1-3. (a) Kumbi soka lo linguwa panyumba yaku Abigaili lingwamba wuli? (b) Kumbi tisambirengenji vakukwaskana ndi munthukazi uyu?

ABIGAILI wanguwona kuti mnyamata waki wanchitu wafipa mtima ukongwa. Mnyamata uyu wanguchita mantha ukongwa, ndipu penga pakuvwika chifukwa nyumba yosi ya mbuyaki yenga pangozi. Pa nyengu iyi, pafufupi asilikali 400, akanga kunyumba kwaku Nabala murumu waku Abigaili, kuti akabayi munthurumi weyosi. Chifukwa?

² Nabala ndiyu wangwambiska vosi ivi. Yapa wanguchita vinthu mwankhaza ukongwa nge po wachitiyanga nyengu zosi. Kweni munthu yo wangunyoza yapa, wenga munyaki, Nabala wangunyoza mura wa asilikali akugomezgeka kweniso akuziŵa nkhondu. Wanchitu munyaki waku Nabala yo watenere kuti wenga muliska wa viŵetu, wanguluta kwaku Abigaili ndi chigomezgu chakuti Abigaili wasaniyengi nthowa yakuŵataskiya. Sonu munthukazi yumoza watingi wachitengenji ku chigulu cha asilikali?

³ Chakwamba, tiyeni tikambiskani dankha vakukwaskana ndi munthukazi uyu. Kumbi Abigaili wenga yani? Kumbi suzgu ili lingwamba wuli? Nanga tingasambiranji pa chivwanu cho wangulongo?

4. Kumbi Nabala wenga munthu wamtundu wuli?

⁴ Abigaili wayananga cha kuja muwolu waku Nabala. Nabala watingi wamusaniyengi cha munthukazi wakwenere kutorana nayu, ndipu vinguchitika ŵaka kuti munthurumi wabwekabweka viyo watorani ndi Abigaili. Mbuneneska kuti wenga munthurumi wa ndalama. Ndichu chifukwa chaki wajiwonanga nge kuti ngwakuzirwa ukongwa, kweni kumbi ŵanthu amuwonanga wuli? M’Bayibolo mulivi munthu munyaki so yo wazumbulika ndi mazina ngaheni kuruska Nabala. Ndipu zina laki nalu ling’anamuwa kuti, “Wakupusa” pamwenga “Vumbwa.” Kumbi apapi ŵaki ndiwu angumupaska  zina ili wati wawa pamwenga lenga zina lavipheru? Kwali ndiwu angumupaska pamwenga cha, kweni vo wachitanga vakoliyananga limu ndi zina laki. Nabala ‘wenga munthu wankhaza ndipuso wamijalidu yiheni.’ Iyu wenga wakwanja ndewu ndi kuloŵe, ŵanthu wosi amuwopanga kweniso amutinkhanga.—1 Sam. 25:2, 3, 17, 21, 25.

5, 6. (a) Kumbi muwona kuti Abigaili wenga ndi mijalidu yamampha ukongwa niyi? (b) Kumbi viwoneka kuti Abigaili wangutorana ndi munthurumi wabwekabweka uyu chifukwa wuli?

⁵ Kweni Abigaili wapambananga kutali ndi Nabala. Zina laki ling’anamuwa kuti, “Ada Ŵangu Akondwa Ukongwa.” Anthurumi anandi akondwa asani abala mwana munthukazi wakutowa, kweni anthurumi azeru akondwa ukongwa asani awona kuti mwana wawu ngwankharu yamampha. Kanandi ŵanthu akutowa atondeka kuja ndi mijalidu yamampha nge kuwamu, zeru, chiganga ndi chivwanu. Kweni Abigaili wenga munthukazi waviyo cha. Bayibolo litimulumba kuti wenga munthukazi wazeru kweniso wakutowa.—Ŵerengani 1 Samuele 25:3.

