1, 2. (a) Anong trabaho ang ginagawa ni Ruth? (b) Anong positibong mga bagay tungkol sa Kautusan ng Diyos at sa Kaniyang bayan ang nakita ni Ruth?

SI Ruth ay nakaluhod sa tabi ng bunton ng mga tangkay ng sebada na natipon niya sa araw na iyon. Kumakagat na ang dilim sa kabukiran ng Betlehem, at maraming trabahador ang umaahon na patungo sa pintuang-daan ng maliit na lunsod na nasa tuktok ng kalapít na bundok. Dahil sa maghapong pagtatrabaho, tiyak na pagód na pagód si Ruth. Gayunman, patuloy pa rin siya sa paghampas sa mga tangkay gamit ang isang kahoy o panlugas para matanggal ang mga butil. Pagód man siya, naging maganda pa rin ang araw na iyon para kay Ruth​—higit pa sa inaasahan niya.

² Bubuti na kaya ang kalagayan ng biyudang si Ruth? Gaya ng nakita natin sa naunang kabanata, ipinasiya niyang sumama sa biyenan niyang si Noemi, anupat nangakong hindi niya ito iiwan at magiging Diyos din niya ang Diyos nito na si Jehova. Mula sa Moab, magkasamang pumunta sa Betlehem ang nagdadalamhating magbiyenan. Di-nagtagal, nalaman ng Moabitang si Ruth na ang Kautusan ni Jehova ay may praktikal at makonsiderasyong mga probisyon para sa mahihirap sa Israel, pati na sa mga banyaga. Nakita rin niya na ang ilan sa bayan ni Jehova, na namumuhay sa ilalim ng Kautusan at sinanay ayon dito, ay makadiyos at mabait kaya naibsan ang kirot sa kaniyang puso.

3, 4. (a) Paano pinatibay ni Boaz si Ruth? (b) Sa hirap ng buhay ngayon, paano makatutulong sa atin ang halimbawa ni Ruth?

³ Isa na rito si Boaz, ang mayaman at may-edad nang lalaki na may-ari ng bukid na pinaghihimalayan ni Ruth. Nang araw na iyon, nagmalasakit sa kaniya si Boaz tulad ng isang ama. Napapangiti si Ruth kapag naiisip niya ang mga papuri ni Boaz dahil sa pangangalaga niya kay Noemi at sa pasiya niyang manganlong sa tunay na Diyos, si Jehova.​—Basahin ang Ruth 2:11-14.

⁴ Pero maaaring iniisip pa rin ni Ruth kung ano ang magiging buhay niya. Bilang isang mahirap na banyaga na walang asawa’t anak, paano niya itataguyod ang kaniyang sarili at si Noemi? Sapat na kaya ang paghihimalay? At sino ang mag-aalaga sa kaniya kapag  matanda na siya? Natural lang na mag-alala siya sa mga bagay na ito. Ganiyan din ang ikinababahala ng marami ngayon dahil sa hirap ng buhay. Marami tayong matutularan kay Ruth habang tinatalakay natin kung paano siya natulungan ng kaniyang pananampalataya na malampasan ang gayong mga hamon.

5, 6. (a) Gaano karami ang nahimalay ni Ruth noong unang araw sa bukid ni Boaz? (b) Ano ang reaksiyon ni Noemi nang makita niya si Ruth?

⁵ Matapos hampasin ni Ruth ang mga tangkay at tipunin ang mga butil, nakita niyang nakapaghimalay siya ng mga isang takal na epa, o 22 litro, ng sebada. Posibleng mga 14 na kilo iyon! Maaaring ibinalot niya iyon sa isang tela at saka sinunong. Pagkatapos, umuwi na siya sa Betlehem nang papalubog na ang araw.​—Ruth 2:17.

⁶ Natuwa si Noemi nang dumating ang kaniyang mahal na manugang, at marahil ay nagulat siya nang makita ang mabigat na sebadang sunong ni Ruth. May dala rin itong tirang pagkain mula sa pananghaliang inilaan ni Boaz sa mga trabahador, at pinagsaluhan nila iyon. Nagtanong si Noemi: “Saan ka naghimalay ngayon, at saan ka gumawa? Pagpalain nawa ang isa na nagbigay-pansin sa iyo.” (Ruth 2:19) Sa dami ng sebadang dala ni Ruth, naisip niyang may nagmagandang-loob sa kaniyang manugang.

