1. Ka atineakaa a nyi ior mba Aôndo ve henen kwa kimbir kimbiri, man ka se zua a iwasen sha kwagh ne nena?

ASHIGHE agen ka wea waan agoyol sha Iyoukura i Henen yô, u pine iyol you wer ‘Se vande henen kwagh ne ga zee?’ Wea za mbamkombo mba tiônnongo shighe a wa karen yô, alaghga u nenge er ka se time sha atineakaa agen kwa kimbir kimbir yô. Ashighe kpishi ka se hen kwagh u Tartor u Aôndo, man nagh ku Yesu man tom u kwaghpasen, kua aeren er dooshima man jighjigh u nan nahan. Ka sea henen akaa ne kwa kimbir kimbir yô, kwagh ne a taver jighjigh wase u nan shi a wase se se ‘hingir mbaeren a er sha kwaghôron la, i̱ lu mbaungwan a ungwa tseegh ga.’—Yak. 1:22.

2. (a) Ashighe kpishi ka a ter kwagh u mbampase mba Aôndo yô, ka nyi ka i ôrono? (b) Mbampase mba Aôndo kaha a mbampase mba uumace nena?

² Ishemberti i ken zwa Heberu i i gem ér “mpase” la, ngi ôron kwagh u akaa a i we se shin i umbur se kwa kimbir kimbir la, kua uiniezwa mba Aôndo shin atindi a a we ior nav la. Yehova ser shin gem atindi a na er uumace ve eren nahan ga. Atindi a na ka a jighjigh, nga gem kposo shighe môm ga. Ka mimi, nyian ior mba Aôndo kera mba dondon atindi agen a ngise wa la ga. Kpa kwagh ne tese ér atindi la doo ga ze. Orpasalmi kaa ér: “Mbampase Ou ka mba perapera gbem sha won je.”—Ps. 119:144.

3, 4. (a) Mbampase mba Yehova wa nyi kere? (b) Luun er Mbaiserael kegh atô a mbampase mba shon yô, ma wase ve nena?

³ Ashighe agen mbampase mba Yehova ka ve kua acin a tan. Ashighe kpishi Aôndo yange a ta ikyurior i Iserael icin sha ikyev i uprofeti nav. Ikyav i tesen yô, er kera shi ica ga u Mbaiserael vea nyôr ken Tar u Ityendezwa la, Mose ta ve icin ér: “Ver nen ishima sha ayol a en sha er i̱ de bum ne er né kaha né hingir u eren mbaaôndo mbagenev tom, guren civir ve, ga; gayô, ishima  á vihi TER a ven tsung.” (Dut. 11:16, 17) Bibilo tese ér Aôndo yange pase ior nav akaa a lun ve iwasen kpishi.

⁴ Ashighe kpishi Yehova yange a taver Mbaiserael ishima ér ve cia un shi ve ungwa imo na shi ve tsegha iti na. (Dut. 4:29-31; 5:28, 29) Lu u Mbaiserael vea kegh atô a mbampase mban yô, vea zua a averen kpishi.—Lev. 26:3-6; Dut. 28:1-4.

5. Er nan ve Yehova yange nôngo ityav sha ci u Hesekia?

⁵ Sha ashighe a Mbaiserael tema kpe ve iyol ga la cii, Aôndo lu a ve, er a tôndo zwa nahan. Ikyav i tesen yô, shighe u Tor Senakeribi va u tan num sha Yuda shi ta Hesekia mciem iyol ér una dugh un tor kera la, Yehova tindi ortyom ugen va wase ior nav. Hen tugh môm tseegh ortyom u Aôndo la tim “anomaior a ageegh” a shoja i Ashiria cica cii, nahan Senakeribi hide hen ya na a kunya. (2 Kron. 32:21; 2 Utor 19:35) Lu nyi i na ve Aôndo nôngo ityav sha ci u Tor u Hesekia? Lu sha ci u “[Hesekia] var a TER, a undu Un ga, a waan atindi Na ikyo.”—2 Utor 18:1, 5, 6.

6. Yoshia yange suur sha Yehova nena?

⁶ Tor ugen u un kpa dondo atindi a Yehova yô, lu Yoshia. Hii shighe u lu wanye la je, “a [lu] eren kwagh u dedoo sha ishigh ki TER, . . . a kaha ken uwegh ku yanegh shin ku imesegh kpaa ga.” (2 Kron. 34:1, 2) Yoshia yange er kwagh u tesen ér un suur sha Yehova; a bee a akombo ken tar u Iserael, shi a wase ior hide lu civir Aôndo sha mimi. Kwagh u Yoshia er ne na yô, Yehova ver un kua ikyurior la cii doo doo.—Ôr 2 Kroniku 34:31-33.

