa. Pavuli paki, tisambirengi mo Yehova wayesese kuti ŵanthu alapi. Ndipu pakumaliya, tikambiskanengi vo akusambira aku Yesu angusambira vakukwaskana ndi kulapa.

 VO YEHOVA WANGUSAMBIZA AYISIRAYELI PA NKHANI YA KULAPA

4. Kumbi Yehova wanguŵasambizanji Ayisirayeli pa nkhani ya kulapa?

⁴ Yehova wati wasankha Ayisirayeli kuti aje mtundu waki, wanguchita nawu phanganu, ndipu yiwu angulayizga kuti avwiyengi marangu ngaki. Yehova wenga wakunozgeka kuŵavikiliya ndi kuŵatumbika asani alutirizga kuvwiya marangu ngaki. Pakukamba za marangu ngenanga, iyu wanguŵasimikiziya kuti: “Sonu dangu ili lo nditikulamula msanawale ndinononu cha kwaku yiwi, kweniso le kumalu ngakuti ungatondeka cha kufikaku.” (Doto. 30:​11, 16) Kweni asani amugarukiya, ndipu asankha kuteŵete achiuta anyaki, iyu walekanga kuŵavikiliya ndipu asuzgikanga. Kweni asani vaja viyo, yiwu ajanga so ndi mwaŵi wakuti Chiuta wangayamba so kuŵayanja. Yiwu akhumbikanga ‘kuwere kwaku Yehova Chiuta wawu ndi kuvwiya mazu ngaki.’ (Doto. 30:​1-3, 17-20) Tingakamba waka kuti akhumbikanga kulapa. Asani achita viyo, Yehova waŵayanjanga so ndi kwamba kuŵatumbika.

5. Kumbi Yehova wangulongo wuli waŵaleke limu cha ŵanthu ŵaki akugaruka? (2 Mafumu 17:​13, 14)

⁵ Ayisirayeli amugarukiyanga kaŵikaŵi Yehova. Kusazgiyapu pa kusopa angoza, achitanga so vinthu vinyaki viheni ukongwa. Pavuli paki, asuzgikanga ukongwa chifukwa cha vakuchita vawu. Kweni wanguvuka nawu cha ŵanthu ŵaki akusuzga ŵenaŵa. Iyu waŵatumiziyanga achimi mwakuwerezawereza kuti aŵachiski kuti alapi ndi kuwere kwaku iyu.—Ŵerengani 2 Mafumu 17:​13, 14.

6. Kumbi Yehova wangugwiriskiya wuli ntchitu achimi kuti wasambizi ŵanthu kukhumbika kwa kulapa? (Wonaniso chithuzi.)

⁶ Kanandi Yehova wagwiriskiyanga ntchitu achimi kuti watcheŵeski kweniso kuwovya ŵanthu ŵaki. Mwakuyeruzgiyapu, kuziya mwa mchimi Yeremiya, Yehova wangukamba kuti: “Were kwaku ini, yiwi Isirayeli wakugaruka . . . Ndazakukulereska mwakukwiya cha, pakuti nde wakugomezgeka . . . Ndijengi wakukwiya mpaka muyaya cha. Zomera ubudi waku, pakuti wagarukiya Yehova.” (Yere. 3:​12, 13) Kuziya mwa mchimi Yoweli, Yehova wangukamba kuti: “Weriyani kwaku ini ndi mitima yinu yosi.”  (Yowe. 2:​12, 13) Wangutuma so Yesaya kuti wakambi kuti: “Jitoweseni; tuzganipu ntchitu zinu ziheni pa masu pangu.” (Yesa. 1:​16-19) Ndipuso kuziya mwa mchimi Ezekiyeli, Yehova wangufumba kuti: “Kumbi ndikondwa ndi nyifwa ya munthu muheni? . . . Asi ndikhumba kuti waleki nthowa zaki ziheni ndi kuja ndi umoyu? Ndikondwa cha ndi nyifwa ya munthu weyosi chinanga nkhamanavi, . . . mwaviyo, weleriyani ndipu jani ndi umoyu.” (Ezeki. 18:​23, 32) Yehova wakondwa ukongwa asani wawona kuti ŵanthu alapa chifukwa wakhumba kuti yiwu aje ndi umoyu kwamuyaya! Mwaviyo, Yehova walindizga kuti ŵanthu aheni asinthi ŵija cha mbwenu pavuli paki ndipu watiŵawovya. Tiyeni tiwoni vakuwoniyapu vinyaki pa nkhani iyi.

