Ako‘i ‘a e Mo‘oní
“‘E Sihova, . . . ko e uho tonu ‘o ho‘o folofolá ‘oku mo‘oni.”—SAAME 119:159, 160.
HIVA: 34, 45
1, 2. (a) Ko e hā ‘a e ngāue mahu‘inga taha ‘i he mo‘ui ‘a Sīsuú, pea ko e hā hono ‘uhingá? (e) Ko e hā kuo pau ke tau fai ke hoko ai ‘o lavame‘a ‘i he tu‘unga ko e ‘kaungāngāue ‘o e ‘Otuá’?
KO Sīsū Kalaisí na‘á ne hoko ko ha tufunga peá ne hoko ki mui ai ko ha faifekau. (Mk. 6:3; Loma 15:8) Na‘á ne fai fakatou‘osi ‘a e ongo ngāue ko iá ‘i he tu‘unga haohaoa. ‘I hono tu‘unga ko ha tufungá, na‘á ne ako ‘a e founga ke ngāue‘aki ai ‘ene ngaahi me‘angāué ke ngaohi‘aki ha ngaahi koloa ‘aonga mei he papá. Pea ‘i hono tu‘unga ko ha faifekaú, na‘á ne ngāue‘aki ‘a ‘ene ‘ilo loloto ki he Folofolá ke tokoni‘i ‘a e kakai lāuvalé ke nau mahino‘i ‘a e mo‘oni mei he Folofola ‘a e ‘Otuá. (Māt. 7:28; Luke 24:32, 45) ‘I he ta‘u 30 ‘a Sīsuú, na‘e tuku ‘a ‘ene tufungá peá ne hoko ko ha faifekau koe‘uhí na‘á ne ‘ilo‘i ko e ngāue mahu‘inga taha eni na‘e lava ke ne faí. Na‘á ne pehē ko hono malanga‘i ‘a e ongoongo lelei ‘o e Pule‘anga ‘o e ‘Otuá ‘a e ‘uhinga ‘e taha na‘e fekau‘i mai ai ia ‘e he ‘Otuá ki he māmaní. (Māt. 20:28; Luke 3:23; 4:43) Na‘e tokangataha ‘a Sīsū ‘i he‘ene mo‘uí ki hono malanga‘i ‘a e ongoongo leleí, pea na‘á ne loto ke fai ‘e he ni‘ihi kehé ‘a e me‘a tatau.—Māt. 9:35-38.
2 Ko e tokolahi taha ‘o kitautolú ‘oku ‘ikai ko ha kau tufunga, ka ko kitautolu kotoa ko e kau faifekau ‘oku tau ako‘i ki he ni‘ihi kehé ‘a e ongoongo leleí. ‘Oku mātu‘aki mahu‘inga ‘a e ngāué ni he ‘oku kau ai ‘a e ‘Otuá. Ko hono mo‘oní, ‘oku ui kitautolu ko e ‘kaungāngāue ‘o e ‘Otuá.’ (1 Kol. 3:9; 2 Kol. 6:4) ‘Oku tau loto-tatau mo e tokotaha-tohi-sāmé ‘a ia na‘á ne pehē: “Ko e uho tonu ‘o ho‘o folofolá ‘oku mo‘oni.” (Saame 119:159, 160) Ko e folofola ‘a Sihová ko e mo‘oní ia. Ko e ‘uhinga ia ‘oku tau loto ai ke fakapapau‘i ‘oku tau “tofa totonu ‘a e folofola ‘o e mo‘oní” ‘i he‘etau ngāue fakafaifekaú. (Lau ‘a e 2 Tīmote 2:15.) Ko ia ‘oku tau hanganaki feinga ke hoko ‘o toe pōto‘i ange ‘i hono ngāue‘aki ‘a e Tohi Tapú, ‘a ‘etau me‘angāue tefitó ki hono ako‘i ‘a e ni‘ihi kehé fekau‘aki mo Sihova, Sīsū, pea mo e Pule‘angá. Ke tokoni‘i kitautolu ke tau hoko ‘o lavame‘a ‘i he‘etau ngāue fakafaifekaú, kuo ‘omai ‘e he kautaha ‘a Sihová ha toe ngaahi me‘angāue ‘aonga kehe, pea ‘oku fiema‘u ke tau ‘ilo‘i foki ‘a e founga ‘o hono ngāue‘akí. Ko e ngaahi me‘angāué ni ‘oku ‘i he‘etau Puha Me‘angāue Fakafaiakó.