7. Shighe u Mbaiserael kera wa mbampase mba Yehova ikyo ga la, lu nyi i er ve?

⁷ Nahan kpa, kwagh gema er vihi yô, ior mba Aôndo kera za hemen u suur sha mbampase nav ga. Yange ve hemba Yehova atô ciligh ciligh anyom uderi imôngo. Shighe u jighjigh ve u nan taver ga la, mbagenev ‘daase a ve yem a ve wue wue sha ahumbe a ityesen.’ (Ef. 4:13, 14) Shi er Aôndo yange vande tan ve icin nahan, ve hingir u yan ican kpoghuloo sha ci u ve suur sha mbampase nav ga.—Lev. 26:23-25; Yer. 5:23-25.

8. Se fatyô u henen nyi sha kwagh u yange er Mbaiserael la?

⁸ Se fatyô u henen kwagh ken kwagh u yange er Mbaiserael la nena? Aôndo we mba ve civir un nyian la kwagh shi tsahan ve, er ngise eren a Mbaiserael nahan. (2 Pet. 1:12) Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la ka ma pase se kwagh u Aôndo a  soo la hanma kwa u se er ma cii. Er se lu ior mba Aôndo a ne se ian i eren kwagh u se soo yô, se fatyô u tsuan ser se dondo kwagh u Yehova a tese se la, shin se tsua u eren kwagh u se nenge i doo se la. (Anz. 14:12) De se nenge er i hii ve i doo u se suur sha mbampase mba Yehova man iwasen i se zua a mi sha u eren nahan la kpaa.

9. Shighe u Mbaiserael lu ken taaikyôngo la, Yehova tese ve ér un ngu suen ve nena?

⁹ Shighe u Mbaiserael hii zende ve u ayom 40 ken “zegedeserti u cier iyol” la, Yehova pase ve gbenda u una hemen ve shi una kura ve shi una nenge sha a ve la jighilii ga. Nahan cii kpa, a tese ve sha igbenda wue wue, er vea suur sha a na shi vea dondo akaawan a na ve a wase ve yô. Er Yehova lu hemen Mbaiserael sha ibeenegh atetan man sha usu tugh yô, lu pasen ve ér un ngu suen ve ken zende ve u sha ican la. (Dut. 1:19; Eks. 40:36-38) Shi yange lu nengen sha ugbayol vev mba ayange ayange kpaa. “Akondo a ve bee iyol ga, angahar a ve kpaa mura ga.” Sha kpôô yô, ‘kwagh môm yange ban ve ga.’—Neh. 9:19-21.

10. Yehova ngu hemen ior nav nyian nena?

¹⁰ Nyian kpa, ior mba Aôndo mba sôôn u nyôron ken tar u he u perapera una lu ker la. Se na jighjigh ser Yehova una na se kwagh u una wase se u waren “zegecan” u a lu van la kpa? (Mat. 24:21, 22; Ps. 119:40, 41) Ka mimi, Yehova ngu hemen se sha ibeenegh atetan shin ngu hemen se sha usu tugh, zan a vese ken tar u he la ga. Kpa ngu eren tom a nongo na, ngu wasen se sha u se za hemen u lun per. Ikyav i tesen yô, nongo u Yehova ka u shi kaan a vese ér se taver ikyar i se ye vea Aôndo la sha u ôron Bibilo sha tseeneke wase, shi eren Mcivir u hen Tsombor, shi zan mbamkombo shi duen kwaghpasen hanma shighe. Se sôr akaa se ver vough sha er se eren akaa a i we se ne kpa? Aluer se mba eren nahan yô, se taver jighjigh wase u nan, nahan kwagh ne a wase se u waren, nyôron ken tar u he la.

11. Ka sha igbenda i nyi nahan Aôndo ka a tese ér un wa se ikyo?

¹¹ Shi nongo u Yehova ka u wa se kwagh u una wase se u tsuan akaa a se eren ayange ayange la sha inja yô. Ikyav i tesen yô, ka u taver se ishima ér se lu a mnenge u vough sha kwagh u uyôughyôughmbaakaav shi se ver ishe yase jighilii sha er ishima ia nyian se kpishi ga yô. Shi ka se zua a iwasen kpishi ken kwagh u i we se sha kwagh u iyolwuhan man hwe u eren man msaanyol u keren sha gbenda u vough kua u henen makeranta akuma akuma la kpaa. Shi nenge akaa kpishi a nongo ne u pase se ér se eren ve se palegh iyolvihin hen ya shin sha kwaghhendan shin hen Iyou i Tartor, kua er se wa ago iyol sha uaahe la kpaa. Kwaghwan ne tese ér Aôndo wa ikyo sha mkpeyol wase.

