1-2. Ka nyi anmgbian ugen yange hen sha kwagh u wan ior kwagha?

 NGISE mbatamen uhar za sôr anmgbian u kwase ugen, u yange ve kera nenge a na ken mkombo ga shighe wa karen yô. Nahan ortamen u môm tese anmgbian u kwase la avur a Bibilo kpishi a a er kwagh u mkombo u za var var yô. Lu henen je ér saan anmgbian u kwase iyol sha mve ve la. Kpa mba moughon u hiden yô, anmgbian u kwase la kaa ér, “Ne kav mzeyol wam cuku tsô kpaa ga.” Mbatamen mbara yange ve pine anmgbian u kwase la sha u vea fa mbamzeyol nav shin mlu na ga tsô maa, ve wa un kwagh je. Kwagh la na yô, kwaghwan ve la lu un a inja ga.

² Ortamen u yange hemen sha u wan anmgbian u kwase la kwagh la kaa ér: “Sha shighe la m hen mer anmgbian u kwase la nenge ér se kuma u wan un kwagh ga. Kpa m henen sha kwagh shon yô, m mase kaven er yange m tese un avur a Bibilo a yange gba u me tese un la cii, kpa akaa a yange gba u me pine un la cii m gema m pine ga yô. Ikyav i tesen yô, yange ma m pine un mer ‘Kwagh za u iyolo?’ ‘Ka nyi me er ve a wase u we?’ ” Ortamen la yange hen kwagh u injaa kpishi ken kwagh u er un ne. Nyian ne ngu orkuran u a zungwen a mbagenev imôngo shi a wasen ve yô.

3. Ka unô ken tiônnongo vea fatyô u wan or kwagha?

 ³ Er mbatamen ve lu mbakuran yô, gba u vea wa or kwagh sha shighe u i gbe u ve wa nan kwagh yô. Nahan kpa, ashighe agen yô, mbagenev ken tiônnongo kpa a gba u vea wa or kwagh. Ikyav i tesen yô, anmgbian u nomso shin u kwase nana fatyô u wan ijende i nan kwagh ken Bibilo. (Ps. 141:5; Anz. 25:12) Shin anmgbian u kwase u nan vie ken jijingi yô, nana fatyô u wan u nan lu agumaukase la kwagh sha akaa a i ter ken Titu 2:3-5 la. Shi mbamaren kpa ka i gba u vea wa mbayev kwagh shi vea kôôm ve. Er ngeren ne a hembe lun sha ci u mbatamen nahan kpa, se cii una fatyô u wasen se, er se lu timen sha igbenda i se  wa or kwagh ve se wase nan nana zua a ishimataver shi a saan nan iyol yô.—Anz 27:9.

4. Ka nyi se lu timen sha mi ken ngeren nee?

⁴ Ken ngeren ne, se lu timen sha mbampin unyiin mba vea wase se u wan or kwagh yô:(1) Ityôkyaa injaa i wan or kwagh yô, ka nyi? (2) Kwaghwan la ngu hange hangee? (3) Ka an nana wa or shon kwagha? (4) U wa or kwagh nena ve a wase nana?

5. Aluer ortamen nan ngu wan or kwagh sha gbenda u tesen dooshima yô, or la nana hemba keghen iyol u ngohol kwaghwan shon sha ci u nyi? (1 Mbakorinte 13:4, 7)

