Mga Gawa ng mga Apostol 21:1-40
Talababa
Study Notes
gawing kaliwa: O “bahagi ng daungan.” Lumilitaw na dumaan ang barko sa timog-kanluran ng isla ng Ciprus habang naglalayag ito pasilangan papuntang Tiro. Mga siyam na taon na ang nakakalipas, sa unang paglalakbay ni Pablo bilang misyonero kasama sina Bernabe at Juan Marcos, napaharap sila sa mangkukulam na si Elimas, na kumontra sa pangangaral nila sa Ciprus. (Gaw 13:4-12) Nang makita ulit ni Pablo ang Ciprus at maalala niya ang mga nangyari doon, siguradong napatibay at napalakas siya na harapin ang susunod na mga pagsubok.
ebanghelisador: Ang terminong Griego na eu·ag·ge·li·stesʹ, na isinalin ditong “ebanghelisador,” ay pangunahin nang nangangahulugang “tagapaghayag ng mabuting balita.” (Tingnan ang study note sa Mat 4:23.) Lahat ng Kristiyano ay inatasang mangaral ng mabuting balita (Mat 24:14; 28:19, 20; Gaw 5:42; 8:4; Ro 10:9, 10), pero makikita sa konteksto ng tatlong talata kung saan lumitaw ang terminong Griegong ito na ang salitang “ebanghelisador” ay puwedeng tumukoy sa mas espesipikong atas (Gaw 21:8; Efe 4:11, tlb.; 2Ti 4:5, tlb.). Halimbawa, kapag tumutukoy ito sa isang tao na magdadala ng mabuting balita sa isang bagong teritoryo na hindi pa napangaralan, ang terminong Griego ay puwedeng isaling “misyonero.” Pagkatapos ng Pentecostes, sinimulan ni Felipe ang pangangaral sa lunsod ng Samaria, at naging mabunga siya roon. Sa patnubay ng isang anghel, ipinangaral din ni Felipe ang mabuting balita tungkol kay Kristo sa isang mataas na opisyal na Etiope, at binautismuhan niya ito. Pagkatapos, inakay naman siya ng espiritu para mangaral sa Asdod at sa lahat ng lunsod na madaraanan niya papuntang Cesarea. (Gaw 8:5, 12, 14, 26-40) Makalipas ang mga 20 taon, tinatawag pa rin si Felipe na “ebanghelisador,” gaya ng makikita dito sa Gaw 21:8.
dalagang anak: Lit., “anak na babae, birhen.” Sa Bibliya, ang terminong Griego na par·theʹnos, na karaniwang isinasaling “birhen,” ay tumutukoy sa isang lalaki o babaeng walang asawa at hindi pa nakipagtalik. (Mat 25:1-12; Luc 1:27; 1Co 7:25, 36-38) Sa kontekstong ito, ang terminong Griegong ito ay nagpapakita na hindi pa nagkaasawa ang apat na anak na babae ni Felipe.
nanghuhula: Inihula ni propeta Joel na darating ang panahon na parehong manghuhula ang mga lalaki at babae. (Joe 2:28, 29) Ang mga salitang ginamit sa orihinal na wika na isinaling “manghula” ay pangunahin nang nangangahulugang “maghayag ng mensahe mula sa Diyos,” at hindi ito laging tumutukoy sa pagsasabi ng mangyayari sa hinaharap. (Tingnan ang study note sa Gaw 2:17.) Ang lahat ng miyembro ng kongregasyong Kristiyano ay puwedeng magsalita tungkol sa katuparan ng mga hulang nasa Salita ng Diyos, pero ang ‘panghuhula’ na binabanggit sa 1Co 12:4, 10 ay isa sa makahimalang mga kaloob ng espiritu na ibinigay lang sa ilang miyembro ng bagong-tatag na kongregasyong Kristiyano. Ang ilan sa mga tumanggap ng kaloob na ito ay nakapanghula ng mangyayari sa hinaharap, gaya ni Agabo. (Gaw 11:27, 28) Ang mga babaeng napili ni Jehova na tumanggap ng kaloob na ito ay siguradong nagpakita ng matinding paggalang kay Jehova sa pamamagitan ng patuloy na pagpapasakop sa pagkaulo ng mga lalaking miyembro ng kongregasyon.—1Co 11:3-5.
