Ndinguvwisa Chifukwa cho Chiuta Watitikaniziya Ndopa
Ndinguvwisa Chifukwa cho Chiuta Watitikaniziya Ndopa
Dokotala Wakonkhoska Mbiri Yaki
PA ZUŴA ili ndenga muholu ya chipatala ndipu ndakonkhoskiyanga madokotala nganyangu vo tingusaniya kuti ndivu vinguchitiska kuti munthu munyaki wafwi. Munthu yo wangufwa wenga ndi khansa, ndipu ndingukamba kuti, “Kweni cho chachitiska kuti munthu uyu wafwi ntchakuti maselu ngayera nga ndopa zaki ngangunangika kweniso sana zaki zinguleka kugwira ntchitu chifukwa chakumuŵika ndopa.”
Pulofesa munyaki wangukwiya ukongwa ndipu wangusoka ndi kukamba kuti, “Ndikuti ung’anamuwa kuti isi tingumupaska ndopa ziheni?” Ndingumuka kuti, “Awa, ndivu nding’anamuwa cha.” Ndinguŵalongo vithuzi va tivigaŵa ta sana za munthu yo ndipu ndinguŵakambiya kuti, “Wonani tivibanthu ta maselu ngayera ngakukhoma musana mo, ndipu venivi ndivu vititichitiska kukamba kuti sana za munthu uyu zinguleka kugwira ntchitu.” * Vinthu vingufika paheni, ndipu mulomu wangu ungumira chifukwa cha mantha. Chinanga kuti ini ndenga dokotala mumana ndipu munthu yo ndakambiskana nayu yapa wenga pulofesa, ndingusimikiza kuti nditherengi cha.
Pa nyengu yo vinthu venivi vachitikanga ndipu nde Kaboni waku Yehova cha. Ndikuwa mu 1943 ku Sendai, tawuni yo ye kunkhondi mucharu cha Japan. Ada ŵenga adokotala, mwaviyo nani ndinguwona kuti ndisambiri venivi. Mu chaka cha chiŵi ndichisambira va udokotala mu 1970, ndingutorana ndi msungwana munyaki zina laki Masuko.
Ndingwamba Kufufuza Vakukwaskana ndi Matenda
Masuko wagwiranga ntchitu kuti wandiwovyi kusaniya ndalama zakuti ndilipiriyengi sukulu. Ndinguzizwa ndi vo ndingusambira pa ntchitu ya udokotala. Ndazukumanga ndi mo liŵavu la munthu likupangikiya! Kweni pa nyengu yosi iyi ndenga ndechendaŵanaŵanepu kuti kwe Mlengi. Ndawonanga nge kuti lusu la vachipatala ndilu lingawovya kuti tijengi umoyu wamampha. Mwaviyo, ndati ndaja dokotala ndinguŵanaŵana kuti ndisazgiyeku so masambiru ngangu ndipu ndingwamba kusambira vinandi vakukwaskana ndi vo vichitiska matenda, mo nthenda yeyosi yichitiya kweniso mo yinangiya liŵavu la munthu.
Ndichipanga kafukufuku mwakugwiriskiya ntchitu mathupi nga ŵanthu wo afwanga ndi khansa ndingwamba kukayikiya kuti kuŵika munthu ndopa nkhwakovya. Ŵanthu wo khansa yawu yafika pakofya ukongwa amalamala ndopa chifukwa cha mtundu wa munkhwala wo apaskika. Mwaviyo, kanandi madokotala ngakamba kuti apaskikengi ndopa. Kweni chifukwa cha vo ndawonanga, ndingwamba kuŵanaŵana kuti kuŵika ŵanthu ndopa kuchitiska kuti khansa yisapaliyengi ukongwa mu liŵavu lawu. Mazuŵa nganu weyosi waziŵa umampha kuti kuŵika ndopa kuchitiska kuti nthazi zakujivikiliya ku matenda zo zija muliŵavu la munthu zisiki ndipu venivi vichitiska kuti khansa yo yiyambi so pamwenga munthu yo wafwi liŵi. *
^ ndimi 4 Mu August 1988, magazini yinyaki yingukamba kuti: “Ŵanthu wo atama khansa ndipu aŵapaska ndopa pa nyengu yo atiŵachita opaleshoni, akumana ndi masuzgu nganandi kuphara wo aleka kuŵapaska ndopa po atiŵachita opaleshoni.”—Journal of Clinical Oncology.