7, 8. (a) Para kay Noemi, kanino talaga galing ang kabaitang ipinakita ni Boaz, at bakit? (b) Paano pa ipinakita ni Ruth ang matapat na pag-ibig sa kaniyang biyenan?

⁷ Ikinuwento ni Ruth kay Noemi ang tungkol sa kabaitan ni Boaz. Kaya sinabi ni Noemi: “Pagpalain siya ni Jehova, na hindi nagpabaya ng kaniyang maibiging-kabaitan sa buháy at sa patay.” (Ruth 2:20) Itinuring niyang ang kabaitan ni Boaz ay galing kay Jehova, na nagpapakilos sa Kaniyang mga lingkod na maging bukas-palad at nangangakong gagantimpalaan ang Kaniyang bayan sa pagpapakita nila ng kabaitan. *​—Basahin ang Kawikaan 19:17.

⁸ Hinimok ni Noemi si Ruth na tanggapin ang alok ni Boaz na patuloy na maghimalay sa bukid nito at huwag lalayo sa mga kabataang babae ng sambahayan nito para hindi siya guluhin ng mga mang-aani. Sumunod si Ruth sa payong iyon. Gayundin, “patuloy siyang nanahanang kasama ng kaniyang biyenan.” (Ruth 2:22, 23) Sa pananalitang iyan, minsan pa nating nakita ang pambihira niyang katangian​—matapat na pag-ibig. Mapakikilos tayo ng halimbawa ni Ruth na suriin ang ating sarili kung pinahahalagahan natin  ang buklod ng pamilya, anupat sinusuportahan at tinutulungan ang ating mga mahal sa buhay kung kailangan. Hinding-hindi babale-walain ni Jehova ang gayong matapat na pag-ibig.

9. Ano ang matututuhan natin kina Ruth at Noemi tungkol sa pamilya?

⁹ Maituturing bang isang pamilya sina Ruth at Noemi? Para sa ilan, ang pamilya ay dapat na binubuo ng asawang lalaki, asawang babae, mga anak, lolo’t lola, at iba pa. Pero ipinaaalaala sa atin ng halimbawa nina Ruth at Noemi na maaaring buksan ng mga lingkod ni Jehova ang kanilang puso para punuin ng pagmamahal at kabaitan kahit ang itinuturing na di-kumpletong pamilya. Pinahahalagahan mo ba ang iyong pamilya? Ipinaalaala ni Jesus sa kaniyang mga tagasunod na ang kongregasyong Kristiyano ay puwedeng maging pamilya ng sinumang wala nito.​—Mar. 10:29, 30.

10. Paano gustong tulungan ni Noemi si Ruth?

¹⁰ Patuloy na naghimalay si Ruth sa bukid ni Boaz mula anihan ng sebada (Abril) hanggang anihan ng trigo (Hunyo). Sa paglipas ng mga linggo, tiyak na iniisip ni Noemi kung ano naman ang magagawa niya para sa kaniyang mahal na manugang. Noong nasa Moab pa sila, inakala ni Noemi na hindi na niya matutulungan si Ruth na makahanap ng mapapangasawa. (Ruth 1:11-13) Pero nagbago na ang isip niya. Sinabi niya kay Ruth: “Anak ko, hindi ba dapat kitang ihanap ng isang pahingahang-dako?” (Ruth 3:1) Kaugalian noon na ang mga magulang ang naghahanap ng mapapangasawa ng kanilang anak, at si Ruth ay itinuturing ni Noemi na kaniyang tunay na anak. Gusto niyang ihanap si Ruth ng “isang pahingahang-dako”​—ang kapanatagan at proteksiyon na maibibigay ng isang tahanan at isang asawa. Pero ano kaya ang puwedeng gawin ni Noemi?

11, 12. (a) Nang tawagin ni Noemi si Boaz na isang “manunubos,” anong maibiging probisyon ng Kautusan ng Diyos ang tinutukoy niya? (b) Paano tumugon si Ruth sa payo ng kaniyang biyenan?

