1, 2. Kumbi vo vinguchitikiya Tony vilongo wuli kuti munthu wangasintha?

TONY wengavi awisi. Iyu wenga ku sekondale sukulu kweni sukulu wayiyanjanga cha ndipu wakhumbanga kuleke panthowa. Pa Chisulu ndi pa Sabata peposi wawoneriyanga ŵaka mafilimu pamwenga kucheza ndi anyaki. Tony wachitanga ndewu cha ndipuso wamwanga munkhwala wakutimbanyizga wongu cha kweni wawonanga kuti umoyu ulivi phindu. Iyu wakayikiyanga kuti kwe Chiuta. Zuŵa linyaki wangukumana ndi mubali ndi muwolu waki ndipu wangukambiskana nawu vinthu vo wakayikiyanga vakukwaskana ndi Chiuta. Yiwu angumupaska timabuku tiŵi, kakuti Mo Umoyu Ukwambiya—Mafumbu 5 Ngo Titenere Kujifumba ndi kakuti Kumbi Vamoyu Vikujaku Waka Vija?

² Mubali ndi muwolu waki ŵati aweriyaku, angusaniya kuti Tony wasintha. Iyu wangutiŵerenga ukongwa timabuku iti mwakuti tingukonyekakonyeka. Tony wanguti: “Chiuta watenere kuti waliku nadi.” Iyu wanguzomera kusambira Bayibolu ndipu kamana ndi kamana wangusintha mo wawoniyanga vinthu. Pakwamba Tony wenga mubulu ukongwa mukilasi kweni wati wayamba kusambira Bayibolu wenga yumoza mwa ŵana azeru ukongwa pa sukulu yaki. Ahedi a pasukulu yaki anguziŵa kuti Tony wasambira Bayibolu ndi Akaboni ndipu anguzizwa ndi kusintha ko wanguchita. Yiwu anguti: “Uchita umampha ukongwa  mukilasi ndipu nkharu yaku nayu yasintha. Kumbi ntchifukwa chakuti upemphera ndi Akaboni aku Yehova?” Tony wanguzomera ndipu pavuli paki wanguŵapharazgiya. Iyu wakumaliza sukulu ndipu mazuŵa nganu ndi mpayiniya wanyengu zosi ndipuso mteŵeti wakovya. Tony wakondwa so kuti sonu wakusaniya Awisi amampha a Yehova.—Sumu 68:5.

3. Kumbi Yehova watiŵakambiyanji achinyamata?

³ Vo vinguchitikiya Tony, vititikumbusa kuti Yehova watikuyanjani ukongwa achinyamata. Iyu wakhumba kuti vinthu vikuyendiyeningi umampha ndipuso kuti mukondwengi ndi umoyu. Ndichu chifukwa chaki watikukambiyani kuti: “Kumbuka Mlengi waku Mula mu mazuŵa nga unyamata waku.” (Waku. 12:1) Kuchita viyo nkhupusu cha nyengu zinyaki kweni mungafiska. Yehova wangakuwovyani kuti vinthu vikuyendiyeningi umampha, pa unamana winu pe cha kweni umoyu winu wosi. Kuti tivwisi fundu iyi, tikambiskanengi vo vinguwovya Ayisirayeli kulonda charu cho Chiuta wanguŵalayizga ndipuso Davidi kuthereska Goliati.

4, 5. Kumbi vo Ayisirayeli ndi Davidi anguchita pa kuthereska arwani ŵawu vititisambizanji? (Wonani chithuzi cho che papeji 24.)

⁴ Ayisirayeli ŵe pafupi kufika ku charu cho angulayizgika, Chiuta wanguŵakambiyapu cha kuti asambiri mo angarwiya nkhondu. (Mara. 28:1, 2) Mumalu mwaki, wanguŵakambiya kuti avwiyengi marangu ngaki ndi kumugomezga. (Yoswa 1:7-9) Ku ŵanthu, kuchita viyo kwawonekanga nge kungawovya cha! Kweni ulongozgi uwu wenga wamampha ukongwa chifukwa Chiuta wanguwovya ŵanthu ŵaki kuthereska Akanani kananandi ŵaka. (Yoswa 24:11-13) Mbuneneska kuti tikhumbika kuja ndi chivwanu kuti tivwiyi Chiuta ndipu chivwanu ichi chitiwovyengi kuti vinthu vitiyendiyengi umampha nyengu zosi. Fundu iyi yenga yauneneska kali ndipu yeche yauneneska mpaka sonu.