pinahihina ang loob ko: O “pinahihina ang puso ko.” Ang pandiwang Griego na ginamit dito ay literal na nangangahulugang “pagdurog-durugin; pagpira-pirasuhin.” Makasagisag ang pagkakagamit nito dito kasama ng salitang Griego para sa “puso.”
kalooban ni Jehova: Kapag ginagamit sa Kristiyanong Griegong Kasulatan, ang terminong Griego para sa “kalooban” (theʹle·ma) ay pinakamadalas na iniuugnay sa kalooban ng Diyos. (Mat 7:21; 12:50; Mar 3:35; Ro 12:2; 1Co 1:1; Heb 10:36; 1Pe 2:15; 4:2; 1Ju 2:17) Sa Septuagint, ang terminong Griego na theʹle·ma ay madalas na ginagamit na panumbas sa mga ekspresyong Hebreo para sa kalooban, o kagustuhan, ng Diyos, at makikita ito sa mga talata kung saan lumitaw ang pangalan ng Diyos. (Aw 40:8, 9 [39:9, 10, LXX]; 103:21 [102:21, LXX]; 143:9-11 [142:9-11, LXX]; Isa 44:24, 28; Jer 9:24 [9:23, LXX]; Mal 1:10) Ganiyan din ang pagkakagamit ni Jesus sa terminong ito sa panalangin niya sa kaniyang Ama sa Mat 26:42: “Mangyari nawa ang kalooban mo.”—Tingnan ang introduksiyon sa Ap. C3; Gaw 21:14.
Santiago: Malamang na ang kapatid ni Jesus sa ina at ang Santiago na binabanggit sa Gaw 12:17; 15:13.—Tingnan ang study note sa Mat 13:55; Gaw 12:17; 15:13.
at naroon ang lahat ng matatandang lalaki: Tingnan ang study note sa Gaw 15:2; 16:4. Walang isa man sa mga apostol ang binanggit na nasa pagpupulong na iyon noong 56 C.E. Hindi sinasabi ng Bibliya kung bakit. Pero sinabi ng istoryador na si Eusebius (ipinanganak noong mga 260 C.E.) tungkol sa mga panahong malapit nang wasakin ang Jerusalem: “Pinalayas sa Judea ang natitira sa mga apostol, na laging nanganganib ang buhay. Pero sa kapangyarihan ni Kristo, nagpunta sila sa iba’t ibang lupain para ipangaral ang mensahe nila.” (Eusebius, Aklat III, V, v. 2) Kahit hindi makikita sa Kasulatan ang binanggit ni Eusebius, kaayon naman ito ng sinasabi ng Bibliya. Halimbawa, noong 62 C.E., nasa Babilonya si Pedro—malayo sa Jerusalem. (1Pe 5:13) Pero nasa Jerusalem pa rin si Santiago, na kapatid ni Jesus, at malamang na siya ang nanguna sa pagpupulong na ito na dinaluhan ng “lahat ng matatandang lalaki” at ni Pablo.
libo-libo: Lit., “laksa-laksa; sampu-sampung libo.” Ang salitang Griego ay literal na tumutukoy sa 10,000, o isang laksa, pero puwede rin itong tumukoy sa isang napakalaki at di-tiyak na bilang.