⁵ Mbatamen soo anmgbianev vev mba nomso man mba kasev kpen kpen. Ashighe agen yô, ka ve tese ér anmgbian doo ve ishima sha u wan nan kwagh zum u ve nenge ér nan hii u eren kwagh u vough ga yô. (Ga 6:1) Kpa cii man ortamen nana lam a anmgbian la yô, doo u nana vande henen sha a kaa a apostoli Paulu yange ôr sha kwagh u dooshima ne, ér: “Dooshima we ishima shi tesen erdoo . . . Dooshima we ishima a akaa cii, ne jighjigh a akaa cii, lun a ishimaverenkeghen sha akaa cii, taver ishima sha akaa cii.” (Ôr 1 Mbakorinte 13:4, 7.) Aluer ortamen nan hen sha avur a Bibilo ne yô, kwagh la una wase nan u nengen sha atôakyaa a nan lu a mi a wan anmgbian kwagh la, shi nana wa nan kwagh sha gbenda u tesen dooshima. Aluer anmgbian u i lu wan nan kwagh la nan nenge ér ortamen la wa nan ikyo sha mimi yô, nana hemba keghen iyol u ngohol kwaghwan la.—Rom. 12:10.

6. Ka ikyav i dedoo i nyi apostoli Paulu yange vere?

⁶ Apostoli Paulu yange lu ortamen u ver ikyav i dedoo yô. U tesen ikyav yô, zum u apostoli Paulu nenge ér gba u a wa anmgbianev mba ken Tesalonika kwagh yô, a wa a wa ahô ga. Nahan kpa ken washika u Paulu nger ve la, a hii wuese ve sha tom u ve lu eren sha mimi la, man tom u ve lu eren sha dooshima la, kua sha ishimataver ve. Shi yange hen sha mbamlu vev, nahan kaa a ve ér un fa er uma a taver, man er i lu tôvon ve a ican kpa ve we ishima shi ve tile sha jighjigh u nan her yô. (1 Tes. 1:3; 2 Tes. 1:4) Shi yange pase ve er ve lu ikyav i dedoo hen Mbakristu mbagenev yô. (1 Tes. 1:8, 9) Ka keng yange a saan ve iyol kpishi er Paulu wuese ve sar sar nahan yô! Yange vea nenge wang er anmgbianev doo Paulu ishima kpishi yô. Lu kwagh ne na ve Paulu fatyô u wan Mbatesalonika kwaghwan u wasen ve ken uwashika mba uhar mba nger hen a ve la ye.—1 Tes. 4:1, 3-5, 11; 2 Tes. 3:11, 12.

7. Ka nyi ia na ve alaghga or a vihi ishima shighe u i lu wan nan kwagha?

⁷ Aluer se wa or kwagh sha dooshima ga yô, ka nyi ia ere? Anmgbian ugen u a er tom u ortamen ica i gbe yô kaa ér, “Mbagenev ishima ka i vihi ve, kpa ka i lu sha ci u mimi ngu ken kwagh u i ôr a ve la ga ze, kpa ka i lu sha ci u gbenda u i we ve kwagh la tese dooshima ga.” Ka nyi se fatyô u henen ken kwagh ne? Ka wea waan or kwagh sha ci u nan doo u ishima, a lu sha ci u nan er kwagh u vihin we ga yô, nan hemba keghen iyol u ngohol kwaghwan la.

8. Shighe u ortamen nan soo u wan or kwagh yô, doo u nana vande pinen iyol i nan ér nyi?

⁸ Gba u mbatamen vea torough u wan or kwagh ga. Cii man ortamen nana wa or kwagh yô, nana vande pinen iyol i nan ér: ‘Gba u me ôr kwagh sha kwagh ne keng nee? M na jighjigh mer kwagh u via a lu eren la ka kwaghbo? Bibilo venda kwagh u a lu eren laa? Shin a nenge ér kwagh u un lu eren la ka kwaghbo er mo m nenge la gaa?’ Gba u mbatamen vea “ôron kwagh gagh” ga. (Anz. 29:20) Aluer ortamen nan ngu a ityôkyaa jighilii i wan or kwagh ga yô, nana fatyô u pinen ortamen ugen ér nana nenge,  aluer or shon nan ngu eren kwagh u Bibilo i vende, nahan gba u a wa nan kwagh yô.—2 Tim. 3:16, 17.

