1, 2. (a) Kerea pěndangu anạu sěmbaụ i kitẹ soal u kerohanian? (b) Kakiwal᷊o penting apa sarung ěndungang i kitẹ?

SĚNGKATAU saudari su Kanada naul᷊ị su tempong i sie nakoạ taumata rohani, i sie limembong mal᷊uasẹ̌ kụ ene nakatul᷊ung si sie timatěngo masalane. Sěngkatau saudara su Brasil seng nẹ̌kawing karěngụe 23 su taunge. I sie naul᷊ị ual᷊ingu nakoạ taumata rohani pẹ̌kakawinge mararame. Sěngkatau saudara su Filipina naul᷊ị tiněna rohani nakakoạ i sie matěnang dingangu nakatul᷊ung si sie nědal᷊ahapị dingangu anạu sěmbaụ bọu haghing latar belakang.

² Nal᷊ahẹ piạ lawọ gunane mạeng i kitẹ makoạ taumata rohani. Apa botonge koateng i kitẹ tadeạu makoạ limembong rohani? Humotong, i kitẹ harusẹ̌ makaěna apa niul᷊ị u Alkitapẹ̌ soal u taumata rohani arau lẹ̌ahạkengu rohkẹ̌ masusi dingangu tiněnane mẹ̌sul᷊ungu tiněnang Yehuwa. Su pěngangěndungang ini, i kitẹ sarung sumimbahẹ̌ tatělu kakiwal᷊o ini: (1) Apa mangal᷊ene makoạ taumata rohani? (2) I sai těnoěng i kitẹ tadeạu makoạ limembong rohani?  (3) Kerea piạ ’tingirang [arau tiněna] mẹ̌sul᷊ung i Kristus’ makatul᷊ung si kitẹ makoạ taumata rohani?

3. Kerea Alkitapẹ̌ nělahẹ pẹ̌tatěntange taumata jasmani dingangu taumata rohani?

³ Rasul Paulus nẹ̌tul᷊ung si kitẹ makaěna apa pẹ̌tatěntange taumata ”mạnaghuang Rohkẹ̌ u Ruata” arau taumata rohani dingangu taumata ”ta mananaghuangu Rohkẹ̌ u Ruata” arau taumata jasmani. (Basa 1 Korintus 2:14-16.) Taumata jasmani ”tawe makatarimạ u apan nilahẹ u Rohkẹ̌ ene. Watụ u su taumata ene kěbi-kěbị ene ute kai mẹ̌sul᷊ungu hal᷊ẹ̌ u katatungkọ [arau kawawodokẹ̌]. Tau ene tawe makaěnna, u ene kětạewen nipanda kere kakakoạ u marokẹ̌ sěmatang”. Taumata rohani ”měngarẹ̌gam patikụ sabarang”, kụ si sie piạ ’tingirang [arau tiněna] mẹ̌sul᷊ung i Kristus’. Paulus němahansang si kitẹ tadeạu makoạ taumata rohani. Apa lai pẹ̌tatěntange taumata jasmani dingangu taumata rohani?

4, 5. Taumata jasmani ene kerea?

⁴ Kerea taumata jasmani mẹ̌tiněna? Taumata jasmani tụtol᷊e tiněnang dunia, kụ kětạeng měngal᷊imona kapulung batangeng. Tumuhụ si Paulus ene kai tiněnang ”taumata lụlawang Duata”. (Ef. 2:2) I sire gampang matol᷊e kakanoạu taumata wal᷊inẹ. I sire měkẹ̌koạ barang tumuhụ si sire mapaelẹ̌, kụ i sire tawe měpẹ̌pandung standar u Mawu. Taumata jasmani kětạeng mětẹ̌tiněna hal᷊ẹ̌ jasmani, kụ su pěndang i sire doitẹ̌, kedudukan, dingangu hakẹ̌ i sire kai limembong penting sul᷊ungu barang bal᷊inẹ.

