KWA miaka mingi, Biblia Takatifu—Tafsiri ya Ulimwengu Mpya imeboreshwa mara kadhaa, lakini mabadiliko makubwa zaidi yalifanywa katika toleo la Kiingereza la mwaka 2013. Kwa mfano, idadi ya maneno imepungua kwa asilimia 10 hivi katika toleo hilo. Baadhi ya maneno muhimu ya Biblia yalifikiriwa upya. Sura fulani zimewekwa katika mtindo wa mashairi, na maelezo ya chini yanayotoa ufafanuzi zaidi yameongezwa katika chapa ya kawaida. Haiwezekani kuzungumzia mabadiliko yote kwenye makala hii, lakini acheni tuchunguze mabadiliko machache ya msingi.

Ni maneno gani muhimu ya Biblia yamebadilishwa? Kama ilivyotajwa kwenye makala iliyopita, maneno “Sheoli,” “Hadesi” na “nafsi” yalifikiriwa upya. Kwa kuongezea, maneno mengine mengi yamerekebishwa.

Kwa mfano, katika toleo hilo la Kiingereza, maneno “mwenendo mlegevu” yamerekebishwa kuwa “mwenendo mpotovu,” ambayo yanawasilisha maana halisi ya neno la Kigiriki. Neno “ustahimilivu,” kama lilivyotumiwa awali, huenda likaeleweka kimakosa kumaanisha kuteseka kwa muda mrefu, lakini neno “subira” linawasilisha maana sahihi. (Gal. 5:19-22) Badala ya maneno “fadhili zenye upendo,” wazo limewasilishwa kwa usahihi zaidi kwa kutumia maneno “upendo mshikamanifu.” Hilo linatoa maana ya neno la Biblia ambalo mara nyingi hutumiwa pamoja na neno “uaminifu.”—Zab. 36:5; 89:1.

Baadhi ya maneno ambayo yalitafsiriwa kwa njia moja, sasa yametafsiriwa kulingana na muktadha. Kwa mfano, neno la Kiebrania ʽoh·lamʹ, ambalo mwanzoni lilitafsiriwa “wakati usio na kipimo,” linaweza pia kumaanisha “milele.” Linganisha jinsi hilo linavyoathiri tafsiri ya Zaburi 90:2 ambalo linatoa wazo la umilele, na Mika 5:2 ambalo linarejelea kipindi fulani hususa cha wakati.

Neno la Kiebrania na la Kigiriki linalotafsiriwa “mbegu” katika Maandiko, linaweza kumaanisha mbegu halisi zinazopandwa shambani, au linaweza kutumiwa kwa njia ya mfano kumaanisha “uzao.” Matoleo ya awali ya Tafsiri ya Ulimwengu Mpya yalitumia neno “mbegu” kila mahali lilipopatikana, ikiwemo katika Mwanzo 3:15. Hata hivyo, si kawaida leo kutumia neno “mbegu” ili kumaanisha “uzao” katika lugha ya Kiingereza, hivyo toleo la mwaka 2013 limetumia neno “uzao” kwenye Mwanzo 3:15 na katika maandiko mengine pia. (Mwa. 22:17, 18; Ufu. 12:17) Mahali pengine limetafsiriwa kulingana na muktadha.—Mwa. 1:11; Zab. 22:30; Isa. 57:3.

 Kwa nini tafsiri nyingi za neno kwa neno zimebadilishwa? Nyongeza A1 ya toleo la mwaka 2013 inasema kwamba tafsiri nzuri ya Biblia “inawasilisha maana sahihi ya neno au msemo ikiwa tafsiri ya neno kwa neno inapotosha au kuficha maana.” Iwapo misemo ya lugha ya awali inaeleweka katika lugha nyingine, basi inatafsiriwa neno kwa neno. Kwa mfano, msemo “ninayechunguza . . . mioyo” kwenye andiko la Ufunuo 2:23, unaeleweka katika lugha nyingi. Hata hivyo, katika mstari huohuo, msemo “ninayechunguza figo,” huenda usieleweke vizuri, hivyo neno “figo” limetafsiriwa kuwa “hisia za ndani kabisa,” na hilo linawasilisha maana halisi ya neno la lugha ya awali. Vivyo hivyo, kwenye Kumbukumbu la Torati 32:14, msemo “mafuta ya figo ya ngano” umetafsiriwa kwa njia iliyo wazi zaidi kuwa “ngano iliyo bora.” Kwa sababu hiyohiyo, katika lugha nyingi maneno “sijatahiriwa midomo” hayaeleweki, hivyo yametafsiriwa kuwa “sina ufasaha wa kuongea.”—Kut. 6:12.

