1-3. (a) Ntchinthu wuli cho titenere kusazgapu pa visambizu vikuluvikulu vo tigomezga? (b) Ntchifukwa wuli chiyuka ntchakukhumbika ukongwa? (Wonani chithuzi cho che pachanya.)

ASANI munthu wangakufumbani kuti, ‘Kumbi ndi visambizu vikuluvikulu nivi vo mugomezga?’ kumbi mungamukanji? Mwambula kukayika mungamuka kuti, mugomezga kuti Yehova ndi Mulengi yo wakutipaska umoyu. Mungakamba so kuti mugomezga mwaku Yesu Khristu yo wakutifwiya kuti watiwombo. Ndipu mungakondwa kusazgiyapu fundu yakuti mugomezga kuti paradayisu we pafupi ndipu ŵanthu azamujamu kwamuyaya. Kweni kumbi mungazumbuwa chiyuka nge chimoza mwa vinthu vikuluvikulu vo mugomezga?

² Te ndi vifukwa vakuvwika vakukambiya kuti chiyuka ntchisambizu chikulu pa vo tigomezga, chinanga kuti panyaki tingazipona pa chisuzgu chikulu ndi kuzija pacharu chapasi kwamuyaya. Wakutumika Paulo wangulongo chifukwa cho chiyuka ntchakukhumbika ukongwa pa chivwanu chidu. Iyu wanguti: “Asani akufwa azamuyuka nadi cha, ndikuti Khristu wakuyuskika cha ku nyifwa.” Asani Khristu wanguyuskika cha ndikuti watingi wajengi Fumu yidu cha yakutilamuliya ndipu vo tisambiza vakukwaskana ndi ulamuliru waku Khristu vatingi  viŵengi vambula ntchitu. (Ŵerengani 1 Akorinto 15:12-19.) Kweni tiziŵa kuti Yesu wanguyuskika. Chifukwa chakuti tigomezga venivi, tipambana ndi Asaduki wo agomezganga kuti akufwa angayuka cha. Chinanga tinganyozeka, tileka cha kugomezga kuti kwe chiyuka.—Mariko 12:18; Machi. 4:2, 3; 17:32; 23:6-8.

³ Po Paulo walembanga za “chisambizu chakwamba . . . chakukwaskana ndi Khristu,” wangukamba so za “kuyuka kwa akufwa.” (Ahe. 6:1, 2) Iyu wangukamba za chiyuka mwakuwerezgawerezga kulongo kuti wagomezganga kuti akufwa azamuyuka. (Machi. 24:10, 15, 24, 25) Chinanga kuti chiyuka ntchimoza mwa visambizu vakwamba, pamwenga kuti “vinthu vipusu va mu mazu ngakupaturika ngaku Chiuta,” ving’anamuwa kuti tileki cha kusambira za chiyuka mwakuphwere. (Ahe. 5:12) Ntchifukwa wuli tikamba viyo?

4. Kumbi ndi mafumbu nanga ngo tingaŵa nangu pa nkhani ya chiyuka?

⁴ Asani ŵanthu atamba kusambira Bayibolu, kanandi nkhani zo aŵerenga zija za ŵanthu wo anguyuskika, nge Lazaro. Yiwu asambira kuti Abrahamu, Yobu ndi Danyele ŵenga ndi chivwanu kuti kunthazi akufwa azamuyuskika. Kumbi mungamuka wuli asani munthu wangakufumbani kuti mukonkhoski kutuliya m’Bayibolu chifukwa cho mugomezge kuti kwe chiyuka, chinanga kuti pajumpha vyaka vinandi kutuliya po chikulayizgikiya? Kumbi Bayibolu likamba nyengu yo ŵanthu azamuyuskikiya? Kwamuka kwa mafumbu yanga kungatiwovya kuti tije ndi chivwanu chakukho. Mwaviyo tiyeni tikambiskani vo Malemba ngakamba.

5. Kumbi ndi layizgu nili la chiyuka lo tiyambengi kukambiskana?

⁵ Ntchipusu kuŵanaŵana kuti munthu wangayuka asani pajumpha nyengu yimanavi kutuliya po wafwiya. (Yoha. 11:11; Machi. 20:9, 10) Kweni kumbi tingagomezga kuti munthu wangayuka asani pangajumpha vyaka vinandi kutuliya po layizgu la chiyuka lingukambikiya? Kumbi tingagomezga kuti layizgu lenili lifiskikengi pa munthu yo wafwa pambula kuswera pamwenga yo pajumpha nyengu yitali kutuliya po wakufwiya? Malemba ngalongo kuti layizgu lo lingukambikiya limu vyaka vinandi vajumpha lakukwaskana ndi chiyuka likufiskika ndipu imwi mutiligomezga layizgu lenili. Kumbi layizgu laki ndi nili? Kumbi ivi vikoliyana wuli ndi chigomezgu chinu chakuti akufwa azamuyuka kunthazi?