⁶ Ŵanthu anandi angazizwa kuti, ‘Nchifukwa wuli munthukazi wazeru viyo uyu wangutorana ndi munthurumi wabwekabweka?’ Mungaluwanga cha kuti mwaka, apapi ndiwu ayanjanga kukhumbiya ŵana ŵawu munthu wakuti atorani nayu. Ndipu asani ŵana akhorwana ŵija, apapi akhumbikanga mbwenu kuzomerezga pamwenga kukana. Kumbi apapi aku Abigaili anguyikhorwa nthengwa ya mwana wawu pamwenga so kumusankhiya munthurumi uyu chifukwa chakuti wenga wakukhupuka? Kumbi angumuzomerezga chifukwa cha ukavu? Kaya anguzomerezga pachifukwa wuli, kweni ndalama zingumuwovyapu cha Nabala kuti waje munthurumi wakwenere.

7. (a) Kumbi mazuŵa nganu apapi atenere cha kuchitanji asani akhumba kusambiza ŵana ŵawu kuti ajengi ndi maŵanaŵanu ngakwenere pa nkhani ya nthengwa? (b) Kumbi Abigaili wakhumbisiskanga kuchitanji?

⁷ Apapi azeru atesesa kusambiza ŵana ŵawu kuti ajengi ndi maŵanaŵanu ngakwenere pa nkhani ya nthengwa. Yiwu achichizga cha ŵana ŵawu kuti ayirwi pamwenga kuja pa chibwezi ŵeche anamana chifukwa chakukhumba ndalama. (1 Ŵakor. 7:36) Kweni chenga chivuli kuti Abigaili waŵanaŵaniyi fundu zenizi. Kwali iyu wanguyirwa pa vifukwa nivi, kweni wangusanirika kuti watorana ndi Nabala, ndipu wakhumbisiskanga kuchita vinthu vamampha chinanga kuti wakumananga ndi masuzgu.

8. Kumbi Nabala wangunyoza yani, nanga nchifukwa wuli tingakamba kuti vo wanguchita venga vambula zeru?

⁸ Nabala wanguchita vinthu viheni vo vingumuguŵiska ukongwa Abigaili. Munthu yo wangunyoza wenga Davidi. Davidi wenga mteŵeti waku Yehova yo mchimi Samuele wangumupunguliya mafuta pamutu, kulongo kuti Chiuta wamusankha kuti wasere m’malu mwa Fumu Sauli. (1 Sam. 16:1, 2, 11-13) Davidi wajanga mudondu ndi asilikali ŵaki akugomezgeka 600, chifukwa chakuti wathaŵanga Fumu Sauli, yo yamuchitiyanga sanji kweniso yakhumbanga kumubaya.

9, 10. (a) Kumbi Davidi ndi asilikali ŵaki angukumana ndi masuzgu nanga? (b)  Nchifukwa wuli Nabala wakhumbikanga kuwonga vo Davidi ndi asilikali ŵaki achitanga? (Wonani so mazu ngam’mphata pandimi 10.)

 ⁹ Nabala wajanga ku Maoni kweni viwoneka kuti wenga ndi malu nganyaki kufupi ndi muzi wa Karmele * ko wagwiriyanga nchitu. Mizi iyi yenga m’chigaŵa chamapiri ndipu kwenga uteka wakubiliŵira umampha. Ndipu anchitu aku Nabala aliskangaku mbereri zaki zakukwana 3,000. Kweni chigaŵa chosi chenga chambula kulimika ndipu chakumwera, kwenga thundu la Parana. Chakuvuma, kufupi ndi Nyanja Yamche, kwenga chigaŵa cha vinkhwawu ndi zimphaku. Davidi ndi asilikali ŵaki nawu ajanga m’chigaŵa chenichi, ndipu tikayika cha kuti asuzgikanga kusaniya chakurya kweniso akunthiyangapu masuzgu nganyaki nganandi. Kanandi akumananga ndi anyamata wo agwiranga nchitu yakuliska viŵetu vaku Nabala.