¹¹ Nang unang banggitin ni Ruth si Boaz, sinabi ni Noemi: “Ang lalaking iyon ay kamag-anak natin. Siya ay isa sa ating mga manunubos.” (Ruth 2:20) Ano ang ibig sabihin niyan? Ang Kautusan ng Diyos sa Israel ay may maibiging mga probisyon para sa mga pamilyang naghihirap dahil sa karalitaan o pagkamatay ng kapamilya. Kapag nabiyuda ang isang babae nang walang anak, tiyak na manlulumo siya dahil walang magmamana ng pangalan ng asawa niya at  mapuputol ang lahi nito. Pero ayon sa Kautusan ng Diyos, puwede siyang kuning asawa ng kaniyang bayaw para magkaroon siya ng anak na magdadala sa pangalan ng namatay niyang asawa at mangangalaga sa kabuhayan ng pamilya. *​—Deut. 25:5-7.

¹² Sinabi ni Noemi kay Ruth ang plano niya. Maguguniguni natin ang nanlalaking mga mata ni Ruth habang nagsasalita ang kaniyang biyenan. Wala pang gaanong alam si Ruth sa Kautusan ng Israel, at naninibago pa siya sa mga kaugalian ng bansang iyon. Gayunman, dahil sa laki ng paggalang niya kay Noemi, pinakinggan niyang mabuti ang sinasabi nito. Bagaman waring nakaaasiwa o nakahihiya pa nga ang ipinayo ni Noemi, mapagpakumbabang sinabi ni Ruth: “Ang lahat ng sinasabi mo sa akin ay gagawin ko.”​—Ruth 3:5.

13. Ano ang matututuhan natin sa pagsunod ni Ruth sa payo ng mga nakatatanda? (Tingnan din ang Job 12:12.)

¹³ Kung minsan, nahihirapan ang mga kabataan na sumunod sa payo ng mga nakatatanda at mas makaranasan. Madaling isipin na hindi naiintindihan ng mga nakatatanda ang mga hamon at problema na kinakaharap ng mga kabataan. Ipinaaalaala sa atin ng kapakumbabaan ni Ruth na ang pakikinig sa payo ng mga nakatatandang nagmamahal at nagmamalasakit sa atin ay lubhang kapaki-pakinabang. (Basahin ang Awit 71:17, 18.) Pero ano ba ang ipinayo ni Noemi, at talaga bang nakinabang si Ruth nang sundin niya ito?

14. Ano ang giikan, at ano ang ginagawa roon?

¹⁴ Nang gabing iyon, pumunta si Ruth sa giikan​—isang patag na lugar na pikpik ang lupa kung saan dinadala ng mga magsasaka ang kanilang mga butil para giikin at tahipin. Ang lugar na iyon ay karaniwan nang nasa dalisdis o taluktok ng burol, kung saan malakas ang hangin sa hapon at pagkagat ng dilim. Para ihiwalay ang butil mula sa ipa at dayami, ang mga trabahador ay gumagamit ng malalaking tinidor o pala upang isaboy sa hangin ang mga giniik na sebada. Tinatangay ng hangin ang ipa at bumabagsak naman sa lupa ang butil.

15, 16. (a) Ilarawan ang tagpo sa giikan nang gabing iyon pagkatapos magtrabaho ni Boaz. (b) Paano nalaman ni Boaz na nakahiga si Ruth sa paanan niya?

¹⁵ Maingat na nagmasid si Ruth habang papatapos na ang trabaho nang gabing iyon. Si Boaz ang nangasiwa sa pagtatahip ng kaniyang mga butil hanggang sa ito ay maging isang malaking bunton. Pagkakain, nahiga siya sa tabi ng bunton. Karaniwan nang ginagawa ito para bantayan ang ani laban sa mga magnanakaw at mandarambong. Nakita ni Ruth na nahiga na si Boaz para matulog. Ito na ang panahon para isagawa ang plano ni Noemi.

¹⁶ Dahan-dahang lumapit si Ruth. Kumakabog ang dibdib niya. Nakita niyang mahimbing ang tulog ni Boaz. Kaya gaya ng sinabi ni Noemi, pumunta siya sa paanan ni Boaz, inalisan ng takip ang mga paa nito, at nahiga sa tabi ng mga iyon. Pagkatapos ay naghintay siya. Para kay Ruth, waring napakatagal lumipas ang bawat oras. Sa wakas, nang hatinggabi na, gumalaw si Boaz. Dahil nanginginig sa ginaw, bumaluktot siya, malamang para takpan ulit ang kaniyang  mga paa. Pero naramdaman niyang may nakahiga sa paanan niya. Gaya ng sinasabi sa ulat, “Narito! may isang babaing nakahiga sa kaniyang paanan!”​—Ruth 3:8.