tumalikod: O “mag-apostata.” Ang pangngalang Griego na a·po·sta·siʹa na ginamit dito ay galing sa pandiwang a·phiʹste·mi, na literal na nangangahulugang “lumayo,” at puwede itong isaling “humiwalay; tumalikod,” depende sa konteksto. (Gaw 19:9; 2Ti 2:19) Ang pangngalan ay puwedeng mangahulugan na “paghiwalay; pag-iwan; pagrerebelde.” Dalawang beses itong lumitaw sa Kristiyanong Griegong Kasulatan, dito at sa 2Te 2:3. Sa klasikal na Griego, ginagamit ang pangngalang ito sa politikal na diwa, at lumilitaw na ganiyan ang pagkakagamit sa anyong pandiwa nito sa Gaw 5:37 may kaugnayan kay Hudas na taga-Galilea, na “nakahikayat [isang anyo ng a·phiʹste·mi] . . . ng mga tagasunod.” Ganiyan din ang pagkakagamit ng Septuagint sa pandiwang ito sa Gen 14:4, at ginamit nito ang pangngalang a·po·sta·siʹa sa Jos 22:22; 2Cr 29:19; at Jer 2:19 bilang panumbas sa mga ekspresyong Hebreo para sa “pagrerebelde” at “pagtataksil.” Sa Kristiyanong Griegong Kasulatan, ang pangngalang a·po·sta·siʹa ay pangunahing ginagamit para sa pagtalikod sa relihiyon, sa pag-iwan sa tunay na pagsamba at paghinto sa paglilingkod sa Diyos, sa pagtatakwil sa dating pinaniniwalaan ng isa, o sa lubusang pagtalikod sa mga prinsipyo o pananampalataya.
binigti: Tingnan ang study note sa Gaw 15:20.
seksuwal na imoralidad: Tingnan ang study note sa Gaw 15:20.
kumandante: Ang salitang Griego na khi·liʹar·khos (chiliarch) ay literal na nangangahulugang “tagapamahala ng isang libo,” o 1,000 sundalo. Tumutukoy ito sa isang Romanong kumandante ng militar na tinatawag na tribuno. (Tingnan ang study note sa Ju 18:12.) Noong mga 56 C.E., si Claudio Lisias ang kumandante ng militar sa garison ng Jerusalem. (Gaw 23:22, 26) Gaya ng mababasa sa Gawa kabanata 21-24, siya ang nagligtas kay Pablo mula sa mga mang-uumog at sa nagkakagulong Sanedrin. Siya rin ang sumulat kay Gobernador Felix noong palihim niyang ipadala si Pablo sa Cesarea.
opisyal ng hukbo: O “senturyon.” Ang senturyon ay pinuno ng mga 100 sundalo sa hukbong Romano.
kuwartel ng mga sundalo: Isang baraks ng hukbong Romano, na nasa Tore, o Tanggulan, ng Antonia sa Jerusalem. Makikita ang tanggulang ito sa hilagang-kanlurang kanto ng looban ng templo, at matatanaw mula rito ang buong templo. Lumilitaw na nakapuwesto ito sa lugar kung saan itinayo noon ni Nehemias ang “Tanggulan ng Bahay,” na binabanggit sa Ne 2:8. Pinatibay ni Herodes na Dakila ang tanggulang ito; marami siyang ipinaayos at malaki ang ginastos niya. Pinangalanan niya itong Antonia para parangalan ang Romanong kumandante ng militar na si Mark Antony. Bago ang panahon ni Herodes, pangunahin nang ginagamit ang tanggulang ito para bantayan ang mga pagsalakay mula sa hilaga. Nang maglaon, nagsilbi itong kuwartel ng mga sundalong nagpapanatili ng kaayusan sa mga Judio at nagkokontrol sa pagpasok at paglabas ng mga tao sa templo. Isang lagusan ang nagdurugtong dito sa templo. (Josephus, Jewish Antiquities, XV, 424 [xi, 7]) Kaya ang mga nasa garisong ito ng mga Romano ay madaling makakapunta sa iba’t ibang lugar sa templo. Malamang na iyan ang dahilan kung bakit nailigtas agad ng mga sundalo si Pablo mula sa mga mang-uumog.—Gaw 21:31, 32; tingnan ang Ap. B11 para sa lokasyon ng Tanggulan ng Antonia.
sa wikang Hebreo: Tingnan ang study note sa Ju 5:2.