⁵ Goliati wenga mtali mamita pafufupi ngatatu ndipuso wenga ndi vidya vakukwana. (1 Samu. 17:4-7) Kweni Davidi wenga ndi vinthu viŵi: chakuponye mya ndi chivwanu mwaku Chiuta. Ŵanthu wo ŵengavi chivwanu awonanga nge kuti Davidi walivi zeru. Kweni Goliati ndiyu wengavi zeru.—1 Samu. 17:48-51.

6. Kumbi tikambiskanengenji mu nkhani iyi?

⁶ Mu nkhani ya sabata yamala, tingukambiskana vinthu vinayi vo vititiwovya kuti tikondwengi kweniso kuti vinthu vitiyendiyengi umampha. Vinthu ivi ndi chakurya chauzimu, anyidu amampha, kuŵa ndi vakuchita pakuteŵete Yehova ndipuso wanangwa weneku. Mu nkhani iyi, tikambiskanengi mo tingapinduliya ndi vinthu venivi penipo tikambiskana fundu zinyaki zo ze mu Sumu 16.

7. (a) Kumbi munthu wauzimu tingamuziŵa wuli? (b) Kumbi ‘chigaŵa’ cho Davidi wangukamba chenga chinthu wuli, ndipu wavwanga wuli mumtima?

⁷ Munthu wauzimu wagomezga Chiuta ndipu wayesesa kuwona vinthu nge mo iyu wativiwone. Wathemba Chiuta kuti wamulongozgengi ndipu wakhumbisiska kumuvwiya. (1 Akori. 2:12, 13) Ivi ndivu Davidi wachitanga. Iyu wangukamba kuti: “Yehova ntchigaŵa changu, malu ngangu ngo ndapaskika, ndi kapu yangu.” (Sumu 16:5) Mazu ngakuti ‘chigaŵa’ ngang’anamuwa ubwezi waki ndi Chiuta yo wenga malu ngaki ngakuthaŵiyaku. (Sumu 16:1) Lekani wangukamba kuti: “Umoyu wangu ukondwa.” Palivi chinthu cho chamukondwesanga ukongwa Davidi kuluska kuŵa pa ubwezi ndi Chiuta.—Ŵerengani Sumu 16:9, 11.

8. Kumbi ndi vinthu wuli vinyaki vo vititiwovya kuti tikondwengi?

⁸ Ŵanthu wo akhumbisiska kukhupuka ndipuso wo atanja vakusangaluska, akondwa cha nge mo Davidi wakondwiyanga. (1 Timo. 6:9, 10) Mubali munyaki ku Canada wangukamba kuti: “Tikondwa chifukwa cha vo tisaniya cha kweni chifukwa cha vo tipaska Yehova Chiuta  yo watitipaska mphasu yeyosi yamampha.” (Yako. 1:17) Mbuneneska nadi, tikondwa asani te ndi chivwanu mwaku Yehova ndipuso asani titimuteŵete. Kumbi mungachita wuli kuti chivwanu chinu chikuwi? Mukhumbika kucheza ndi Chiuta, kung’anamuwa kuŵerenga Mazu ngaki, kuwona vo wakulenga ndi kuŵanaŵaniya mijalidu yaki, kusazgapu chanju cho watikulongoni.—Aro. 1:20; 5:8.

9. Kumbi mungachita wuli kuti Mazu ngaku Chiuta ngakuwumbeningi nge po nganguwumbiya Davidi?

⁹ Nyengu zinyaki Chiuta walongo kuti watitiyanja asani watitilunguchizga nge mo ada achanju achitiya. Davidi wawonganga asani wapaskika ulongozgi. Iyu wanguti: “Ndithamikengi Yehova, yo watindipaska ulongozgi. Chinanga ungaŵa usiku, maŵanaŵanu ngangu ngatindilunguchiza.” (Sumu 16:7) Davidi waŵanaŵaniyanga Mazu ngaku Chiuta ndipu ngamuwumbanga. Ivi vingumuwovya kuti nayu waŵanaŵanengi nge Chiuta. Asani namwi muchitengi viyo, muyambengi kumuyanja ukongwa Chiuta ndipu mukhumbisiskengi kumuvwiya. Muŵengi so Mkhristu wakukhwima mwauzimu. Christin wangukamba kuti: “Asani ndifufuza ndi kuŵanaŵaniyapu vo ndaŵerenga, ndiwona kuti Yehova wangulembe ini!”