¹⁰ Kumbi asilikali anthazi yaŵa ajanga nawu wuli aliska aku Nabala? Penga pambula kusuzga kuti aphangengi pamwenga kuba mbereri zaku Nabala, kweni anguchitapu cha venivo. M’malu mwaki, yiwu avikiliyanga mbereri zaku Nabala ndi anchitu ŵaki. (Ŵerengani 1 Samuele 25:15, 16.) Aliska ndi mbereri akumananga ndi masuzgu nganandi kudondu. Kwenga nyama zinandi ndipu chigaŵa chakumwera kwa Yisraele chenga kufupi ukongwa ndi ankhungu wo ayanjanga kuŵabiya. *

11, 12. (a) Kumbi Davidi wangulongo wuli kuti ngwazeru kweniso waulemu pakutumizga uthenga kwaku Nabala? (b) Kumbi nchinthu wuli cho Nabala wangunangiska pakumuka uthenga wakutuwa kwaku Davidi?

¹¹ Venga vakusuzga ukongwa kuti Davidi wasaniriyi chakurya asilikali wosi wo wenga nawu kudondu. Zuŵa linyaki, Davidi wangutuma mathenga 10 kuti ngakapemphi chakurya kwaku Nabala. Davidi wangusankha nyengu yakwenere yakuchitiya venivi chifukwa yenga nyengu yakusenge mbereri, ndipu kanandi ŵanthu apaskananga vinthu pa nyengu iyi. Davidi wangugwiriskiya nchitu mazu ngaulemu. Iyu wangujiyuyuwa chifukwa wanguŵatuma kuti akamuzumbuwi kuti, “mwana winu Davidi,” ndipu watenere kuti wanguchita ivi chifukwa chakuti Nabala wenga mura. Sonu kumbi Nabala wangumuka wuli?—1 Sam. 25:5-8.

¹² Iyu wangukwiya. Ndipu wanchitu waki wangukonkhoske Abigaili vosi vo vinguchitika, wangumukambiya kuti Nabala “wanguŵakaripiya.” Nabala wenga wakusuka ndipu wangudandawula kuti wangapereka cha chiŵandi, maji ndi nyama yo wangubaya. Iyu wangunyoza Davidi kuti ndi munthu wawuliwuli ndipu wangumuyeruzgiya ndi wanchitu yo wakuthaŵa bwana waki. Nabala wawonanga Davidi mwakupepuka nge mo murwani waki Sauli wamuwoniyanga. Nabala ndi Sauli awonanga Davidi nge po Yehova wamuwoniyanga cha. Chiuta wamuyanjanga ukongwa Davidi ndipu wamuwonanga nge kapolu wakugaruka cha kweni nge fumu yo yazamuwusa Yisraele.—1 Sam. 25:10, 11, 14.

13. (a) Kumbi pakwamba Davidi wanguchita wuli wati wavwa kuti Nabala wamunyoza? (b) Kumbi fundu ya pa Yakobe 1:20, yititisambizanji vakukwaskana ndi mo Davidi wanguchitiya?

 ¹³ Davidi wangukwiya mathenga ngati ngamukonkhoske vo Nabala wangumuka. Sonu Davidi wangukambiya asilikali ŵaki kuti: “Munthu yosi wamangiriyi lipanga laki!” Davidi wangujinozgekereska ndipu wangulongozga asilikali ŵaki 400. Wangulapizga kuti wamubaya munthurumi weyosi m’nyumba yaku Nabala. (1 Sam. 25:12, 13, 21, 22) Penga pakuvwika kuti Davidi wakwiyi, kweni wangunangiska kukamba kuti wakhumba kuchibaya anthurumi wosi a m’nyumba yaku Nabala. Bayibolo likamba kuti: “Chifukwa kandundu ka ŵanthu kuti katataliya urunji waku Chiuta cha.” (Yak. 1:20) Sonu kumbi Abigaili watingi wachitengi wuli kuti wataski banja laki?

14. (a) Kumbi Abigaili wangulongo wuli kuti wakhumbanga kunozga vo murumu waki wangunangiska? (b) Kumbi tingasambiranji pa mphambanu ya umoyu waku Nabala ndi Abigaili? (Wonaniso mazu ngam’mphata.)

