Me‘a ‘Oku Lea‘aki ‘e he Mātu‘á
Me‘a ‘Oku Lea‘aki ‘e he Mātu‘á
Ko e ngaahi ta‘u ‘o e talavoú ‘okú ne ‘omai ‘a e ‘otu pole fo‘ou ki he ngaahi mātu‘a tokolahi. ‘E lava fēfē ke ke tokoni‘i ho‘o ki‘i tamá ke lavame‘a ‘i he ki‘i fo‘i taimi ko eni ‘o e mo‘uí—‘a ia ‘e hoko nai ‘o fakapuputu‘u kiate ia ‘o tatau pē mo koe? Fakatokanga‘i ‘a e me‘a kuo lea‘aki ‘e he ngaahi mātu‘a ‘e ni‘ihi mei he ngaahi feitu‘u kehekehe ‘i he māmaní.
NGAAHI LILIU
“I he taimi na‘á ne kei si‘i ange aí, na‘e tali ‘e hoku fohá ‘eku akonakí ‘o ‘ikai toe fehu‘ia ia. Ka ‘i he lolotonga e ngaahi ta‘u hongofulu tupú, na‘e hā ngali kuo mole ‘ene falala ki hoku mafaí. Na‘á ne fehu‘ia fakatou‘osi ‘a e me‘a na‘á ku lea‘akí mo e founga ‘eku lea‘aki iá.”—Frank, Kānata.
“‘Oku ‘ikai ke loko lēlea hoku fohá ‘o hangē ko ia ki mu‘á. Kuo pau ke u ‘eke kiate ia pe ko e hā e me‘a ‘okú ne fakakaukau ki aí kae ‘ikai ‘amanekina ke ne tala mai. ‘Oku ‘ikai faingofua ke ‘ai ia ke ne tali ha fehu‘i. ‘E fai mai ‘ene tali—kae ‘ikai ‘i he taimi pē ko iá.”—Francis, ‘Aositelēlia.
“‘Oku mātu‘aki mahu‘inga ‘a e kātakí. ‘I he taimi ‘e ni‘ihi te tau loto nai ai ke lea ‘ita ki he‘etau fānaú, ka ko e fakamokomoko hifo mo talanoa mo kinautolú ko ha fakalelei‘anga ia ‘oku lelei ange ma‘u pē!”—Felicia, ‘Amelika.
FETU‘UTAKI
“‘I he taimi ‘e ni‘ihi ko hoku ‘ofefine ta‘u hongofulu tupú ‘okú ne ‘ai ha kalofanga ki he me‘a ‘okú ne faí, pea ko e taimi ‘e ni‘ihi ‘okú ne fakakaukau ‘oku ou siosiofi ia. ‘Oku fiema‘u ke u fakamanatu kiate ia ‘oku ou ‘ofa ‘iate ia, ‘okú ma ‘i he timi tatau, pea ‘oku ou poupou‘i ia ke ne lavame‘a!”—Lisa, ‘Amelika.
“‘I he‘ena kei si‘i angé, na‘e fakamatala mai ‘eku ongo tamaikí ‘a e me‘a kotoa pē kiate au. Na‘e faingofua ke ‘ilo‘i ‘a e me‘a na‘á na fakakaukau ki aí. ‘I he taimí ni ‘oku fiema‘u ke u feinga ke ma‘u e mahinó pea fakahaa‘i ‘oku ou faka‘apa‘apa‘i kinaua taki taha. Ko e founga pē ia te na fakamatala mai ai kiate au e me‘a ‘i hona lotó.”—Nan-hi, Kōlea.
“‘Oku ‘ikai fe‘unga ke ta‘ota‘ofi ‘a e kau ta‘u hongofulu tupú mei he‘enau fai ‘a e ngaahi me‘a pau. ‘Oku fiema‘u ke ma faka‘uhinga mo kinautolu pea fai ‘a e ngaahi pōtalanoa mohu ‘uhinga ‘e a‘u ki honau lotó. Ke ma‘u ha faingamālie ke fai pehē aí, ‘oku fiema‘u ke ma mateuteu ke fanongo ki he me‘a te na lea‘akí, na‘a mo e taimi ‘oku kau ai e ngaahi me‘a ‘oku ‘ikai ke ma sai‘ia ke fanongo ki ai.”—Dalila, Pelēsila.