Mu 1975, ndimu munguchitika nkhani yo ndayikonkhoska kukwamba. Pulofesa ndiyu walongozganga pa opaleshoni ya munthu yo wangufwa ndipu ndiyu wenga kaswiri pa nkhani za ndopa. Mwaviyo, ndinguzizwa cha kuti iyu wangukwiya ukongwa ini ndati ndakamba kuti munthu uyu wangufwa chifukwa cha ndopa zo wanguŵikika! Ini ndingulutirizga kukonkhoska ndipu mukuluta kwa nyengu nayu mtima ungutuna.
Matenda Ndipuso Nyifwa Kwazamuŵavi
Pa nyengu yeniyi kunyumba kunguza munthukazi munyaki wakukota yo wenga Kaboni waku Yehova ndipu wangusaniya muwolu wangu. Wachikambiskana ndi muwolu wangu, munthukazi uyu wagwiriskiyanga ntchitu zina lakuti “Yehova.” Sonu muwolu wangu wangumufumba kuti zina lenili ndakuyani, ndipu iyu wangumuka kuti: “Yehova ndilu zina laku Chiuta wauneneska.” Muwolu wangu Masuko wangwamba kuŵerenga Bayibolu weche munamana, kweni Bayibolu lo waŵerenganga angutuzgamu zina laku Chiuta ndipu angulembamu lakuti “AMBUYA.” Sonu pa nyengu iyi muwolu wangu wanguziŵa kuti Chiuta ndi munthu chayiyu ndipu we ndi zina!
Kutuliya pa nyengu yeniyi, Masuko wangwamba kusambira Bayibolu ndi munthukazi yo. Ndati ndawe kuchipatala cha m’ma 1 koloku usiku, muwolu wangu wangundikambiya mwakukondwa kuti, “Bayibolu likamba kuti matenda kweniso nyifwa vazamumala!” Ini ndingumuka kuti, “Vazamuja vakukondwesa iku!” Iyu wangukamba so kuti, “Pakuti charu chifya chepafupi, ndikhumba cha kuti utayengi nyengu yaku pawaka.” Yapa ini ndinguvwa uheni, ndawonanga nge kuti wakhumba kuti ndileki ntchitu ya udokotala. Mwaviyo ndingukwiya ukongwa ndipu nthengwa yidu yingwamba kuwayawaya.
Kweni muwolu wangu wangugongowa nani cha. Iyu wapempheranga kwaku Chiuta kuti wamuwovyi kusaniya mavesi ngakwenere ndipu wandilongonga mavesi ngo. Mazu nga pa Wakutawula 2:22, 23, ngangundifika ukongwa pa mtima. Lemba ili likamba kuti: “Kumbi munthu wasaniya phindu wuli chifukwa cha ntchitu zaki zosi zo watizigwira mwaphamphu ndipuso chifukwa cha phamphu lo wachita kuti wasaniyi vinthu vo wakhumbira panu pacharu chapasi? . . . Mtima waki upumuwa cha chinanga ungaŵa usiku. Venivi navu vilivi phindu.” Venivi valongonga vo ini ndachitanga, ndajiperekanga ukongwa usiku ndi msana pakufufuza nthowa zasonu zakukwaskana ndi munkhwala kweni ndakhorwanga cha pa umoyu.
Zuŵa linyaki pa Sabata mu July 1975, muwolu wangu wati waluta ku Nyumba ya Ufumu ya Akaboni aku Yehova, ndinguŵanaŵana kuti nani ndiluti. Muwolu wangu wanguzizwa ukongwa kuwona kuti nani ndafika ndipu Akaboni angundilondere umampha ukongwa. Kutuwa pa zuŵa lenili, ndalutanga ku Nyumba ya Ufumu pa Sabata peposi. Pati pajumpha pafufupi mwezi umoza, Kaboni waku Yehova munyaki munthulumi wangwamba kusambira nani Bayibolu. Muwolu wangu wangubatizika pati pajumpha myezi yitatu kutuliya po wangukumana ndi Akaboni aku Yehova kakwamba.
Ndinguvwisa Chifukwa cho Chiuta Watitikaniziya Ndopa
Ndingusambira kuti Bayibolu likambiya Akhristu kuti akhumbika “kukana . . . ndopa.” (Machitidu 15:28, 29; Genezesi 9:4) Pakuti ndakayikiyanga kali kuti kuŵika munthu ndopa kutovya, ndingusuzgika cha kuvwisa ndipuso kuzomereza vo Chiuta wakamba pa nkhani ya ndopa. * Ndingukamba kuti, ‘Asani kwe Mlengi, ndipu iyu ndiyu watitikambiya venivi, mbwenu vingaŵa nadi vakwenere.’