3. Ko e hā ‘oku totonu ke tau tokangataha ki ai ‘i he‘etau ngāue fakafaifekaú, pea ‘oku anga-fēfē hono tokoni‘i kitautolu ‘e he Ngāue 13:48 ke tau fai iá?
3 Te ke fifili nai pe ko e hā ‘oku tau ui ai ia ko ha Puha Me‘angāue Fakafaiako ‘o ‘ikai ko ha Puha Me‘angāue Fakamalangá. ‘Oku peheé koe‘uhí ke “malanga” ‘oku ‘uhinga iá ko hono talaki ha pōpoaki, ka ke “faiako” ‘oku ‘uhinga iá ko hono fakamatala‘i ‘a e pōpoaki ko iá koe‘uhi ke mahino‘i ‘e he tokotahá ‘a e me‘a ‘okú ne fanongo ki aí pea ue‘i leva ai ke ne ngāue‘i ‘a e me‘a ‘okú ne akó. Lolotonga ‘a e taimi nounou ‘oku toe ‘i he fokotu‘utu‘u ko ení, kuo pau ke tau tokangataha ki hano kamata‘i ha ngaahi ako Tohi Tapu pea ako‘i ‘a e mo‘oní ki he kakaí koe‘uhi ke lava ‘o nau hoko ko e kau ākonga ‘a Kalaisi. ‘Oku ‘uhinga ení ‘oku totonu ke tau kumi tōtōivi ki he fa‘ahinga kotoa ‘oku “hehema totonu ki he mo‘ui ta‘engatá” pea tokoni‘i kinautolu ke nau kamata tauhi kia Sihova.—Lau ‘a e Ngāue 13:44-48.
4. ‘E lava fēfē ke tau ma‘u ‘a e fa‘ahinga ‘oku “hehema totonu ki he mo‘ui ta‘engatá”?
4 ‘E lava fēfē ke tau ma‘u ‘a e fa‘ahinga ‘oku “hehema totonu ki he mo‘ui ta‘engatá”? Ki he mu‘aki kau Kalisitiané, ko e founga pē taha ke ma‘u ai ‘a e kakai ko iá ko e malanga. Na‘e tala ‘e Sīsū ki he‘ene kau ākongá: “‘Ilonga ha kolo lahi pe ha kolo si‘i te mou hū ki ai, kumi pe ko hai ai ‘oku tāú.” (Māt. 10:11) ‘Oku fiema‘u ke tau fai ‘a e me‘a tatau ‘i he ‘ahó ni. Ko e mo‘oni, kapau ‘oku ‘ikai ke loto-totonu ‘a e kakaí, ‘oku nau pōlepole, pe ‘oku ‘ikai te nau tokanga mo‘oni fekau‘aki mo e ‘Otuá, ‘oku ‘ikai ke tau ‘amanekina te nau fanongo ki he ongoongo leleí. ‘Oku tau kumi ki he kakai ‘oku nau loto-totonu, anga-fakatōkilalo, pea loto mo‘oni ke ‘ilo‘i ‘a e mo‘oní. ‘E lava ke tau fakahoa ‘etau kumi ki he kakaí ki he me‘a na‘e pau ke fai ‘e Sīsū ‘i he‘ene hoko ko ha tufungá. Ki mu‘a ke lava ‘o ne ngaohi ha naunau fale, matapā, ‘ioke, pe ko ha toe me‘a, na‘e ‘uluaki pau ke ne ma‘u ‘a e papa totonú. ‘E lava leva ke ne ‘omi ‘ene puha me‘angāué, ngāue‘aki ‘ene ngaahi pōto‘í, pea ngaohi ha me‘a. ‘I ha founga meimei tatau ‘i he ‘ahó ni, kuo pau ke tau ‘uluaki kumi ke ma‘u ‘a e kakai loto-totonú, pea ‘e lava leva ke tau ngāue‘aki ‘etau ngaahi me‘angāué mo e pōto‘í ke tokoni‘i kinautolu ke nau hoko ko e kau ākonga.—Māt. 28:19, 20.
5. Ko e hā ‘oku fiema‘u ke tau ‘ilo fekau‘aki mo e ngaahi me‘angāue ‘i he‘etau Puha Me‘angāue Fakafaiakó? Fakatātaa‘i. (Sio ki he ‘uluaki fakatātā ‘i he kupú ni.)