“Kapau ‘oku fiema‘u ke u fakatonutonu‘i hoku ‘ofefiné, ‘oku ou feinga ke fai pehē fakaekimaua pē kae ‘ikai ‘i he ‘i ai ‘a e ni‘ihi kehé.”—Edna, Naisīlia.
‘I he taimi ‘e ni‘ihi ‘i he‘eku talanoa mo ‘eku tamasi‘í, ‘oku kamata ke fakahoha‘asi au ‘e he ngaahi ngāue kehe ‘i ‘apí pea ‘ikai ke u tokanga kakato kiate ia. ‘Okú ne ‘ilo‘i ia, pea ‘oku ou fakakaukau ko e taha ia e ngaahi ‘uhinga ‘oku ‘ikai loko talanoa mai ai kiate aú. ‘Oku fiema‘u ke u feinga ke tokanga lahi ange kiate ia he taimi ‘okú ma talanoa aí koe‘uhí ‘e hokohoko atu ai ‘ene talanoa tau‘atāina mai kiate aú.”—Miriam, Mekisikou.
TAU‘ATĀINA
“Na‘á ku hoha‘a ma‘u pē fekau‘aki mo hono ‘oange ‘a e tau‘atāina ki he‘eku ongo ta‘u hongofulu tupú, pea kuo hoko mo‘oni ia ko ha tupu‘anga ‘o e fekīhiaki. Na‘á ku lāulea tau‘atāina ki he me‘á mo kinaua. Na‘á ku fakamatala‘i e ‘uhinga na‘á ku ongo‘i manavasi‘i aí, hili iá na‘á na fakamatala mai e ‘uhinga na‘á na loto ai ke ma‘u e tau‘atāina lahi angé. Na‘e lava ke a‘u ‘o mau loto-taha ‘a ia te na lava ‘o ma‘u e tau‘atāina lahi ange ‘i loto he ngaahi fakangatangata fe‘unga na‘á ku fokotu‘ú.”—Edwin, Kana.
“Na‘e fiema‘u ‘e hoku fohá ha paiki. Na‘á ku fakafepaki‘i lahi ‘a e fakakaukau ko iá ‘o u fakatokanga‘i ‘oku ou tafulu‘i ia peá u fakamamafa‘i e ngaahi tafa‘aki kovi kotoa hono fakatau mai iá, ‘o ‘ikai ‘oange kiate ia ha faingamālie ke fakamatala‘i mai ‘ene ‘uhingá. Na‘e ‘ai ai ia ke ‘ita pea fakapapau lahi ange ke ma‘u ha paiki! Na‘á ku fili ke ‘ahi‘ahi‘i ha founga kehe. Na‘á ku fakalototo‘a‘i hoku fohá ke ne fekumi ki he kaveingá mei he tafa‘aki kehekehe, ‘o kau ai hono ngaahi fakatu‘utāmakí, ko e fakamolé mo e ngaahi fiema‘u ke ma‘u mo tauhi ha laiseni. Na‘á ku toe tala ange ki ai ke kumi ki he fale‘i ha kau Kalisitiane matu‘otu‘a ‘i he fakataha‘angá. Na‘á ku hoko ‘o ‘ilo‘i ‘i he ‘ikai ke hoko ‘o fakataputapuí, na‘e sai ange ke u fakalototo‘a‘i hoku fohá ke lea tau‘atāina fekau‘aki mo ‘ene ngaahi fiema‘ú. ‘I he founga ko iá na‘e lava ai ke u a‘u ki hono lotó.”—Hye-young, Kōlea.
“Na‘á ma fokotu‘u ‘a e ngaahi fakangatangata, ka na‘á ma toe ‘oange māmālie ‘a e ngaahi tau‘atāina. Ko e lelei ange hono ngāuelelei‘aki ‘e he‘ema fānaú ‘a e ngaahi tau‘atāina ko iá, ko e lahi ange ia ‘a e tau‘atāina na‘a nau ma‘ú. Na‘á ma ‘oange kiate kinautolu ‘a e ngaahi faingamālie ke ma‘u ‘a e tau‘atāiná, ‘o fakahaa‘i kia kinautolu ko ‘ema holí ke nau ma‘u ia; ka ‘e ‘i ai ‘a e tautea kapau te nau ngāuekovi‘aki ‘ema falalá.” —Dorothée, Falanisē.