9. Ka nyi se hen hen Paulu sha gbenda u yange wa anmgbianev kwagh sha kwagh u iyolwuhan man hwe laa? (1 Timoteu 2:9, 10)

⁹ De se tese ikyav. Hwe man iyolwuhan i anmgbian ugen ken tiônnongo za ortamen ugen iyol. Ortamen la nana fatyô u pinen iyol i nan ér, ‘A fatyô u zuan a ityôkyaa i ôron kwagh sha kwagh ne ken Bibilo?’ Er ortamen la a fa ér gba u una lam sha kwagh la sha mnenge na ga yô, una fatyô u pinen ortamen ugen, shin orpasenkwagh ugen u nan via ken jijingi yô, ér nana nenge, aluer ityôkyaa ngi i lamen sha kwagh la ken Bibilo yô. Nahan ve uhar cii vea hide vea nenge sha mkaanem ma Paulu yange ôr sha kwagh u iyolwuhan man hwe la. (Ôr 1 Timoteu 2:9, 10.) Paulu ôr akaa a vesen a se fatyô u zuan a kwaghwan ker u una wase se u nengen, aluer Orkristu wuha iyol sha gbenda u vough shin akuma akuma shin sha inja kpa, se fa yô. Kpa Paulu yange wa tindi ér ikyondo ngin nahan i hua, ngila nahan i de huan ga ze. Yange fa ér anmgbianev mba nomso man mba kasev mba a ian i huan ikyondo i ve soo cii, aluer ikyondo i ve hua la i hendan a kwaghwan u Bibilo ga yô. Nahan kwagh u una wase mbatamen u fan aluer gba u a wa or la kwagh shin a wa nan kwagh ga yô, ka u henen sha gbenda u or la nan tsua u wuhan iyol la, aluer nan ngu huan kwagh akuma akuma man sha inja yô.

10. Ka nyi i doo u se umbur sha akaa a mbagenev ve tsua u eren laa?

¹⁰ Doo u se umbur ser Mbakristu uhar mba ve via ken jijingi yô, vea fatyô u tsuan akaa kposo kposo, man hanma ve cii kwagh u nan tsua la una lu u vough. Sha nahan yô, doo u se kighir anmgbianev asev ser saa ve er kwagh sha ishima yase man se nenge ser ve er kwagh sha gbenda u vough ga.—Rom. 14:10.

11-12. Doo u ortamen nana pine iyol i nan ér nyi, man ka sha ci u nyi?

¹¹ Aluer ikyav tese ér gba u a wa or kwagh keng keng yô, ka mpin ugen u shi se pine je ne, ka an nana wa or shon kwagha? Cii ve ortamen nana wa kwase u or shin wanye u cuku kwagh yô, a gba u ortamen la nana vande lamen a nom u kwase la, shin ormaren u wan la, u alaghga nana hemba sôôn ér ma nan nenge sha zayol shon iyol i nan la. * Gayô, mbatamen vea fatyô u kaan a nom la shin ormaren la ér nana lu her shighe u vea lu wan kwase u nan shin wan u nan la kwagh yô. Shi, er se ter ken  ikyumhiange i sha 3 la nahan, ashighe agen a hemba doon u anmgbian u kwase u nan vie ken jijingi yô nana wa anmgbian u kwase u nan lu gumkwase la kwagh.

¹² Kwagh ugen kpa ngu u ortamen nana fatyô  u henen sha mi yô. Ortamen nana fatyô u pinen iyol i nan ér, ‘Ka mo i hembe doon u me wa or la kwagh yee? Shin aluer ka ortamen ugen yô, or shon nana hemba ngohol kwaghwan laa?’ Ikyav i tesen yô, or u nan nengen ér nan doo Yehova ishima ga nana hemba keghen ato a ortamen u ugen u nan kpa yange nan nengen iyol i nan nahan yô, shi nana hemba keghen iyol u ngohol kwaghwan u nan la. Aluer ka imba ortamen la yô, mhôônom ma a hemba kôron nan a or la, nahan or la nana hemba keghen iyol u ngohol kwaghwan u nan la. Nahan kpa, mbatamen cii mba sha ian i wan anmgbianev mba nomso man mba kasev kwagh shi taver ve asema ér ve sôr hanma zayol ve u Ruamabera a tese ér gba u vea sôr cii. Nahan kwagh u vesen yô, ka u wan or kwagh sha kwagh u a lu zayol u nan la, saa a lu ortamen u nan kpa yange nan tagher a imba zayol u or la keng nana wa nan kwagh ga.

