1, 2. Kumbi Yehova watitipembuzga wuli mumayeseru ngidu ngosi, nanga Mazu ngaki ngatitisimikiziyanji?

MUBALI munyaki wambula kuto wangukambiya mura yo wenga wakuto zina laki Stephen, vinthu vo vamufipisanga mtima. Iyu waŵanaŵaniyanga vo tiŵerenga pa lemba la 1 Ŵakorinte 7:28. Lemba ili likamba kuti: “Kweni ŵanthu wo [ayirwa pamwenga kuto] azamuja ndi suzgu muliŵavu mwawu.” Iyu wangufumba kuti, “Kumbi ndi ‘suzgu’ wuli yo yikambika pa lemba ili ndipu ndazamumalana nayu wuli asani ndazito?” Wechendamuki fumbu ili, Stephen wangukambiya mubali wambula kuto kuti waŵanaŵaniyi fundu yinyaki yo Paulo wangulemba yakuti Yehova ndi “Chiuta wakupembuzga ukongwa, mweniyo watitipembuzga mumayeseru ngidu ngosi.”—2 Ŵakor. 1:3, 4.

² Yehova ndi Da wachanju ndipu watitipembuzga asani takumana ndi masuzgu. Panyaki Chiuta wakukuwovyanipu ndipu kanandi watikuchiskani ndi kukupasani ulongozgi kuziya m’Mazu ngaki. Tikayika cha kuti iyu watitikhumbiya vamampha nge mo wachitiyanga ndi ateŵeti ŵaki akali.—Ŵerengani Yeremiya 29:11, 12.

3. Kumbi tikambisanengi mafumbu nanga?

 ³ Tikunthiyapu masuzgu pamwenga mayeseru asani taziŵa vo vachitisa. Ndimu so viliri ndi masuzgu mubanja. Nanga ndi vinthu wuli vingachitisa kuti ŵanthu akutolana aŵi ndi ‘suzgu muliŵavu’ nge mo Paulo wangukambiya? Kumbi ndi vakuyeruzgiyapu nivi va m’Bayibolu kweniso va mazuŵa nganu vo vingatipembuzga? Kuziŵa venivi kungatiwovya kuti tikunthiyengepu.

4, 5. Kumbi ndi vinthu wuli vinyaki vo vingachitisa kuti ŵanthu akutolana aŵi ndi ‘suzgu muliŵavu’?

⁴ Yehova wati walenga ŵanthu akwamba wangukamba kuti: “Munthurumi wasiyengi awisi ndi anyina ndipu wajibatikengi ku muwolu waki, ndipu wosi ŵaŵi aŵengi liŵavu limoza.” (Chiy. 2:24) Yehova wangukamba mazu yanga pa nyengu yo wakwatisanga nthengwa yakwamba. (Ŵar. 3:23) Asani munthukazi wechendayirwi wakhumbika kuvwiya apapi ŵaki kweni asani wayirwa, wakhumbika kuvwiya murumu waki. Chiuta wakupereka udindu ku munthurumi kuti waje mutu wa muwolu waki. (1 Ŵakor. 11:3) Kweni ivi vituŵa vakusuzga kwaku wo atolana ŵaka sonu. Mwakukoliyana ndi vo Mazu ngaku Chiuta ngakamba, munthukazi wakhumbika kuzomera kulongozgeka ndi murumu waki m’malu mwa apapi ŵaki. Ŵanthu akutolana angatondeka kukoliyana ndi apongozi, asibweni ndi alamu ŵawu. Ivi vingachitisa kuti munthengwa yawu muŵi masuzgu.

⁵ Patuŵa so masuzgu nganyaki asani munthukazi wakambiya murumu waki kuti, “Nde ndi nthumbu.” Chinanga kuti yiwu akondwa kuti ajengi ndi mwana kweni afipa mtima ndi vo vazamuchitika pa nyengu yakubala kweniso asani mwana wawaku. Aziŵa so kuti akhumbika kuja ndi ndalama zinandi kuluska kali. Yiwu akhumbika so kusintha vinthu vinandi asani mwana wawaku. Maŵanaŵanu nga munthukazi ngatuŵa pakuphwere mwana. Kanandi munthurumi watijivwa kuti muwolu waki watimuŵanaŵaniya cha chifukwa wamaliya nyengu yinandi pakuphwere mwana wawu. Munthurumi nayu wasazgiyaku udindu wakuphwere banja. Ivi ve viyo chifukwa wakhumbika kuphwere mwana yo wawaku.

