1. Gba u se waan iyol se keghen a kegh aahe sha ci u nyi?

 KA SEA vande wan iyol i palegh kwaghbo yô, se war. Ikyav i tesen yô, ior ka vea wa iyol cii man aahe una va er yô, i hemba lun ican ga u ve waren, shi wasen mbagenev kpaa. Annongo ugen ken veghertar u Yuropa u a wasen mba kwagh a tser ve yô, kaa ér: “Ka a wa iyol tsembelee cii ve kwaghbo una va er yô, kwagh la a war uuma mba iorov.”

2. Gba u se wa iyol se keghen a kegh zegecan sha ci u nyi? (Mateu 24:44)

² “Zegecan” una va shighe u ior ve ver ishima ga yô. (Mat. 24:21) Kpa se fa ser zegecan la una kaha kposo a akaa a vihin shin uaahe mbagenev mba ve eren ne cii, sha ci u se fa ser ngu van. Yesu yange ôr a mbadondon un ér ve wa ago iyol ve keghen a kegh iyange la. A ôr kwagh ne shighe kar hegen kuma er anyom 2,000 nahan. (Ôr Mateu 24:44.) Aluer se wa iyol hegen yô, a va hemba lun se ican ga u wan ishima a ican hen shighe u taver la, shi se wase mbagenev kpa u wan ishima.—Luka 21:36.

3. Aluer se mba wan ishima shi tesen ser mhôônom kôr se a anmgbianev asev shi ve doo se ishima yô, kwagh ne una wase se u wan iyol keghen a kegh shighe u zegecan la nena?

³ Gba u se lu a aeren atar a aa wase se u wan iyol keghen a kegh zegecan u a lu van la yô. Aluer i va kaa ér se pase loho u ijirigh u sôôn ken ishima, man mba ve fe Aôndo ga mba hendan a vese nahan, se er nena? (Mpa. 16:21) Saa se lu a ishimawan ve se fatyô u ungwan imo i Yehova shi suur sha a na ser una kura se ye. Aluer anmgbianev asev kera mba a akaa a iyolough a kwagh a gbe ve a mi la ga nahan, ka nyi se ere? (Hab. 3:17, 18) Er mhôônom ka ma kôr se a anmgbianev asev yô, se na ve akaa a kwagh a gbe ve a mi la. Aluer mzough u akuraior va ta num sha a vese man se za hingir u lun vea anmgbianev asev ijiir i môm nahan, se er nena? (Esek. 38:10-12) Kwagh u una wase se u wan ishima hen shighe u taver la yô, saa anmgbianev asev vea doo se ishima sha mimi.

4. Bibilo tese ér gba kpee u se za hemen u lun a ishimawan man mhôônom ma zungwen man dooshima nena?

 ⁴ Mkaanem ma Aôndo taver se ishima ér se za hemen u lun a ishimawan man mhôônom ma zungwen man dooshima. Luka 21:19 kaa ér: “Ka sha ishimawan yen la ne war uma wen ye.” Mbakolose 3:12 kaa ér: “Haa nen mhôônom ma zungwen iyol.” Shi 1 Mbatesalonika 4:9, 10 kaa ér: “Aôndo ngu tesen ne ér ne doo ayol a en. . . . Kpa, anmgbianev, se mba taver ne ishima ser, za nen hemen u eren nahan i̱ hemba ave a tse.” Yange i nger avur ne cii hen mba ve lu vanden tesen ishimawan man mhôônom ma zungwen man dooshima yô. Nahan kpa, yange gba u vea za hemen u lun a aeren ne. Man se kpa ka kwagh u i gbe u se er je la. De se nenge er Mbakristu mba sha ayange a tsuaa mbara yange ve tese aeren ne la, man er kwagh ne una wase se yô. Maa se nenge er se kpa se dondo ikyav i mbahenen la ve kwagh la una tese ér se wa iyol se mba keghen a kegh zegecan u a lu van la yô.

