Ino ty Rehafe ty Baiboly Miomba ty Ampahafolon-karena?
Vale’e ara-baiboly
Linily mba hagnomey ampahafolon-karena, a ty dika izay ty ampahafolo ze vokatse azo iareo isan-taogne, o Israelita talohao, mba hanohagnagne ty fivavahagne maregne. Hoe ty Andrianagnahare tamy iareo: ‘Tsy maintsy magnomey ty ampahafolo ze vokatse iaby boake amy ty raha nitongise’o rehe, le ze vokatse boake an-teteke ey isan-taogne.’—Deoteronomia 14:22.
Agnisa ty Lalà i Mosesy, ndra i Lalàna nimean’Andrianagnahare o Israelitao, i lily tihoe tsy maintsy magnomey ampahafolon-karenay. Fa tsy miambegne ty Lalà i Mosesy sasa o Kristianao, le tsy takegne amy iareo ty hagnomea’e ampahafolon-karena. (Kolosianina 2:13, 14) Toko’e hagnomey vola arakarake ze fanapahan-keve’e tam-po’e ao ty Kristiana tsikiraidraike. Faie tsy toko’e hahatsiaro ho ‘malahelo ndra sinere’ reke naho fa manao izay ‘satria ty mpagnomey am-pifaleagne ro tean’Andrianagnahare.’—2 Korintianina 9:7.
Ty ampahafolon-karena trea amy i “Testamenta Talohay” ao
Voarehake mateteke amy Testamenta Taloha ao b tihoe ampahafolon-karena. Nisy firehafagne kedekede ty miomba io avao taloha ty nahazoa o Israelitao ty Lalà i Mosesy. Faie tafara izay vaho tena nisiagne rehake ty miomba aze.
Taloha ty Nagnomeagne i Lalà i Mosesỳ
I Abrama (Abrahama) ty ndaty voaloha’e rehafegne tie nagnomey ampahafolon-karena. (Genesisy 14:18-20; Hebreo 7:4) Hoe fagnomezagne in-draike natao’e hoahy ty mpanjaka i Salema i rahay. Ty anto’e, tsy rehafe ty Baiboly tie mbe nagnomey ampahafolon-karena indraike ty Abrahama ndra ty ana’e.
I Jakoba, zafe i Abrahama ka ty ndaty faharoe rehafe ty Baiboly tie nagnomey ampahafolon-karena. Nanao vava taman’Andrianagnahare ty Jakoba tie naho mitahy aze ty Andrianagnahare, le omei’e aze ty ‘ampahafolo ze raha’ azo’e. (Genesisy 28:20-22) Rehafe ty manam-pahaiagne miomba ty Baiboly fa va’e ho nanao sorogne biby ty Jakoba mba hagnomeagne i ampahafolon-karenay. Ndra tie nitagne ty vava natao’e aza ty Jakoba, le tsy mba namoresé ty keleia’e hagnomey ampahafolon-karena.
Tafara ty Nagnomeagne i Lalà i Mosesỳ
Linily hagnomey ampahafolon-karena o Israelitao mba hanohagnagne ty fivavahagne maregne.
Nimeagne ze ndaty nanompo an’Andrianagnahare marain-tsy hariva o ampahafolon-karenao. Tsy ia zay fa o Levitao, le agnisa izay ty mpisorogne. Ty anto’e, tsy mba nanagne anjara tane hamboleagne iareo. (Nomery 18:20, 21) Nahazo ampahafolon-karena boake amo o vahoakeo ty Levita tsy mpisorogne, le ty ampahafolo igne ka ro nimeagne o mpisorogneo naho fa niavy eo.—Nomery 18:26-29.
Hoe mbe nisy ampahafolon-karena hafa ka nitakegne isan-taogne. Sambe nandrambe soa tamy io ndra ze Levita ndra ze tsy Levita. (Deoteronomia 14:22, 23) Nampiasae o keleiagne Israelitao o ampahafolon-karena iohoe naho fa nisy fete manokagne. Nizaraegne tamo o mahantrao ka io isake telo taogne.—Deoteronomia 14:28, 29; 26:12.
Akore ty nikalikilevagne aze? Ty ampahafolo ty voka ty raha nambolé o Israelitao ro natoka iareo. (Levitikosy 27:30) Faie naho vola ro nimey iareo fa tsy vokatse, le toko’e hampea’e ampahadime’e i rahay. (Levitikosy 27:31) Linily mba hagnomey ty “ampahafolo o biby harégneo” ka iareo.—Levitikosy 27:32.