12. (a) Ka nyi Yesu yange lam a mbahenen nav sha mi kwa kimbir kimbiri? (b) Ka ieren i hiden a iyol ijime i nyi yange i hungur Peteru ga, man kwagh ne bende a vese nena?

¹² Yange i naan Mbakristu mba tsuaa mbara mbampase mba Aôndo hanma shighe cii. Yesu yange lam a mbahenen nav sha kwagh u iyolhiden a mi ijime kwa kimbir kimbir. Nahan kpa, yange ôr mbahenen nav ér ve hiden a iyol ijime tseegh tsô ga, a tese ve er vea hiden a iyol ijime yô. Hen tugh mbu masetyô mbu Yesu shin tar la, a kohol mbaapostoli nav sha u vea er Paseka. Mbaapostoli nav mba ngur yan kwagh yô, Yesu mough hen kwaghyan la, gba ôôn ve angahar. Tom ne lu ikpan hemban eren u ye. (Yoh. 13:1-17) Gbenda u Yesu tese iyol i hiden a mi ijime ne lu  kwagh u hungur ve ga. Anyom nga kar 30 yô, apostoli Peteru, u un kpa yange lu hen kwaghyan ne la, wa mba ve mbacivir Aôndo a na imôngo la kwagh sha kwagh u hiden a iyol ijime la. (1 Pet. 5:5) Ikyav i Yesu ne i̱ mgbegha se cii u hiden a iyol ijime shighe u se lu eren kwagh a mbagenev yô.—Fil. 2:5-8.

13. Ka ieren i hange hange i nyi Yesu yange umbur mbahenen nav ér gba u vea lu a mini?

¹³ Shi kwagh ugen u ashighe kpishi Yesu yange a lam a mbahenen nav sha mi yô, lu kwagh u lun a jighjigh u nan taveraa la. Mbahenen mba Yesu yange ve fatyô u dughun jijingi u bo ken wannomso ugen ga, nahan ve pine Yesu ér: “Ka nyi man se se fetyô u dughun un kera ga?” Yesu kaa a ve ér: “Ka sha ci u myina u jighjigh wen u nan; gadia ka mimi je M kaan ne ne, aluer nea lu a jighjigh u nan sha inja i ishange i masetadi yô, . . . ma kwagh u ne fatyô u eren un ga yô, una kera lu ga.” (Mat. 17:14-20) Shighe u Yesu lu eren tom u pasen kwagh la cii, a shi kaan a mbahenen nav er i gbe hange hange u vea lu a jighjigh u nan yô. (Ôr Mateu 21:18-22.) Se mba ze mbamkohol mba vesen man mbamkohol mba kiriki man mbamkombo mba Mbakristu, sha er se taver jighjigh u nan wase kpa? Mbamkombo mban mba ne se msaanyol tseegh tsô ga, ka ve wase se u tesen ser se suur sha Yehova.

14. Gba hange hange u se tese dooshima u tangen iyol ga la sha ci u nyi?

¹⁴ Ruamabera u Mbakristu u ken Zwa Grika la ngu a mbampase ker kpishi mba ve tese er se luun a dooshima hen atô wase yô. Yesu yange kaa ér tindi u vesen u sha uhar yô ér, “or u nan we ndor a we yô, nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan.” (Mat. 22:39) Shi Yakobu, u lu ngô môm vea Yesu la kpa ôr kwagh u dooshima kaa ér ka “tindi u tartor.” (Yak. 2:8) Apostoli Yohane nger ér: “Ne mbadoon mo ishima, ka ma tindi u he m ngeren ne ga, kpa ka tindi u tse u ne lu a mi sha hiihii je.” (1 Yoh. 2:7, 8) Shighe u Yohane ter kwagh u “tindi u tse” la, lu nyi lu ôrono? Lu kwagh u tindi u dooshima la lu ôron ye. Lu tindi u “tse” sha ci u Yesu yange vande nan un “sha mhii,” anyom imôngo ken ijime. Kpa shi lu “u he” sha ci u lu u mbahenen mban vea tese dooshima ne aa iyoltangen shio, shighe u vea tagher a mbamlu kposo kposo yô. Nyian ne, doo se kpishi er se lu zuan a akaawan a ka a wase se u palegh u keren mtsera wase tseegh, er ior kpishi ken tar ne ve eren nahan la. Kpa ka se gema se tese dooshima a iyoltangen shio.

