Julani

Lutani pa vo ve mukati

MUTU 3

Yehova Wavumbuwa Chilatu Chaki

Yehova Wavumbuwa Chilatu Chaki

FUNDU YIKULU YA MUTU UWU

Yehova wavumbuwa chilatu chaki kamanakamana kuti ŵanthu wo atimuwopa avwisi

1, 2. Kumbi Yehova waŵavumbuliya wuli chilatu chaki ŵanthu?

 APAPI achanju akambiskana ndi ŵana ŵawu nkhani za m’banja lawu. Kweni akambiskana nawu nkhani zosi cha. M’malu mwaki akambiskana nawu nkhani zo angazivwisisa pe.

2 Mwakuyana ŵaka, Yehova nayu wavumbuliya ŵanthu chilatu chaki kamanakamana. Kweni watichivumbuwa pa nyengu yo iyu wawona kuti njakwenere. Tiyeni tiwoni mwakudumuwa mo Yehova wavumbuliya uneneska wakukwaskana ndi Ufumu waki.

Nchifukwa Wuli Tikhumbika Ufumu Waku Chiuta?

3, 4. Kumbi Yehova wangulembe limu vosi vo vichitikiya ŵanthu? Konkhoskani.

3 Yehova wachilenga charu wengavi chilatu chakuti paje Ufumu wakuwusika ndi Mesiya. Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti Yehova wangulembe limu cha vo vatingi vichitikiyengi ŵanthu, iyu wangupaska ŵanthu wanangwa wakusankha vakuchita. Yehova wangukambiya Adamu ndi Eva chilatu chaki. Iyu wanguti: “Papanani ndi mwandani, ndi muzazi charu ndi muchithereski.” (Chiy. 1:28) Yehova wakhumbanga so kuti avwiyengi marangu ngaki pa nkhani yakusankha pakati pa vamampha ndi viheni. (Chiy. 2:16, 17) Adamu ndi Eva, akhumbikanga kulutirizga kuvwiya Yehova. Ndipu asani yiwu ndi ŵana ŵawu anguvwiya, patingi paŵengevi chifukwa chakukhumbiya Ufumu waku Khristu kuti uzifiski chilatu chaku Chiuta. Mphanyi charu chikuzaza ndi ŵanthu akufikapu, ŵeniwo asopa Yehova.

4 Kugaruka kwaku Satana, Adamu kweniso Eva kungumutondekeska cha Yehova kuti wafiski chilatu chaki chakuti charu chizazi ndi ŵanthu arunji. M’malu mwaki, Yehova wangusintha nthowa yakufiskiya chilatu chenichi. Chilatu chaki chenge sitima ya pamaji cha, yo yitenda pamaji pe kuti yikafiki ko yiluta ndipu yingatimbanyizgika chifukwa cha chimphepu. Palivi chinthu pamwenga munthu yo wangatondekeska Yehova kufiska chilatu chaki. (Ŵerengani Yesaya 55:11.) Asani pasanirika suzgu, Yehova wagwiriskiya nchitu nthowa yinyaki kuti wafiski chilatu chaki. a (Chit. 3:14, 15) Asani wawona kuti mphakwenere, iyu watiŵakambiya ateŵeti ŵaki akugomezgeka asani wasintha nthowa yakufiskiya chilatu chaki.

5. Kumbi Yehova wanguchita wuli ŵanthu ŵati agaruka mu Edeni?

5 Yehova wangujalikiska Ufumu waki chifukwa cha kugaruka ko kunguchitika mu Edeni. (Mat. 25:34) Kutuliya pa nyengu yeniyi, Yehova wangwamba kuvumbuwa nthowa yo wagwiriskiyengi nchitu kuti watuzgepu vinthu viheni vosi vo Satana wangwambisa pacharu. (Chiy. 3:14-19) Chinanga wuli venga viyo, Yehova wanguvumbuwa vosi vakukwaskana ndi Ufumu wenuwu pa nyengu yimoza cha.