17. Anong dalawang simpleng katotohanan ang binabale-wala ng mga nagsasabing hindi wasto ang ginawa ni Ruth?

¹⁷ “Sino ka?” ang tanong niya. Sumagot si Ruth, na marahil ay nanginginig ang boses: “Ako ay si Ruth na iyong aliping babae, at ilukob mo ang iyong laylayan sa iyong aliping babae, sapagkat ikaw ay isang manunubos.” (Ruth 3:9) May ilang nagsasabi sa ngayon na ang ginawa at sinabi ni Ruth ay may seksuwal na kahulugan, pero binabale-wala nila ang dalawang simpleng katotohanan. Una, ang ginawa ni Ruth ay ayon sa mga kaugalian noon, na ang karamihan ay hindi na ginagawa ngayon. Kaya magiging mali kung ang ginawa niya ay ihahambing sa pilipit na mga pamantayang moral sa ngayon. Ikalawa, makikita sa tugon ni Boaz na itinuring niyang malinis at kapuri-puri ang iginawi ni Ruth.

18. Ano ang sinabi ni Boaz para mawala ang kaba ni Ruth, at ano ang tinutukoy niya na dalawang pagkakataong nagpakita si Ruth ng maibiging-kabaitan?

¹⁸ Tiyak na nawala ang kaba ni Ruth nang marinig niya ang mahinahong tinig ni Boaz: “Pagpalain ka nawa ni Jehova, anak ko. Ipinamalas mo ang iyong maibiging-kabaitan nang higit sa huling pagkakataon kaysa sa unang pagkakataon, sa hindi pagsunod sa mga kabinataan, maralita man o mayaman.” (Ruth 3:10) Ang “unang pagkakataon” ay tumutukoy sa matapat na pag-ibig ni Ruth nang sumama siya kay Noemi pabalik sa Israel at pangalagaan ito. Ang “huling pagkakataon” ay ang ginawa ngayon ni Ruth. Sinabi ni Boaz na ang isang kabataang gaya ni Ruth ay madaling makahahanap ng mas batang mapapangasawa, mayaman man o mahirap. Pero gusto ni Ruth na gumawa ng mabuti hindi lang kay Noemi kundi pati sa namatay nitong asawa, para magpatuloy ang pangalan ng asawa nito sa kanilang sariling lupain. Hindi nga kataka-takang hangaan ni Boaz ang di-makasariling babaing ito.

19, 20. (a) Bakit hindi agad kinuha ni Boaz si Ruth bilang asawa? (b) Paano nagpakita si Boaz ng kabaitan at pagmamalasakit kay Ruth at sa reputasyon nito?

¹⁹ Nagpatuloy si Boaz: “At ngayon, anak ko, huwag kang matakot. Ang lahat ng sinasabi mo ay gagawin ko para sa iyo, sapagkat ang lahat ng nasa pintuang-daan ng aking bayan ay nakababatid na ikaw ay isang mahusay na babae.” (Ruth 3:11) Gusto rin ni Boaz na maging asawa si Ruth; marahil ay hindi naman siya nagulat nang  hilingin ni Ruth na maging kaniyang manunubos. Pero si Boaz ay isang matuwid na tao, at hindi niya basta gagawin ang sarili lang niyang kagustuhan. Sinabi niya kay Ruth na may isa pang manunubos na mas malapit na kamag-anak ng asawa ni Noemi. Kakausapin muna ni Boaz ang lalaking iyon at ibibigay sa kaniya ang pagkakataong maging asawa ni Ruth.

²⁰ Sinabi ni Boaz kay Ruth na mahiga ulit at magpahinga hanggang sa mag-umaga; pagkatapos, puwede na itong umuwi nang walang nakapapansin. Gusto niyang pangalagaan ang reputasyon nilang dalawa, dahil baka isipin ng mga tao na may nangyari sa kanila. Nahiga ulit sa paanan ni Boaz si Ruth, na marahil ay mas panatag na. Pagkatapos, habang madilim pa, bumangon na si Ruth. Pinunô ni Boaz ng sebada ang balabal ni Ruth, at bumalik na si Ruth sa Betlehem.​—Basahin ang Ruth 3:13-15.