⁵ Taumata jasmani lai měkẹ̌koạ ”kapulun tabiatu taumata”. (Gal. 5:19-21) Su surate humotong gunang tau Sahani su Korintus, i Paulus nẹ̌sěbạ barang bal᷊inẹ lai kẹ̌koatengu taumata jasmani. I sire tawe měgẹ̌gaghighilẹ̌, makakoạ taumata wal᷊inẹ mẹ̌sitori, měnahowong taumata wal᷊inẹ gunang lumawang, mẹ̌bawa kasus sarang pengadilan, tawe měngadatẹ̌ těmbonang, bọu ene kaěng dingangu inumang nakoạ limembong penting su pěbawiahi sire. Taumata jasmani tawe lụlawang sasal᷊ukạ. (Baw. 7:21, 22) Yudas naul᷊ị taumata jasmani botonge kailangengu rohkẹ̌ i Yehuwa.​—Yud. 18, 19.

6. Taumata rohani ene kerea?

⁶ Nẹ̌tatěntang dingangu taumata jasmani, taumata rohani sěbạe měngẹ̌ngarěga pẹ̌dal᷊ahapịe dingangu Mawu. I sie mapulu ahạkengu rohkẹ̌ masusi bọu Mawu dingangu mětẹ̌tawakal᷊i mẹ̌těno si Yehuwa. (Ef. 5:1) I sie mẹ̌tawakal᷊i makaěna pěndang i Yehuwa dingangu měmanda haghing hal᷊ẹ̌ kere cara Yehuwa měmanda. I sie nědal᷊ahapị mapia dingangi Yehuwa. Bal᷊inẹ kere taumata jasmani, taumata rohani tụtol᷊e standar i Yehuwa su ral᷊ungu pěbawiahe. (Mzm. 119:33; 143:10) I sie tawe někoạ ”kapulun tabiatu taumata” katewe i sie něnodẹ ”manga buang rohkẹ̌”. (Gal. 5:22, 23, Terjemahan Dunia Baru, NW) Gunang mapakal᷊ahẹ apa mangal᷊ene piạ tiněna rohani, kěnang pẹ̌tiněna: Taumata sěbạkeng tahapẹ̌bisnis mạeng i sie sěntiniạ mětẹ̌tiněna hal᷊ẹ̌ u bisnis. Kerene lai, taumata isěbạ taumata rohani mạeng i sie sěntiniạ mětẹ̌tiněna hal᷊ẹ̌ rohani.

7. Apa niul᷊ị u Alkitapẹ̌ soal u taumata piạ tiněnane rohani?

⁷ Yesus naul᷊ị taumata tiněnane rohani  ene mal᷊uasẹ̌ su pěbawiahe. Matius 5:3 naul᷊ị, ”Kariangkamang i sire apang mědẹ̌deạ hal᷊ẹ̌ rohani, ual᷊ingu Kararatuangu sorga kai tataghuaneng i sire.” Bọu ene lai, Roma 8:6 nělahẹ gunane mạeng piạ tiněna rohani. Ayatẹ̌ ene naul᷊ị, ”Kereu tiněnnanu e nipẹ̌kawasaěngu lulun taumata, něnggạe ute papate. Arawe kamageng tiněnnanue nipẹ̌kawasaěngu Rohkẹ̌ u Ruata, pul᷊ise ute pẹ̌bawiahẹ̌, ore lai pẹ̌darame ringangu Ruata.” Hakị u ene, mạeng piạ tiněna rohani, orasẹ̌ ini i kitẹ botonge mẹ̌dame dingangu Mawu, naung i kitẹ matěnang, dingangu piạ pělaharapẹ̌ měbiahẹ̌ kěkalẹ̌.

8. Kawe nụe tawe gampang makoạ taumata rohani?

⁸ Katewe, i kitẹ měbẹ̌biahẹ̌ su tal᷊oarang taumata tawe měpẹ̌pandung pěndangu Mawu. Hakị u ene, i kitẹ harusẹ̌ měndiagạ tiněnang i kitẹ. Mạeng i kitẹ tawe měloho tiněnang i kitẹ dingangu tiněnang Yehuwa, dunia ini sarung měloho tiněnang i kitẹ dingangu barang nẹ̌sal᷊a. Mạeng kerene, kerea měloho tiněnang i kitẹ dingangu hal᷊ẹ̌ rohani kụ turusẹ̌ tumuwo secara rohani?