6-8. Kumbi ŵanthu wo akhumba mwana kweni abala cha, atuvwa wuli?

⁶ Pe suzgu yinyaki yo ŵanthu anyaki akutorana akumana nayu. Yiwu angakhumbisisa kuja ndi mwana kweni abala cha. Asani munthukazi wame nthumbu cha wasuzgika ukongwa maŵanaŵanu. Mbuneneska kuti kuja ndi mwana pamwenga kuŵavi mwana ndivu vipangisa munthu kuja wakukondwa cha. Chinanga kuti ve viyo, asani munthu wakhumba mwana kweni watondeka kubala yingaŵa ‘suzgu muliŵavu.’ (Nthanthi 13:12) Munyengu yakali kuleka kubala chenga chinthu chakuchitisa soni. Rakelo muwolu waku Yakobe wangukwiya chifukwa chakuti muku waki wenga ndi ŵana. (Chiy. 30:1, 2) Amishonale wo ateŵete mu vyaru vinyaki vo ŵanthu abala ŵana anandi atiŵafumba chifukwa cho aleke kubala. Chinanga angakonkhosa mwakuvwika umampha chifukwa cho aleke kubala, anandi atiŵakambiya kuti, “Asani mwe ndi suzgu mukambengi tikakupenjiyeni munkhwara.”

⁷ Ŵanaŵaniyani mzichi munyaki ku England yo wamukhumbanga ukongwa mwana kweni wabalanga cha. Pavuli paki wanguleka kusamba. Iyu wangukamba kuti vingumupweteka ukongwa chifukwa wanguziŵa kuti wabalengi mwana cha m’charu ichi. Iyu ndi murumu waki angusaniya mwana kuti amulerengi nge wawu. Chinanga kuti venga viyo, iyu wangukamba kuti: “Ndinguleka cha kusuzgika maŵanaŵanu. Ndinguziŵa kuti mwana yo  ndingusaniya wangayanana cha ndi yo ndatingi ndibalengi ndija.”

⁸ Bayibolu likamba kuti anthukazi “azamuvikilirika chifukwa cha kubala ŵana.” (1 Tim. 2:15) Kweni ivi ving’anamuwa kuti munthu wazamusaniya umoyu wamuyaya chifukwa chakubala ŵana cha. M’malu mwaki, ving’anamuwa kuti asani munthukazi we ndi ŵana watangwanika ndi kuŵaphwere kweniso kugwira ntchitu za panyumba. Venivi vingawovya kuti walekengi kukamba maboza kweniso nkhani za ŵanthu anyaki zo zitimukwaska cha. (1 Tim. 5:13) Chinanga kuti ve viyo, wakumanengi mbwenu ndi masuzgu nga mubanja.

9. Kumbi nyifwa ya munthu yo tikutorana nayu yipambana wuli ndi masuzgu nganyaki?

⁹ Pe suzgu yinyaki yo titiyiŵanaŵaniya cha asani tikamba za masuzgu ngo ngatuŵa munthengwa. Suzgu iyi ndi nyifwa ya munthu yo tikutorana nayu. Ŵanthu anandi akumana ndi suzgu yeniyi ndipu yipambana ndi masuzgu nganyaki. Munthu yo wasiyika waŵanaŵanangaku cha kuti munyaki wangafwa. Akhristu agomeza layizgu lo Yesu wakukamba kuti akufwa azamuyuka. (Yoh. 5:28, 29) Kumbi ivi vitimuwovya wuli munthu yo wasiyika? Vitimupembuzga ukongwa. Iyi ndi nthowa yinyaki yo Ada ŵidu achanju kuporote m’Mazu ngawu atitiwovye ndi kuchiska wosi wo akumana ndi masuzgu. Tiyeni sonu tikambisani mo ateŵeti anyaki aku Chiuta anguvwiya kweniso anguyanduliya chifukwa chakuti Yehova wanguŵachiska.