Yehova Watamba Kuvumbuwa Uneneska Wakukwaskana ndi Ufumu

6. Kumbi Yehova wangulayizganji, nanga nchinthu wuli cho chalekanga kuziŵika?

6 M’uchimi wakwamba, Yehova wangulayizga kuti “mphapu” yazamuphwanya njoka. (Ŵerengani Chiyambo 3:15.) Pa nyengu iyi, mphapu yaki kweniso mphapu ya njoka yaziŵikanga cha. Pangujumpha vyaka pafufupi 2,000 kuti Yehova wayambi kukamba vinandi vakukwaskana ndi mphapu yeniyi. b

7. Nchifukwa wuli Yehova wangusankha Abrahamu, nanga tisambiranjipu?

7 Pavuli paki, Yehova wangusankha kuti mphapu yakulayizgika yizituliyi mwaku Abrahamu. Yehova wangusankha Abrahamu chifukwa chakuti ‘wanguvwiya mazu ngaki.’ (Chiy. 22:18) Yapa tisambirapu kuti, Yehova wavumbuliya chilatu chaki ŵanthu ŵija wo atimutumbika kweniso atimuwopa.​—Ŵerengani Sumu 25:14.

8, 9. Kumbi Yehova wanguvumbuwanji kwaku Abrahamu ndi Yakobe vakukwaskana ndi mphapu yakulayizgika?

8 Pa nyengu yo Yehova wakambiskananga ndi mubwezi waki Abrahamu kuporote mwa mungelu, wanguvumbuwa kakwamba fundu yakukhumbika ukongwa yakuti mphapu yakulayizgika yo wakambanga ndi munthu chayiyu. (Chiy. 22:15-17; Yak. 2:23) Kumbi munthu mwenuyu waziyiphwanyanga wuli njoka? Kumbi ndiyani yo wazumbulikanga kuti njoka? Vinthu vo Yehova wanguvumbuwa pavuli paki vimuka mafumbu ngenanga.

9 Yehova wangusankha kuti mphapu yakulayizgika yeniyi yiziwiyi mwaku Yakobe, mzuku waku Abrahamu. Yakobe wenga ndi chivwanu chikulu mwaku Chiuta. (Chiy. 28:13-22) Kuporote mwaku Yakobe, Yehova wanguvumbuwa kuti Munthu Wakulayizgika wazamuja mphapu yaku Yuda yo wenga mwana waku Yakobe. Yakobe wangukambiya limu kuti mphapu yaku Yuda yeniyi yazamulonde “nthonga ya ufumu” ndipuso kuti ‘ŵanthu azakumuvwiya.’ (Chiy. 49:1, 10) Yapa Yehova wangulongo kuti Mphapu Yakulayizgika yazamuwusa nge fumu.

10, 11. Nchifukwa wuli Yehova wanguvumbuwa chilatu chaki kwaku Davidi ndi Danyele?

10 Pati pajumpha vyaka pafufupi 650, Yehova wanguvumbuliya Fumu Davidi yo wenga mzuku waku Yuda chilatu chaki. Yehova wangukamba kuti Davidi wenga “munthu wakuyana ndi mtima” waki. (1 Sam. 13:14; 17:12; Mac. 13:22) Chifukwa chakuti Davidi wawopanga kweniso watumbikanga Chiuta, Yehova wangumulayizga kuti yumoza mwa ŵana ŵaki wazamuja fumu ndipu wazamuwusa kwamuyaya.​—2 Sam. 7:8, 12-16.

11 Pati pajumpha vyaka pafufupi 500, Yehova wangugwiriskiya nchitu mchimi Danyele kuti wavumbuwi chaka chayichu cho Mesiya watingi waziwonekiyengi pacharu. (Dan. 9:25) Yehova wanguwona kuti Danyele wenga “wakwanjiwa ukongwa.” Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti watumbikanga ukongwa Yehova ndipu wangumuteŵete kwa umoyu waki wosi.​—Dan. 6:16; 9:22, 23.

12. Kumbi Yehova wangukambiya Danyele kuti wachitenji, nanga nchifukwa wuli?

12 Chinanga kuti Yehova wangugwiriskiya nchitu achimi ŵaki akugomezgeka nge Danyele kuti alembi vinthu vinandi vakukwaskana ndi Mesiya, yo wenga mphapu yakulayizgika, kweni nyengu yaku Yehova yakuti ateŵeti ŵaki avwisi mauchimi ngenanga yenga yechendakwani. Mwakuyeruzgiyapu, pavuli pakuti Danyele wawona chiwona chakukwaskana ndi kwamba kwa Ufumu waku Chiuta, Yehova wangumukambiya kuti wajali uchimi wenuwu ndipu wazamujulika pa nyengu yaku Yehova. Pa nyengu yeniyi “vinjeru vazamukuwa.”​—Dan. 12:4.

