SURA YA 14

Naweza Kujilinda Jinsi Gani Shuleni?

Tia alama kweli au si kweli:

1. Kunyanyaswa ni kuumizwa kimwili tu:

□ Kweli

□ Si kweli

2. Nyakati zote kunyanyaswa kimapenzi kunatia ndani kushikwa-shikwa:

□ Kweli

□ Si kweli

3. Wasichana pia wanaweza kuwatesa na kuwanyanyasa wengine:

□ Kweli

□ Si kweli

4. Ikiwa unateswa au unanyanyaswa kimapenzi, hakuna jambo unaloweza kufanya:

□ Kweli

□ Si kweli

 MAMILIONI ya vijana wanaonyanyaswa shuleni huishi kwa woga kila siku. Kijana anayeitwa Ryan anasema: “Safari ya dakika 15 katika basi ilionekana kana kwamba ni ya saa nyingi kwa sababu zaidi ya kutukanwa, nilipigwa pia.” Vijana wengine hunyanyaswa kimapenzi. Msichana anayeitwa Anita anasema: “Mvulana mmoja aliyekuwa maarufu sana shuleni alinibana ukutani na kuanza kunishika-shika isivyofaa. Nikamwambia aache kunishika-shika lakini hakuacha. Alifikiri ninacheza.”

Vijana wengine hata hunyanyaswa na wanafunzi wenzao kupitia Intaneti. Je, wewe hunyanyaswa? Ikiwa ndivyo, unaweza kufanya nini? Kuna mengi unayoweza kufanya! Lakini kwanza acheni tuchunguze taarifa zilizo mwanzoni mwa sura hii.

1. Si kweli. Watu wengi huwanyanyasa wengine kwa maneno bali si kwa kuwapiga. Watu fulani huwanyanyasa wengine kwa vitisho, matusi, kejeli, na dhihaka.

2. Si kweli. Hata “kumsifu” au kumtazama mtu kwa njia inayoonyesha kwamba unamtamani, au kufanya mizaha michafu kunaweza kuwa kumnyanyasa kimapenzi.

3. Kweli. Wanyanyasaji wanaweza kuwa wavulana au wasichana.

4. Si kweli. Unaweza kuchukua hatua ili kukomesha unyanyasaji huo. Acha tuone mambo unayoweza kufanya.

Kumshinda Mnyanyasaji Bila Kutumia Ngumi

Wanyanyasaji fulani hutaka tu kukuchokoza waone utafanya nini. Lakini Biblia  inatoa shauri hili la hekima: “Usiwe na haraka kuudhika katika roho yako.” (Mhubiri 7:9) Ukweli ni kwamba ‘kulipa uovu kwa uovu’ kunaweza kuongeza kuni kwenye moto na kusababisha matatizo zaidi. (Waroma 12:17) Hivyo basi, unaweza kumshinda jinsi gani mnyanyasaji bila kutumia ngumi?

Usichukulie mambo kwa uzito kupita kiasi. Ikiwa dhihaka imekusudiwa tu kuchekesha, cheka na wengine badala ya kukasirika. Mvulana anayeitwa Eliu anasema: “Nyakati nyingine ni afadhali tu kupuuza maneno ya uchokozi.” Mtu anayekuchokoza akiona kwamba maneno yake hayakuudhi, ataacha kukuchokoza.

Uwe mpole. Biblia inasema: “Jibu, linapokuwa la upole, hugeuza ghadhabu.” (Methali 15:1) Kwa kawaida mnyanyasaji hatazamii kamwe umjibu kwa upole, na kufanya hivyo kunaweza kutuliza hali. Ni kweli kwamba unahitaji kujizuia ili utulie unaposhambuliwa. Sikuzote hilo ndilo jambo linalofaa. Andiko la Methali 29:11 linasema: “Mtu mjinga huiachilia roho yake yote, lakini mwenye hekima huituliza mpaka mwisho.” Upole si udhaifu. Mtu mpole hapotezi usawaziko kwa urahisi, lakini mara nyingi mnyanyasaji ni mtu ambaye hajiamini, hana kusudi maishani, au amekata tamaa. Ndiyo sababu Biblia inasema: “Asiye mwepesi wa hasira ni bora kuliko mwanamume mwenye nguvu.”—Methali 16:32.