Akore ty namarita o Israelitao i ampahafolon-karenay? Natoka iareo iaby ze biby fahafolo niakatse boake an-joloke ao. Naho henteagne i Lalànay, le tsy toko’e ho hentea iareo tie soa vao sa raty i bibỳ, sady tsy toko’e hatakalo iareo. (Levitikosy 27:32, 33) Faie azo navalike vola i ampahafolon-karena nampiasaegne tamy fete fatao isan-taogney. Ty anto’e, nanao lia lavitse ty ila’e amo o Israelitao naho fa namonje fete, le nimete soa naho vola ro natao iareo ampahafolon-karena.—Deoteronomia 14:25, 26.
Ombiagne o Israelitao ro nagnomey ty ampahafolon-karena? Nanao izay isan-taogne iareo. (Deoteronomia 14:22) Faie nisy nampiambake aze kede naho fa isake ty taogne fahafito. Ty anto’e, sabata ndra taogne fitofàgne o taogne iohoe le tsy nambole o Israelitao. (Levitikosy 25:4, 5) Tsy nitakegne tamy iareo areke ty hagnomea iareo ampahafolon-karena naho fa niavy i fotoam-pijinjagney. I ampahafolon-karena hafay ro nizarae iareo tamo o mahantrao naho tamo o Levitao isake tie avy ty taogne fahatelo naho fahaenegne taloha i taogne sabatay.—Deoteronomia 14:28, 29.
Nisazeagne vao ze tsy nagnomey ampahafolon-karena? Tsy rehafe ty Lalà i Mosesy tie sazeagne ze ndaty tsy nagnomey ampahafolon-karena. Sambe toko’e ho nahatsapa avao ty ndaty tsikiraidraike tie adidy toko’e hatao’e i rahay. Tsy maintsy nirehake taman’Andrianagnahare o Israelitao tie fa naloa’e i rahay sady nangatake ty fitahia’e naho fa niavy eo. (Deoteronomia 26:12-15) Hoe sahala amy ty nangalatse taman’Andrianagnahare iareo naho nisy tsy naloa’e i rahay.—Malakia 3:8, 9.
Raha navesatse tamo o Israelitao vao i tihoe nagnomey ampahafolon-karenay? Aha’a. Fa nampitamà o firenena iohoe ty Andrianagnahare tie naho manao izay iareo, le homei’e fitahiagne maro sady tsy ho ore ndra inogn’ino iareo. (Malakia 3:10) Faie ze firenena tsy nandoa i ampahafolon-karenay le nijale. Ty anto’e, tsy nitahien’Agnahare sasa iareo. Tsy afake nagnampe iareo hanompo an’Andrianagnahare ka ty mpisorogne naho o Levitao satria tsy maintsy niasa mba hahazoagne vola.—Nehemia 13:10; Malakia 3:7.
Ty ampahafolon-karena trea amy i “Testamenta Vaovaoy” ao
Mbe linily hagnomey ampahafolon-karena ty mpanompon’Andrianagnahare, tamy i Jesosy tambone tane etoy. Faie tsy nitakegne sasa io tafara ty nimateza i Jesosy.
Tamy ty andro i Jesosy
Trea amy Testamenta Vaovao ao c tie mbe nagnomey ampahafolon-karena o Israelitao tamy i Jesosy tambone tane etoy. Ndra i Jesosy aza nagneke tie tsy maintsy naloa i ampahafolon-karenay. Faie nimelohe i Jesosy o mpitarike fivavahagne ila’e nagnomey ampahafolon-karenao, ie amy izao tsy mba nidare ze ‘raha tena lahibey tamo o Lalànao ao, le tihoe manao ty maregne naho mamindra fo vaho tihoe azo atokisagne.’—Matio 23:23.
Tafara ty nimateza i Jesosy
Tsy nitakegne sasa o ampahafolon-karenao, tafara ty nimateza i Jesosy. Ty anto’e, fa nifoagne ty Lalà i Mosesy naho fa nimate tamy i oren-kataey eo ty Jesosy, agnisa izay i lily manao tihoe toko’e ‘hamory ampahafolon-karenay.’—Hebreo 7:5, 18; Efesianina 2:13-15; Kolosianina 2:13, 14.
a Tihoe ampahafolon-karena, le ty “ampahafolo ty karama azo ty ndaty raike sady natokagne mba hanoagne raha voafaritse soa. ... Amy Baiboly ao, le mateteke io ro ampiasaegne amy ty raha mifandrambe amy ty fivavahagne.”—Harper’s Bible Dictionary, peje 765.
b Testamenta Taloha ty ahafantara o ndatio ty boke Genesisy hatrake amy ty boke Malakia amy Baiboly ao.
c Testamenta Vaovao ty ahafantara o ndatio ty boke Matio hatrake amy ty boke Apokalypsy amy Baiboly ao.