Yehova wangugwiriskiya nchitu anthurumi akugomezgeka nge Danyele kuti alembi vakukwaskana ndi Ufumu waku Mesiya

Yesu Wangulongo Chilatu Chaku Chiuta

13. (a) Kumbi mphapu yakulayizgika wenga yani? (b) Kumbi Yesu wangukambanji vakukwaskana ndi uchimi wa pa Chiyambo 3:15?

13 Yehova wangulongo kuti Yesu ndiyu wenga mphapu yakulayizgika, mzuku waku Davidi yo waziwusanga nge Fumu. (Luka 1:30-33; 3:21, 22) Yesu wati wayamba uteŵeti waki venga nge kuti lumwi laŵaliya ŵanthu kuti aziŵi vinandi vakukwaskana ndi chilatu chaku Chiuta. (Mat. 4:13-17) Mwakuyeruzgiyapu, Yesu wangulongo kuti “njoka” yo yizumbulika pa Chiyambo 3:14, 15 ndi Diabolo ndipu wangumudana kuti “mubayaŵanthu” ndipuso “uskewu wa ŵatesi.” (Yoh. 8:44) M’chiwona chaku Yohane, Yesu wangukamba kuti “njoka yo yamwaka” yidanika kuti “Diabolo ndi Satana.” c (Ŵerengani Chivumbuzi 1:1; 12:9.) M’chiwona chenichi, Yesu wangulongo mo iyu nge mphapu yakulayizgika wazamufiskiya uchimi wa mu Edene ndipuso mo wazamutuzgiyapu Satana.​—Chiv. 20:7-10.

14-16. Kumbi Akhristu a m’nyengu ya akutumika avwisanga fundu zosi za uneneska zo Yesu waŵavumbuliyanga? Konkhoskani.

14 Nge mo tinguwone m’Mutu 1 wa buku ili, Yesu wakambanga kaŵikaŵi vakukwaskana ndi Ufumu. Kweni iyu wakambanga vosi cha vo akusambira ŵaki akhumbikanga kuziŵa. Chinanga kuti nyengu zinyaki wakambanga vinthu chayivu vo vichitikengi, kweni pangujumpha nyengu kuti akusambira ayambi kuvwisa vo Mbuyawu wang’anamuwanga. Wonani vakuyeruzgiyapu ivi.

15 Mu 33 C.E., Yesu wangukambiya limu kuti ŵanthu wo wamuwusa nawu mu Ufumu waku Chiuta azamutuliya pacharu chapasi ndipu azamuluta kuchanya asani ayuskika nge vakulengeka vauzimu. Kweni akusambira ŵaki anguyivwisisa cha fundu yeniyi. (Dan. 7:18; Yoh. 14:2-5) M’chaka chenichi, Yesu wangukamba ntharika yo yingulongo kuti pazamujumpha nyengu yitali kutuliya po wangulutiya so kuchanya kuti Ufumu ujalikiskiki. (Mat. 25:14, 19; Luka 19:11, 12) Akusambira ŵaki anguyivwisisa cha fundu yeniyi ndipu Yesu wati wayuka angumufumba kuti: “Ambuya kumbi pa nyengu yeniyi mukawezgiyanga ufumu wo kwaku Yisraele?” Kweni Yesu wangusankha kuleka kuŵakambiya vinandi pa nyengu iyi. (Mac. 1:6, 7) Iyu wangukamba so kuti paŵengi “mbereri zinyaki,” zo ziŵengi m’gulu la ‘kamskambu kamana’ cha, ko wamuwusiya naku limoza kuchanya. (Yoh. 10:16; Luka 12:32) Akulondo Khristu aziŵanga cha kupambana kwa magulu ngaŵi yanga mpaka po Ufumu ungujalikiskikiya mu 1914.

16 Yesu watingi waŵakambiyengi vinthu vinandi akusambira ŵaki pa nyengu yo wenga nawu pacharu chapasi, kweni wanguziŵa kuti angavivwisisa cha. (Yoh. 16:12) Ivi vilongo kuti vinthu vinandi vakukwaskana ndi Ufumu vinguvumbulika m’nyengu ya akutumika. Kweni nyengu yakuti ŵanthu aziŵi vinandi yingukwana cha.

Ŵanthu Aziŵa Vinandi ‘M’nyengu ya Umari’

17. Kumbi titenere kuchitanji kuti tivwisi uneneska wakukwaskana ndi Ufumu, nanga nchinthu wuli so chinyaki cho chikhumbika?