5 ‘Oku ‘i ai ha taumu‘a tefito ki he me‘angāue taki taha ‘i ha puha me‘angāue. Ko e fakatātaá, fakakaukau ki he ngaahi me‘angāue na‘e ngāue‘aki ‘e Sīsū ‘i he‘ene hoko ko ha tufungá. * (Sio ki he fakamatala ‘i lalo.) Na‘á ne fiema‘u ha ngaahi me‘angāue ki hono fua, faka‘ilonga‘i, tutu‘u, vili, mo fakafuo, pea pehē ki hono ‘ai ke lēvolo mo hono hoko‘i fakataha ‘a e papá. ‘I he tu‘unga meimei tatau, ‘oku ‘i ai ha taumu‘a tefito ki he me‘angāue taki taha ‘i he‘etau Puha Me‘angāue Fakafaiakó. Ko ia tau feinga ke ‘ilo ‘a e founga ke ngāue‘aki ai ‘a e ngaahi me‘angāue mahu‘inga ko ení.
NGAAHI ME‘ANGĀUE ‘OKÚ NE TALA KI HE KAKAÍ PE KO HAI KITAUTOLU
6, 7. (a) Kuo anga-fēfē ho‘o ngāue‘aki ‘a e kaati fetu‘utakí? (e) Ko e hā ‘oku tau ngāue‘aki ai ‘a e tohi fakaafe ki he fakataha ‘a e fakataha‘angá?
6 Kaati Fetu‘utaki. Ko e fanga ki‘i me‘angāue iiki eni ka ‘oku ‘aonga ‘aupito ‘okú ne tala ki he kakaí pe ko hai kitautolu pea tataki kinautolu ki he‘etau uepisaiti jw.org. ‘E lava ke nau ako lahi ange fekau‘aki mo kitautolu ‘i he‘etau uepisaití pea a‘u ‘o lava ke nau kole ha ako Tohi Tapu. Kuo a‘u eni ‘o kole ‘i he jw.org ‘e he kakai ‘e toko 400,000 tupu ke nau ako Tohi Tapu, pea ‘oku fai pehē
‘a e lauingeau ‘i he ‘aho kotoa pē! ‘E lava ke ke tauhi ha kaati fetu‘utaki ‘o ngāue‘aki ‘i ho‘o talanoa mo e kakai ‘okú ke fetaulaki mo ia ‘i he lolotonga ‘a e ‘ahó.7 Tohi Fakaafe. Ko e tohi fakaafe kuo pulusi ki he‘etau ngaahi fakatahá ‘oku pehē ai: “‘Oku fakaafe‘i koe ke ako ‘a e Tohi Tapú mo e Kau Fakamo‘oni ‘a Sihová.” ‘Oku pehē leva ai ‘e lava ke ke fai eni “‘i he‘emau ngaahi fakataha ma‘á e kakaí” “pe mo ha tokotaha faiako fakafo‘ituitui.” Ko ia ‘oku tala ‘e he tohi fakaafé ki he kakaí pe ko hai kitautolu pea ‘oku toe fakaafe‘i ai ‘a e fa‘ahinga ‘oku nau “lāu‘ilo ki he‘enau fiema‘u fakalaumālié” ke nau ako Tohi Tapu mo kitautolu. (Māt. 5:3) Ko e mo‘oni, ‘oku talitali lelei ‘a e kakaí ke nau ma‘u ‘etau ngaahi fakatahá tatau ai pē pe te nau tali ha ako Tohi Tapu pe ‘ikai. ‘I he‘enau omi ki he‘etau ngaahi fakatahá, te nau sio ai ki he lahi ‘o e me‘a ‘e lava ke nau ako fekau‘aki mo e Tohi Tapú.