10. Nge mo pakambiya pa Yesaya 26:3, kumbi kuja munthu wauzimu kungakuwovyani wuli?

¹⁰ Kuja munthu wauzimu kutitiwovya kuti tije ndi zeru ndi kuwamu vinthu. Ivi veviyo, chifukwa munthu wauzimu wawona charu nge mo Chiuta watichiwone. Yehova ndiyu watitipaska zeru zakuziŵiya venivi. Ntchifukwa wuli Chiuta watikupaskani zeru ndi kuwamu? Iyu wakhumba kuti muziŵengi vinthu vakukhumbika ukongwa pa umoyu winu, musankhengi umampha vinthu, ndi kulereska kunthazi mwambula mantha! (Ŵerengani Yesaya 26:3.) Mubali Joshua yo waja ku United States wangukamba kuti, “Kuja pa ubwezi ndi Yehova kutitiwovya kuti tiwonengi vinthu mwakwenere.” Fundu iyi njauneneska nadi ndipu yititiwovya kuti tikondwengi!

11. Kumbi Davidi wasankhanga wuli anyaki wo wachezanga nawu?

¹¹ Ŵerengani Sumu 16:3. Davidi waziŵanga vo vingatiwovya kusaniya anyidu amampha. Iyu ‘wakondwanga ukongwa’ kucheza ndi ŵanthu wo ayanjanga Yehova. Davidi wangukamba kuti anyaki wo wachezanga nawu ŵenga “atuŵa” chifukwa ayesesanga kuja ndi mijalidu yamampha. Munthu munyaki so yo wakulembaku buku la Sumu wanguti: “Nde mubwezi wa ŵanthu wo atikuwopani ndi wo asunga marangu nginu.” (Sumu 119:63) Nge mo tinguwone mu nkhani ya sabata yamala, namwi mungasaniya anyinu amampha pa gulu la ŵanthu wo atopa Yehova ndi kumuvwiya. Mungakorana ubwezi ndi anamana anyinu kweniso ndi arara.

12. Ntchifukwa wuli Davidi ndi Jonafani ayanjananga ukongwa?

¹² Davidi wasankhanga ŵanthu anthanga yaki pe cha kuti aje anyaki. Kumbi yumoza mwa anyaki apamtima wenga yani? Wenga Jonafani. Pa ŵanthu wo ayanjananga mu Bayibolu, ubwezi wo wenga pakati paku Davidi ndi Jonafani wenga umoza mwa maubwezi ngamampha ukongwa. Kweni kumbi muziŵa kuti Jonafani wenga mura ndi vyaka 30? Nanga ntchifukwa wuli ayanjananga? Yiwu ayanjananga chifukwa wosi ŵenga ndi chivwanu mwaku Chiuta. Kweniso atumbikananga ndipu weyosi wawonanga mijalidu yamampha yo munyaki wenga nayu nge chiganga cho alongonga pa nyengu yo achitanga nkhondu ndi arwani aku Chiuta.—1 Samu. 13:3; 14:13; 17:48-50; 18:1.

13. Kumbi mungachita wuli kuti muje ndi anyinu anandi? Kambani chakuyeruzgiyapu.

¹³ Nge Davidi ndi Jonafani, nasi ‘tingakondwa ukongwa’ asani tingakorana ubwezi ndi ŵanthu wo atanja Yehova ndipuso wo ŵe ndi chivwanu mwaku iyu. Kiera yo wateŵete Chiuta kwa vyaka vinandi wangukamba kuti, “Nde ndi anyangu anandi pacharu chosi chapasi, wo atuliya mumitundu ndi midawuku yakupambanapambana.”  Asani mukoranengi ubwezi ndi abali ndi azichi anandi, mujiwoniyengi mwija mo Mazu ngaku Chiuta ndi mzimu wakupaturika vititiwovye kuja akukoliyana.