17 Yehova wangulayizga Danyele kuti ‘m’nyengu ya umari’ ŵanthu “achimbiriyengi uku ndi uku, ndipu vinjeru vazamukuwa.” (Dan. 12:4) Ŵanthu wo akhumba kuziŵa uneneska wenuwu akhumbika kuyesesa kuti awusaniyi. Buku linyaki likamba kuti mazu nga Chihebere ngo akungafwatuliya kuti “ŵachimbiriyengi uku ndi uku” ngang’anamuwa kusanda fundu za m’buku mwakuphwere ukongwa. Chinanga tingaŵerenga ukongwa wuli fundu za m’Bayibolo, tingazivwisisa cha asani Yehova wangaleka kutiwovya kuti tizivwisi.​—Ŵerengani Mateyu 13:11.

18. Kumbi ŵanthu aku Yehova angulongo wuli chivwanu ndi kujiyuyuwa?

18 M’mazuŵa nganu ngakumaliya, Yehova wavumbuwa kamanakamana vakukwaskana ndi Ufumu nge mo wachitiyanga chechendafiki chaka cha 1914. M’Mutu 4 ndi 5 tiwonengi mo ŵanthu aku Chiuta asinthiya mo avwiyanga fundu zinyaki za uneneska m’vyaka 100 kuvuli uku. Kumbi venivi ving’anamuwa kuti Yehova watiŵawovya cha? Awa, watiŵawovya. Nchifukwa wuli tikamba viyo? Chifukwa ŵanthu aku Yehova alongo kuti ŵe ndi chivwanu kweniso mbakujiyuyuwa ndipu yeniyi ndi mijalidu yiŵi yo Yehova watanja ukongwa. (Ŵah. 11:6; Yak. 4:6) Ateŵeti aku Yehova agomezga kuti malayizgu ngosi ngo nge m’Mazu ngaku Chiuta ngafiskikengi. Yiwu alongo kuti mbakujiyuyuwa asani azomerezga kuti anguvwisisa umampha cha mo malayizgu ngenanga ngafiskikiyengi. Kujiyuyuwa kunguwoneke ukongwa mu Chigongwi cha Alinda cha March 1, 1925, cho chingukamba kuti: “Tiziŵa kuti Ambuya afwatuliya ŵija Mazu ngawu ndipu azakungafwatuliya m’nthowa yawu yakwenere kweniso pa nyengu yawu yakwenere.”

“Ambuya afwatuliya ŵija Mazu ngawu . . . m’nthowa yawu yakwenere kweniso pa nyengu yawu yakwenere”

19. Kumbi Yehova watitiwovya kuti tivwisisenji? Nchifukwa wuli watitiwovya?

19 Ufumu waku Chiuta wati wajalikiskika mu 1914, ŵanthu aku Chiuta aziŵanga ŵaka vinthu vimanavi va mo mauchimi ngakukwaskana ndi Ufumu ngafiskikiyengi. (1 Ŵakor. 13:9, 10, 12) Chifukwa cha kunweka kuti tiwoni kufiskika kwa malayizgu ngaku Chiuta, nyengu zinyaki taŵanaŵananga uheni. Kwa vyaka vinandi, fundu ya mu Chigongwi cha Alinda cho tachizumbuwa m’ndimi 18 yaja yichifiskika nadi. Magazini iyi yingukamba so kuti: “Nkhanthu kugomezga kuti uchimi tingawuvwisisa pijapija asani ufiskika pamwenga asani wafiskika kali.” Sonu po te m’mazuŵa ngakumaliya, mauchimi nganandi nga Ufumu ngakufiskika ndipu nganyaki ngafiskika. Chifukwa chakuti ŵanthu aku Chiuta mbakujiyuyuwa kweniso mbakunozgeka kuti awovyeki asani aleka kuvwisa fundu yinyaki, Yehova watiŵawovya kuti avwisisi chilatu chaki. Ivi vilongo kuti ŵanthu aziŵa vinandi mazuŵa nganu!

Ukweru wa Fundu za Uneneska Usefa Ŵanthu aku Chiuta

20, 21. Kumbi Akhristu a m’nyengu ya akutumika angukwaskika wuli fundu zinyaki zati zasintha mo azivwiyanga?