¹⁴ Vo Abigaili wanguchita pakuvwisiya vo mnyamata wakonkhoskanga vilongo kuti wakhumbisiskanga kunozga vo murumu waki wangunangiska. Mwakupambana ndi Nabala, Abigaili wangulongo kuti wakhumbisiskanga kuvwisiya. Pakumukonkhoska Nabala, mnyamata uyu wangukamba kuti: “We ndi umoyu uheni mwakuti yumoza kuti wangakamba nayu cha.” * (1 Sam. 25:17) Mwasoka, Nabala wavwiyanga munthu weyosi cha chifukwa chakuti wajiwonanga kuti ngwakuzirwa ukongwa. Ndipu mazuŵa nganu, ŵanthu anandi ŵe ndi mzimu wakujitumbwa nge Nabala. Kweni mnyamata uyu waziŵanga kuti Abigaili wenga wakupambana ukongwa ndi murumu waki, lekani wanguzimukambiya suzgu lo banja lawu latingi likumanengi nalu.

15, 16. (a) Kumbi Abigaili wangulongo wuli kuti wayanana ndi munthukazi wazeru yo wazumbulika m’buku la Nthanthi? (b) Nchifukwa wuli vo Abigaili wanguchita venga kugarukiya umutu wa murumu waki cha?

¹⁵ Abigaili wanguyiŵanaŵaniya ukongwa nkhani iyi ndipu wanguchitapu kanthu mwaliŵi. Bayibolo likamba kuti: “Penipo Abigaili wangutinthimika.” Mu nkhani iyi pe, mazu ngakuti “kutinthimika,” ngasanirika kanayi pakukamba vo Abigaili wanguchita. Iyu wangunozga vawanangwa kuti vikaperekeki kwaku Davidi ndi asilikali ŵaki. Vawanangwa vo wangupinga venga viŵandi, vinyu, mbereri, tirigu wakukazinga, makhoroza nga mphereska ndi nkhuyu. Abigaili waziŵanga vinthu vo wenga navu m’nyumba mwaki ndipu waziŵanga kwendeska vinthu nge munthukazi wazeru yo wazumbulika m’buku Nthanthi. (Nthanthi 31:10-31) Iyu wangudanjizga anchitu ŵaki kuti apingi vakurya ndipu iyu waŵalondonga muvuli. Bayibolo likamba kuti, “kweni murumu waki Nabala kuti wangumunene cha.”—1 Sam. 25:18, 19.

 ¹⁶ Kumbi ivi ving’anamuwa kuti Abigaili wagalukiyanga umutu wa murumu waki? Awa; kumbukani kuti Nabala wangunyoza mteŵeti waku Yehova wakusankhika ndi mzimu, vo vatingi vibayisengi ŵanthu ambula kunanga m’nyumba yaku Nabala. Kumbi asani Abigaili wanguleka kuchitapu kanthu, watingi wawonekengi nge kuti wazomerezgana ndi uheni wa murumu waki cha? Pa nkhani iyi wakhumbikanga kujithereska kwaku Chiuta m’malu mwakujithereska kwa murumu waki.

17, 18. Kumbi Abigaili wangufika wuli kwaku Davidi? Kumbi wangumukambiyanji, nanga nchinthu wuli cho chinguchitiska kuti Davidi wavwi vo Abigaili wangukamba?

¹⁷ Sonu Abigaili wangukumana ndi Davidi kweniso asilikali ŵaki. Yapa so napu wangutinthimika pakusika pambunda yaki ndi kugwadiya Davidi. (1 Sam. 25:20, 23) Pavuli paki wangumuchondere ukongwa Davidi kuti wagowoke murumu waki ndi nyumba yaki yosi. Nchifukwa wuli Davidi wanguvwiya vo Abigaili wangukamba?