“Na‘e ‘ikai ‘aupito ke u fakangaloku ‘eku ngaahi tu‘ungá. Ka ‘i he taimi na‘e talangofua ai ‘eku ongo tamaikí, na‘á ku loto-lelei ke ‘oange ‘a e ngaahi faingamālie. Ko e fakatātaá, ‘i he taimi ‘e ni‘ihi na‘á ku fakasi‘isi‘i hona fakataputapuí. Ka ‘o kapau na‘á na maumau‘i ‘o laka he tu‘o tahá, ‘e ‘i ai ‘a e ngaahi tautea.”—Il-hyun, Kōlea.
“Ko e lahi ange e talangofua mo e ngāue mālohi ha tokotaha ngāue, ko e lahi ange ia e faka‘atu‘i ‘e fai kiate ia ‘e hono pulé. ‘I he founga meimei tatau, ‘oku lava ke sio hoku fohá ko e lahi ange ‘ene talangofua mo e ngāue mālohi ‘i hono ngaahi fakangatangata kuó ma ‘oange kiate iá, ko e lahi ange ia e tau‘atāina ‘e faifai pē ‘o ne ma‘ú. ‘Oku ‘ilo ‘e hoku fohá hangē ko hono tautea‘i ha tokotaha ngāue ‘i he ‘ikai fakahoko hono ngaahi fatongiá, ‘e lava ke mole meiate ia ‘a e tau‘atāina na‘á ne ma‘ú kapau ‘oku ‘ikai te ne fakahoko lelei hono fatongiá.”—Ramón, Mekisikou.
[Fakamatala ‘i he peesi 22]
“Ako‘i ‘a e fānaú ki he founga totonu ke nau mo‘ui aí, pea te nau manatu‘i ia ‘i he kotoa ‘enau mo‘uí.”—Palōveepi 22:6, Good News Translation
[Puha/Fakatātā ‘i he peesi 23]
PUIPUITU‘A FAKAFĀMILÍ
“‘Ohake ‘o e Kau Finemuí ko ha Hokosia Fisifisimu‘a”
Joseph: Ko hoku ongo ‘ofefine lalahi tahá ‘okú na ta‘u hongofulu tupu, pea ‘oku ou ‘ilo‘i ‘oku mahu‘inga ke fanongo kia kinaua pea ke ‘ilo‘i ‘ena fakakaukaú. Ko e faitotonu fekau‘aki mo ‘eku ngaahi tōnounoú tonu—pea fakahāhā ‘a e faka‘apa‘apa ‘i he talanoa ki hoku ongo ‘ofefiné—‘oku tokoni ia ke tauhi ke tau‘atāina ‘a e fetu‘utakí. ‘I hono fakanounoú, ‘oku ou pehē ko e ‘ohake ‘o e kau finemuí ko ha hokosia fisifisimu‘a ia, mālō mo e tataki ‘oku tau ma‘u mei he Folofola ‘a e ‘Otuá, ko e Tohi Tapú.
Lisa: Na‘á ku fakatokanga‘i ‘i he taimi na‘e hoko ai ‘o ta‘u hongofulu tupu ‘ema ta‘ahine lahi tahá, na‘á ne fiema‘u ‘o toe lahi ange ai ‘eku tokangá. ‘Oku lava ke u manatu‘i hono vahe‘i hoku taimi lahi ke fanongo ai kiate ia, talanoa mo ia, mo fakafiemālie‘i ia. ‘Oku ou tuku mo hoku husepānití ke ‘ilo‘i he‘ema tamaiki fefiné ‘e lava ke nau talanoa ki ha me‘a pē pea te ma toka‘i ‘enau ngaahi ongo‘í. ‘Oku ou feinga ke ngāue‘aki e tu‘unga fakapotopoto ‘i he Sēmisi 1:19, ‘a ia ‘oku pehē ai ke “vave ki he fanongo, fakatuotuai ki he lea.”