8. Ko e hā ‘oku mahu‘inga ai ke ha‘u tu‘o taha ‘a e kakaí ki he‘etau fakatahá? ‘Omai ha fakatātā.
8 ‘Oku mahu‘inga ke tau hanganaki fakaafe‘i ‘a e kakaí ke nau ma‘u ‘etau fakatahá na‘a mo e tu‘o taha pē. Ko e hā hono ‘uhingá? Koe‘uhí ‘i he‘enau omí, te nau sio ai ‘oku ako‘i ‘e he Kau Fakamo‘oni ‘a Sihová ‘a e mo‘oni mei he Tohi Tapú pea tokoni‘i ‘a e kakaí ke nau hoko ‘o ‘ilo‘i ‘a e ‘Otuá, lolotonga ia ‘oku ‘ikai ke fai pehē ‘a e ngaahi lotu loí. (‘Ai. 65:13) Ko e fakatātaá, ko ha ongo me‘a mali ‘i ‘Amelika ko Ray mo Linda na‘á na fakatokanga‘i ‘a e faikehekehe ko ení ‘i ha ngaahi ta‘u he kuohilí. Na‘á na tui ki he ‘Otuá pea loto ke na hoko ‘o ‘ilo‘i lelei ange ia. Ko ia na‘á na fili ke ‘a‘ahi ki he siasi kotoa pē ‘i hona koló pea kumi ki he me‘a ‘e ua ki mu‘a ke na kau ki ha siasi. ‘Uluakí, kuo pau ke na ako ha me‘a ‘i he siasí, pea ko hono uá, ko e kau mēmipa ‘o e siasí kuo pau ke nau ‘ai vala ‘o hangē ko e kakai ‘oku nau taukave‘i ‘oku nau tauhi ki he ‘Otuá. Na‘á na fai ia ‘i ha ngaahi ta‘u koe‘uhí na‘e lahi fau ‘a e ngaahi siasí. Ka na‘e mātu‘aki siva ‘ena ‘amanakí. Na‘e ‘ikai te na ako ha me‘a, pea na‘e vala mātu‘aki ta‘efaka‘apa‘apa ‘a e kau mēmipa ‘o e siasí. Hili ‘ena ‘a‘ahi ki he siasi fakamuimui taha ‘i he‘ena lisí, na‘e ‘alu ‘a Linda ki he ngāué pea foki ki ‘api ‘a Ray. ‘I he‘ene foki ki ‘apí, na‘á ne lele atu ‘i ha Fale Fakataha‘anga. Na‘á ne fakakaukau, ‘Te u hū ‘o sio pe ko e hā ‘oku fai aí.’ Ko e mo‘oni, ko e hokosia lelei taha eni ‘i he ‘a‘ahi kotoa na‘á na faí! Ko e tokotaha kotoa ‘i he Fale Fakataha‘angá na‘e anga-lelei mo anga-fakakaume‘a pea teunga lelei ‘aupito. Na‘e tangutu ‘a Ray ‘i he ‘otu mu‘á pea na‘á ne sai‘ia ‘i he me‘a na‘á ne akó! ‘Oku fakamanatu mai heni kiate kitautolu ‘a hono fakamatala‘i ‘e he ‘apositolo ko Paulá ha tokotaha ‘oku ‘alu ki ha fakataha ‘i he ‘uluaki taimí peá ne pehē: “‘Oku ‘iate kimoutolu mo‘oni ‘a e ‘Otuá.” (1 Kol. 14:23-25) Na‘e ‘alu ‘a Ray ki he fakatahá ‘i he Sāpate kotoa pē ‘i he hili iá. Na‘á ne kamata leva ke ‘alu ki he fakataha kotoa pē ‘i he lolotonga ‘o e uiké. Na‘e toe kamata ke ‘alu ‘a Linda ki he ngaahi fakatahá, pea neongo na‘á na ta‘u 70 tupu, na‘á na ako Tohi Tapu peá na papitaiso.
NGAAHI ME‘ANGĀUE KI HONO KAMATA HA FETALANOA‘AKI
9, 10. (a) Ko e hā ‘oku faingofua ai ‘a hono ngāue‘aki ‘o e ngaahi tulekí? (e) Fakamatala‘i ‘a e founga ke ngāue‘aki ai ‘a e tuleki Ko e Hā ‘a e Pule‘anga ‘o e ‘Otuá?
9 Tuleki. ‘Oku ‘i ai ‘etau tuleki ‘e valu ‘i he‘etau puha me‘angāué. ‘Oku faingofua hono ngāue‘akí, pea ‘oku ola lelei ‘aupito ki hono kamata ha fetalanoa‘aki. Koe‘uhi na‘e tuku ange mai ‘a e fuofua tulekí ‘i he 2013, kuo pulusi hano tatau ‘e nima piliona nai! Ko e ngaahi tulekí ni ‘oku nau sīpinga tatau kotoa. Ko ia ‘i ho‘o ‘ilo pē ‘a e founga ‘o hono ngāue‘aki ha taha ‘o kinautolú, ‘e lava ke ke ngāue‘aki kotoa kinautolu! ‘E lava fēfē ke ke ngāue‘aki ha tuleki ke kamata ha fetalanoa‘aki mo ha taha?