7. Mwakugwiriskiya ntchitu nkhani ya mchimi Hoseya ndi muwolu waki, kumbi Yehova wanguŵasambizanji ŵanthu ŵaki?

⁷ Tiyeni tiwoni vo Yehova wangusambiza ŵanthu ŵaki mwakugwiriskiya ntchitu chakuwoniyapu chaku Gomeri muwolu wa mchimi Hoseya. Wati wachita chigololu, wangumuleka Hoseya ndipu wayendanga ndi anthulumi anyaki. Kumbi Gomeri wenga wakuti wangawovyeka so cha? Yehova yo wawona mumtima mwa munthu wangukambiya Hoseya kuti: “Luta so, kayanji munthukazi yo wayanjika ndi munthulumi munyaki kweniso yo wachita chigololu, nge mo Yehova watanjiya Ayisirayeli wo ang’anamukiya kwa achiuta anyaki.” (Hose. 3:1; Nthanthi 16:2) Wonani kuti muwolu waku Hoseya walutirizganga kuchita ubudi waki ukulu. Kweni Yehova wangukambiya Hoseya kuti waluti wakamuto kuti waweriyani nayu ndi kumugowoke. a Mwakuyanana waka, Yehova wanguŵajowo cha ŵanthu ŵaki wo ŵenga ambula kuvwiya. Chinanga kuti yiwu ŵenga ŵeche kuchita vinthu viheni ukongwa, iyu waŵayanjanga mbwenu ndipu wangulutirizga kuŵawovya kuti alapi kweniso kusintha nthowa zawu. Kumbi venivi ving’anamuwa kuti Yehova yo “wasanda mitima” wayesesengi mbwenu kuwovya ŵanthu wo alutirizga kuchita maubudi ngakulu kuti alapi? (Nthanthi 17:3) Tiyeni tiwoni.

YEHOVA WAYESESA KUWOVYA ŴANTHU KUTI ALAPI

8. Kumbi Yehova wanguchitanji kuti wawovyi Kayini kuti walapi? (Genezesi 4:​3-7) (Wonaniso chithuzi.)

⁸ Kayini wenga mwana wakwamba waku Adamu ndi Heva. Iyu wanguhara mtima wakukhumba kuchita vinthu viheni kutuliya kwa apapi ŵaki. Ndipu Bayibolu likamba kuti: “Ntchitu zaki zenga ziheni.” (1 Yoha. 3:12) Panyaki ndichu chifukwa chaki Yehova, “wangumuyanja cha Kayini ndipuso sembi yaki chinanga nkhamanavi” pa nyengu yo wangupereka sembi yaki. Mumalu mwakusintha nkharu yaki, “Kayini wangukwiya ukongwa ndipu chisku chaki chingubwanthuka.” Kumbi Yehova wanguchitanji pavuli paki? Iyu wangukambiskana ndi Kayini. (Ŵerengani Genezesi 4:​3-7.) Wonani kuti Yehova wangukambiskana nayu mwachanju, ndipu wangumukambiya kuti wamutumbikengi asani wangasintha. Kweniso wangumutcheŵeska kuti wabudengi chifukwa cha kukwiya kwaki. Vachitima kuti Kayini wangukana kusintha. Iyu wanguzomereza cha kuti Yehova wamuwovyi kuti walapi. Kumbi Yehova wakuleka kuwovya ŵanthu anyaki kuti alapi chifukwa cha venivi? Awa, wakulekapu cha!