10. Kumbi Hana wapembuzgikanga wuli pa nyengu yo wasuzgikanga maŵanaŵanu? (Wonani chithuzi cho che papeji 4.)

¹⁰ Hana wayanjikanga ndi murumu waki Elkana kweni wabalanga cha. Elkana wenga so ndi munthukazi munyaki zina laki Penina. Iyu wabalanga. (Ŵerengani 1 Samuele 1:4-7.) Hana wanyozekanga ndi Penina “chaka ndi chaka.” Venivi vamusuzganga maŵanaŵanu ukongwa. Iyu wapembuzgikanga asani waromba kwaku Yehova. Hana “wanguromba kwaku Yehova kwa nyengu yitali.” Kumbi iyu waŵanaŵananga kuti Yehova wamumukengi? Watenere kuti ndivu wakhazanga. Wati wamala kupemphera “chisku chaki chinguŵa so chachitima cha.” (1 Sam. 1:12, 17, 18) Iyu wagomezanga kuti Yehova wamuwovyengi kuti wayambi kubala ŵana pamwenga kumuwovya mu nthowa yinyaki.

11. Kumbi rombu lingatiwovya wuli?

¹¹ Masuzgu ngamalengi cha mucharu ichi chifukwa te akubuda kweniso tija mucharu cho chilamulirika ndi Satana. (1 Yoh. 5:19) Kweni ntchakukondwesa kuziŵa kuti Yehova ndi “Chiuta wakupembuzga ukongwa!” Pempheru ndi nthowa yimoza yo Yehova watitiwovye kuti timalani ndi mayeseru pamwenga masuzgu. Hana wanguŵeyere Yehova ndi kumukambiya vosi vo venga mumtima mwaki. Asani takumana ndi masuzgu, nasi tikhumbika cha kumukambiya ŵaka Yehova mo tivwiya. Tikhumbika kuchita kumuŵeyere ndi kumukambiya kutuliya pasi pa mtima mo tivwiya.—Ŵaf. 4:6, 7.

12. Ntchinthu wuli chinguwovya Anna yo wenga choko kuti wakondwengi?

¹² Tingasuzgika maŵanaŵanu chifukwa chakuti tilivi mwana pamwenga munthu yo titanja watayika kweni Yehova wangatipembuzga. Anna yo wenga mchimi, wanguja munthengwa vyaka 7 pe mbwenu murumu waki watufwa. Bayibolu likambapu cha kuti Anna wenga ndi ŵana. Kumbi ndi vinthu wuli vo Anna wangulutiriza kuchita pa nyengu yo wenga ndi vyaka 84? Lemba  la Luka 2:37 likamba kuti: “Wapambanga cha panyumba yakusopiyamu. Iyu wachitanga uteŵeti wakupaturika msana ndi usiku, wafunganga ndi kupereka mapempheru ngakuŵeyere.” Anna wapembuzgikanga kweniso wakondwanga chifukwa cha kusopa Yehova.

13. Kambani chakuyeruzgiyapu cha mo mabwezi ngamampha ngangatiwovye asani abali ŵidu atiguŵiska.

¹³ Asani ticheza ndi abali kweniso azichi ŵidu tisaniya mabwezi ngamampha. (Nthanthi 18:24) Paula wakumbuka mo wanguvwiya anyina ŵati asiya uneneska. Pa nyengu iyi wenga ndi vyaka vinkhondi. Chiyesu ichi chenga chakusuzga kukunthiyapu kweni Ann yo wenga mpayiniya mumpingu wawu, wangwamba kumuwovya kuti wateŵetiyengi Yehova. Ivi vingumuchiska ukongwa. Paula wangukamba kuti, “Chinanga kuti Ann wenga mubali wangu cha kweni vo wanguchita vingundiwovya kuti ndilutirizi kuteŵete Yehova.” Paula weche kuteŵete Yehova mwakugomezeka. Iyu wakondwa so ukongwa chifukwa anyina akwamba so kuteŵete Yehova. Ann nayu wakondwa chifukwa wenga nge mupapi wauzimu waku Paula.

14. Kumbi wo atovya anyawu asaniya vitumbiku wuli?

¹⁴ Asani titovya anyidu, vingatiwovya kuti tiluwengeku masuzgu nganyaki ngo tikumana nangu. Azichi, kaya mbakuyirwa pamwenga cha, akondwa asani agwiriya limoza ntchitu  ndi Chiuta yakupharazga uthenga wamampha. Yiwu achita ivi kuti atumbiki Chiuta mwakuchita khumbu laki. Anyaki awona kuti kupharazga kwe nge munkhwala wo utiŵawovya pa masuzgu ngawu. Tosi titovya kuti mpingu uje wakukoliyana asani tiŵanaŵaniya anyidu mumpingu pamwenga wo titiŵapharazgiya. (Ŵaf. 2:4) Wakutumika Paulo ntchakuwoniyapu chamampha pa nkhani iyi. Iyu wenga ‘nge munthukazi wakonkhesa’ mumpingu wa ku Tesalonika, ndipu wenga nge da wawu wauzimu.—Ŵerengani 1 Ŵatesalonika 2:7, 11, 12.