 Jilinde. Hali ikizidi kuwa mbaya, huenda ukahitaji kutafuta ‘njia ya kujitoa’ katika hali hiyo. Andiko la Methali 17:14 linasema: “Kabla mabishano hayajalipuka, jiondokee.” Kwa hiyo, ikiwa unaona kwamba kutakuwa na jeuri, ondoka au hata ukimbie. Ikiwa huwezi kukimbia, unaweza kutumia njia yoyote ili kujikinga.

Ripoti jambo hilo. Wazazi wako wanapaswa kujua kinachotukia. Wanaweza pia kukupa mashauri yanayofaa. Kwa mfano, wanaweza kupendekeza uzungumze na ofisa fulani wa shule, kama vile mshauri, kuhusu jambo hilo. Uwe na hakika kwamba wazazi na walimu wa shule wanaweza kushughulikia hali hiyo kwa busara ili usipate matatizo zaidi.

Tuseme nini basi? Mnyanyasaji hawezi kupata ushindi usipotenda kama anavyotazamia. Hivyo, usikubali kunaswa na mtego wake wa kukufanya ukasirike. Badala yake, unaweza kufanikiwa kwa kutumia mapendekezo yaliyotajwa.

Jinsi Unavyoweza Kufanya Unaponyanyaswa Kimapenzi

Ikiwa unanyanyaswa kimapenzi, ni jambo la kawaida kukasirika! Je, kuna jambo lolote ambalo  unaweza kufanya? Kuna mengi! Fikiria mapendekezo yafuatayo.

Kataa katakata kutongozwa. Huenda wanyanyasaji wakafikiri kwamba kusitasita kunaonyesha kwamba unakubali au huenda ukakubali, usipowasadikisha vinginevyo. Hivyo basi, siyo yako na iwe siyo. (Mathayo 5:37) Kucheka-cheka au kutenda kana kwamba unaona haya, hata ikiwa ni kwa sababu unaiona hali hiyo kuwa yenye kuaibisha, kunaweza kumfanya mnyanyasaji akuelewe vibaya. Shikilia msimamo wako na useme waziwazi. Huo ndio ulinzi bora!

Fanya kituko. Anita anasema hivi kuhusu mtu aliyemnyanyasa: “Nililazimika kumwaibisha mbele ya marafiki  wake kwa kumwambia kwa sauti kubwa AKOME kunishika-shika!” Ikawaje? “Marafiki wake wote walimcheka. Aliacha kuzungumza nami, lakini siku chache baadaye aliniomba msamaha na hata siku moja alinitetea wakati mtu mwingine alipojaribu kunisumbua.”

Asipoacha, nenda zako. Hata ikihitajika, kimbia. Na ikiwa huwezi kukimbia, una haki ya kujilinda. (Kumbukumbu la Torati 22:25-27) Msichana mmoja Mkristo anasema, “Mvulana fulani alipojaribu kunishika kwa nguvu, nilimtwanga ngumi, na kukimbia!”

Mwambie mtu fulani. “Hivyo ndivyo nilivyofanya mwishowe,” anasema Adrienne mwenye umri wa miaka 16. “Niliwaomba wazazi wangu mashauri nilipoanza kusumbuliwa na mvulana niliyemwona kuwa rafiki. Kadiri nilivyokataa, ndivyo alivyozidi, aliona ni mchezo tu.” Wazazi wa  Adrienne walimpa mashauri mazuri yaliyomsaidia kushughulikia tatizo hilo. Bila shaka, wazazi wako pia wanaweza kukusaidia.

Kushughulika na mtu anayekutesa au kukunyanyasa kimapenzi si rahisi. Lakini sikuzote kumbuka: Si lazima vijana Wakristo wawe watu tu wa kunyanyaswa wasioweza kujikinga; wala hawapaswi kuwaruhusu watu wawanyanyase au wawashawishi kwa utongozi wao. Kwa kuchukua hatua zilizotajwa, unaweza kushughulikia hali hizo.