Ndingusambira so kuti taŵanthu titama kweniso titufwa chifukwa cha ubudi waku Adamu. (Aroma 5:12) Pa nyengu iyi ndafufuzanga vakukwaskana ndi matenda nganyaki nga misipi. Asani tikota, misipi yidu yilama kweniso mphowu zaki ziphapha, venivi vichitiska kuti titamengi matenda nga mtima, sana kweniso wongu. Yapa sonu ndinguvwisa kuti masuzgu yanga ngakwesa kuhara. Venivi vinguchitiska kuti phamphu langu pa nkhani zachipatala limali. Ndinguziŵa kuti ndi Yehova Chiuta pe yo wangamalisa matenda kweniso nyifwa!
Mu March 1976, pati pajumpha myezi 7 kutuliya po ndingwambiya kusambira Bayibolu, ndinguleka kusazgiyaku masambiru ngangu pa yunivesite yo yenga so chipatala. Ndinguchita mantha kuti panyaki paŵengevi so wo azakundilemba ntchitu nge dokotala. Kweni ndingusaniya ntchitu pachipatala chinyaki. Ndingubatizika mu May 1976. Ndinguwona kuti chinthu chamampha cho ndingachita nkhwamba kuchita uteŵeti wa nyengu zosi pamwenga kuti upayiniya. Ndingwamba nadi kuchita venivi mu July 1977.
Kumiya Chiuta pa Nkhani ya Ndopa
Mu November 1979, ini ndi Masuko tingusamiya kumpingu unyaki wo wakhumbikanga apharazgi anandi ku Chiba. Kwenuku ndingusaniya chipatala cho ndagwirangaku mazuŵa ngamanavi. Pa zuŵa lakwamba ndati ndayamba waka ntchitu, madokotala ngo ngachitanga opaleshoni ngangundiwumbiliya. Yingu ngandifumbanga mwakuwerezawereza kuti, “Pakuti yiwi ndiwi Kaboni waku Yehova, kumbi wazamuchita wuli asani paza munthu yo wakhumbika kumuŵika ndopa?”
Ini ndinguŵamuka mwaulemu kuti ndazamuchita vo Chiuta wakamba pa nkhani ya ndopa. Ndinguŵakonkhoske kuti pe nthowa zinandi zo tingawovye munthu waviyo ndipu ndazamuyesesa kumuwovya mwakugwiriskiya ntchitu nthowa zo. Pati pajumpha pafufupi ora limoza tichikambiskana, dokotala mura wangukamba kuti, “Ndakuvwisa. Kweni asani pazamukuza munthu yo wataya ndopa zinandi, tazamumalana nayu ndisi.” Dokotala uyu waziŵikanga kuti ngwakusuzga, kweni kutuliya pa nyengu iyi tingwamba kwanjana ukongwa ndipu watumbikanga vo ndigomezga.
Tinguyeseka pa Nkhani ya Ndopa
Tichiteŵete ku Chiba, ku Ebina azengangaku likulu lasonu la Akaboni aku Yehova ku Japan. Ini ndi muwolu wangu talutanga kumalu ngenanga kamoza pa sabata kuti tikawovyengi Akaboni wo angujipereka kuzengaku malu yanga ngo ngaziŵika kuti Beteli, pa nkhani zachipatala. Pati pajumpha myezi yimanavi, angutipempha kuti tikateŵetiyengi pa Beteli ku Ebina. Mwaviyo, mu March 1981 tingwamba kuja munyumba zo mwajanga ŵanthu akujumpha 500 wo azenganga Beteli. Mlenji wewosi ndawovyanga kunozga mabafa kweniso vimbuzi pamalu po pagwirikanga ntchitu yakuzenga, ndipu ndi msana ndagwiranga ntchitu zachipatala.
Yumoza mwa ŵanthu wo ndaŵaphweriyanga wenga Mzichi Ilma Iszlaub, yo wangutuwa ku Australia ndipu wanguza ku Japan mu 1949 kuzichita umishonale. Iyu watamanga khansa ya muviwanga yo yichitiska kuti munthu wamalengi ndopa ndipu adokotala angumukambiya kuti waja waka ndi myezi yimanavi kuti wafwi. Ilma wangukana kulonde ndopa kuti wasazgiyeku mazuŵa nga umoyu waki ndipu wanguzomereza kulindizgiya waka nyifwa yaki ku Beteli. Pa nyengu iyi, munkhwala wo utovya liŵavu kupanga ndopa mwaliŵi nge erythropoietin ndipu wechendayambi kupangika. Nyengu zinyaki ndopa zaki zasikanga ukongwa ndipu zajanga magiramu ngatatu pamwenga nganayi! (Munthu wakhumbika kuja ndi magiramu 12 mpaka 15.) Kweni ndinguyesesa kuchita vosi vo ndingafiska kuti ndimuwovyi. Ilma wangulutirizga kulongo kuti wagomezga ukongwa Mazu ngaku Chiuta mpaka po wangufwiya pati pajumpha vyaka 7, mu January 1988!