5. Mbakristu mba sha ayange a tsuaa mbara yange ve wa ishima a atsan a ve tagher a mi la nena?

⁵ Yange gba u Mbakristu mba sha shighe u Paulu la vea lu a ishimawan. (Heb. 10:36) Yange ve lu tagher a mbamzeyol vough er ior mbagen mba sha ayange a ve kpa lu tagher a mi nahan. Kpa er ve ve lu Mbakristu yô, ve lu tagher a mbamzeyol mbagenev kpaa. Ve mbagenev kpishi yange kwaghaôndo u Mbayuda, kua mbahemenev mba tar u Roma, kua mba hen tsombor ve kpa lu tôvon ve a ican. (Mat. 10:21) Shi ve lu nôngon ér atesen a aiegh a van a mpav ken tiônnongo, a mbaudun mcivir u mimi lu tesen la a de nyôron ken ve ga. (Aer. 20:29, 30) Nahan kpa, Mbakristu mban za hemen u wan ishima. (Mpa. 2:3) Ka nyi yange i wase ve u wan ishima? Yange ve hen sha kwagh u ior mba Ruamabera a ôr kwagh ve ér yange ve wa ishima la, er Yobu nahan. (Yak. 5:10, 11) Shi ve sôn ér Aôndo a na ve agee. (Aer. 4:29-31) Maa ve hemba veren ishima sha akaa a dedoo a Yehova una va na ve sha ci u ishimawan ve la yô.—Aer. 5:41.

6. Ka nyi u hen ken kwagh u Merita yange er ve wase un u wan ishima shighe u i lu hendan a na laa?

⁶ Se kpa aluer hanma shighe se mba henen kwagh u ior mba i ôr kwagh ve ken Mkaanem ma Aôndo kua ken ityakeda yase ér yange ve wa ishima a mbamtaver la, shi gbidyen kwar sha mi yô, se fatyô u wan ishima. Anmgbian u kwase ugen ken tar u Albania iti na ér Merita, yange er kwagh ne, nahan fatyô u wan ishima shighe u mba hen tsombor na lu hendan a na kpoghuloo yô. A kaa ér: “Yange m ôr kwagh u Yobu u i nger ken Bibilo la nahan kwagh la taver mo ishima kpen kpen. Yobu yange ya ican kpishi, kpa gema fa or u nan ne ve un lu yan ican la ga. Nahan kpa kaa ér: ‘Zan zan me kpe je kpaa, me gbihi mimi wam ga.’ (Yobu 27:5) Yange m nenge mer, atsan a Yobu la hemba a am. Mo yô, yange m fa or u nan na ve m lu yan ican yô.”

7. Aluer se mba a mbamzeyol mba vesen hegen ga je kpa, ka nyi kwagh se hen u eren hegene?

⁷ Se kpa aluer se mba eren msen hen Yehova hanma shighe shi pasen un er i lu se ken ishima la yô, se fatyô u seer lun a ishimawan. (Fil. 4:6; 1 Tes. 5:17) Alaghga u ngu a mbamzeyol mba vesen hegen ga. Nahan kpa, ka u sôn Yehova iwasen shighe u ishima i vihi u ker, shin kwagh a tsume u man u fe kwagh u u er ga je kpa? Aluer u ngu sônon Aôndo iwasen sha akaa a kiriki a u lu tagher a mi hegen ne yô, u va tagher a mbamzeyol mba vesen ken hemen kpa, a kera lu u ican u sônon un iwasen ga. Nahan u lu a vangertiôr wer, a fa shighe u una wase u kua kwagh u i gbe u una er u wasen we la kpaa.—Ps. 27:1, 3.

8. Ikyav i Mira la tese se ér aluer se mba wan ishima a atsan hegen yô, kwagh la una va wase se ken hemen nena? (Yakobu 1:2-4) (Shi nenge foto kpaa.)

⁸ Aluer se mba wan ishima a atsan hegen yô, a va hemba lun se ican ga u wan ishima a zegecan u a lu van la. (Rom. 5:3) Er nan ve se ôr nahana? Anmgbianev mba nomso man mba kasev  kpishi kaa ér hanma shighe u ve we ishima a mbamtaver yô, kwagh la ka wase ve u wan ishima a mtaver ugen u ve va tagher a mi yô. Yehova ka una wase ve u wan ishima a ma zayol yô, ve seer lun a jighjigh u nan ér Yehova soo u wasen ve. Jighjigh u ve ne Yehova la di ka a gema a wase ve u wan ishima a imeen igen. (Ôr Yakobu 1:2-4.) Anmgbian u kwase ugen ken tar u Albania, iti na ér Mira, a nenge ér mbamzeyol mba yange un tagher a mi ve un wa ishima la, wase un u wan ishima a mbamzeyol mba un tagher a mi hegen ne. A kaa ér ashighe agen ka i lu un er ka un tseegh un lu a mbamzeyol kpishi nahan. Kpa a hide a umbur kwagh u Yehova a er ken anyom 20 a a kar la sha u suen un yô. Ka a kaa ken ishima na ér: ‘Tile sha mimi her. De deen wer akaa a u we ishima a mi ken anyom a karen sha iwasen i Yehova la a hingir gbilinkwagh ga.’ We kpa u fatyô u hiden henen sha igbenda i Yehova a wase u u wan ishima yô. Lu a vangertiôr wer Yehova fa hanma shighe u u we ishima a zayol yô, shi una na u injar sha ieren you la kpaa. (Mat. 5:10-12) Nahan zegecan una va hiin yô, u vande wan ishima hoghor we, nahan u za hemen u wan ishima.