13-14. Gba u ortamen nana kegh ato a or u kwagh a ze nan iyol la sha ci u nyi?

¹³ Kegh iyol u ungwan. Shighe u ortamen nan lu wan iyol u i za wan or kwagh yô, doo u nana pine iyol i nan ér: ‘Ka nyi m fe sha zayol u anmgbian wam nee? Ka nyi i er unu? Una lu nôngon a mbamzeyol mba m fe kwagh sha mi ga yôô? Ka nyi ia hemba wasen un hegene?’

¹⁴ Kwaghwan u i nger ken Yakobu 1:19 la ngu sha ci u mba ve we ior kwagh la jighilii. Yakobu nger ér: “Hanma or nana̱ lu tsev tsev sha u keghen ato ungwan kwagh, kpa nana̱ gema a ngôôr a kwaghôron, shi nana̱ de nyoon ishima fefa ga.” Alaghga ortamen nana tôô ér nan fa mbamzeyol mba ma anmgbian vindi vindi. Kpa mimi je nan fa vindi vindi? Anzaakaa 18:13 umbur se ér: “Or u nan kaa imo je er nan lu a ungwa ga yô, á hingir lanegh ku nan man kwagh u kunya kpaa.” Hemba kan a inja u pinen or u kwagh a ze nan iyol la, nahan ungwan sha zwa u nan jighilii. Nahan a gba u ortamen nana kegh ato nana ungwa cii ve nana mase ôron kwagh ye. Umbur kwagh u ortamen u se ôr kwagh na ken mhii u ngeren ne la yange hen ken kwagh u er un la. Yange nenge ér yange ma un hii iliam a anmgbian u kwase la sha akaa a yange un wa iyol sha mi u ôron un la ga, kpa ma un vande pinen un mbampin er mban nahan: “Kwagh za u iyolo?” “Ka nyi me er ve a wase u we?” Aluer mbatamen tôô shighe pine or kwagh u a ze nan iyol yô, vea hemba wasen anmgbianev vev mba nomso man mba kasev shi taver ve ishima.

15. Mbatamen vea dondo kwaghwan u ken Anzaakaa 27:23 la nena?

¹⁵ Ker u fan iyôngo. Er se vande ôron ken mhii u ngeren ne nahan, gbenda u u wa or kwagh ve a wase nan yô, ka u ôron nan avur a Ruamabera shin tesen nan kwagh u u nenge wer doo u nana er la tsô ga. Gba u anmgbianev asev mba nomso man mba kasev vea fa ér se wa ve ikyo shi se kav mlu ve shi se soo u wasen ve kpaa. (Ôr Anzaakaa 27:23.) Gba u mbatamen vea nôngo sha afatyô ve cii vea ya ijende a anmgbianev vev mba nomso man mba kasev kangenaa.

16. Ka nyi ia wase mbatamen u wan or kwagh sha gbenda u wasen nana?

 ¹⁶ Mbatamen ka ve soo ér anmgbianev vev ve hen ér ve yô tom ve ka u wan ior kwagh, nahan mba ze hen anmgbian shighe u nan er kwaghbo la tseegh ga. Kpa ka ve lamen a anmgbianev vev mba nomso man mba kasev hanma shighe cii, ve tesen ve ér kwagh ve gba ve ishima shighe u ve tagher a mbamzeyol je kpaa. Anmgbian ugen u a er tom u ortamen ica i gbe yô, kaa ér: “Aluer u ngu eren nahan yô, u ya ijende a anmgbianev kpishi, nahan shighe u i gbe u u wa ma anmgbian kwagh kpa, a kera lu u ican kpishi ga.” Shi anmgbian u u lu wan nan kwagh la kpa nana ngohol kwaghwan la saan saan.