6. Kumbi lemba la Sumu 118 lilongo wuli kuti likamba za chiyuka chaku Yesu?

⁶ Pa nkhani ya chiyuka cho chingukambikiya limu vyaka vinandi kuvuli, wonani vo lemba la Sumu 118 likamba, lo ŵanthu anyaki akamba kuti lingulembeka ndi Davidi. Mu lemba ili mwe pemphu lakuti: “Yehova, titaskeni, chondi! . . . Ngwakutumbikika yo watuza mu zina laku Yehova.” Mungakumbuka kuti ŵanthu anyaki angukamba mazu ngenanga pakukamba zaku Mesiya, pa nyengu yo Yesu walutanga ku Yerusalemu pa Nisani 9, kwati kwaja kamanavi kuti wafwi. (Sumu 118:25, 26; Mate. 21:7-9) Kweni kumbi lemba la Sumu 118, lilongo wuli za chiyuka cho chinguzichitika vyaka vinandi kunthazi? Wonani kuti lemba ili likamba so kuti: “Mwa wo akuzenga anguwukana waja mwa wapakona.”—Sumu 118:22.

7. Kumbi Ayuda angumukana wuli Yesu?

⁷ “Akuzenga,” wo ŵenga alongozgi Achiyuda angumukana Mesiya. Yiwu anguchita vinandi pade pakukana Yesu kuti wenga Khristu. Ayuda anandi akhumbanga kuti wafwi. (Luka 23:18-23) Yiwu anguchitiska kuti Yesu wabayiki.

8. Kumbi Yesu wanguja wuli “mwa wapakona”?

⁸ Asani Yesu angumukana ndi kumubaya, kumbi watingi wazijengi wuli “mwa wapakona”? Kuti ivi vichitiki, iyu wakhumbikanga kuyuskika ndi kuja so ndi umoyu. Yesu nayu wangulongo kuti wazamubayika ndi kuyuka. Iyu wangukamba ntharika yo yikamba za alimi wo anguchitiya  nkhaza ŵanthu wo angutumika ndi mweneku wa munda, nge mo Ayisirayeli anguchitiya nkhaza achimi wo angutumika ndi Chiuta. Pakumaliya, mweneku wa munda wangutuma mwana waki wakwanjiwa yo watingi wazilondiyengi chihara. Kumbi mwana uyu angumulonde? Awa. Alimi yaŵa angufika mpaka pa kumubaya. Yesu wati wakamba ntharika iyi wangukamba uchimi wo usanirika pa Sumu 118:22. (Luka 20:9-17) Peturo wangugwiriskiya ntchitu lemba ili po wakambanga ndi ‘Alongozgi, ŵara ndi alembi’ Achiyuda wo ‘anguwungana pamoza ku Yerusalemu.’ Iyu wangukamba zaku “Yesu Khristu wa ku Nazareti yo mungumubayiya pachimiti, kweniso yo Chiuta wakumuyuska.” Pavuli paki, Peturo wangukamba kuti: “Mwenuyu ndiyu ‘mwa wo yimwi akuzenga munguwuwona kuti ngwambula ntchitu, wenuwu waja mwa wapakona.’”—Machi. 3:15; 4:5-11; 1 Petu. 2:5-7.

9. Kumbi ntchakuchitika chapade nichi cho chikukambika pa Sumu 118:22?

⁹ Nge mo tawone, uchimi wo we pa Sumu 118:22 ukamba za chiyuka cho chinguchitika pati pajumpha vyaka vinandi kutuliya po chingukambikiya. Mesiya angumukana ndi kumubaya kweni wanguyuskika ndi kuja mwa wapakona. Iyu wati wayuskika wanguzija yija yo zina laki “likuperekeka ku ŵanthu kuti titaskiki nalu.”—Machi. 4:12; Aefe. 1:20.

10. (a) Kumbi ntchinthu wuli cho lemba la Sumu 16:10 lingukambiya limu? (b) Ntchifukwa wuli tisimikiza kuti lemba la Sumu 16:10 lingufiskika paku Davidi cha?