Victoria: Ko ‘eku fa‘eé ‘a hoku kaume‘a lelei tahá. Kuo te‘eki ai ‘aupito ke u fetaulaki mo ha taha anga-lelei mo tokanga tatau mo ia—pea ‘okú ne fai pehē ki he tokotaha kotoa pē. ‘Oku ‘ikai lava ke u fakakaukau ki ha fo‘i lea lelei ange ke fakamatala‘i‘aki ia ‘i he “tokanga loto-mo‘oní.” He‘ikai ‘aupito lava ke fetongi ia ‘e ha taha.
Olivia: Ko ‘eku tamaí ‘oku tokanga mo nima-homo. ‘Okú ne fa‘a foaki ma‘u pē neongo ‘a e si‘i e me‘a ‘oku mau ma‘ú. ‘Okú ne ‘ilo‘i ‘a e taimi ke fakamātoato aí, ka ‘okú ne toe ‘ilo‘i mo‘oni ‘a e founga ke ma‘u ai ha taimi fakafiefiá. Ko ha tamai laulōtaha ia, pea ‘oku ou fiefia he ko ‘eku tamaí ia!
“‘Oku ‘Ikai Hamau Taimi ke Fakapipiko‘ia Ai!”
Sonny: Kapau ‘oku ‘i ai ha palopalema ‘ema ongo tamaiki fefiné, ‘oku mau tangutu fakafāmili hifo ‘o fetalanoa‘aki ki ai. ‘Oku mau faitotonu ‘ia kimautolu, pea ‘oku fakatefito ‘emau ngaahi filí ‘i he ngaahi tefito‘i mo‘oni Fakatohitapú. Ko au mo Ynez ‘okú ma toe feinga ke fakapapau‘i ‘oku ma‘u ‘e he ongo tamaikí ‘a e ngaahi feohi lelei mo matu‘otu‘a. Ko homa ngaahi kaume‘á ko hona ngaahi kaume‘a, pea ko hona ngaahi kaume‘á ko homa ngaahi kaume‘a.
Ynez: ‘Oku mau femo‘uekina ma‘u pē, mo fai fakafāmili fakataha ‘a e ngaahi me‘á. ‘I he tu‘unga ko e Kau Fakamo‘oni ‘a Sihová, ‘oku mau femo‘uekina ‘i he ngāue fakafaifekaú, ako Tohi Tapu fakafo‘ituituí mo fakafāmilí mo e ngāue polé—‘o kau ai e tokoni ‘i he fakatamakí mo e langa Fale Fakataha‘angá. ‘Oku mau toe ‘ai ke mafamafatatau kotoa eni mo e fakafiefia leleí. ‘Oku ‘ikai hamau taimi ke fakapipiko‘ia ai!
Kellsie: Ko ‘eku tamaí ko ha tokotaha fanongo lelei, pea ‘okú ne ‘eke ma‘u pē ‘a e fakakaukau ‘a e fāmilí fakakātoa ki mu‘a ke fai ha fili lahí. ‘Oku fanongo ma‘u pē ‘eku fa‘eé ‘i he taimi ‘oku ou fiema‘u tokoni aí—pe ke talanoa pē.
Samantha: ‘Oku ‘ai au he‘eku fa‘eé ke u ongo‘i makehe ‘aupito, mātu‘aki ‘ofa‘i, mātu‘aki mahu‘inga—na‘a mo e ‘ikai te ne fakatokanga‘i ia. ‘Okú ne fanongo. ‘Okú ne tokanga. He‘ikai te u fetongi‘aki ha me‘a pē ‘ema kaume‘á.
[Fakatātā]
Ko e fāmili Camera: Joseph, Lisa, Victoria, Olivia, mo Isabella
Ko e fāmili Zapata: Kellsie, Ynez, Sonny, mo Samantha
[Fakatātā ‘i he peesi 22]
‘E ‘oange nai ‘e he ngaahi mātu‘á ha ki‘i tau‘atāina, ka te nau toe fokotu‘u e ngaahi fakangatangata fe‘unga