10 Mahalo pē te ke loto ke ngāue‘aki ‘a e tuleki Ko e Hā ‘a e Pule‘anga ‘o e ‘Otuá? Fakahaa‘i ki he tokotahá ‘a e fehu‘i ‘i mu‘á pea ‘eke: “Kuó ke fifili nai ‘i ha taimi pe ko e hā ‘a e Pule‘anga ‘o e ‘Otuá? Te ke pehē nai ko e . . . ?” ‘Eke leva pe ko fē ha taha ‘i he tali ‘e tolú te ne filí. ‘I he ‘ikai pehē ‘oku tonu pe hala ‘ene talí, fakaava pē ‘a e tulekí ki he konga ‘i loto “Ko e Lau ‘a e Tohi Tapú” pea lau ‘a e ongo veesi ‘oku ‘asi aí, ko e Taniela 2:44 mo e ‘Aisea 9:6. ‘I he ‘osi ho‘omo fetalanoa‘akí, ‘eke ‘a e fehu‘i ‘i mui ‘i he kaveinga “Ke Fakakaukau ki Ai”: “‘E fēfē ‘a e mo‘uí ‘i he malumalu ‘o e pule ‘a e Pule‘anga ‘o e ‘Otuá?” ‘E lava ke ke tali ‘a e fehu‘i ko iá ‘i ho‘omo fetalanoa‘aki hono hokó. ‘I ho‘omo toe fetaulakí, ‘e lava ke ke ngāue‘aki ‘a e lēsoni 7 ‘o e polosiua Ongoongo Lelei mei he ‘Otuá!, ‘a ia ko e taha ia ‘o ‘etau ngaahi me‘angāue ki hono kamata ha ako Tohi Tapu.
ME‘ANGĀUE ‘OKU LANGA HAKE AI ‘A E MAHU‘INGA‘IA ‘I HE TOHI TAPÚ
11. Ko e hā ‘oku fakataumu‘a ke fai ‘e he‘etau ongo makasiní, pea ko e hā ‘oku totonu ke tau ‘ilo fekau‘aki mo iá?
11 Makasini. Ko e Taua Le‘o mo e ‘Ā Hake! ‘a e ongo makasini ‘oku pulusi mo tufaki lahi taha ‘i he māmaní! Koe‘uhi ‘oku lau ‘e he kakai mei he fonua lahi kehekehe ‘a e ongo makasini ko ení, ‘oku fakataumu‘a ‘a e ngaahi kaveinga ‘i he takafí ke fakamānako ki he kakai ‘i he feitu‘u kotoa pē. ‘Oku totonu ke tau ngāue‘aki ‘a e ongo makasini ko ení ke tokoni‘i ‘a e kakaí ke nau tokangataha ki he me‘a ‘oku mahu‘inga taha ‘i he mo‘uí he ‘aho ní. Ka ko e ‘uluaki me‘á, ‘oku fiema‘u ke tau ‘ilo‘i ‘a e fa‘ahinga tokotaha pau ‘oku fakataumu‘a ki ai ha makasini.
12. (a) ‘Oku fakataumu‘a kia hai ‘a e ‘Ā Hake!, pea ko e hā ‘ene taumu‘á? (e) Ko e hā ha ngaahi hokosia lelei kuó ke ma‘u ki muí ni ‘i hono ngāue‘aki ‘a e me‘angāue ko ení?
12 Ko e ‘Ā Hake! * ‘oku fakataumu‘a ia ki he kakai ‘oku si‘i ‘aupito pe hala‘atā ha‘anau ‘ilo fekau‘aki mo e Tohi Tapú. ‘Oku ‘ikai nai ke nau ‘ilo ha me‘a fekau‘aki mo e ngaahi akonaki faka-Kalisitiané, ‘oku ‘ikai nai ke nau falala mo‘oni ki he lotú, pe ‘oku ‘ikai nai ke nau ‘ilo‘i ‘e lava ke tokoni‘i kinautolu ‘e he Tohi Tapú ‘i he‘enau mo‘ui fakafo‘ituituí. Ko e taumu‘a tefito ‘e taha ‘a e ‘Ā Hake! ke fakatuipau‘i ki he tokotaha lautohí ‘oku ‘i ai ha ‘Otua. (Loma 1:20; Hep. 11:6) ‘Oku toe tokoni‘i foki ai ‘a e tokotaha lautohí ke ne tui ko e Tohi Tapú “ko hono tu‘unga mo‘oní, ko e folofola ia ‘a e ‘Otuá.” (1 Tes. 2:13) Ko e ‘īsiu ‘e tolu ‘i he 2018 ko hono ngaahi kaveinga eni: “Ko e Founga ki he Fiefiá,” “Fakapulipuli ‘e 12 ki he Fāmili Lavame‘á,” mo e “Tokoni ki he Fa‘ahinga ‘Oku Mamahí.”