Kwa nini maneno “wana wa Israeli” na “wavulana wasio na baba” sasa yametafsiriwa kuwa “Waisraeli” na “watoto wasio na baba”? Katika lugha ya Kiebrania, kwa kawaida viwakilishi hutambulisha ikiwa mtu anayetajwa ni wa jinsia ya kiume au ya kike. Hata hivyo, wakati mwingine viwakilishi vya jinsia ya kiume vinaweza kutumiwa kuhusisha jinsia zote mbili. Kwa mfano, muktadha wa mistari fulani unaonyesha kwamba maneno “wana wa Israeli” yalirejelea wanaume na wanawake, hivyo maneno hayo sasa yametafsiriwa, “Waisraeli.”—Kut. 1:7; 35:29; 2 Fal. 8:12.

Vivyo hivyo, neno la Kiebrania linalomaanisha “wana” kwenye andiko la Mwanzo 3:16 lilitafsiriwa kuwa “watoto” katika matoleo ya awali ya Tafsiri ya Ulimwengu Mpya. Sasa, neno hilohilo limetumika pia kwenye Kutoka 22:24: “Nao watoto [Kiebrania, “wavulana”] wenu hawatakuwa na baba.” Kanuni hiyo imetumika pia katika visa vingine. Kwa mfano, “mvulana asiye na baba” limebadilishwa kuwa “mtoto asiye na baba” au “yatima.” (Kum. 10:18; Ayu. 6:27) Jambo hilo linafanana na jinsi ambavyo maneno hayo yametafsiriwa katika Septuajinti ya Kigiriki. Isitoshe, maneno “siku za ujana wako” yemetumiwa badala ya “siku zako ukiwa mwanamume kijana” kwenye andiko la Mhubiri 12:1.

Kwa nini tafsiri ya vitenzi vingi vya Kiebrania imerahisishwa? Lugha ya Kiebrania ina aina kuu mbili za vitenzi: aina ya kwanza inaonyesha kitendo kinachoendelea, na aina nyingine inaonyesha kitendo kilichokamilika. Matoleo ya awali ya Tafsiri ya Ulimwengu Mpya yalitafsiri aina ya kwanza ya vitenzi vya Kiebrania pamoja na neno lingine kama vile “akaendelea . . . ” ili kuonyesha kwamba kitendo kinaendelea au kinajirudia. * Maneno ya mkazo kama vile “hakika,” “lazima,” na “kwa kweli” yalitumiwa ili kuonyesha kitendo kilichokamilika.

Katika toleo la mwaka 2013, maneno kama hayo hayatumiwi, isipokuwa tu yawe yanaongeza maana. Kwa mfano, hakuna haja ya kukazia kwamba Mungu alirudiarudia kusema “Kuwe na nuru,” hivyo kwenye toleo hilo neno “kusema” halitumiwi pamoja na kitenzi kisaidizi kinachoonyesha hali ya kuendelea. (Mwa. 1:3) Hata hivyo, inaonekana kwamba Yehova alimwita Adamu kwa kurudiarudia, hivyo jambo hilo bado limekaziwa kwenye  andiko la Mwanzo 3:9 ambalo linasema, “akaendelea kumwita.” Kwa ujumla, vitenzi vya Kiebrania vimetafsiriwa kwa njia rahisi, kwa kuzingatia kitendo chenyewe badala ya kukazia wazo la kuendelea au kukamilika kwa jambo. Jambo hilo limesaidia kwa kadiri fulani kufupisha habari kama tu ilivyokuwa katika lugha ya Kiebrania.

Kwa nini sura nyingi sasa zimewekwa katika mtindo wa mashairi? Mwanzoni, sehemu nyingi za Biblia ziliandikwa katika mtindo wa mashairi. Katika lugha za kisasa, mashairi hutambulika kwa vina ilhali katika mashairi ya Kiebrania, jambo muhimu zaidi ni kuonyesha ulinganifu na utofauti. Mahadhi katika mashairi ya Kiebrania hayatokezwi na vina, bali mpangilio mzuri wa mawazo.