20 Tiyeseka asani Yehova watitiwovya kuti tisinthi mo tivwiya fundu zinyaki za uneneska. Kumbi chivwanu kweniso kujiyuyuwa vitiwovyengi kuti tizomerezgi vo vasintha? Akhristu a m’nyengu ya akutumika nawu anguyeseka. Mwakuyeruzgiyapu, jiyeruzgiyeni kuti ndimwi Myuda yo wengaku pa nyengu yeniyi ndipu mutumbika ukongwa Chilangulu chaku Mosese kweniso mukondwa kuti ndimwi Myuda. Kweni wakutumika Paulo watikupaskani makalata ngo walemba mwakulongozgeka ndi Chiuta ngo ngakamba kuti Chilangulu chaleka kugwira nchitu kweniso Yehova wawukana mtundu wa Yisraele ndipu wasankha Yisraele wauzimu yo wapangika ndi Ayuda kweniso ŵanthu Amitundu yinyaki. (Ŵar. 10:12; 11:17-24; Ŵag. 6:15, 16; Ŵakol. 2:13, 14) Kumbi mwatingi muchitengi wuli?

21 Akhristu akujiyuyuwa anguzomerezga vo Paulo wanguŵalembe ndipu Yehova wanguŵatumbika. (Mac. 13:48) Ŵanthu anyaki akhumbanga cha kuzomerezga vinthu vo vingusintha. (Ŵag. 5:7-12) Ŵanthu wo anguleka kuzomerezga vo vingusintha, angutaya mwaŵi wawu wakuchiwusiya limoza ndi Khristu.​—2 Pet. 2:1.

22. Kumbi imwi mutuvwa wuli asani fundu zinyaki zakukwaskana ndi chilatu chaku Chiuta zasintha mo tazivwiyanga?

22 M’vyaka va pambula kuswera yapa, Yehova watiwovya kuti tivwisi fundu zinyaki zakukwaskana ndi Ufumu. Mwakuyeruzgiyapu, watiwovya kuti tivwisi nyengu yo ŵanthu wo awusika ndi Ufumu uwu azamupaturikiya ku ŵanthu ambula kuvwiya nge mo mbereri zipaturikiya ku mbuzi. Watiwovya so kuziŵa nyengu yo nambala ya 144,000 yazamukwaniya, kuvwisa ntharika zo Yesu wangukamba zakukwaskana ndi Ufumu kweniso kuziŵa nyengu yo munthu wakumaliya wa mugulu la akusankhika wazamulutiya kuchanya. d Kumbi imwi muchita wuli asani fundu zinyaki zasintha mo tazivwiyanga? Kumbi chivwanu chinu chija chakukho? Kumbi muwona nge mbukaboni wakuti Yehova walutirizga kusambiza ŵanthu ŵaki akujiyuyuwa? Mutu 4 ukuwovyeningi kuti mugomezgengi fundu yakuti Yehova walutirizga kuvumbuwa chilatu chaki ku ŵanthu wo atimuwopa.

a Zina laku Chiuta lituliya ku mazu nga Chihebere ngo ngang’anamuwa kuti “kuja.” Zina lakuti Yehova lilongo kuti iyu wafiska vo walayizga. Wonani bokosi lakuti, “Vo Zina Laku Chiuta Ling’anamuwa,” m’Mutu 4.

b Chinanga kuti nyengu iyi yingawoneka kuti njitali ukongwa mazuŵa nganu, kweni kali ŵanthu ajanga kwa vyaka vinandi. Mwakuyeruzgiyapu, kutuliya m’nyengu yaku Adamu kuzifika m’nyengu yaku Abrahamu penga migonezi yinayi pe. Adamu wanguja ndi umoyu mpaka m’nyengu yaku Lameke, awiski aku Nowa. Lameke wanguja ndi umoyu mpaka m’nyengu yaku Shemu, mwana waku Nowa. Shemu nayu wanguja ndi umoyu mpaka m’nyengu yaku Abrahamu.​—Chiy. 5:5, 31; 9:29; 11:10, 11; 25:7.

c Zina lakuti “Satana” lisanirika maulendu 18 pe m’Malemba nga Chihebere. Kweni m’Malemba nga Chigiriki lisanirika maulendu ngakujumpha 30. Malemba nga Chihebere ngakonkhoska ukongwa cha vakukwaskana ndi Satana, m’malu mwaki ngakonkhoska ukongwa vaku Mesiya. Mesiya wati waza, wangukamba vinandi vakukwaskana ndi Satana m’Malemba nga Chigiriki.

d Kuti muvwisi kusintha kwa mo tavwiyanga fundu zenizi, wonani magazini yanga nga Chigongwi cha Alinda: October 15, 1995, peji 23-28 (Chichewa); January 15, 2008, peji 20-24 (Chichewa); July 15, 2008, peji 17-21 (Chichewa); July 1, 2013, peji 15-20.