13. (a) ‘Oku fakataumu‘a kia hai ‘a e pulusinga ‘o e Taua Le‘o ma‘á e kakaí? (e) Ko e hā ha ngaahi hokosia lelei kuó ke ma‘u ki muí ni ‘i hono ngāue‘aki ‘a e me‘angāue ko ení?
13 Ko e taumu‘a tefito ‘a e pulusinga ‘o e Taua Le‘o ma‘á e kakaí ke fakamatala‘i ‘a e ngaahi akonaki Fakatohitapú ki he kakai ‘oku nau ma‘u ha faka‘apa‘apa ki he ‘Otuá mo e Tohi Tapú. ‘Oku nau ‘ilo nai ha ngaahi me‘a fekau‘aki mo e Tohi Tapú, ka ‘oku ‘ikai te nau mahino‘i totonu ‘a e me‘a ‘okú ne ako‘í. (Loma 10:2; 1 Tīm. 2:3, 4) Ko e ‘īsiu ‘e tolu ki he 2018 ‘oku tali ai ‘a e ngaahi fehu‘i ko ení: “‘Oku Kei ‘Aonga ‘a e Tohi Tapú ‘i he ‘Ahó Ni?,” “Ko e Hā ‘Oku Tuku Tauhi Mai ‘e he Kaha‘ú?,” mo e “‘Oku Tokanga Mai ‘a e ‘Otuá Fekau‘aki mo Koe?”
NGAAHI ME‘ANGĀUE ‘OKU NE UE‘I HA TAHA
14. (a) Ko e hā ‘oku fakataumu‘a ke fai ‘e he vitiō ‘e fā ‘i he‘etau Puha Me‘angāue Fakafaiakó? (e) Ko e hā ha ngaahi hokosia lelei kuó ke ma‘u ‘i hono hulu ‘a e ngaahi vitiō ko ení?
14 Vitiō. ‘I he taimi ‘o Sīsuú, ko e ngaahi me‘angāue pē na‘e ma‘u ‘e ha tufunga ko e ngaahi me‘angāue ke ngāue‘aki nima. Ka ‘i he taimi ní, ‘oku toe ma‘u ‘e he kau tufungá ‘a e ngaahi me‘angāue ‘oku ngāue‘aki ki ai ‘a e ivi faka‘uhila, hangē ko e kili, vili, mo e mīsini sanipepa. ‘I he‘etau malanga ‘i he ‘aho ní, tānaki atu ki he ‘ū tohi ‘oku pulusí, ‘oku tau ma‘u ‘a e ngaahi vitiō lelei ke hulu ki he kakaí. Ko e vitiō ‘e fā ‘oku ‘i he‘etau puha me‘angāué: Ko e Hā ke Ako Ai ‘a e Tohi Tapú?, Ko e Hā ‘Oku Fai ‘i ha Ako Tohi Tapu?, Ko e Hā ‘Oku Fai ‘i ha Fale Fakataha‘anga? mo e Kau Fakamo‘oni ‘a Sihová—Ko Hai Kimautolu? Ko e vitiō nounou angé ‘oku lava ke hulu ia ‘o si‘i hifo he miniti ‘e ua pea ‘oku ola lelei ‘i he ‘uluaki ‘a‘ahí. Ko e vitiō lōloa angé ‘e lava ke ngāue‘aki ‘i he toe ‘a‘ahí mo e fa‘ahinga ‘oku ‘i ai honau taimi lahi angé. Ko e ngaahi vitiō ko ení ko e ngaahi me‘angāue lelei ‘aupito ia he ‘oku lava ke ue‘i ai ‘a e kakaí ke nau ako Tohi Tapu pea omi ki he‘etau ngaahi fakatahá.
15. Ko e hā ‘a e ola ‘oku lava ke hoko ki he kakaí ‘i he‘enau sio ‘i ha taha ‘o ‘etau ngaahi vitioó ‘i he‘enau leá? ‘Omai ha fakatātā.