9. Anmgbianev mba ken tiônnongo u ken Antiôki u Shiria la yange ve tese ér mhôônom kôr ve a mbagenev nena?

⁹ Nenge ase kwagh u Mbakristu yange ve er shighe u ijen gba ken Yudia kpishi yô. Yange anmgbianev mba ken tiônnongo u ken Antiôki u Shiria mba ongo ér ijen gba ken tar u Yudia yô, mhôônom kôr ve a anmgbianev vev mba ken Yudia la. Maa ve er kwagh u tesen ér mhôônom kôr ve a anmgbianev vev mbara. Yange “hanma [ve nan] kange ishima ér nana nôngo er nan fetyô la cii, nana tindi a iwasen hen anmgbianev mba ve lu ken Yudia la.” (Aer. 11:27-30) Mbakristu mba ken Antiôki yange ve kange ishima u wasen anmgbianev mba ken Yudia mba ijen ne bende a ve la, shin er ve lu ica a ve nahan kpaa.—1 Yoh. 3:17, 18.

10. Shighe u kwagh a tser anmgbianev asev yô, ka sha igbenda i nyi nahan se fatyô u tesen ser mhôônom kôr se a ve? (Shi nenge foto kpaa.)

¹⁰ Nyian ne, se kpa se fatyô u tesen ser mhôônom kôr se a anmgbianev asev mba nomso man mba kasev shighe u se ongo ser mba yan ican sha ci u aahe shin akaa a vihin agen a a er ve yô. Ka se kegh iyol u wasen mba aahe a er ve la, sha u pinen mbatamen mba hen tiônnongo wase, aluer ka u se kpa se fatyô u za eren tom la yô, man sha u eren iyua i suen tom u se eren sha tar cii la, shin sha u eren msen sha ci u mba aahe la a bende a ve la. b (Anz. 17:17) Ikyav i tesen yô, ken inyom i 2020 la, i ver Ukômatii mba Nan Anmgbianev mba Aahe a Er Ve la Iwasen hemba 950 sha tar cii, ér ve wase anmgbianev mba angev mbu Korona bende a ve la. Se wuese anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve eren tom ken ukômatii mba nan iwasen ne kpishi. Er mhôônom kôr ve a anmgbianev vev yô, ve na ve akaa a kwagh gba ve a mi la, shi ve wase ve ve za hemen u civir Yehova kpaa. Man ashighe agen je yô, yange ve wase anmgbianev mbara u hiden sôron shin maan uya vev kua ayou a civir Aôndo ker kpaa.—Nenge 2 Mbakorinte 8:1-4.

11. Ka sea zungwen mbagenev mhôônom yô, kwagh la a tese ér se mba ungwan imo i Ter wase u sha la nena?

¹¹ Mhôônom ka ma a kôr se a mbagenev shighe u aahe a er ve yô, ior ve nenge akaa a se er u tesen ser mhôônom kôr se a ve la. Ikyav i tesen yô, ken inyom i 2019 la, ijeverahumbe i i yer ér Hurricane Dorian la vihi Iyou i Tartor igen ken tar u Bahamas. Er anmgbianev asev lu maan Iyou i Tartor ne zan a mi ave la, ve kaa a orgen u lu Orshiada ga yô ér a ôr ve inyaregh ki vea kimbi un ve una er tom ugen her yô. Or shon maa kaa a ve ér: “Me na ne mbatomov  kua akaa agen a kwagh a gbe ne a mi u eren tom ne la cii gbilin. . . . M soo u eren kwagh ne sha ci u nongo wen. Gbenda u ne eren kwagh a ior enev la doom.” Ior kpishi ken tar nyian fa Yehova ga. Kpa ve kpishi ka ve nengen kwagh u Mbashiada mba Yehova ve eren yô. Doo se kpishi u fan er ka sea zungwen mbagenev mhôônom yô, kwagh la a mgbegha ior u va fan Yehova, un u a “mgbough a mhôônom ma zungwen” la yô.—Ef. 2:4.