Kweniso pa ofesi ya nthambi ya Akaboni aku Yehova kunu ku Japan, pasanirikapu ŵanthu anandi wo akhumbikanga kuŵachita opaleshoni. Tiwonga ukongwa madokotala nga vipatala vapafupi chifukwa ngazomeranga kuŵachita opaleshoni kwambula kuŵaŵika ndopa. Kanandi andidanapu kuti nani ndiluti kuti nkhawonengi achichita opaleshoni ndipu nyengu zinyaki nani ndachitangaku. Nditingawonga ukongwa madokotala ngo ngatumbika vo isi Akaboni aku Yehova tisankha pa nkhani ya ndopa. Kugwira nawu ntchitu kwandiwovya kuti ndiŵakambiyengeku vo ndigomezga. Yumoza wa madokotala ngenanga pambula kuswera yapa wabatizika ndi kuja Kaboni waku Yehova.
Chakukondwesa ntchakuti, nthowa zo madokotala ngagwiriskiya ntchitu pakovya Akaboni aku Yehova kwambula ndopa, zawovya kuti ngasambirepu vinthu vinyaki. Madokotala ngakusaniya kuti kuchita munthu opaleshoni kwambula kumuŵika ndopa, nkhwamampha ukongwa. Kafukufuku walongo kuti munthu wachira liŵi kweniso kwambula masuzgu nganyaki asani amuŵika ndopa cha.
Ndilutirizga Kusambira kwa Dokotala Mura Ukongwa
Ndilutirizga kusambira nthowa zasonu zo madokotala ngasambira kusukulu. Kweniso ndilutirizga kusambira kutuliya kwaku Yehova yo ndi dokotala mura ukongwa. Iyu wawona waka vo ve kubwalu kwa munthu cha, kweni wambulika so mukati chayimu. (1 Samuyeli 16:7) Nani nge dokotala, nditesesa kuchizga munthu yosi wamphumphu mumalu mwakuŵanaŵaniya waka nthenda yaki. Venivi vitindiwovya kumupaska chovyu chamampha ukongwa.
Mpaka sonu ndechekuteŵete pa Beteli kweniso ndilutirizga mbwenu kuwovya ŵanthu kuti amuziŵi Yehova kweniso mo wawone ndopa. Nyengu zosi ndipemphera kuti Dokotala Mura, Yehova Chiuta, watuzgepu matenda ngosi ndipuso nyifwa.—Yikukambika ndi Yasushi Aizawa.
[Mazu Ngamumphata]
^ ndimi 8 Buku lo likulembeka ndi Dr. Denise M. Harmening likamba kuti: “Maselu ngayera nga ŵanthu anyaki nganangika asani muliŵavu lawu mwasere waka ndopa zakupambanaku ndi zawu kaya asani aŵikika ndopa, asani abala pamwenga asani aŵikika chiŵalu cho chatoleka ku munthu munyaki.” (Modern Blood Banking and Transfusion Practices) Kanandi tinthu tinyaki timanatimana to tisanirika mu ndopa zamunthu to tichitiska venivi, “tiwoneka cha asani apima ndopa ŵechendamuŵiki munthu.” Buku linyaki likukamba kuti maselu ngosi ngayera nga munthu nganganangika “chinanga wangapaskika waka . . . tindopa timanavi takupambanaku ndi ndopa zaki. Asani venivi vachitika, munthu wachita nge walonde poyizoni chifukwa sana zitondeka kumimita ndopa zo.”—Dailey’s Notes on Blood.
^ ndimi 17 Kuti muziŵi vinandi vo Bayibolu lisambiza pa nkhani ya ndopa, wonani kabuku kakuti Kodi Mwazi Ungapulumutse Motani Moyo Wanu? ko kakupharazgika ndi Akaboni aku Yehova.
[Fundu yikulu]
“Ndinguŵakonkhoske kuti pe nthowa zinandi zo tingawovye munthu waviyo ndipu ndazamuyesesa kumuwovya mwakugwiriskiya ntchitu nthowa zo”
[Fundu yikulu]
“Madokotala ngakusaniya kuti kuchita munthu opaleshoni kwambula kumuŵika ndopa nkhwamampha ukongwa”
[Vithuzi]
Pachanya: Ndikamba nkhani ya Bayibolu
Kumaryi: Nde ndi muwolu wangu Masuko