¹⁸ Abigaili wangukonkhoska nge kuti iyu ndiyu wanangiska ndipu wangupempha Davidi kuti wamugowoke. Wanguzomerezga so kuti murumu waki ndi muzereza mwakuyana ndi zina laki, ndipu watenere kuti wang’anamuwanga kuti munthu ngeti Davidi wakhumbikanga cha kutumbika Nabala. Abigaili wangukonkhoska mo wagomezgiyanga Davidi kuti wamuwonanga nge wakumiya Yehova, chifukwa waziŵanga kuti warwanga “nkhondu za Ambuya.” Wangulongo so kuti waziŵanga kuti Yehova wakulayizga Davidi ufumu chifukwa wangukamba kuti: ‘Ambuya akumikeningi kuŵa mulongozgi pa Ayisraele.’ Abigaili wangupempha so Davidi kuti wangachitanga cha vinthu vo vingamuchitiska kuti waje ndi mlandu wa ndopa pamwenga vo vatingi ‘vizimusuzgengi njuŵi.’ (Ŵerengani 1 Samuele 25:24-31.) Mazu ngaku Abigaili ngangumujalika nadi mtima pasi Davidi!

19. Kumbi Davidi wangumumuka wuli Abigaili, nanga nchifukwa wuli wangumulumba?

¹⁹ Kumbi Davidi wangumuka wuli? Iyu wangulonde vo Abigaili wangumupingiya ndipu wangukamba kuti: “Atumbikiki Ambuya, Chiuta waku Yisraele, yo wakutuma kukumana nani zuŵa linu! Yitumbikiki zeru yaku, wakutumbikika uŵi iwi, wandikanizga kudiska ndopa.” Davidi wangumulumba so chifukwa chakuti wangutinthimika kuchikumana nayu ndipu wanguzomerezga kuti Abigaili ndiyu wamuwombo ku mulandu wa ndopa. Iyu wangumukambiya kuti, “Rutanga ku nyumba yaku mu chimangu.” Ndipu wangujiyuyuwa so mwakukamba kuti: “Ndavwiya mazu ngaku.”—1 Sam. 25:32-35.

20, 21. (a) Kumbi nchinthu wuli cho chakukondweskani pa vo Abigaili wanguchita pakukhumbisiska kuwere kwa murumu waki? (b) Kumbi Abigaili wangulongo wuli chiganga ndi zeru pakusankha nyengu yamampha yakukambiskiyana ndi Nabala?

²⁰ Abigaili wachiwere kwawu, watenere kuti waŵanaŵananga vo wangukambiskana ndi Davidi, ndipu wanguwona so kupambana kwa nkharu  yaku Davidi yo wenga wakugomezgeka kweniso walisungu ndi yaku Nabala munthu wankhaza yo wakutorana nayu. Kweni iyu wangulutirizga cha kuŵanaŵana venivi. Ndipu Bayibolo likamba kuti: “Pavuli paki Abigaili wanguluta kwaku Nabala.” Iyu wanguluta nadi kwa murumu waki ndi mtima wosi kuti wakalutirizgi udindu waki nge muwolu waku Nabala. Iyu wangumukambiya vakukwaskana ndi vawanangwa vosi vo wangupaska Davidi ndi asilikali ŵaki. Ndipu wanguchita umampha chifukwa Nabala wakhumbikanga nadi kuziŵa. Wakhumbikanga nadi kumukambiya ndiyu wechendavwi nkhani iyi kwa munthu munyaki weyosi, chifukwa chatingi chiŵengi chinthu chakulengeska kuvwa nkhani yakofya iyi ku munthu munyaki. Kweni pa nyengu iyi wangumukambiya cha. Nabala wenga pa dghera nge kuti ndi fumu ndipu wanguroŵe kasaza cha.—1 Sam. 25:36.