14. (a) Ntchinthu wuli cho chingakuwovyani kuti musankhi umampha vakuchita pakuteŵete Yehova? (b) Kumbi achinyamata anyaki angukambanji pa nkhani iyi?

¹⁴ Ŵerengani Sumu 16:8. Kuteŵete Chiuta ndiku kwenga kwakukhumbika ukongwa kwaku Davidi. Asani namwi muŵanaŵaniyengi vo Yehova wakhumba pakusankha vakuchita, mbwenu mukondwengi ukongwa. Steven wangukamba kuti: “Ndikondwa ukongwa asani ndafiska vo ndakhumbanga kweniso asani ndiwona kusintha ko ndachita chifukwa chakuchita viyo.” Mubali munyaki wachinyamata ku Germany yo sonu wateŵete ku charu chinyaki, wangukamba kuti: “Asani ndazikota, ndikhumba cha kuziwona kuti pa umoyu wangu wosi ndachitanga ŵaka vakukhumba vangu pe.” Tigomezga kuti ndipu namwi muwone. Asani ndiviyo, mbwenu mugwiriskiyengi ntchitu malusu nginu pakuteŵete Chiuta ndi kovya anyinu. (Aga. 6:10) Sankhani vo mungachita pakuteŵete Yehova ndipu mupempheni kuti wakuwovyeni kuvifiska. Iyu wakondwa kumuka mapempheru ngaviyo.—1 Yoha. 3:22; 5:14, 15.

15. Kumbi ndi vinthu vinyaki nivi vo mungasankha kuchita pakuteŵete Yehova? (Wonani bokosi lakuti “ Vinthu Vinyaki Vo Mungasankha Kuchita.”)

¹⁵ Kumbi ndi vinthu vinyaki nivi vo mungasankha kuchita pakuteŵete Yehova? Mungasankha kumuka pa maunganu mu mazu nginu mumalu mwakuchita kuŵerenga, kuchita upayiniya pamwenga kuluta ku Beteli. Mungasambira so chineneru chinyaki kuti mukateŵetiyengi kuchigaŵa cho alongoro chineneru cho. Barak yo wachita uteŵeti wa nyengu zosi wangukamba kuti: “Asani ndayuka mulenji wewosi ndituvwa umampha ukongwa kuziŵa kuti ndipereka nthazi zangu zosi kwaku Yehova ndipu palivi ntchitu yinyaki yo yingachitiska kuti uvwi umampha viyo.”

16. Kumbi Davidi wangukambanji ndipu ntchifukwa wuli?

¹⁶ Ŵerengani Sumu 16:2, 4. Nge mo tinguwone mu nkhani ya sabata yamala, asani tivwiya marangu ndi fundu zaku Chiuta tija ŵanangwa. Ivi veviyo chifukwa tisambira kwanja vinthu vamampha ndi kutinkha viheni. (Amosi 5:15) Davidi  wangukamba kuti vinthu vosi vamampha vituliya kwaku Yehova. Yehova ngwamampha mu vakuchita vaki vosi ndipu vinthu vosi vamampha vo tenavu vituliya kwaku iyu. Davidi wayesesanga kuti waje wamampha nge Chiuta. Kweniso watinkhanga vinthu vo Chiuta wawona kuti viheni. Chimoza chaki nkhusopa angoza. Munthu yo wasopa angoza watijizerezesa ndipuso wapereka unkhankhu wo utenere Yehova ku chinthu chinyaki.—Yesa. 2:8, 9; Chivu. 4:11.

17, 18. (a) Kumbi Davidi wangukamba kuti ntchinthu wuli cho chichitika asani munthu wasopa achiuta aboza? (b) Kumbi ŵanthu ‘asazgiyaku wuli vitima vawu’ mazuŵa nganu?