15 Ko ha fakatātā, na‘e fetaulaki ha tuofefine mo ha fefine na‘e hiki mei Maikolonīsia pea ko ‘ene Ko e Hā ke Ako Ai ‘a e Tohi Tapú? ‘i he lea faka-Iepí. ‘I he kamata ‘a e vitioó, na‘e pehē ange ‘e he fefiné: “Ko ‘eku leá eni. ‘Oku ‘ikai lava ke u tui ki ai! ‘Oku lava ke u tala mei he tō ‘ene leá ko ‘ene ha‘u mei hoku motú. ‘Okú ne lea ‘i he‘eku leá!” ‘I he hili iá, na‘á ne pehē te ne lau mo sio ‘i he me‘a kotoa pē ‘i he‘ene leá ‘i he jw.org. (Fakafehoanaki mo e Ngāue 2:8, 11.) Ko e toe fakatātā ‘e taha ko ha tuofefine ‘i ‘Amelika ‘oku nofo ‘a hono ‘ilamutú ‘i ha fonua kehe. Na‘á ne ‘ai ke ne sio ‘i he vitiō tatau ‘i he‘ene leá. Na‘á ne sio ‘i he vitioó peá ne ‘īmeili kiate ia: “Ko e konga fekau‘aki mo ha pule kovi ‘okú ne pule‘i ‘a e māmaní na‘e tautefito ‘ene ma‘u ‘a ‘eku tokangá. Na‘á ku kole ha ako Tohi Tapu.” ‘Oku tautefito ‘a e fakafiefia ‘a e me‘á ni he ‘okú ne nofo ‘i ha fonua ‘oku tapui ai ‘etau ngāué!
‘uluaki leá ‘a e lea faka-Iepí. Na‘e hulu ange ‘e he tuofefiné kiate ia ‘a eNGAAHI ME‘ANGĀUE ‘OKÚ NE AKO‘I ‘A E MO‘ONÍ
16. Fakamatala‘i ‘a e taumu‘a tefito ‘o e polosiua taki taha: (a) Fanongo ki he ‘Otuá pea Mo‘ui Ta‘engata. (e) Ongoongo Lelei mei he ‘Otuá! (f) Ko Hai ‘Okú Ne Fai ‘a e Finangalo ‘o Sihová ‘i he ‘Aho Ní?
16 Polosiua. ‘Oku lava fēfē ke tau ako‘i ‘a e mo‘oní ki ha taha ‘oku ‘ikai lava ke lautohi lelei pe ‘oku ‘ikai ha‘ane tohi Fakatohitapu ‘i he‘ene leá? ‘E lava ke tau ngāue‘aki ‘a e polosiua Fanongo ki he ‘Otuá pea Mo‘ui Ta‘engata. * (Sio ki he fakamatala ‘i lalo.) Ko e me‘angāue lelei ‘aupito ki hono kamata ‘o e ako Tohi Tapú ko e polosiua Ongoongo Lelei mei he ‘Otuá! ‘E lava ke ke fakahaa‘i ki ha tokotaha ‘a e kaveinga ‘e 14 ‘i he takafi ‘i muí pea ‘eke ange pe ko fē ‘okú ne mahu‘inga‘ia taha aí. Pea kamata leva ‘a e akó ‘i he lēsoni ko iá. Kuó ke ‘ahi‘ahi‘i eni ‘i ho‘o toe ‘a‘ahí? Ko e polosiua hono tolu ‘i he‘etau puha me‘angāué ko e Ko Hai ‘Okú Ne Fai ‘a e Finangalo ‘o Sihová ‘i he ‘Aho Ní? ‘Oku fakataumu‘a ia ke ako‘i ‘a e kau ako Tohi Tapú fekau‘aki mo ‘etau kautahá. Ke ako ‘a e founga ke ngāue‘aki ai ‘a e polosiuá ni ‘i he ako Tohi Tapu taki taha, sio ki he ‘īsiu ‘o Ma‘asi 2017 ‘o e Ko ‘Etau Mo‘ui Faka-Kalisitiané mo e Ngāue Fakafaifekaú—Polokalama Ngāue ki he Fakatahá.
17. (a) Ko e hā ‘a e taumu‘a tefito ‘o e tohi ako taki taha? (e) Ko e hā ‘oku fiema‘u ke fai ‘e he fa‘ahinga kotoa ‘oku papitaisó, pea ko e hā hono ‘uhingá?