PATA HABARI ZAIDI KATIKA BUKU LA 1, SURA YA 18

KATIKA SURA INAYOFUATA

Jambo moja ambalo ni gumu kushughulika nalo ni tamaa ya kuwa sawa na wenzako. Jifunze jinsi ya kushughulikia hali hiyo ifaavyo.

MAANDIKO MUHIMU

“Ikiwezekana, kwa kadiri inavyowategemea ninyi, iweni wenye kufanya amani na watu wote.”—Waroma 12:18.

PENDEKEZO

Ikiwa unanyanyaswa, tenda kwa ujasiri, bali si kwa jeuri. Mwambie anayekunyanyasa akome kabisa. Ondoka bila fujo. Akiendelea, mjulishe mtu anayeweza kukusaidia.

JE, WAJUA . . .?

Kuvaa mavazi ya rangi au mtindo unaotambulisha genge fulani kunaweza kukufanya ushambuliwe. Mtu mmoja aliyeshirikiana na genge fulani anasema: “Ikiwa tungemwona mtu aliyevaa mavazi kama yetu naye si mmoja wetu, kwa kawaida tungemshambulia. Mtu huyo alilazimika kujiunga nasi la sivyo angeona cha mtema-kuni.”

HATUA ZA KUCHUKUA!

Mtu akijaribu kunivunjia heshima au kunichokoza, nita ․․․․․

Ili kujiepusha na matatizo, nita ․․․․․

Mambo ambayo ningependa kuuliza mzazi (wazazi) wangu kuhusu habari hii ․․․․․

UNA MAONI GANI?

● Unaweza kufanya nini ili kuwa na uhakika na utulivu zaidi na hivyo kupunguza uwezekano wa kunyanyaswa?

● Unaweza kufanya nini ukinyanyaswa kimapenzi? (Fikiria visa fulani halisi vinavyoweza kutokea na jinsi unavyoweza kutenda.)

● Kwa nini unapaswa kuona kunyanyaswa kimapenzi kuwa jambo zito?

[Blabu katika ukurasa wa 123]

’Ukijua kwamba vita vitatokea, jiepushe, na uende nyumbani. Wengine hutaka kujionea nao hujikuta katika taabu.’’—Jairo

[Sanduku katika ukurasa wa 125]

Jinsi ya Kuepuka Kunyanyaswa Kimapenzi

Usichezee hisia za wengine. Kufanya hivyo kunaweza kuwafanya wengine waanze kukunyanyasa kimapenzi. Biblia inauliza: “Je, waweza kuweka moto kifuani na nguo zako zisiungue?” (Methali 6:27, Biblia Habari Njema) Ukweli ni kwamba, kuchezea hisia za wengine ni kucheza na moto.

Chagua marafiki kwa hekima. Kwa kuwa waswahili hujuana kwa vilemba, huenda watu wakaamini kwamba tabia yako ni sawa na ya rafiki zako. Msichana anayeitwa Carla anasema, “Ukishirikiana na watu ambao wanapenda maneno au michezo ya kimapenzi, basi wewe pia utanyanyaswa.”—1 Wakorintho 15:33.

Chagua mavazi kwa uangalifu. Huenda mavazi yako yakaonyesha kimakosa kwamba unataka sana kuwavutia watu wa jinsia tofauti, nawe utakuwa umechokoza nyuki.—Wagalatia 6:7.

Wajulishe wengine kwamba wewe ni Mkristo. Usipofanya hivyo, hakuna yeyote atakayekuwa na sababu ya kutazamia uishi kulingana na viwango vya Kikristo.—Mathayo 5:15, 16.

[Picha katika ukurasa wa 124]

Kutenda kwa hasira unapodhihakiwa na mnyanyasaji ni kama kuongeza mafuta kwenye moto

[Picha katika ukurasa wa 127]

Mwambie mtu anayekunyanyasa akome!