17. Ka hanma shighe i gbe u ortamen nana hemba wan ishima shi lamen a or kundu kundu?

¹⁷ Wa ishima a or u u lu wan nan kwagh la, shi lamen a nan kundu kundu. Aluer sha hiihii la or soo u dondon kwaghwan u Bibilo ga kpa, wa ishima shi er kwagh kundu kundu. Aluer ortamen wa ma anmgbian kwagh man anmgbian la nan ngohol kwaghwan shon her ave ave ga, shin nan soo u dondon kwaghwan la ga yô, a gba u ortamen la nana wa ikyo sha er nana vihi ishima ga yô. Bibilo ôr kwaghôron u profeti sha kwagh u Yesu ér: “Una mase kever iyelegh ku sombon ga. Man tsar u yughur mnyim kpaa, una pir ga.” (Mat. 12:20) Nahan hanma shighe u ortamen la nan lu eren msen hen Yehova yô, nana sôn un a wase or u i gbe u a wa nan kwagh la, nana kav ityôkyaa i i lu u a wa nan kwagh la shi nana dondo kwaghwan shon kpaa. A gba u anmgbian u i lu wan nan kwagh la nana hen sha kwagh u i ôr a nan la. Aluer ortamen la nan wa ishima a anmgbian la, nan ngu lamen a nan kundu kundu her yô, anmgbian la nana hemba veren ishima sha kwagh u i lu ôron sha u wasen nan la. Jighilii yô, ka ken Mkaanem ma Aôndo i gbe u a waan ior kwagh ye.

18. (a) Shighe u i gbe u se wa or kwagh yô, ka nyi i doo u se umburu? (b) Er i tese ken foto shi i pase shin ngeren u kiriki la nahan, ka nyi mbamaren mbara ve lu ôrono?

¹⁸ Aluer u wa or kwagh sha gbenda u vough ga yô, hen kwagh ker. Er se yina yô, se fatyô u dondon igbenda i wan or kwagh i i tim sha mi ken ngeren ne la vough vough nahan ga. (Yak. 3:2)  Ka keng se nzughul angahar. Kpa shighe u se nzughul angahar yô, doo u se hen kwagh ker. Aluer anmgbianev asev mba nomso man mba kasev nenge ér ve doo se ishima yô, shighe u se ôr kwagh shin se er kwagh u doon ve ga kpa, vea wa kwagh ishima a vese ga.—Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér, “ Kwaghwan sha ci u Mbamaren” la.

19. Se er nan ve a saan anmgbianev asev mba nomso man mba kasev cii iyolo?

¹⁹ Ka i lu ican kpishi u wan or kwagh sha gbenda u wasen nan, er kwagh u se hen ken ngeren ne a tese nahan. Se yina, shi mba se we ve kwagh la kpa ve yina. Umbur akaawan a se time sha mi ken ngeren ne la. Shighe u u lu wan or kwagh yô, i lu sha ityôkyaa i injaa. Shi nenge aluer kwaghwan la ngu hange hange, shi ka we i hembe doon u u za lam a nan sha kwagh shon yô. Cii ve u wa or kwagh yô, pine nan mbampin, shi kegh ato a nan sha er u fa mbamzeyol mba nan lu nôngon a mi yô. Nôngo u nengen akaa er nan kpa nan nenge la. Wa ishima a anmgbianev ou mba nomso man mba kasev shi eren kwagh a ve kundu kundu, shi ya ijende a ve. Umbur wer awashima wase yô: Ka u wan ior kwagh sha gbenda u a wase ve la tseegh tsô ga, kpa ka u wan ve kwagh sha gbenda u a saan ve iyol kpaa yô.—Anz. 27:9.