9. (a) Kerea tadeạu i kitẹ piạ tiněna rohani? (b) Kakanoạ i sai sarung těnoěng i kitẹ?

⁹ Mẹ̌sul᷊ung anạ kadodọ něngěndung bọu matimade dingangu tụtol᷊e kakanoạ mapia bọu i sire, i kitẹ lai harusẹ̌ měngěndung bọu taumata apang mědẹ̌dal᷊ahapị mapia dingangi Yehuwa, kụ mẹ̌těno si sire. Ini sarung makakoạ si kitẹ piạ tiněna rohani. I kitẹ lai měngěndung soal u taumata jasmani tadeạu i kitẹ masingkạ apa tawe wotonge koateng i kitẹ. (1 Kor. 3:1-4) Su Alkitapẹ̌ piạ contoh mapaelẹ̌ dingangu dal᷊akị. Mahịe i kitẹ měngěndung kakanoạ mapia bọu i Yakub, Maria, dingangi Yesus.

10. Kerea i Yakub něnodẹ i sie kai taumata rohani?

 ¹⁰ Mẹ̌sul᷊ung kal᷊awokange bọu i kitẹ, pěbawiahi Yakub lai masigěsạ. Tuhange, i Esau, mapulu měmate si sie. Papạe mantu turusẹ̌ měngẹ̌ngakal᷊ẹ̌ si sie. Katewe pangangimang i Yakub su dianding i Yehuwa si Abraham tatapẹ̌ matoghasẹ̌. Yakub masingkạ keluargane sarung makoạ bageang bọu kaghaghanapu dianding Yehuwa, hakị u ene i sie mapia měngurusẹ̌ keluargane. (Pěnd. 28:10-15) Yakub tawe němala kakanoạu taumata tawe rohani makakoạ si sie miwul᷊e dianding Yehuwa. Contone, i Yakub nakitul᷊ung si Yehuwa gunang měnal᷊amatẹ̌ si sie su tempong i sie natakụ tuhange měnilakạ si sie. I sie nẹ̌doa, ”Watụ u MAWU e seng nẹ̌kědo sarung měhundugẹ̌ patikụ sabarang pakapia waugu iạ dingangu mangonggọ u hiteku pakal᷊awọ . . . mẹ̌sul᷊ungu ěnne su apeng.” (Pěnd. 32:6-12) Pangangimang i Yakub su dianding Yehuwa sěbạe matoghasẹ̌ kụ ene nal᷊ahẹ bọu dal᷊engu wiahe.

11. Kerea i kitẹ masingkạ i Maria kai taumata rohani?

¹¹ Kěnang pẹ̌tiněna lai soal i Maria. Yehuwa němile si sie nakoạ mamạ i Yesus ual᷊ingu i sie kai taumata rohani. Pẹ̌basạe apa niul᷊ị i Maria su tempong i sie nẹ̌tiwo anạu sěngkataune i Zakharia dingangi Elisabet. (Basa Lukas 1:46-55, NW.) Bọu bawerane nal᷊ahẹ i Maria puluang měngěndung Hengetang u Mawu, kụ i sie masingkạ kahěngang Manga Bukẹ̌ Ibrani. (Pěnd. 30:13; 1 Sam. 2:1-10; Mal. 3:12) Kụ maning i Maria dingangi Yusup seng bọu nẹ̌kawing, i rẹ̌dua něngampal᷊ẹ̌ sarang i Yesus nalahirẹ̌ buhudeng nẹ̌sěngkawadang. Tugasẹ̌ bọu Mawu limembong penting si rẹ̌dua sul᷊ungu kapulung i rẹ̌dua hala. (Mat. 1:25) Bọu ene lai, i Maria měmẹ̌manda apa nariadi si Yesus dingangu dụdaringihẹ̌  apa nitěntirone. ”Kụ patikụ ene kạdaresọ si [Maria] su ral᷊ungu naunge”. (Luk. 2:51) Nal᷊ahẹ i Maria sěbạe mapulu makasingkạ dianding Mawu soal i Mesias. Apa i kitẹ mětẹ̌těno si Maria dingangu turusẹ̌ měkẹ̌koạ kapulung Mawu?