¹⁰ Tiyeni tiwoni so vesi linyaki lo likamba za chiyuka. Vesi ili lingulembeka vyaka masauzandi nganandi kuvuli chiyuka ichi chechendachitiki. Ivi vingakuwovyani kugomezga kuti chiyuka chingachitika chinanga pangajumpha nyengu kutuliya po chingukambikiya. Mu chaputala 16 cha buku la Sumu cho chingulembeka ndi Davidi tiŵerenga kuti: “Mwazakundisiya cha mu Muwunda. Muzomerezengi cha kuti wakugomezgeka winu wawoni zenji.” (Sumu 16:10) Davidi wang’anamuwanga kuti walekengi cha kufwa pamwenga kuja mu muwunda. Mazu ngaku Chiuta ngakamba mwakuvwika umampha kuti Davidi wangukota. Wati wafwa, “wangupumuwa ndipu wanguŵikika limoza ndi apapi ŵaki mu Msumba waku Davidi.” (1 Ŵakaro. 2:1, 10) Sonu kumbi ntchinthu wuli cho lemba la Sumu 16:10 likamba?

11. Kumbi Peturo wangukonkhoska zukwanji lemba la Sumu 16:10?

¹¹ Bayibolu likonkhoska vo vesi ili likamba. Pati pajumpha vyaka vakujumpha 1000 kutuliya po vesi ili lingulembeke ndipuso pati pajumpha masabata ngamanavi Yesu wati wafwa ndi kuyuskika, Peturo wangukambiya Ayuda ndipuso wo angung’anamukiya ku Chiyuda vo lemba la Sumu 16:10 likamba. (Ŵerengani Machitidu 2:29-32.) Iyu wanguti Davidi wakufwa nadi ndipu wakuŵikika mu muwunda. Ŵanthu wo avwisiyanga Peturo ayiziŵanga fundu iyi. Nkhani iyi yilongo kuti ŵanthu yaŵa angususka cha fundu yo Peturo wangukamba kuti Davidi “wanguwone limu ndipu wangukamba vakukwaskana ndi chiyuka” chaku Mesiya.

12. (a) Kumbi lemba la Sumu 16:10 lingufiskika wuli? (b) Kumbi ivi vititisimikiziyanji pa nkhani ya chiyuka?

¹² Kuti wasimikiziyi fundu iyi, Peturo wangukamba mazu ngaku Davidi ngo nge pa Sumu 110:1. (Ŵerengani Machitidu 2:33-36.) Chifukwa chakuti Peturo wangugwiriskiya ntchitu Malemba, vinguwovya mzinda wa ŵanthu kugomezga kuti Yesu wenga “Mbuya kweniso Khristu.” Kusazgiyapu yapa, ŵanthu anguziŵa kuti lemba la Sumu 16:10, lingufiskika Yesu wati wayuskika. Pavuli paki, wakutumika Paulo, wangukamba so fundu yeniyi pa nyengu yo wakambiskananga ndi Ayuda mutawuni ya Antiyoke ya ku Pisidiya. Vo wangukamba vinguŵakondwesa ndipu akhumbanga kuvwa vinandi. (Ŵerengani Machitidu 13:32-37, 42.) Nasi vitenere so kutiwovya kugomezga kuti mauchimi ngenanga ngakukwaskana ndi chiyuka ngangufiskika chinanga kuti pangujumpha vyaka vinandi kutuliya po ngangukambikiya.

13. Kumbi tingajifumba mafumbu nanga ngakukwaskana ndi chiyuka?

¹³ Tichiskika kuziŵa kuti chiyuka chingachitika chinanga pangajumpha vyaka vinandi kutuliya po chingulayizgikiya. Chinanga kuti ve viyo, anyaki angajifumba kuti: ‘Kumbi ivi ving’anamuwa kuti ndikhumbikiya kulindizga nyengu yitali kuti ndiziwoni munthu yo ndamuyanjanga? Kumbi chiyuka chazamuŵaku zukwanji?’ Yesu wangukambiya akutumika ŵaki kuti penga vinthu vinyaki vo aviziŵanga cha ndipuso akhumbikanga cha kuviziŵa. Pe vinthu vinyaki vakukwaskana ndi “nyengu ndi mazuŵa ngakuŵikika ngo Ada aŵika mu muwusu wawu.” (Machi. 1:6, 7; Yoha. 16:12) Kweni ivi ving’anamuwa kuti palivi cha cho tiziŵa pa nkhani ya nyengu yo chiyuka chazamuchitikiya.