9. Kumbi Yehova wangumuwovya wuli Davidi kuti walapi?

⁹ Yehova wamuyanjanga ukongwa Davidi yo wenga fumu. Iyu wangufika mpaka pakumudana kuti “munthu wakukoliyana ndi mtima wangu.” (Machi. 13:22) Kweni Davidi wanguchita  maubudi ngakulungakulu nge ureŵi kweniso kubaya munthu. Mwakukoliyana ndi Dangu laku Mozesi, Davidi wakhumbikanga kubayika. (Levi. 20:10; Nume. 35:31) Kweni Yehova wanguchitapu kanthu kuti wamuwovyi. b Yehova wangutuma mchimi Natani kuti wakakumani ndi Davidi chinanga kuti pa nyengu yo ndipu iyu wechendalongo mtima wakulapa. Mchimi Natani wangugwiriskiya ntchitu chakuyeruzgiyapu kuti wamufiki pamtima Davidi. Davidi wangukwaskika ukongwa ndipu wangulapa. (2 Samu. 12:​1-14) Iyu wangulemba Salimo lo linguvumbuwa mtima waki wakulapa. (Salimo 51, kamutu) Salimo lenili lachiska ŵanthu anandi akubuda ndipuso kuŵawovya kuti alapi. Kumbi tikondwa cha kuti Yehova wanguwovya mteŵeti waki Davidi yo wamuyanjanga kuti walapi?

10. Kumbi mutuvwa wuli kuwona kuti Yehova wagowoka ndipu wachita vinthu mwakuzikira ndi ŵanthu akubuda?

¹⁰ Yehova watinkha ubudi ndipu watiwuzomerezapu cha chinanga nkhamanavi. (Salimo 5:​4, 5) Kweni waziŵa kuti tosi te akubuda ndipu chifukwa chakuti watitiyanja watitiwovya kuti tilimbanengi nawu. Nyengu zosi iyu watesesa kuwovya chinanga mbanthu wo achita ubudi ukulu ukongwa kuti alapi kweniso kuti aje nayu pa ubwezi wakukho. Kuziŵa venivi nkhwakuchiska ukongwa. Asani tiŵanaŵaniya kugowoka kweniso kuzikira kwaku Yehova tisimikiza mtima kuja akugomezgeka kwaku iyu kweniso kuti tichitengepu kanthu mwaliŵi asani tabuda. Tiyeni tikambiskani mo mpingu wachikhristu ungusambizikiya vakukwaskana ndi kulapa.

KUMBI AKUSAMBIRA AKU YESU ANGUSAMBIRANJI PA NKHANI YA KULAPA?

11-12. Kumbi Yesu wanguŵasambiza wuli ŵanthu wo amuvwisiyanga kuti Awisi mbakugowoka? (Wonani chithuzi.)

¹¹ Mesiya wanguza mu 29 C.E. Nge mo tawone mu nkhani yajumpha, Yehova wangugwiriskiya ntchitu Yohone Mubatizi kweniso Yesu kuti asambizi ŵanthu kuti awonengi kuti kulapa nkhwakukhumbika ukongwa.—Mate. 3:​1, 2; 4:17.

¹² Pa nyengu yo Yesu wenga pacharu chapasi, wangusambiza ŵanthu kuti Awisi mbakunozgeka kugowoke ŵanthu asani abuda. Yesu wanguchita venivi mu nthowa yamampha ukongwa  pa nyengu yo wangukamba ntharika ya mwana wakusoŵa. Mwana mwenuyu wangutuwapu panyumba ndipu wangwamba kuchita vinthu viheni. Kweni pati pajumpha nyengu, iyu “wangwamba so kuŵanaŵana umampha” ndipu wanguwere so kunyumba kwa awisi. Kumbi awisi anguchita wuli? Yesu wangukamba kuti mwana yo “we chapataliku, awisi angumuwona ndipu anguchita chitima, angumutchimbiriya, angumuvumbatiya ndi kumufyofyontha.” Mwana yo waŵanaŵananga kuti wapemphi awisi kuti waje wantchitu wawu. Kweni awisi angumudana kuti “mwana wangu uyu,” ndipu angumulondere nge mwana wawu. Awisi angukamba kuti: “Wangusoŵa kweni sonu wasanirika.” (Luka 15:​11-32) Pa nyengu yo Yesu wenga kuchanya wechendazi pacharu chapasi, wanguwona Awisi achichitiya lisungu ŵanthu anandi wo angulapa. Ntharika iyi yo Yesu wangukamba njakuchiska ukongwa ndipu yilongo kuti Awusefwi akuchanya a Yehova mbalisungu ukongwa!

13-14. Kumbi wakutumika Peturo wangusambiranji pa nkhani ya kulapa, nanga wanguŵasambizanji ŵanthu anyaki? (Wonaniso chithuzi.)