12. (a) Kerea i Yesus nẹ̌těno si Amange? (b) Kerea i kitẹ mẹ̌těno si Yesus? (Pěmanda gambarẹ̌ humotong su pěngangěndungang ini.)

¹² Bọu kěbị taumata apang něbiahẹ̌ su dunia, i Yesus kai tatěnoěng kapaelange soal u piạ tiněna rohani. Su kanandụu pelayanan dingangu pěbawiahe su dunia, i sie mang měkẹ̌koạ kapulung Yehuwa dingangu tụtol᷊e standar’E. Yesus lai mapulu mẹ̌těno si Amange. Ini kasilong bọu carane i sie mẹ̌tiněna, pěndange, dingangu kakanoạe. (Yoh. 8:29; 14:9; 15:10) Contone, basạe apa nilahẹ i Yesaya soal u tatal᷊ěntụ i Yehuwa, bọu ene pěmanda kerea i Markus nělahẹ pěndang i Yesus. (Basa Yesaya 63:9; Markus 6:34.) Apa i kitẹ mẹ̌těno si Yesus měnodẹ tatal᷊ěntụ dingangu mẹ̌tul᷊ung taumata wal᷊inẹ? Kere i Yesus, apa i kitẹ sibukẹ̌ měnginjilẹ̌ dingangu měněntiro habarẹ̌ mapia? (Luk. 4:43) Taumata rohani kai matal᷊ěntụ dingangu mětẹ̌tawakal᷊i mẹ̌tul᷊ung taumata wal᷊inẹ.

13, 14. (a) Apa kaěndungang i kitẹ bọu taumata rohani orasẹ̌ ini? (b) Gělịko contoh.

¹³ Orasẹ̌ ini, lawọ anạu sěmbaụ mětẹ̌tawakal᷊i mẹ̌těno si Kristus. I sire masěmangatẹ̌ měnginjilẹ̌, maělugẹ̌, dingangu matal᷊ěntụ. Maning tawe nasukụ, i sire mẹ̌tawakal᷊i měnodẹ sipatẹ̌ mapia dingangu měkoạ kapulung Yehuwa. Rachel, sěngkatau saudari su Brazil naul᷊ị, ”Iạ puluang tumol᷊e modelẹ̌u pakeang dunia ini, kụ ene tawe nẹ̌tatahino. Katewe, su tempong něngěndung Alkitapẹ̌, iạ mapulu mẹ̌bal᷊ui makoạ taumata rohani. Ene tawe gampang, katewe iạ limembong mal᷊uasẹ̌ dingangu piạ timonang pěbawiahẹ̌.”

¹⁴ Reylene, sěngkatau saudari su Filipina, tụtatěngo sigěsạ bal᷊inẹ. Maning seng něngěndung Alkitapẹ̌, i sie turusẹ̌ měnẹ̌nahusu sikol᷊ah marangẹ dingangu hal᷊ẹ̌ mapaelẹ̌. Suwụe, i sie seng tawe někoạ cita-cita rohanine. I sie naul᷊ị, ”Iạ nakapěndang kere piạ barang nailang bọu pěbawiahẹ̌ku, ene limembong penting bọu hal᷊ẹ̌ku.” Reylene němal᷊ui tiněnane dingangu němělọ kapulung Yehuwa su tampạ kahumotongange su pěbawiahe. Orasẹ̌ ini, i sie mangimang su dianding Yehuwa su Matius 6:33, 34. I sie naul᷊ị, ”Iạ masingkạ Yehuwa sarung měnukụ kebutuhanku!” Aramanung su sidang i kamene lai piạ anạu sěmbaụ piạ sipatẹ̌ mẹ̌sul᷊ung. Su tempong i kitẹ nakasilo i sire nẹ̌těno si Kristus, i kitẹ mapulu mẹ̌těno si sire.​—1 Kor. 11:1; 2 Tes. 3:7.

15, 16. (a) Apa harusẹ̌ koateng i kitẹ tadeạu makoạ kere i Kristus? (b) Kerea ’tingirang [arau tiněna] mẹ̌sul᷊ung i Kristus’ měngahạ si kitẹ?