15. Ka tom u vesen u nyi Yesu yange va u eren shin tara?

¹⁵ Kwagh u mbagenev yange gba Yesu ishima sha mimi. Yange tese kwagh ne  sha u been ior angev shi nderen mbagenev shin ku. Nahan kpa tom u Yesu u vesen lu u been ior angev ga. Tom na u pasen kwagh shi tesen ior la yange u hemba wasen ior cii. Nena yô? Ikyav i tesen yô, ior mba Yesu yange bee ve angev shin nder ve shin ku sha shighe u mbaapostoli la cii, ve va bee iyol ve kpe kera, kpa mba yange ve ungwa loho u pase ve la cii ve lu a awashima u va zuan a uma u tsôron.—Yoh. 11:25, 26.

16. Mba eren tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la nyian nena?

¹⁶ Nyian ne, mba hemban eren tom u pasen kwagh u Yesu yange hii sha shighe u mbaapostoli la cii. Jighilii yô, Yesu yange kaa a mbahenen nav ér: “Za nen, za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen.” (Mat. 28:19) Man sha kpôô yô, se mba eren tom ne kpoghuloo je! Mbashiada mba Yehova mba hemban iorov miliôn utaankaruhar nahan, mba pasen kwagh u Tartor u Aôndo sha gbashima ken ityar i hemban 230, shi mba henen Bibilo a ior umiliôn imôngo hanma shighe. Kwaghpasen ne tese ér se mba ken ayange a masejime.

17. Ka nyi Paulu man Peteru yange ve wa anmgbianev mba sha shighe ve laa?

¹⁷ Mbampase mba Yehova yange ve wase Mbakristu mba tsuaa mbara u taver jighjigh ve u nan je ka ashe tugh ga. U tesen ikyav yô, shighe u i wuhe Paulu ken purusu ken Roma la, a taver Timoteu ishima a kaa ér: “Kwaghôron u dedoo u u zough a mi hen mo yô, a̱ lu u ikyav i zan sha mi.” (2 Tim. 1:13) Apostoli Peteru yange taver mba ve lu Mbakristu a na imôngo la ishima ér ve lu a ishimawan shi ve doo a anmgbianev shi ve lu a iyolkôrontsaha, been yô, a kaa ér: “Me ver ishima u umbur ne akaa ne gbem shin er ne fe a nahan kpaa man shi kera je kpaa, ne lu taver ken mimi” yô.—2 Pet. 1:5-8, 12.

18. Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve nenge akaa a i lu wan ve la nena?

¹⁸ Uwashika mba Paulu man Peteru yange ve nger la ve ôr “akaaôron a uicighanmbaprofeti ngise lu ôron la.” (2 Pet. 3:2) Kpa anmgbianev mba sha shighe u mbaapostoli la venda akaaôron laa? Ei, yange ve nenge ér ka er ve doo Aôndo ishima ve a lu wasen ve ér ve ‘seer vesen sha mlumun u sha mhôôn man sha mfe u ve fe Yesu Kristu Ter wase man Oryiman wase la’ ye.—2 Pet. 3:18.

19, 20. Doo u se suur sha mbampase mba Yehova sha ci u nyi, man se er nahan yô, a wase se nena?

¹⁹ Nyian ne, se kpa se mba a atôakyaa kpishi a suur sha mbampase mba Yehova mba ve lu ken Bibilo, i̱ i̱ lu Mkaanem nam ma ma gbe inya ga la yô. (Ôr Yosua 23:14.) Ka sea ôr Bibilo yô, se nenge a gbenda u Aôndo a er kwagh u uumace mba yinan anyom udubu imôngo hegen yô. Yiase i i nger ken Bibilo la ngi sha ci u iwasen yase. (Rom. 15:4; 1 Kor. 10:11) Se nenge er akaaôron a profeti a i nger ken Bibilo la a kur yô. Kwaghôron u profeti ngu er ka mbampase mba i tsengaôron kwagh ve nahan. U tesen ikyav yô, ior umiliôn imôngo va ken mcivir u mimi nyian er yange i tsengapasen ér a lu “sha ayange a masetyô” nahan. (Yes. 2:2, 3) Er tar u lu vihin seer a seer la kpa ka mkur u kwaghôron u profeti. Shi er se vande ôron nahan, tom u pasen kwagh u i lu eren kpoghuloo sha tar cii la kpa ka mkur u mkaanem ma Yesu yange ôr yô.—Mat. 24:14.

²⁰ Orgban se er akaa kpishi a a ne ve i doo u se suur sha a na yô. Se mba zuan a iwasen sha kwagh u a er la kpa? Gba u se na mbampase nav jighjigh. Ka kwagh u anmgbian u kwase u i yer un ér Rosellen, yange er je la. A kaa ér: “Er m hii u suur sha Yehova a ishima yam cii la, m hemba kaven wang er a lu suen mo shi a lu taver mo sha ci u m doo un ishima yô.” Yô, se kpa se waan nen mbampase mba Yehova ikyo sha er se zua a iwasen yô.