14. Kumbi chiyuka chaku Yesu chipambana wuli ndi cha ŵanthu anyaki wo anguyukapu kuvuli?

¹⁴ Kuti tivwisi fundu iyi, tikhumbika kukumbuka viyuka vo Bayibolu likulayizga. Chiyuka chakukhumbika ukongwa ntchaku Yesu. Asani iyu wanguleka kuyuskika, mphanyi tosi tilivi chilindizga chakuziwona so abali ŵidu wo akufwa. Ŵanthu wo anguyuskika Yesu wechendafwi ndi kuyuka, nge wo anguyuskika ndi Eliya kweniso Elisha, anguja kwamuyaya cha. Yiwu angufwa so ndipu akuvunda mu muwunda. Mwakupambana ndi yiwu, Yesu “wakuyuskika ku nyifwa ndipu wafwengi so cha, nyifwa yilivi mazaza paku iyu.” Kuchanya ko wali wajengi ‘wamoyu muyaya mpaka muyaya.’—Aro. 6:9; Chivu. 1:5, 18; Ako. 1:18; 1 Petu. 3:18.

15. Ntchifukwa wuli Yesu wakambika kuti ‘ntchipasu chakwamba’?

¹⁵ Yesu ndiyu wenga wakwamba kuyukiya kuchanya ndi liŵavu lauzimu ndipu chiyuka chaki ndichu chakukhumbika ukongwa. (Machi. 26:23) Kweni ndiyu pe cha yo Bayibolu likamba kuti wazamuyuskikiya kuchanya ndi liŵavu lauzimu. Yesu wangukambiya akutumika ŵaki akugomezgeka kuti amuwusa nayu kuchanya. (Luka 22:28-30) Yiwu akhumbika kufwa dankha kuti akalonde mphotu iyi. Pavuli paki, nge mo Khristu wanguchitiya, yiwu ayuskikiya kuchanya ndi liŵavu lauzimu. Paulo wangulemba kuti “Khristu wakuyuskika ku nyifwa. Iyu ntchipasu chakwamba cha ŵanthu wo akugona tulu ta nyifwa.” Paulo wangukamba so kuti, pe so ŵanthu anyaki wo azamuyuskikiya kuchanya ndipu wangusazgiyapu kuti: “Weyosi pamalu ngaki: Khristu chipasu chakwamba, pavuli paki aku Khristu, munyengu ya kuŵapu kwaki.”—1 Akori. 15:20, 23.

16. Kumbi ntchinthu wuli cho chititiwovya kuziŵa nyengu yo ŵanthu wo aluta kuchanya akwambiya kuyuka?

¹⁶ Vo Paulo wangukamba vititiwovya kuziŵa nyengu yo chiyuka chakuchanya chazamuyambiya. Chiyuka ichi chazamuyamba “munyengu ya kuŵapu kwaki.” Pajumpha vyaka vinandi kutuliya po Akaboni aku Yehova akusaniliya ukaboni wa m’Malemba wo ulongo kuti kwambiya mu 1914 tija munyengu ya “kuŵapu” kwaku Yesu. Kuŵapu kwaki kweche kulutiriya ndipu umaliru wa charu ichi we pafupi ukongwa.

17, 18. Kumbi ntchinthu wuli cho chazamuchitikiya Akhristu anyaki akusankhika munyengu ya kuŵapu kwaku Khristu?

 ¹⁷ Bayibolu likonkhoska so fundu zinyaki zakukwaskana ndi ŵanthu wo ayuskikiya kuchanya. Ilu likamba kuti: “Tikhumba cha kuti muleki kuziŵa va ŵanthu wo agona tulu ta nyifwa . . . Pakuti asani tivwana kuti Yesu wangufwa ndi kuyuskika, ndikuti Chiuta wazamuwunganisa wo akugona tulu ta nyifwa . . . Isi amoyu wo tazamujaku mpaka munyengu ya kuŵapu kwa Ambuya, tazakuŵadanjiliya cha wo agona tulu ta nyifwa. Chifukwa Ambuya yiwu ŵeneku azamusika kutuliya kuchanya ndi kudaniriza mwakulamula, . . . ndipu wo akufwa mwakukoliyana ndi Khristu ndiwu azamudankha kuyuka. Pavuli paki, isi tazamulutirizga kuja amoyu, tazamukwamphulikiya mumitambu limoza ndi yiwu, kuti tikakumani ndi Ambuya mude ndipu tamukuŵa ndi Ambuya nyengu zosi.”—1 Ate. 4:13-17.