²¹ Wangulongo so kuti wenga wachiganga kweniso wazeru chifukwa chakuti wangulindizga mpaka mulenji kuti moŵa umali dankha m’mutu. Iyu wanguziŵa kuti murumu waki wavwisiyengi chifukwa ndipu moŵa wamala m’mutu chinanga kuti pa nyengu iyi ndipu watingi wakalipengi ukongwa. Kweni Abigaili wangumukonkhoske vosi vo vinguchitika. Yapa vakuziŵikiya limu kuti Abigaili wakhazganga kuti wamutolomiyengi pamwenga kumupuma. M’malu mwaki Nabala wanguja ŵaka cheti kwambula kutukuluka.—1 Sam. 25:37.

22. Nchinthu wuli cho chingumuchitikiya Nabala, nanga kumbi nkhani iyi yingatisambizanji pa nkhani ya nkhaza za m’banja?

²² Kumbi nchinthu wuli cho chingumuchitikiya Nabala? “Mtima waki ungufwa mukati mwaki, wanguŵa nge ndi mwa.” Akhumba wangutama nthenda yakufwa viŵalu. Kweni pati pajumpha mazuŵa 10, wangufwa. Viwoneka kuti yo yingumubaya yenga nthenda pe cha. Bayibolo likamba kuti: “Ambuya angupuma Nabala; ndipu wangufwa.” (1 Sam. 25:38) Nyifwa iyi yinguwombo Abigaili ku nthengwa yamphilimbu. Chinanga kuti mazuŵa nganu Yehova wasereriyapu mwakuziziswa cha pa masuzgu ngo tingakumana nangu, kweni nkhani iyi yilongo kuti iyu wawona nkhaza zosi zo ŵanthu achitiyana m’banja. Asani nyengu yaki yakwana, Yehova wachitiya urunji ateŵeti ŵaki.—Ŵerengani Luka 8:17.

23. Kumbi Abigaili wangulonde vitumbiku vinyaki so nivi, nanga wangulongo wuli kuti wangusintha nkharu cha chifukwa chakuti watorananga ndi Davidi?

²³ Kusazgiya pa kumala kwa masuzgu nga nthengwa yaki, Abigaili wangutumbikika so mwanthowa yinyaki. Davidi wati wavwa kuti Nabala wafwa, wangutuma mathenga kuti ngakamukhumbiyi nthengwa. Abigaili wangumuka kuti, “Awonani, ndamteŵeti munthukazi winu nde wanchitu wa [wakusambiska malundi nga ateŵeti ŵa, NW] mbuyangu.” Ivi vilongo kuti kukhumbika ndi Davidi kungumuchitiska kuti wayambi kujikuzga cha; iyu wangujipereka kuti  wakateŵetiyengi ateŵeti aku Davidi! Bayibolo likamba so kuti pa nyengu iyi, Abigaili wangutinthimika kuluta kwaku Davidi.—1 Sam. 25:39-42.

24. Kumbi Abigaili wangukumana ndi masuzgu nanga m’banja lifya? Kumbi Davidi ndi Chiuta amuwonanga wuli Abigaili?

²⁴ Uku kwenga kumaliya limu kwa masuzgu ngaki cha. Abigaili wangukumana so ndi masuzgu wati watorana ndi Davidi. Pa nyengu iyi, Davidi wenga ndi munthukazi munyaki kali Ahinoamu, ndipu chinanga kuti Chiuta wazomerezganga mita, anthukazi akugomezgeka akumananga ndi masuzgu chifukwa chakuyirwa kumuta. Kweniso pa nyengu iyi ndipu Davidi wechendaje fumu ndipu atingi akumanengi ndi masuzgu nganandi wechendayambi kuteŵete Yehova pa udindu uwu. Kweni Abigaili wawovyanga ndi kuchiska Davidi pa umoyu waki wosi ndipu wanguzimubaliya mwana munthurumi. Abigaili wanguziŵa kuti watorana ndi munthurumi yo watimwanja ndi kumuvikiliya. Nyengu yinyaki wangumutaska kwa ŵanthu wo angumuko umkoli. (1 Sam. 30:1-19) Yapa Davidi wanguyezga Yehova Chiuta yo watanja ndi kuwona kuti anthukazi azeru, achiganga kweniso akugomezgeka mbakuzirwa.