12. Aluer se mba a ieren i zungwen mhôônom la yô, kwagh la una wa se ago iyol u keghen zegecan u a lu van la nena? (Mpase 13:16, 17)

¹² Er nan ve i gbe hange hange u se va zungwe mbagenev mhôônom shighe u zegecan laa? Bibilo kaa ér mba ve vende u suen gomoti u tar ne cii vea tagher a atsan hegen kua shighe u zegecan la. (Ôr Mpase 13:16, 17.) Alaghga a gba u a wase anmgbianev asev keng ve vea zua a akaa a hange hange a aa wase ve u lun uma la ye. Sha nahan yô, se soo ser i lu ieren yase u zungwen mbagenev mhôônom sha er zum u Tor wase Kristu Yesu una va u ôron tar ne ijir la, una kaa a vese ér “ya nen dyako u Tartor” yô.—Mat. 25:34-40.

13. Mbaroma 15:7 tese ér Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve seer doon ayol a ve nena?

¹³ Yange i fa Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la ér ve doo ayol a ve. Kpa yange lu ve zange u doon ayol a vee? Nenge ase kwagh u tiônnongo u ken Roma u lu a ior ker kposo kposo ne. Yange lu Mbayuda mba i tese ve kwagh u Tindi u Mose la tseegh ve lu ken tiônnongo ne ga. Mba yange ve due sha ajiir agen, shi aeren a ityôô a ve kpa kaha la kpa lu ken tiônnongo ne. Mbakristu mban mbagenev lu ikpan, kpa mbagenev yô, lu ikpan ga. Shi alaghga ve mbagenev yange ve lu a ikpan i eren ve tom je kpaa. Er Mbakristu mbara due sha ajiir kposo kposo shi mbamlu vev kpa lu kwaghmôm ga la nahan, vea er nan ve vea za hemen u tesen ayol a ve dooshima? Apostoli Paulu yange kaa a ve ér ve ‘ngohol mbagenev.’ (Ôr Mbaroma 15:7.) Paulu lu kaan ér nyi? Ishember i i gem ér “ngohol” la, ngi ôron kwagh u eren kwagh a azende ou kundu kundu, shin nengen sha mbavannya ou tsembelee. Ikyav i tesen yô, Paulu yange tese Filemon er una ngohol Onesimu u lu kpan shi lu yevese la yô. A kaa a na ér: “Ngohol un sar sar.” (File. 17) Shi Prisila man Akwila kpa yange ve ngohol Apolo sha u ‘kuan a na’ yemen a ve imôngo, shin er fa Mkaanem ma Aôndo kpishi er ve ga nahan kpaa. (Aer. 18:26) Mbakristu mban yange ve de ér mbamlu vev mba ve lu kposo kposo la ve va a zayol hen atô ve ga.

14. Anna man nom na yange ve tese mbagenev dooshima nena?

¹⁴ Se kpa se fatyô u tesen ser anmgbianev asev doo se ishima sha u yan ijende a ve shi lun vea ve kpaa. Nahan ve kpa kwagh la una mgbegha ve u tesen se dooshima. (2 Kor. 6:11-13) Nenge kwagh u yange er anmgbian u kwase ugen vea nom na yô, iti na ér Anna. Yange ve za hii u eren tom mishen ken tar ugen ken West Africa ica lu a gba ga maa angev mbu Korona va. Er angev mbun lu samber yô, lu u vea fatyô u zan mkombo ken Iyou i Tartor ga, nahan lu ve ican kpishi u fan anmgbianev mba hen ijiir la. Anmgbian u kwase ne vea nom na vea tese mbagenev dooshima nena? Yange ve lu yilan anmgbianev mba hen ijiir la sha vidio, pasen ve er i sar ve kpishi u seer fan ve yô. Dooshima u mbamishen mban yange ve tese la doo anmgbianev mba hen ijiir ne, nahan anmgbianev mban hii u yilan ve shi tindin ve a i ilyoho kpaa. Er nan ve mbamishen mban nôngo ér vea fa anmgbianev mba ken tiônnongo ve u he nee? Anna kaa ér: “Mayange me hungur a anmgbianev mba ve tese mo man tsombor wam dooshima ken ashighe a doon man a doon ga la ga. Ikyav ve la mgbegham u tesen mbagenev dooshima.”