¹⁸ Chiyuka chakwamba chakuchanya chingwamba pati pajumpha nyengu yimanavi kutuliya po “kuŵapu” kwaku Khristu kukwambiya. Akhristu akusankhika wo azamuja kuti ŵeche pacharu chapasi pa nyengu yo chisuzgu chikulu chazamuyambiya, ‘azamukwamphulikiya mumitambu.’ (Mate. 24:31) Akhristu akusankhika wo ‘azamukwamphulika,’ ‘azamugona tulu ta nyifwa’ cha, kung’anamuwa kuti azamugona tulu ta nyifwa kwa nyengu yitali cha. Yiwu ‘azamusambusika mu kanyengu kamanavi, mu kumphone ŵaka kwa jisu, munyengu ya mbata yakumaliya.’—1 Akori. 15:51, 52.

19. Kumbi ‘ntchiyuka chamampha ukongwa’ nichi cho tilindizga kunthazi?

¹⁹ Mazuŵa nganu, Akhristu anandi akugomezgeka mbakusankhika cha ndipu amuteŵete ndi Khristu kuchanya cha. M’malu mwaki, alindizga kuti charu ichi chizimari pa “zuŵa laku Yehova.” Palivi yo waziŵa nyengu yo charu ichi chimaliyengi kweni ukaboni ulongo kuti chepafupi kumala. (1 Ate. 5:1-3) Pavuli paki, kwazamuchitika chiyuka cha mtundu unyaki ndipu wo azamuyuka azamuja panu pasi mu paradayisu. Yiwu azamuja ndi mwaŵi wakuja akufikapu ndipu azamukufwa so cha. Ichi chazamukuŵa nadi “chiyuka chamampha ukongwa.” Tikamba viyo chifukwa chiluska viyuka vo vinguchitikapu kuvuli, po “anthukazi angulonde akufwa ŵawu wo anguyuka ku nyifwa” chifukwa yiwu angufwa so pati pajumpha nyengu.—Ahe. 11:35.

20. Ntchifukwa wuli tingagomezga kuti chiyuka chazamuchitika mwandondomeku?

²⁰ Pakukamba za ŵanthu wo azamuyuskikiya kuchanya, Bayibolu likamba kuti “weyosi [wazamuyuskikiya] pamalu ngaki.” (1 Akori. 15:23) Tikayika cha kuti chiyuka cha pacharu chapasi, nachu chazamuchitika mwandondomeku. Ivi vingachitiska kuti tijifumbi kuti: Kumbi ŵanthu wo ŵafwa pambula kuswera, azamuyuskika kukwamba kwa Muwusu Waku Khristu wa Vyaka 1,000 ndi kulondereka ndi abali ŵawu wo aŵaziŵanga? Kumbi anthurumi akugomezgeka a munyengu yakali wo alongozganga umampha, azamuyuskika liŵi kuti azilongozgi ŵanthu aku Chiuta mucharu chifya? Nanga ntchinthu wuli cho chazamuchitikiya ŵanthu wo anguteŵetiyapu Yehova cha? Kumbi yiwu azamuyuskika zukwanji ndipu amuyuskikiya nunkhu? Tingafumba mafumbu nganandi. Kweni kumbi pe chifukwa chakuŵanaŵaniya vinthu ivi? Kumbi chingaŵa chamampha cha kulindizga kuti tiziwoni vo vazamuchitika? Tigomezga kuti chazamukuŵa chakukondwesa kuziwona mo Yehova wazamuchitiya pa nkhani izi.

21. Kumbi imwi mulindizganji pa nkhani ya chiyuka?

²¹ Pasonu panu tikhumbika kuchita vo vingatiwovya kuti timugomezgengi ukongwa Yehova, mweniyo kuziya mwaku Yesu, watitisimikiziya kuti wazamuyuska akufwa wo watiŵakumbuka. (Yoha. 5:28, 29; 11:23) Kuti Yesu walongo kuti Yehova wazamuyuska akufwa, pa nyengu yinyaki wangukamba kuti Abrahamu, Isaki ndi Yakobe “kwaku iyu wosi mbamoyu.” (Luka 20:37, 38) Sonu te ndi chifukwa chakuvwika chakukambiya nge mo Paulo wangukambiya. Iyu wanguti: “Nde ndi chilindizga kwaku Chiuta nge cho ŵanthu yaŵa nawu ŵe nachu, kuti kwazamuja chiyuka.”—Machi. 24:15.