¹⁵ Kerea i kitẹ botonge mẹ̌těno si Kristus? Humotong Korintus 2:16 nělahẹ i kitẹ harusẹ̌ piạ ’tingirang [arau tiněna] mẹ̌sul᷊ung i Kristus’. Filipi 2:5 něgělị laingatẹ̌ si kitẹ, ”Karimạko i kamene piạ kanaunge kere Mawu Yesus Kristus.” Tadeạu makoạ kere i Kristus, i kitẹ harusẹ̌ měngěndung kerea tiněna, pěndang, dingangu kakanoạe. Si Yesus pẹ̌dal᷊ahapịe dingangu Mawu limembong  penting sul᷊ungu barang bal᷊inẹ. Hakị u ene, mạeng mẹ̌těno si Yesus, i kitẹ mẹ̌těno si Yehuwa. Ene alasange i kitẹ harusẹ̌ mẹ̌tiněna mẹ̌sul᷊ung i Kristus.

¹⁶ Kerea i kitẹ měngěndung mẹ̌tiněna kere i Yesus? Manga muriti Yesus nakasilo i sie někoạ mukjizat, nakaringihẹ̌ i sie něněntiro taumata lawọ, nakasilo kerea i sie někoạ taumata bọu haghing latarbelakang, dingangu kerea i sie lẹ̌ahakengu tiněnang Yehuwa. I sire naul᷊ị, ’Seng i kami ini nakasilo hala patikụ apang kẹ̌koatenge.’ (MMR. 10:39) Orasẹ̌ ini, i kitẹ tawe makasilo si Yesus. Katewe, manga bukẹ̌ Injilẹ̌ makatul᷊ung si kitẹ makasingkạ si sie. Su tempong mẹ̌basa dingangu mẹ̌tiněna bukẹ̌ Matius, Markus, Lukas, dingangu Yohanes, i kitẹ makaěndung lawọ soal u cara i Yesus mẹ̌tiněna. Ini makatul᷊ung si kitẹ ’tumol᷊e ěnnạu laede’ hakị u ene cara i kitẹ mẹ̌tiněna sarung mẹ̌sul᷊ung dingangu cara i Yesus mẹ̌tiněna.​—1 Ptr. 2:21.

17. Apa gunane mẹ̌tiněna kere i Kristus?

¹⁷ Apa gunane mẹ̌tiněna kere i Kristus? Mạeng i kitẹ kumaěng kaěng makasehatẹ̌, badang i kitẹ sarung matoghasẹ̌. Kerene lai mạeng měloho tiněnang i kitẹ dingangu tiněnang i Kristus, kerohanian i kitẹ sarung matoghasẹ̌. Kakạděngụe, i kitẹ sarung makasingkạ apa sarung koateng i Yesus su haghing situasi, kụ i kitẹ lai makakoạ putusang mapaelẹ̌. Pul᷊ise, i kitẹ makal᷊uasẹ̌ naungu Mawu dingangu piạ hati nurani wurěsi. Ini kai alasang mapaelẹ̌ i kitẹ ’mẹ̌těno Tuang Yesus Kristus’.​—Rm. 13:14, NW.

18. Apa seng niěndungangu soal u makoạ taumata rohani?

¹⁸ I kitẹ seng něngěndung apa mangal᷊ene makoạ taumata rohani dingangu kerea kakanoạu taumata apang lẹ̌ahạkengu rohkẹ̌ masusi. I kitẹ lai něngěndung piạ ’tingirang [arau tiněna] mẹ̌sul᷊ung i Kristus’, makatul᷊ung si kitẹ mẹ̌tiněna kere i Yehuwa dingangu mědal᷊ahapị dingang’E. Katewe, piạ lai harusẹ̌ ěndungang i kitẹ. Contone, kerea makasingkạ kerohanian i kitẹ seng matoghasẹ̌? Apa koateng i kitẹ tadeạu kerohanian i kitẹ sauneng kakạtoghase? Kerea i kitẹ piạ tiněna rohani su pěbawiahẹ̌ ěllo-ěllo? Ene sarung ěndungang su pěngangěndungang tuhụe.