15. Kumbi mbayani wo ŵe ndi udindu wakusambiza ŵana uneneska?

¹⁵ Chinthu chinyaki cho tikhumbika kuchiŵanaŵaniya nkhupembuzga ndi kuwovya mabanja. Ŵanthu wo asambira ŵaka uneneska apempha apharazgi wo ŵe pa ubwezi wakukho ndi Yehova kuti aŵawovyeku kusambiza ŵana ŵawu uneneska. Yiwu angaŵapempha kuti achitengi sambiru la Bayibolu ndi ŵana ŵawu anamana. Malemba ngakamba kuti apapi ndiwu ŵe ndi udindu wakusambiza ŵana ŵawu. (Nthanthi 23:22; Ŵaef. 6:1-4) Chinanga kuti nyengu zinyaki ŵanthu anyaki angaŵawovya, kweni mbudindu wawu kusambiza ŵana ŵawu. Ntchinthu chakukhumbika ukongwa kuti yiwu akambisanengi kaŵikaŵi ndi ŵana ŵawu.

16. Kumbi tikhumbika kukumbukanji asani tapempheka kuti tiwovyi ŵana?

¹⁶ Asani apapi apempha mubali kuti wasambirengi Bayibolu ndi mwana wawu, yo wapempheka wakhumbika cha kulonda udindu wa apapi. Nyengu zinyaki Kaboni wangapempheka kuti wasambizengi ŵana wo apapi ŵawu mbakaboni cha. Kaboni wakhumbika kukumbuka kuti iyu ndi mupapi wa mwana cha chinanga kuti watimusambiza Bayibolu. Asani wachitisa sambiru, vingaŵa umampha kuti achitiyengi kunyumba kwa ŵana wo apapi ŵawu we panyumba penipo pamwenga ndi Kaboni munyaki. Asani we yija achitiyengi pamalu ngakuwoneke. Ivi viwovyengi kuti ŵanthu aleki kuŵakayikiya. Tigomeza kuti nyengu yinyaki apapi azamufiska udindu wawu wakusambiza ŵana wo Chiuta wakuŵapasa.

17. Kumbi ŵana angapembuzga wuli mabanja ngawu?

¹⁷ Ŵana wo asambira kwanja Chiuta wa uneneska ndi kuvwiya ulongozgi waki, angapembuzga banja lawu. Angachita ivi asani atumbika apapi ŵawu ndi kuŵawovya kusaniya vinthu vakuliŵavu. Angawovya so kuti banja lawu liyanjengi kuteŵete Yehova. Chigumula chechendachitiki, Lameke yo wenga mzuku waku Sete, wateŵetiyanga Yehova. Pakukamba za mwana waki Nowa, Lameke wanguti: ‘Watipembuzgengi ku ntchitu zakusuzga ndi zakuvukisa za manja ngidu zo tichita m’charu cho Yehova wakuchitemba.’ Uchimi uwu ungufiskika Yehova wati watuzgapu thembu lo wangutemba charu chapasi. (Chiy. 5:29; 8:21) Mazuŵa nganu, ŵana wo asopa Chiuta wa uneneska apembuzga mabanja ngawu. Yiwu atovya ŵanthu a mubanja lawu kuti akunthiyepu mayeseru ndipuso kuti kunthazi aziponi chinthu chikulu cho chiluska Chigumula.

18. Ntchinthu wuli chingatiwovya kuti tikunthiyepu masuzgu ngosi ngo tikumana nangu?

¹⁸ Kuromba, kuŵanaŵaniya ŵanthu wo angupembuzgika m’Bayibolu ndipuso kucheza ndi abali ndi azichi, kupembuzga ŵanthu mamiliyoni nganandi wo akumana ndi mayeseru. (Ŵerengani Sumu 145:18, 19.) Asani taziŵa kuti Yehova ndi Chiuta yo watitipembuzga, tikunthiyengepu masuzgu ngo tikumana nangu sonu ndi kunthazi.