21. Bakit nakilala si Ruth bilang “isang mahusay na babae,” at paano natin siya matutularan?

²¹ Tiyak na masayang-masaya si Ruth kapag naiisip niya ang sinabi ni Boaz​—na kilala siya ng mga tao bilang “isang mahusay na babae”! Walang-alinlangang nagkaroon siya ng gayong reputasyon dahil sa pagsisikap niyang makilala si Jehova at maglingkod sa Kaniya. Nagpakita rin siya ng labis na kabaitan at pagmamalasakit kay Noemi at sa mga kababayan nito, anupat handa siyang makibagay sa paraan ng pamumuhay at mga kaugaliang di-pamilyar sa kaniya. Para matularan natin ang pananampalataya ni Ruth, magpakita tayo ng matinding paggalang sa iba at sa kanilang paraan ng pamumuhay at mga kaugalian. Kung gagawin natin iyan, magkakaroon din tayo ng magandang reputasyon.

22, 23. (a) Ano ang posibleng kahulugan ng ibinigay ni Boaz kay Ruth? (Tingnan ang talababa.) (b) Ano ang sinabi ni Noemi na gawin ni Ruth?

²² “Sino ka, anak ko?” ang tanong ni Noemi kay Ruth pagdating nito. Marahil ay madilim pa noon kaya hindi niya agad nakilala si Ruth, pero gusto ring malaman ni Noemi kung ano ang naging tugon ni Boaz. Ikinuwento agad ni Ruth sa kaniyang biyenan ang lahat ng nangyari. Ipinakita rin niya ang maraming sebadang ipinabibigay ni Boaz kay Noemi. *​—Ruth 3:16, 17.

²³ Sinabihan ni Noemi si Ruth na manatili lang muna sa bahay at huwag maghimalay sa araw na iyon. Tiniyak niya kay Ruth: “Ang  lalaki ay hindi magpapahinga malibang matapos niya ang bagay na ito ngayon.”​—Ruth 3:18.

24, 25. (a) Paano ipinakita ni Boaz na siya ay taong matuwid at di-makasarili? (b) Paano pinagpala si Ruth?

²⁴ Tama ang iniisip ni Noemi tungkol kay Boaz. Pumunta ito sa pintuang-daan ng lunsod, kung saan karaniwang nagtitipon ang matatandang lalaki, at naghintay hanggang sa dumaan ang lalaking mas malapit na kamag-anak ng asawa ni Noemi. Sa harap ng mga saksi, inialok ni Boaz sa lalaki ang pagkakataong maging manunubos sa pamamagitan ng pagkuha kay Ruth bilang asawa. Pero tumanggi ang lalaki at sinabing maaapektuhan nito ang kaniyang mana. Pagkatapos, sa harap ng mga saksing nasa pintuang-daan ng lunsod, sinabi ni Boaz na siya ang magiging manunubos, anupat bibilhin niya ang pag-aari ng namatay na asawa ni Noemi, si Elimelec, at kukunin niya bilang asawa si Ruth, ang biyuda ng anak ni Elimelec na si Mahalon. Sinabi niyang gagawin niya ito para “ibangon ang pangalan ng taong patay sa kaniyang mana.” (Ruth 4:1-10) Si Boaz ay isa ngang taong matuwid at di-makasarili.

²⁵ Naging asawa ni Boaz si Ruth. Pagkatapos nito, mababasa natin: “Ipinagkaloob ni Jehova na ito ay maglihi at nagsilang ito ng isang anak na lalaki.” Pinagpala ng mga babae sa Betlehem si Noemi at pinuri nila si Ruth dahil siya’y naging mas mabuti kaysa sa pitong anak na lalaki. Nang maglaon, ang anak ni Ruth ay naging ninuno ng dakilang hari na si David. (Ruth 4:11-22) Si David naman ay naging ninuno ni Jesu-Kristo.​—Mat. 1:1. *

26. Ano ang ipinaaalaala sa atin ng halimbawa nina Ruth at Noemi?

²⁶ Talagang pinagpala si Ruth, gayundin si Noemi, na tumulong sa pagpapalaki sa bata na parang sarili niyang anak. Ipinaaalaala sa atin ng buhay ng dalawang babaing ito na napapansin ng Diyos na Jehova ang lahat ng mapagpakumbabang nagsisikap na paglaanan ang kanilang sambahayan at tapat na naglilingkod sa kaniya kasama ng kaniyang piniling bayan. Hinding-hindi niya kalilimutang gantimpalaan ang tapat na mga taong gaya nina Boaz, Noemi, at Ruth.