15. Ka nyi u hen ken Vanessa sha kwagh u tesen anmgbianev asev dooshima laa? (Shi nenge foto kpaa.)

 ¹⁵ Se kpishi se mba ken atôônanongo a a lu a anmgbianev mba ve dugh sha ajiir kposo kposo, shi aeren a ve kpa a lu kwaghmôm ga yô. Se fatyô u seer doon ayol a ase sha u hemban veren ishima sha aeren a ve a dedoo la. Anmgbian u kwase ugen iti na ér Vanessa, un man nom na mba eren tom u sôron atôônanongo ken tar u New Zealand. Yange i taver anmgbian u kwase ne kpishi u eren kwagh ken mzough vea mbagenev. Nahan kpa, yange nenge ér doo u una de u palegh mba aeren a ve vihi un ishima la, kpa una gema a tôô shighe a luun vea ve. U eren nahan la wase un u nengen a akaa a dedoo a Yehova nenge a mi ken a ve la. A kaa ér: “Hii shighe u orya wam hingir ortamen u sôron atôônanongo la je, se hii u lun hen atô u anmgbianev kpishi, mba aeren a ve a lu kposo kposo yô. Nahan ka i lum ican ga u hoghor a ior. Hegen m soo aeren kposo kposo a ior ve lu a mi la. Shi Yehova kpa soo a je ka ashe tugh ga, sha ci u ior mba a urugh ve a va a mi ér ve va civir un ne cii, mba a aeren kposo kposo.” Ka sea hen u nengen mbagenev er Yehova a nengen ve la yô, se tese ser ve doo se ishima.—2 Kor. 8:24.

16. A gba u anmgbianev asev vea doo se ishima hen shighe u zegecan la keng sha ci u nyi? (Shi nenge foto kpaa.)

¹⁶ A gba u anmgbianev asev vea doo se ishima hen shighe u zegecan la. Yehova una kura se shighe u zegecan una hii la nena? Nenge ase kwagh u Yehova yange kaa a ior nav ér ve er shighe u i za ta num sha Babilon u sha ayange a tsuaa la yô. Yange kaa a ve ér: “Va nen, ior Av, nyôr nen ken ayou a en, wuhe nen ihinda kera cii, yer nen kpeghee, zan zan iyugh i̱ kar kera.” (Yes. 26:20) Alaghga se kpa a va gba u se dondo kwaghwan la shighe u zegecan una hii la. “Ayou” a i ôr kwagh u a heen ne, a fatyô u lun atôônanongo ase. Aluer se za hemen u lun vea anmgbianev asev ken mzough sha shighe u zegecan la yô, Yehova una kura se, er a tende zwa nahan. Sha nahan yô, gba u hegen je se nôngo kpoghuloo se waan ishima a anmgbianev asev shi se tesen ser ve doo se ishima sha mimi. Aluer se mba eren nahan yô, se va fatyô u waren!

17. Aluer se wa iyol se mba keghen a kegh zegecan yô, ka nyi se va fatyô u eren shighe u una va laa?

¹⁷ “Iyange i vesen i TER” ia va uumace a mbamtaver kpishi. (Sef. 1:14, 15) Nahan ior mba Yehova kpa vea ya ican. Kpa aluer se wa iyol hegen yô, se va fatyô u wan ishima shi wasen mbagenev kpaa. Se fatyô u wan ishima a nyityô zayol i se va tagher a mi cii. Shighe u anmgbianev asev ve lu yan ican yô, se tese ser mhôônom kôr se a ve sha u wasen ve shi nan ve akaa a kwagh a gbe ve a mi la. Aluer anmgbianev asev doo se ishima hegen yô, vea va doo se ishima ken hemen kpaa. Nahan Yehova una va na se uma u tsôron ken tar u shighe môm kpa se kera umbur uzayol shin uaahe mba se tagher a mi hegen ne ga yô.—Yes. 65:17.