17 Tohi. Hili ho‘o kamata ha ako mo ha tokotaha ‘o ngāue‘aki ha polosiua, ‘e lava ke ke fetongi ‘i ha fa‘ahinga taimi pē ki he tohi Ko e Hā ‘Oku Lava ke Ako‘i Mai ‘e he Tohi Tapú? Ko e me‘angāué ni ‘oku lava ke ne tokoni‘i ‘a e kakaí ke nau ako lahi ange fekau‘aki mo e ngaahi akonaki Fakatohitapu tefitó. Kapau ‘oku fakalakalaka ‘a e tokotaha akó peá ne ‘osiki ‘a e tohi ko iá, ‘e lava ke ke hoko atu ‘a e akó ‘i he tohi Founga ke Nofo Ma‘u Ai ‘i he ‘Ofa ‘a e ‘Otuá. Ko e me‘angāue ko ení ‘e ako‘i ai ‘a e tokotaha akó ki he founga ke ngāue‘aki ai ‘a e ngaahi tefito‘i mo‘oni Fakatohitapú ‘i he‘ene mo‘ui faka‘ahó. Manatu‘i, na‘a mo e hili ‘ene papitaisó, ‘e kei fiema‘u pē ki ha tokotaha fo‘ou ke hokohoko atu ‘ene akó kae ‘oua kuó ne ‘osiki fakatou‘osi ‘a e ongo tohí. ‘E tokoni‘i ia ‘e he me‘á ni ke ne ma‘u ha tui mālohi kia Sihova pea mateaki ai pē kiate ia.—Lau ‘a e Kolose 2:6, 7.
18. (a) Ko e hā ‘oku fakalototo‘a‘i kitautolu ‘e he 1 Tīmote 4:16 ke tau fai ‘i hotau tu‘unga ko e kau faiako ‘o e mo‘oní, pea ko e hā ‘a e olá? (e) Ko e hā ‘etau taumu‘á ‘i he‘etau ngāue‘aki ‘a ‘etau Puha Me‘angāue Fakafaiakó?
18 ‘I he hoko ko e Kau Fakamo‘oni ‘a Sihová, ‘oku tau ma‘u ‘a e fatongia ke ako‘i ki he kakaí ‘a e “pōpoaki ‘o e mo‘oni ‘o e ongoongo leleí” ‘a ia ‘e lava ke ne taki kinautolu ki he mo‘ui ta‘engatá. (Kol. 1:5; lau ‘a e 1 Tīmote 4:16.) Ke tokoni‘i kitautolu ke tau fai ení, ‘oku tau ma‘u ha Puha Me‘angāue Fakafaiako fakataha mo e ngaahi me‘angāue ‘oku tau fiema‘ú. (Sio ki he puha “ Puha Me‘angāue Fakafaiako.”) Tau ngāue‘aki ‘a e ngaahi me‘angāué ni ‘i he lelei taha ‘o ‘etau malavá. Ko kitautolu taki taha ‘e lava ke tau fili pe ko fē ‘a e me‘angāue ‘i he puha me‘angāué ke ngāue‘akí pea mo e taimí. Kae manatu‘i, ko ‘etau taumu‘á ‘oku ‘ikai ko e tufa tohi pē, pea ‘oku ‘ikai ke tau ‘oange ‘a e tohí ki he kakai ‘oku ‘ikai te nau mahu‘inga‘ia ‘i he‘etau pōpoakí. Ko ‘etau taumu‘á ke ngaohi ko e kau ākonga ‘a e kakai ‘oku nau loto-totonu, anga-fakatōkilalo, pea nau loto mo‘oni ke ‘ilo‘i ‘a e ‘Otuá, ko e kakai ‘oku nau “hehema totonu ki he mo‘ui ta‘engatá.”—Ngā. 13:48; Māt. 28:19, 20.
^ pal. 5 Sio ki he kupu “Tufunga” mo e puha “Me‘angāue ‘a e Tufungá” ‘i he ‘īsiu ‘o e The Watchtower ‘o ‘Aokosi 1, 2010.
^ pal. 12 ‘Oku ‘ikai ke ala ma‘u ‘a e ‘Ā Hake! ‘i he lea faka-Tongá.
^ pal. 16 Kapau ‘oku ‘ikai lava ‘o lautohi ‘a e tokotahá, ‘e lava ke ke ‘ai ia ke ne muimui ‘i he polosiua Fanongo ki he ‘Otuá, ‘a ia ‘oku meimei lahi taha pē ai ‘a e ngaahi fakatātā.