¹³ Wakutumika Peturo wangusambira fundu yakukhumbika ukongwa kwaku Yesu pa nkhani ya kugowoka ndi kulapa. Kanandi Peturo wakhumbikanga kugowokereka ndipu Yesu wangumugowoke ndi mtima wosi. Mwakuyeruzgiyapu, Peturo wati wakana katatu kuti watimuziŵa cha Mbuyaki, vingumuŵaŵa ukongwa mumtima ndipu wajimbanga mulandu. (Mate. 26:​34, 35, 69-75) Kweni Yesu wati wayuskika, wanguwoneke kwaku Peturo ndipu viwoneka kuti wangumuwoneke kumphepeti kwakuyija. (Luka 24:​33, 34; 1 Akori. 15:​3-5) Tikayika cha kuti pa nyengu yeniyi, Yesu wangumugowoke ndi mtima wosi ndipuso wangumusimikiziya kuti wamugowoke.—Mariko 16:7.

¹⁴ Chifukwa chakuti nayu vingumuchitikiyapu, Peturo sonu wenga wakunozgeka kusambiza ŵanthu anyaki vakukwaskana ndi kulapa kweniso kugowoka. Nyengu yinyaki pa  phwandu la Pentekositi, Peturo wangukambiya chigulu cha Ayuda ambula kugomezga kuti angubaya Mesiya. Kweni mwachanju, wanguŵachiska kuti: “Lapani ndi kung’anamuka kuti maubudi nginu ngasisitiki ndipuso kuti nyengu zakusisipuwa zizi kutuliya kwaku Yehova.” (Machi. 3:​14, 15, 17, 19) Mwaviyo, Peturo wangulongo kuti kulapa kutovya munthu wakubuda kusintha mo waŵanaŵaniya kweniso mo wachitiya vinthu ndi kwamba kuchita vinthu vakukondwesa Chiuta. Ndipuso wakutumika Peturo wangulongo kuti Yehova wangasisita maubudi ngawu pamwenga kuchitiska kuti ngaleki kuŵapu. Ndipu pati pajumpha vyaka vinandi, Peturo wangusimikiziya Akhristu kuti: “Yehova . . . wazikira namwi chifukwa wakhumba cha kuti weyosi wanangiki, kweni wakhumba kuti weyosi walapi.” (2 Petu. 3:9) Vakuchiska ukongwa kuziŵa kuti Yehova watitigowoke ndi mtima wosi asani talapa maubudi ngidu, chinanga ngangaŵa ngakulu!

15-16. (a) Kumbi wakutumika Paulo wangusambira wuli vakukwaskana ndi kugowoka? (1 Timote 1:​12-15) (b) Kumbi tazamukambiskananji mu nkhani yakulondopu?

¹⁵ Paulo wa ku Tariso wanguchita vinthu vinandi viheni ukongwa. Iyu waŵatombozganga mwankhaza ukongwa akusambira aku Khristu. Akhristu anandi amuwonanga kuti ndi munthu wakuti wangalapa cha. Kweni ndimu Yesu wawoniyanga vinthu cha. Iyu ndi Awisi anguwonamu mijalidu yamampha mwaku Paulo. Yesu wangukamba kuti: “Munthu uyu ntchiyaŵi changu chakusankhika.” (Machi. 9:15) Yesu wangugwiriskiya ntchitu chakuziziswa kuti wawovyi Paulo kulapa. (Machi. 7:58–8:3; 9:​1-9, 17-20) Paulo wati waja Mkhristu, kanandi wawonganga mo Yehova ndi Yesu angumulongore lisungu. (Ŵerengani 1 Timote 1:​12-15.) Wakutumika mwenuyu wangusambiza Akhristu anyaki kuti: ‘Chiuta mwalisungu laki wakhumba kukuwovyani kuti mulapi.’—Aro. 2:4.

¹⁶ Kumbi Paulo wanguchita wuli wati wavwa suzgu yikulu yakukwaskana ndi ureŵi wo wachitikanga mu mpingu wachikhristu ku Korinto? Pa vo iyu wangukamba, tingasambira mo Yehova walongore chanju asani wachenya pamwenga walanga ateŵeti ŵaki kweniso kuŵalongo lisungu asani alapa. Ndipu tingasambira so mo tingamuyezge iyu pankhani yakulongo lisungu. Mu nkhani yakulondopu tikambiskanengi ukongwa vo vinguchitika mu mpingu wa ku Korinto.