Katika matoleo ya awali ya Tafsiri ya Ulimwengu Mpya, vitabu vya Ayubu na Zaburi vilipangwa kwa njia ya kishairi ili kuonyesha kwamba vilikusudiwa kuimbwa au kukaririwa. Mtindo huo wa kishairi huongeza mkazo na kumsaidia msomaji akumbuke. Katika toleo la mwaka 2013, kitabu cha Methali, Wimbo wa Sulemani, na sura nyingi za vitabu vya manabii sasa zimewekwa pia katika mtindo wa kishairi ambao unaonyesha kwamba habari hizo ziliandikwa kishairi ili kukazia ulinganifu na utofauti. Mfano mmoja ni andiko la Isaya 24:2, ambalo kila mstari unaonyesha utofauti, na mstari mmoja unakaziwa na ule unaofuata ili kuonyesha kwamba hakuna atakayeepuka hukumu ya Mungu. Kutambua kwamba mistari hiyo iliandikwa kwa mtindo wa mashairi, kunamsaidia msomaji aelewe kuwa mwandikaji wa Biblia hakuwa tu akirudiarudia maneno; badala yake, alitumia mbinu ya ushairi ili kukazia ujumbe wa Mungu.

Wakati mwingine si rahisi kutambua tofauti kati ya mashairi na maandishi ya kawaida ya Kiebrania, hivyo tafsiri mbalimbali za Biblia hutofautiana kuhusu mahali pa kuweka mtindo wa kishairi. Watafsiri wanahitaji kuamua ni mistari gani itakayowekwa kwa mtindo wa kishairi. Baadhi ya maandishi ya kawaida yana maneno ya kishairi, yaani yanatumia lugha ya picha, sanaa ya maneno, na ulinganifu ili kukazia maana.

Sehemu ya “Yaliyomo” ni jambo jipya katika Biblia hii ambalo linamsaidia msomaji kutambua watu wanaozungumza kwa zamu, hasa katika shairi la Wimbo wa Sulemani.

Kuchunguza hati za lugha ya awali kumeathirije toleo la mwaka 2013? Toleo la kwanza la Tafsiri ya Ulimwengu Mpya lilitegemea maandishi ya Kiebrania ya Wamasora na maandishi ya Kigiriki yanayoheshimiwa ya Westcott na Hort. Hati za zamani za Biblia zimeendelea kuchunguzwa kwa kina, na hilo limesaidia kuelewa vizuri zaidi baadhi ya mistari ya Biblia. Nakala za Vitabu vya Kukunjwa vya Bahari ya Chumvi zimepatikana. Hati nyingi zaidi za Kigiriki zimechunguzwa. Uthibitisho wa hati zilizogunduliwa hivi karibuni unapatikana kwenye kompyuta, na hilo limefanya iwe rahisi kuchunguza tofauti zilizo kwenye hati mbalimbali za maandishi ya Kiebrania au ya Kigiriki, na kubainisha ni hati gani inayokubalika zaidi. Halmashauri ya Kutafsiri Biblia ya Ulimwengu Mpya ilitumia fursa hiyo kuchunguza mistari kadhaa, na hilo lilitokeza mabadiliko fulani.

Kwa mfano, kwenye andiko la 2 Samweli 13:21, Septuajinti ya Kigiriki ina maneno yanayofanana na haya: “Lakini hangeumiza hisia za Amnoni mwanaye, kwa sababu alimpenda, kwa kuwa alikuwa mzaliwa wake wa kwanza.” Matoleo ya awali ya Tafsiri ya Ulimwengu Mpya hayakuwa na maneno hayo kwa sababu hayapatikani kwenye maandishi ya Wamasora. Hata hivyo, Vitabu vya Kukunjwa vya Bahari ya Chumvi vina maneno hayo, ambayo sasa yanapatikana kwenye toleo la mwaka 2013. Kwa sababu hizohizo, jina la Mungu limerudishwa katika mistari mitano kwenye kitabu cha Kwanza cha Samweli. Kuchunguza maandishi ya Kigiriki kumepelekea mabadiliko ya mpangilio wa mawazo katika andiko la Mathayo 21:29-31. Hivyo, mabadiliko fulani yalifanywa kwa kutegemea uthibitisho wa hati inayoaminika zaidi badala ya kushikamana tu na maandishi fulani ya Kigiriki.

Hayo ni mabadiliko machache tu ambayo yameiboresha Tafsiri ya Ulimwengu Mpya ili isomeke na kueleweka kwa urahisi. Watu wengi huiona tafsiri hiyo kuwa zawadi kutoka kwa Yehova, Mungu wa mawasiliano.