¹⁷ Mu nyengu yakali, kanandi ŵanthu achitanga ureŵi asani asopa achiuta aboza. (Hose. 4:13, 14) Ŵanthu anandi ayanjanga kusopa kwaboza chifukwa akondwanga kuchita vinthu viheni. Kweni kumbi akondwanga nadi? Awa. Davidi wangukamba kuti, ‘Wo alondo achiuta anyaki asazgiyaku vitima vawu.’ Yiwu abayanga so ŵana ŵawu. (Yesa. 57:5) Yehova watinkha nkhaza za viyo! (Yere. 7:31) Asani mwengaku mu nyengu iyi, tikayika cha kuti mwatingi muwongengi ukongwa kuwona kuti apapi ŵinu avwiya Yehova.

¹⁸ Mazuŵa nganu, visopa vinandi vaboza vizomereza ureŵi, chinanga kungaŵa kugonana pakati pa anthulumi pamwenga anthukazi pe. Ŵanthu angaŵanaŵana kuti akondwa asani achita viyo, kweni uneneska ngwakuti ‘asazgiyaku vitima vawu.’ (1 Akori. 6:18, 19) Achinyamata, kumbi namwi muwona viyo? Asani ndi viyo, muvwiyengi Awusemwi akuchanya. Vakuchita vinu vilongongi kuti muwona kuti kuvwiya Yehova nkhwakukhumbika. Muŵanaŵaniyengi vo vingachitika asani mungachita ureŵi. Muwonengi kuti munthu wasaniya masuzgu nganandi kuphara likondwa lo wangasaniya kwa nyengu yimanavi. (Aga. 6:8) Joshua yo tamuzumbuwa mu ndimi 10 wanguti: “Tingagwiriskiya ntchitu wanangwa widu mosi mo tingakhumbiya, kweni tikondwa cha asani titiwugwiriskiya ntchitu uheni.”

19, 20. Kumbi achinyamata wo avwiya Yehova alindizga vitumbiku wuli?

¹⁹ Yesu wangukambiya akusambira ŵaki kuti: “Asani mulutirizga kusunga mazu ngangu, ndikuti ndimwi akusambira ŵangu nadi. Muziŵengi uneneska ndipu uneneska wo ukufwatuweningi.” (Yoh 8:31, 32) Uneneska utitifwatuwa ku visopa vaboza, kugomezga vamizimu ndi kuchita vinthu mwambula kuziŵa. Yapa takambapu ŵaka vimanavi ndipu nge mo tawone, pakumaliya tazamukuŵa ndi “wanangwa waunkhankhu wa ŵana aku Chiuta.” (Aro. 8:21) Mungaja ndi wanangwa uwu chinanga ndi sonu asani mulutirizgengi kusunga mazu, pamwenga kuti visambizu vaku Khristu. Asani muchitengi viyo, “muziŵengi uneneska” mwakuwusambira ŵaka cha kweni mwakuchita vo musambira.

²⁰ Achinyamata, muwongengi wanangwa wo Chiuta wakukupaskani. Mugwiriskiyengi ntchitu mwazeru wanangwa uwu ndipu asani muchitengi viyo, mupangengi fawundeshoni yamampha ya kunthazi. Mubali munyaki wachinyamata wangukamba kuti: “Kugwiriskiya ntchitu mwazeru wanangwa kutovya ukongwa asani ukhumba kusankha kuchita vinthu vikulu, nge kusaniya ntchitu yamampha pamwenga kusankha pakati pa kuto pamwenga kuja dankha wija.”

21. Kumbi mungachita wuli kuti muzisaniyi “umoyu weneku”?

²¹ Mu charu ichi umoyu ngufupi, chinanga ndi wo ŵanthu awona kuti ngwamampha. Tiziŵa cha kuti mawa kuwengenji. (Yako. 4:13, 14) Mwaviyo, chinthu chazeru cho mungachita nkhwenda pa nthowa yakuluta ku “umoyu weneku,” wo mbumoyu wamuyaya. (1 Timo. 6:19) Kweni Chiuta wachita kutichichizga cha kuti tiyendengi pa nthowa iyi. Mukhumbika kusankha mwija. Yehova ndiyu watenere kuja ‘chigaŵa’ chinu. Muwongengi “vinthu vamampha” vo iyu watikupaskani. (Sumu 103:5) Mungakayikanga cha kuti Yehova wakupaskeningi likondwa likulu ndi chimwemwi . . . chamuyaya.—Sumu 16:11.